Heimskringla - 07.09.1949, Blaðsíða 6

6. SIÐA
HEIMSKRINGLJt
WINNIPEG, 7. SEPT. 1949
Alma Crosmont
Þýtt heiÍT G. E. Eyford
í staðin fyrir grettið gamalmenni, sem
hann hafði búist við að sjá eftir þeirri lýsingu
sem bæði lafði Kildonan og Heynes gamli
höfðu gefð honum, sá hann nú háan herðabreið-
an mann, með fallegan hörundslit í andlitinu,
og með þunt ljóst hár, reglulegt skoskt andlits-
lag, lítil ljós augu, stutt nef, stóra efrivör og
há kinnbein, í fám orðum sagt, andlitið virtist
bera vott um gáfur og góðmennsku, og læknirin
fór að hugsa með sér, að annaðhvort væri þessi
maður af náttúrunni gerður hinn mesti hræsn-
ari, eða hann væri reglulega góður maður. Hvað
vingjarnlega og glaðlega hann tók í hendina á
lækninum, svo tók hann af sér bláu gleraugun
til, eins og hann sagði “að geta séð í eittskifti
fyrir öll þennan nýja vin”, Þetta ásamt samtali
við lávarðinn meðan á máltíðinni stóð, sem nú
var tilreidd, sannfærði læknirinn um, að hve
mikið dálæti sem lávarðurinn kynni að hafa á
tjókum sínum, þá samt sem áður fylgdist hann
af áhuga með svo mörgum öðrum málum, en sér-
staklega ollu því sem að nokkru leyti áhrærði
konuna hans. Þegar hann talaði til hennar færði
hann gleraugun niður á nefið og horfði yfir
þau, eins og hann, með því vildi gefa til kynna,
að hann meti hana svo mikils, að hann áliti ekki
fegurð hennar samboðið að horfa á hana í gegn-
um lítuð gleraugu; og er hún talaði þá þagnaði
hann, þó hann væri byrjaður að segja eitthvað,
og hlustaði með ánægju á það sem hún sagði,
og leit ánægjulega til hennar. Það var eðlilegt
að þessi unga og fríða kona, eins mikil umsvif
og hún hafði sem húsmóðir við að veita gestum
sínum, veitti þessu ekki mikla eftirtekt. En Dr.
Armathwaite, sem hafði þegar fengið sterkan
áhuga fyrir að kynnast hvernig högum væri
háttað í þessu húsi og sögu þess; hann hélt að
umsorgun mannsins fyrir gestunum og kæru-
leysi konunar gæti gefið sér einhverja leið-
beiningu til að komast að þessu leyndardóms
fulla heimilis ástandi, sem hélt honum mót vilja
sínum frá að komast til Mereside.
Að máltíðinni lokinni, spurði Kildonan lá-
varður konuna sína mjög alúðlega, hvað hún
hefði hugsað sér að gera sér til skemtunar í eftir-,
miðdaginn, eða hvort hún vildi keyra svo langt
sem til Plasmere, þar sem hann hefði verzlun.
“O, Archibald, það get eg hreint ekki”, svar-
aði hún stutt. “Eg á von á Stanfords hingað, og
ef eg væri svo ekki heima þegar þau koma, þá
mundi Mrs. Standfords aldrei fyrirgefa mér það.
Taktu lafði Greydon ellegar Thorisu frænku,
ellegar Bertie South með þér,” sagði hún rólega.
“Nei, úr því þú vilt ekki koma með mér, þá læt eg
það bíða til morguns,” svaraði hann. “Það er
ekki svo áríðandi. Eg skal sýna Dr. Arma-
thwaite bækurnar mínar,” sagði hann ofur ró-
lega.”
“Ó, minn kæri Archibald, þú getur ekki
búist við að nokkur maður innan við fimtugt sé
annar eins bókaormur og þú,” sagði konan hans
hlægjandi.
