Heimskringla - 16.02.1949, Síða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 16. FEBR. 1949
Kjeimskriittíia
(StofnuB 1819)
Cemui út á hverjum miðvilcudegl.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
VerO blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viöskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritatjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
• * EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
“Heim8kringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avénue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
Authorízed as Second Class Mail—Post Ofiice Dept., Ottawa
WINNIPEG, 16. FEBR. 1949
Ársþing Þjóðræknisfélagsins
Þjóðræknisþingið hefst næstu viku og er þess sem fyr beðið
með eftirvæntingu. í>að er orðið sá þáttur í viðburða, eða félags-
sögu vorri, er allir góðir íslendingar veita athygli og vildu, þó hrun
margs sem íslenskt er vofi yfir, sízt án vera.
Það hefir ávalt verið sérstakt gleðiefni íslenzkum almenningi,
er ísland hefir átt fulltrúa á þinginu. Nokkur undanfarin þing
hafa ekki sízt verið ánægjuleg fyrir það, að þar hafa verið staddir
góðir gestir að heiman. Á þesssu þingi eigum við von góðs gests,
eða gesta, sem fulltrúa íslands. Það eru Thor Thors, sendiherra í
Washington og Ottawa og frú Jóhanna Ágústa Thors.
Þau hafa bæði verið gestir hér nyrðra áður og njóta ekki ein-
ungis góðs álits, heldur jafnframt mikilla persónulegra vinsælda.
Veri þau sem oftast velkomin í hóp íslendinga hér nyrðra.
Ekki getum vér með neinni vissu sagt um það, hvort fle'iri gesta
er von langt að. Úr nálægum bygðum eins og Norður-Dakota og
Saskatchewan koma ávalt margir. fslendingar hafa stundum komið
vestan af Kyrrahafsströnd og frá Minneapolis og New York, en
sjaldan þó, nema þeir hafi átt brýnt erindi og hagað ferðum sínum
eftir því að finna sem flesta frændur og vini eins og víst má eiga á
þinginu. Annars hafa kuldarnir hér ekki hvatt þá. Nú stendur
svo á að veður hafa verið válynd á þessum stöðum svo þessi Edens-
börn þurfa ekki að sjá eftir að hverfa úr lundum sínum í kuldana
hingað nyrðra. Ættu þeir að athuga þetta og minnast þess, að bæði
stjóm þessa lands og allir þjóðræknir Canadamenn og Vilhjálmur
Stefánsson álíta kuldana hér hollari en kulda annars staðar og
ferðamenn þurfi ekki að setja þá fyrir sig.
Fyrirkomulag alt verður á þinginu sem áður. Um daga fara
fram fundir og ræðuhöld um alt milli himins og jarðar, en mest
um hvernig við fáum sem lengst verndað arfinn, tungu feðranna,
hjá afkomendunum. Það er þungamiðja þjóðræknisstarfsins, þó
margt annað komi til greina.
í háskólastólsmálinu hafa á s. 1. ári verið tekin svo stór skref,
að vissu má telja fyrir að íslenskur stóll verði innan skamms stofn-
aður við Manitoba háskóla og íslenzka þar gróðursett. Frá fjár-
munalegu og menningarlegu sjónarmiði hefir hér aldrei verið í
stærra ráðist. En mikið er eftir að gera fyrir því. Koma þarf einnig
upp íslenskri gróðrarstöð í hugum afkomenda vorra eða íslenzkrar
æsku, ef vel á að fara. Við megum ekki slá slöku við það og verðum
í því efni að neyta allrar orku nú fremur en seinna. Svo hátt verður
að setja markið í viðhaldi tungunnar að hún leiki hér á vörum
einhverra niðjanna. Að ekki sé kleift að kenna afkomendum vorum
eitt aukamál, er ekki til neins að halda. fram, þar sem dæmin eru
deginum ljósari um að önnur þjóðarbrot hér gera það og hafa mikið
lengur en við barist fyrir því og eru okkur miklu framar á vegi.
fslendingar afsaka sig oft með því, að benda á fámenni vort. En
það er ekki víst, að það komi eins mikið sögu við og ætlað er. Við
eigum eftir að komast á lagið eins og þessi áminstu þjóðarbrot með
viðhald málsarfsins. Þar hefir íslensku kenslustarfið nú á Laugar-
dagsskólunum, en áður með tímakenslu Fróns, óefað reynst drýgst,
eða verið spor í þessa átt og það er ekkert vafamál að með því að
leggja hundraðfalt meiri áherzlu á það, væri mikið unnið, ekki sízt
með aðstoð að heiman. sem einu sinni var boðin, en sjálfra vor vegna
fór út um þúfur.