Lávarðurinn brosti, en Dr. Armathwaite sá
að honum mislíkaði þetta, og hann var hissa á
að hún skyldi segja slíkt, sem lét svo illa í eyr-
um. Hún sneri sér svo að lækninum og sagði, að
þegar hann væri búinn að sjá bækurnar, þá
skyldi hann koma inn í stofuna og skemta sér
dálítið. Svo gekk hún til hinna gestanna, og
maðurinn hennar horfði á eftir henni með sorg-
arsvip, en þó aðdáun, og spurði læknirinn hvort
hann væri giftur.
“Nei, eg er ekki farinn að hugsa um það
ennþá.”
“Það er ekki gott. Slíkt kemur í huga hvers
manns fyr eða síðar, og það er betra fyrir vellíð-
an mannsins, að sú hugsun komi heldur fyr en
síðar. Ekki sökum þess, að stúlkunum muni ekki
lítast betur á þig þegar þú verður fimtugur, en
þeim leist á mig þegar eg var tuttugu og fimm
ára.” sagði hann ofur góðlátlega, og virti hið
fríða andlit og byggingarlag læknisins fyrir sér
með aðdáun. “Eg var ekki eins mikið gamal-
menni þegar eg gifti mig, eins og eg er nú, skal
eg segja þér; eg veiktist í fyrra haust, og hef
verið svo að segja við rúmið síðan. Eg harma
það ekki svo mikið sjálfs míns vegna, eg get altaf
leitað mér afþreyingar í bókum mínum; en verð
leiðinlegri félagi minnar ungu konu en áður.”
Hann gekk eftir ganginum þar til hann kom
að dyrum í öðrum enda hans, sem hann opnaði,
og bauð lækninum inn í stóra stofu með tveimur
gluggum, sem græn gluggatjöld héngu fyrir, svo
aðeins dauf birta kom inn í stofuna. Alt í kring
með veggjunum voru skápar fullir af bókum;
húsmunirnir voru fáir og íburðarlausir; á tveim-
ur borðum lágu bækur og skrifpappír, svo voru
þar tveir stigar til þess að stíga upp í til að ná
bókunum sem voru í efstu hillunum, og sex
stólar, þetta var það helzta sem þar var inni.
“Hérna,” sagði Kildonan lávarður, er hann
með bros á andlitinu leit yfir hið skuggalega
herbergi, “er eg nú mesta allan tímann. Eg sit
oft uppi alla nóttina við vinnu mína, sem eg
ætla að sýna þér fyrst, ef þú hefir nokkra ánægju
af málfræðislegum skýringum.”
“Já, eS hef altaf haft áhuga fyrir slíkri
fræði”, svaraði læknirinn stillilega.
“Eg hef frumreglu sem eg byggi á uppruna
málsins, sem eg held að sé alveg ný, og það er
tilgangur minn, að gera málfræðingum hana
kunnuga með lítilli bók, sem eg er að semja —
og sem eg hef nú þegar lokið við, fjögur bindi,
sem eru tilbúin. Mín frumregla er, að öll mál
eigi upphaf sitt í hljóðinu Ó! eins og þú hefir
veitt eftirtekt, er það fyrsta hljóð, sem barnið
gefur frá sér, og sem líka er fyrsta upphrópunar-
hljóð fullorðinna við sársauka, reiði eða undrun,
sem öll benda til mannsins frumstæðasta ástands,
þar sem vér getum álitið hann að vera undir á-
hrifum náttúrunnar einnrar. Þegar vér göngum
út frá þessari kennisetningu — eg skal gefa þér
fyrstu ritgerð mína um þessi efni; það er bara
smárit, og það tekur þig ekki lengi að lesa það,
en það gerir þér auðveldara að átta þig á mínum
stærri og umfangsmeiri ritverkum, ef þú skyldir
nokkurntíma kæra þig um að lesa þau.”
“Það skal vera mér sönn ánægja,” sagði Dr.
Armathwaite, þó hann gæti ekki varist að brosa.
En það, sem hinn aldraði lávarður sagði næst,
gerði hann aftur alvarlegan.
“Eg hef unnið stöðugra en nokkurntíma
áður upp á síðkastið. Það er sú stærsta ánægja
fyrir þann sem ann lærdómi sínum; það er líka
svo gott að geta gripið til þess, þegar eitthvað
gengur öfugt fyrir manni út á við.”