Þegar við stígum stórt spor í þessa átt, þá erum við á réttri
leið að því marki, sem stefna þarf að.
Að kvöldinu verða skemtisamkomur eins og vant er. Fyrsta
kvöldið (á mánudag), efnir Icelandic Canadian Club til samkomu
með fjölbreyttri skemtiskrá. Þar hefir dr. Kristján Austman orðið
um málefiíi, sem fróðlegt verður á að hlýða. Annað kvöldið, á Fróns-
móti, gefst kostur á að hlýða á Thor Thors og þriðju samkomuna,
sér Þjóðræknisfélagið sjálft um, eins og það hefir ávalt gert.
Einnig þar verða ræður haldnar og þingstörfum lokið.
Þjóðræknisþinginu stjórnar forseti Þjóðræknisfélagsins, séra
Philip M. Pétursson, er mikið álit og vinsældir ávann sér fyrir
einkar lipra stjórn og framkomu á síðasta þjóðræknisþingi.
Átökin sem fram hafa komið í sambandi við stofnun háskóla-
stólsins bæði af hálfu einstakra manna og íslenzkra félaga, eru hin
markverðustu, og ættu að verða tekin sér til fyrirmyndar í öllu
starfi Þjóðræknisfélagsins. Þá væri starfi þjóðræknissamtaka vorra
borgið um mörg ár enn, hvað mikið sem um hnignun og dauða
íslenzks þjóðlífs og félagslífs, er hér talað.
þá kem eg að efninu.
Nýlega barst mér í hendur
safn frumsaminna laga, Songs oí
Iceland (With English texts),
Vol. Nor. 2, eftir S. K. Hall,
hljómfræðing og tónskáld í
Wynyard, Saskatchewan, gefið
út af J. H. Peei Music Publish-
ing Company, Toronto, Ontario,
Canada.
Höfundur þessa sönglagsafns,
Steingrímur Hall, er íslending-
ur vestan hafs löngu og að góðu
kunnur fyrir merkilegt og marg-
þætt starf sitt á sviði tónlistar
og söngmenntar. Hann útskrif-
aðist með hæsta heiðri frá hljóm-
listarskólanum “Gustavus Ad-
olphus Conservatory of Music”,
St. Peter Minnesota, 1899 og
hlaut þá menntastigið “Bachelor
of Music”. Stundaði síðan fram-
haldsnám í hljómlist bæði í
Minneapolis og Chicago, og varð
að því loknu kennari í þeim
fræðum á “Gustavus Adolphus
Conservatory”, og ber það því
órækan vott, hvers álits hann
naut þá þegar.
Árið 1906 lét hann af kennslu-
starfinu og gerðist organisti qg
söngstjóri Fyrstu lútersku
kirkju í Winipeg um 30 ára
skeið, jafnhliða kennslu í hljóm-
list (píanóspili). Fluttist hann
þá til Wynyard, þar sem hann
hefir haldið áfram kennslu í
þeirri grein og starfað í sam-
bandi við hljómlistardeild fylk-
isháskólans í Saskatchewan —
University of Saskatchewan —
síðan hún var stofnuð 1937.
Margir af nemendum hans í
hljómlistinni hafa getið sér mik-
ið orð, og með þeim hætti orðið
hinum ágæta kennara sínum ó-
rækasti vitnisburðurinn um
hljómlistarfræðslu hans.