“Já, það er satt,” svaraði Dr. Armathwaite
alvarlega. “En eg hef aldrei haft neitt mótlæti,
sem eg hefi þurft að reka af höndum mér á þann
hátt. Ekki svo að skilja, að eg hafi haft mikið
mótlæti við að stríða, að undanteknum þeim
erfiðleikum sem maður á við að stríða til þess að
ná því takmarki, sem maður hefir sett sér.”
“Eg er viss um,” sagði lávarðurinn, sem
horfði alvarlega á hinn unga læknir, “að þú ert
sami maðurinn sem Dr. Peel talaði einu sinni um
við mig, að hefði haft aðdáanlegar gáfur og
áhuga fyrir vísindalegum uppgötvunum, og er
þú tókst eitt eða annað vísinda spursmál fyrir til
rannsóknar, að þá hefðirðu ekki tekið þér hvíld
fyr en þú fanst orsökina til þess, og það hina
réttu orsök. Hann lýsti þér fyrir mér, en nefndi
ekki nafn þitt.”
“Það kemur mér undarlega fyrir, að Dr.
Peel brúkaði svo sterk ummæli um mig”, sagði
læknirinn látleysislega, “það eru mörg ár síðan
hann var kennari minn. Það gat varla verið um
neina sérstaka yfirburði að ræða, hvað mig á-
hrærði, heldur þessa vanalegu viðleitni lækna,
að rannsaka og kynna sér sem bezt sjúkdóma
og sjúkdóma einkenni, eins og maður getur
komist yfir.”
“Já, það er einmitt það, sem eg vil að hver
læknir geri, en það er einmitt sem eg get ekki
fengið Dr. Peel til að gera. Eg vildi óska, að þú
vildir setjast að hér í nágrenninu; eg skyldi
strax leita ráða til þín, og reyna læknishæfileg-
leika þína.”
“Er það einungis með tilliti til sjálfs þín,
lávarður Kildonan?”
“Nei, með tilliti til konunnar minnar.”
Dr. Armathwaite varð mjög bylt við að
heyra þetta. Það var ekki vegna þess að hann
hefði hina minstu hugmynd um, hvað það gæti
verið, sem lávarðurinn vildi leita ráða hans um í
sambandi við konuna sína, en hann sá strax að
hann mundi komast í óþægilega afstöðu.
“Við tvö ólík tilfelli nú upp á síðkastið,”
sagði lávarðurinn alvarlega, “hef eg fengið tvö
yfirliðsköst við að sökkva mér of mikið niður í
lærdóms iðkanir mínar, sem eg sit yfir langt
fram á nætur. Við bæði þessi tilfelli hefir lafði
Kildonan orðið hættulega veik í tvo daga af
kvíða fyrir mér, veik bæði á sál og líkama, og
hún er orðin svo taugaveikluð og óstyrk, að eg
hef verið alvarlega hræddur um hana. Þeir sem
vita, hve glaðlynd og kát hún á að sér að vera,
geta skilið, hve mikil breyting er orðin á henni.
Nú er mér að detta í hug, þó eg taki það mjög
nærri mér, að það muni vera eitthvað mjög slæmt
í býgerð, er fjörug og glaðvær ung kona, eins
og hún er, sem virðist að vera stálhraust, sem
svo alt í einu fellur niður, eins og hún væri dauð,
en finnur styrk og uppörfun í því, sem flestar
konur mundu álíta sem einskis virði — nefni-
lega, félagsskap við þumbaralegan og óskemti-
legan mann.”
Læknirinn var samþykkur því, að það mundi
vera eitthvað óvanalegt og alvarleg á ferðum.