Ekki er Steingrímur Hall
heldur neinn nýgræðingur í tón-
smíðum. Árið 1924 gaf hann út
sönglagasafnið Icelandic Song
Miniatures (with English Trans-
lations), átta frumsamin lög
raddsett fyrir píanó, og hlaut
það safn mjög lofsamleg ummæli
hinna dómbærustu manna og
kvenna, bæði í Canada og Banda-
ríkjunum. Söngdómari stórblaðs-
ins Winnipeg Free Press sagði,
að lögin bæru vitni næmri ljóð-
rænni tilfinningu og skáldlegu
hugarflugi, og næðu víða svo
hátt í listinni, að verðugt væri
víðtækrar viðurkenningar. Dóm-
ar forseta hljómlistardeilda fylk-
isháskólans í Sask., og “Chicago
Musical College” fóru mjög í
sömu átt, hrósuðu bæði tækni
höfundar og tóngáfu. Höfðu og
lög þessi áður og hafa síðan ver-
ið sungin víðsvegar á samkom-
um.
Sama máli gegnir um þetta
nýja sönglagasafn höfundar; —
mörg laganna hafa áður verið
sungin víða á samkomum og í
útvarp. En í safninu eru átta
frumsamin lög, með raddsetn-
ingu fyrir píanó ,og enskum
textum. Meðal annars eru hér
lög við “Þótt þú langförull legð-
ir” eftir Stephan G. Stephansson
(í enskri þýðingu séra Rúnólfs
Fjelsted), “Á Sprengisandi”,
eftir Grím Thomsen (í þýðingu
A. H. Pálmi) og “Vögguljóð”
eftir frú Jakobínu Johnson, að
nokkur séu talin. fslenzku kvæð-
in eru einnig prentuð aftan við
lagasafnið og þýðingar á tveim
ensku kvæðunum eftir Einar P.
Jónsson, en það eru hin kunnu
og dáðu kvæði “Altaf man eg”,
eftir Thomas Hood og “Hjarta
mitt og harpa” eftir Thomas
Moore. Að frágangi er lagasafnið
vandað og hið smekklegasta.
Eg hefi látið syngja þessi lög
og leika þau á hljóðfæri fyrir
mig, og þykja mér þau bæði fall-
eg og að mörgu leyti tilkomu-
mikil, og falla vel að efni kvæð-
anna. Undirsspilið ber því einn-
ig vitni, að þar hefir maður
smekkkvís og gæddur ríkri
hljómlistarþekknigu og tilfinn-
ingu verið að verki, eða svo sýn-
ist mér leikmanninum í þeim
efnum. Með öðrum orðum, þessi
LEIÐBEININGAR VARÐANDI £}TOFNUN
* KENSLUSTÓLS í ISLENZKU
—
Með frekari skírskotunar til bréfsins, sem birt var í Heims-
kringlu þann 2. þ. m. í sambandi við aðferðir til að koma á framfæri
tillögum í sjóð háskólastóls í íslenzku, vil eg skýra nokkru nánar
þá tilhögun, sem nefndin félst á varðandi þá, er gerast vildu stofn-
endur stólsins. Eins og nafnið “Founders” bendir til verða stofn-
endur allir þeir einstaklingar eða félög, er lagt hafa af mörkum
$1000.00 eða meir stofnuninni til fulltingis, en slíkt var lágmark, er
forstöðunefndin við byrjun söfnunar setti fyrir því, að verða stofn-
andi.
Nefndinni var það þegar ljóst, að $1000.00 tillag væri það hátt,
að ýmsum gefendum reyndist örðugt að greiða slíka upphæð í einu
lagi, og þessvegna var ákvörðun tekin í þá átt, að jafna mætti niður
greiðslum í tvö, þrjú eða jafnvel fjögur ár, að því tilskildu, að síð-
asta greiðslan yrði gerð fyrir 17. júní 1952.
Þeir sem hafa í hyggju að færa sér í nyt dreifingu á greiðslu
allrar upphæðarinnar, ættu að tilgreina tölu afborgana, ásamt þeirri
dagsetningu, er upphæðirnar skuli sendar til Manitoba-háskólans.
Hér fer á eftir eyðublað, er margir gefenda hafa stuðst við.
Gjafir sem sjóð þessum berast, eru undanþegnar tekjuskatti sam-
kvæmt tekjuskattslöggjöf Canada, vegna þess að þær varða fræðslu-
mál.