“Nú hef eg fundið eftir langa rannsókn,”
hélt lávarðurinn áfram að segja í skjálfandi róm,
“að það hafa verið tilfelli í fjölskyldu hennar,
þó nokkuð langt til baka, en engu síður virkileg,
að sjúkdómur, sem mér virðist að hafa haft sömu
einkenni, sem eg hef tekið eftir hjá henni, það
var hjartabilun.” Hann viknaði við er hann sagði
síðasta orðið. Hættan sem stendur í sambandi
við það, var alt of hræðileg til þess að hann gæti
verið rólegur. Eftir litla þögn tók hann aftur
til máls. “Ef þetta er þannig, þá er það fyrir-
komulag sem eg fylgi gagnvart henni — nefni-
lega að láta hann njóta allra saklausra skemt-
ana, sem hún vill — ekki einungis óviðeigandi,
heldur og hættulegt. Eitthvert óhapp, sem gæti
komið fyrir hestana sem hún keyrir, dálítil of-
reynsla, þegar hún leikur knattleik, eða spilar
billiard, hvað sem er af þessu, gæti haft slæmar
afleiðingar fyrir hana. Þar eð eg er altaf með
ótta í huga út af þessu, er mér mögulegt að gera
mig ánægðan með staðhæfingar Dr. Peel, að alt
sé í góðu lagi, og að eg hafi enga ástæðu til að
kvíða, því að hjarta sjúkdómur hafi ekki verið í
ætt hennar í marga liði til baka. Hann hefir ekki
séð hana, þegar hún fær þessi köst, sem eg er að
tala um, og hún er mótfallin því að gera mikið úr
þessu, sem hún kallar ekkert, og hún neitaði í
bæði skiftin, sem hún fékk þessi köst, að láta
sækja hann, en eg get ekki gert mig ánægðan
með það. Eg------”. Hann þagnaði, og gleðiblæ
brá fyrir á andliti hans; hann leit aðvarandi til
læknisins og gekk að dyrunum, og opnaði hurð-
ina, og lafði Kildonan kom inn, og leit á þá til
skiftis, og skildi strax, að þeir höfðu verið að
tala um sig.
“Nú, hvaða samsæri hafið þið verið að
brugga allan þennan tíma?” spurði hún, er mað-
urinn hennar klappaði henni blíðlega á herð-
arnar. “Eg er viss um að þið hafið verið að tala
um mig, og eg vil fá að vita hvað þið hafið verið
að ráðslaga um mig, eða deyja ella,” og hún
sneri sér að Dr. Armathwaite, “ef þú vilt keyra
núna til Dr. Peel, með Ned Crosmont, sem bíður
með vagninn sinn hér fyrir utan dyrnar og er
tilbúinn að fara til Banksame, eða þú vilt bíða í
einn klukkutíma, þar til þetta fólk er farið, þá
get eg keyrt sjálf með þig þangað?”
Lávarðurinn hló góðlátlega.
“Þú sérð, Dr. Armathwaite, að það er haft
meira við þig en mig. Hennar keisaralega há-
tígn vildi ekki láta svo lítið að keyra með mig
til Plasmere í eftirmiðdaginn í dag.”
“Já, en eg ætlaði ekki þá leiðina,” sagði hún
og brosti á sinn yndislega hátt.
“Það er mjög vel boðið af þér, lafði Kildon-
an”, sagði læknirinn. “En mér þykir mikið fyrir
að segja, að eg get ekki þegið þitt góða boð að
keyra með mig, því eg má hreint ekki stansa hér
lengur. Eg vil spyrja Mr. Crosmont hvort hann
vilji keyra með mig þangað.”
Hann þakkaði báðum hjónunum innilega
fyrir móttökurnar, er hann kvaddi þau í forstof-
unni, þar sem Mr. Crosmont beið hans. Hjónin
báðu hann að heimsækja sig aftur hið bráðasta.
Hann skildi vel er hann settist í vagnsætði hjá
Mr. Crosmont, að lafði Kildonan líkaði ekki vel
að hann kaus heldur að fara strax, en bíða þar til
hún væri tilbúin að keyra með hann, og að hún
fengi tækifæri til að hefna sín á honum, eins og
konur hefna sín, er þeim gefst tækifæri, því
hann hafði ekki farið að ósk hennar og vilja.