Eins og fyr var vikið að, munu þær ýmsu félagsstofnanir, er
beitt hafa sér fyrir framgangi þessa mikla menningarmáls, leita
fjárstuðnings af hálfu íslenzks almennings, er forráðamenn háskól-
ans lýsa því opinberlega yfir, að þeir séu við því búnir, að taka
fullnaðarákvarðanir um stofnun kenslustóls í íslenzku.
Ef lesendur kynnu að æskja frekari upplýsinga í máli þessu,
yrði nefndinni það kært, að verða við tilmælum þeirra.
Virðingarfylst,
MARGRÉT PÉTURSSON
ritari stofnendanefndarinnar
★ ★ ★
............................. (Place)
............................ (Date)
FALLEGT OG ATHYGLIS-
VERT SÖNGLAGASAFN
Eftir próf. Richard Beck
Eitt af höfuðskáldum Breta
komst svo að orði í fleygum ljóð-
línum, að flónin æði þangað inn,
sem englar hiki við að stíga fæti.
Einhverjum kann nú að hverfa
eitthvað svipað í hug, þegar
greinarhöfundur, sem er harla ó-
fróður í söngmennt, dirfist að
gera sönglagahefti að umtalsefni.
Ekki ætla eg mér heldur þá dul,
að gagnrýna það frá sjónarmiði
hins sérfróða manns í þeim efn-
um; en þar sem mér finnst, að
óþarflega hljótt hafi verið um
það verk, sem hér er um að ræða,
vil eg- ekki láta undir höfuð
leggjast að minnast þess og höf-
undarins að nokkuru. Listræn
viðleitni vor á meðal fslendinga
i landi hér, á hvaða sviði sem er,
er unnin undir þeim skilyrðum,
að hún á annað fremur skilið en
þögnina og afskiptaleysið. Og
Mr. F. W. Crawford,
Comptroller, University of Manitoba,
Winnipeg, Manitoba.
Dear Sir:
I hereby offer to contribute the sum of One Thousand
($1000.00) towards the fund for the establishment of a
Chair in Icelandic Language and Literature in the Uni-
versity of Manitoba. I would like to pay this amount
in............yearly installments. A cheque for the first
payment in the amount of $................. is herewith
enclosed.
It is my understanding that if the Chair is not
established by June 17th, 1952, this money will be returned
to me.
Yours very truly,
nýju sönglög höfundar virðast
ótvírætt sverja sig í ætt til hinna
fyrri sönglaga hans um ljóðræn-
an blæ, skáldlega hugkvæmni og
samsvarandi tækni. Hefir hann
því með þessu sönglagasafni
aukið á hróður sinn og þann
merka skerf, sem hann hefir þeg-
ar lagt til vestur-íslenzkrar söng-
mentar og menningarlífs um
hálfrar aldar skeið.
Lögin eru tileinkuð konu höf-
undar, frú Sigríði Hall, hinni
góðkunnu söngkonu, og er það
engum ofsögum sagt, að hún bef-
ir, eins og þar er drengilega tek-
ið fram, lagt mikinn skerf til
vors íslenzka menningarlífs með
fögrum og listrænum söng sín-
um áratugum saman. Þess er
einnig skylt að minnast og
þakka, og jafnframt hins, hver
stoð hún hefir verið manni sín-
um í söngmentarstarfi hans, upp-
örvað hann og hvatt til dáða á
því sviði, enda viðurkennir hann
það fagurlega með fyrrgreindri
tileinkun sönglagasafnsins. En
ótaldar eru þær samkomur, sem
þau hjónin hafa gert ánægjulegri
auðugri og minnistæðari, með
söng sínum og hljóðfæraslætti.
B R É F
Lake St. Martin Indian Reserve,
Gypsumville, P.O.,
31. janúar 1949
Hr. Stefán Einarsson,
ritstjóri Heimskringlu:
Fyrir nokkru síðan las eg grein
í blaðinu frá Mr. Goodman frá
Seymour hótelinu, þar sem hann
segir að íslenzku blöðin og ís-
lenzkan séu óþörf hér nú á dög-
um, en eg er ekki á þeirri skoð-
un, því að þess fleiri tungumál
sem maður kann, þess meira get-
ur maður lært. Eða af hverju eru
gríska og latína kend á skólunum
í dag, nema til að læra eitthvað
sem ekki er hægt að læra á öðrum
tungumálum. Latínan og grískan
eru dauð mál fyrir mörgum öld-
um, en íslenzkan er bráðlifandi
og að mínu áliti á eftir að vera
töluð hér í langan tíma ennþá.
Eg er nokkurnveginn viss um, að
ef að eg gæti komið hingað eftir
100 ár, þá mundi eg geta talað við
afkomendur okkar á íslenzku,
bæði við Winnipegvatn og Mani-
tobavatn og kanske víðar. Tungu-
mál deyja seint; mín ástæða fyrir
þessu er eins og fylgir:
Veturinn 1889 og 90 vann eg í
skógarvinnu við að taka út sög-
unarvið. — Maðurinn sem vann
með mér, var frá Nýja Skotlandi
í Austur Canada. Hann var af
skozkum ættum og hann sagði
mér að forfeður sínir hefðu kom-
ið til Canada fyrir 250 árum;
samt skildi hann og talaði Gaelic
eins vel og tveir strákar sem
voru nýkomnir frá Skotlandi. —
Þessir strákar héldu að enginn
skildi þá, svo að þeir voru tala
ýmsar skammir um okkur hina.
Hann sagði mér ýmislegt af því
sem strákarnir voru að segja en
bað mig að segja engum frá, að
hann kynni Gaelic, þangað til
Þrítugasta Arsþing
Þjóðræknisfélags íslendinga
í Vesturheimi
verður hahlið í Good Templara húsinu við Sargent Ave.
í Winnipeg, 21., 22. og 23. febrúar 1949
f
ÁÆTLUÐ DAGSKRÁ
1. Þingsetning
2. Ávarp forseta
3. Kosning kjörbréfanefndar
4. Skýrslur embættismanna
5. Skýrslur deilda
6. Skýrslur milliþinganefnda
7. Útbreiðslumál
8. Fjármál
9. Fræðslumál
10. Samvinnumál
11. Útgáfumál
12. Kosning embættismanna
13. Ný mál
14. Ólokin störf og þingslit
Þing verður sett kl. 9.30 á mánudagsmorguninn 21.
febrúar, og verða fundir til kvölds. Um kvöldið heldur
Icelandic Canadian Club almenna samkomu í Fyrstu
lútersku kirkju á Victor Street.
Á þriðjudaginn verða þingfundir bæði fyrir og eftir
hádegi. Að kvöldinu heldur deildin “FRÓN” sitt árlega
íslendingamót, á Marlborough Hotel.
Á miðvikudaginn halda þingfundir áfram og eftir há-
degið þann dag fara fram kosningar embættismanna. Að
kvöldinu verður almenn samkoma í Fyrstu lútersku kirkju
á Victor Street.
Winnipeg, Man., 1. febrúar 1949.
f umboði stjórnarnefndar Þjóðræknisfélagsins,
PHILIP M. PÉTURSSON, forseti
JÓN J. BILDFELL, vara-ritari
Heill og heiður sé þeim öllum,
sem auka á fjölbreytnina, lit-
brigðin og listhæfnina, í okkar
vestur-íslenzka menningarlífi.
Má og vel muna það í því sam-
bandi, að blómin á akri andans,
á hvaða sviði sem er, dafna ekki,
fremur en gróður jarðarinnar,
nema þau eigi við hin réttu vaxt-
arskilyrði að búa. Það er oss holt
að bera í minni.
(Sönglagasafn þetta Songs of
Iceland, má panta frá höfundin-
um, S. K. Hall, Wynyard, Sask.,
Canada, og kostar $1.75, einnig
hið fyrra sönglagasafn hans, Ice-
landic Song Miniatures, verð
HANGIKJÖT!
a/ beztu tegund, ávalt fyrirliggjandi í kjötverzlun okkar.
AGÆTAR ROLLUPYLSUR EINNIG TIL SÖLU
Utanbæjar pantanir afgreiddar skjótt. Pöntun fylgi
borgun. — Sanngjarnt verð.
Sargent Meat Market
528 SARGENT AVENUE SfMI 31 969