9. KAFLI
Dr. Frank Armathwaite fanst það ekki eins
ánægjlegt að sitja við hliðina á Ned Crosmont á
leiðinni frá Crags til Branksome, af fleiri en
einni ástæðu. I fyrsta lagi var hann viss um, að
Ned Crosmont umgekst konuna sína með kæru-
leysi og hluttekningarleysi, heldur væri hann
vondur við hana, svo vissi hann, að Mr. Crosmont
var óánægður yfir því, hve vingjarnleg lafði
Kildonan hafði verið við sig, og það þriðja var,
hvað hann leit óánægjulega út; hann sá í andliti
mannsins, undir eins og þeir voru komnir frá
húsinu, þrátt fyrir að Mr. Crosmont reyndi að
láta sem minst bera á hugarástandi sínu; hann
fann til meðaumkunar með honum og löngunar
til að geta opnað augu þessa vesalings manns
fyrir breytni sinni. Það var ekki auðvelt að hef ja
máls á slíku, fyrir hann bráð ókunnugan; en Dr.
Armathwaite var svo viss um, að þessi koma sín
til Mereside var ekki bara vanalegt tilfelli, svo
hann ásetti sér að yfirvinna þann mótþróa sem
hann vissi að Mr. Crosmont hafði á móti sér.
“Hvað fólk hér í þessum hluta landsins er
gestrisið,” byrjaði læknirinn að segja, er þeir
voru komnir á stað. “Eg man ekki til að eg hafi
mætt svo mörgu vingjarnlegu fólki á svo stutt-
um tíma.”
Mr. Crosmont sat með luntasvip á andlitinu
og horfði fram fyrir sig á bratta veginn fyrir
utan hliðið, sem var framundan.
“Lafði Kildonan líst á ókunnuga — fyrst í
stað,” sagði hann hranalega.
“En mér virðist eins og allir séu jafn vin-
gjarnlegir við ókunnuga í þessu nágrenni,” sagði
læknirinn. “Lávarður Kildonan tók svo alúðlega
á móti mér, eins og eg hefði verið gamall vinur
hans. Strax er eg kom til Conismere, bauð mað-
ur þar í bænum, sem heyrði að eg ætlaði til
Banksome mér að vera með sér í vagninum sín-
um; og svo þú og föðunbróðir þinn og Mrs. Cros-
mont tóku á móti mér með alúð og vinsemd, sem
ekki er venja á Englandi, nema gesturinn hafi
skjöl og skilríki til að sanna hver hann er.”
“Þess þarf ekki með, með þig, þú lítur ekki
út sem flakkari,” sagði Mr. Crosmont, og leit
hornauga til hans. En svo var eins og hann sæi
eftir að hafa verið of vingjarnlegur, og sagði
svo: “Allar konur sækjast eftir að tala við
mann, sem er ekki maðurinn þeirra.”
“Þó svo kunni að vera, þá er það engin
skýring á þeirri vináttu sem eg mætti hjá f jórum
manneskjum, og þar á meðal frá þér, sem ekki
ert kona, en hefir gert alt sem þér var hægt til
að gera mér þessa stuttu heimsókn, sem ánægju-
legasta.”
“Þú ert þá ekki að hugsa um að vera hér?”
“Ó, nei! Eg býst við að halda ferðinni
áfram norður eftir á morgun, en----”
Mr. Crosmont greip heldur fruntalega fram
í fyrir honum, og læknirinn, sem fanst sér mis-
boðið, sneri sér að honum til þess að fá skýringu
á því. —.
“Enginn maður, sem — sem Kildonans sjá
tvisvar kemst burt á þann hátt,” svaraði hann
stutt.
“Ó jú, því ekki það, ef hann hefir meir við
bundið annarstaðar,” sagði læknirinn.
“Jæja, við fáum að sjá,” sagði Mr. Cros-
mont, og hló ónotalega. “Eg hef þekt lafði Kil-
donan, síðan hún var lítið barn, og eg veit ekki
til að neinn hafi hingað til getað staðið gegn
óskum hennar og vilja. Hún hefir nú fengið
það í höfuðið, að hún hafi dálítið afgangs fyrir
þig, fyrir dálítinn tíma, og hvaða tilraun sem
þú reynir að gera til að komast burt úr þessu
nágrenni verður þér árangurslaus, fyr en hennar
náð er búin að koma því út úr höfðinu á sér
aftur— sem skeður fyr eða síðar”, sagði hann og
leit illúðlega á læknirinn, “eftir þrjá eða fjóra
daga.”
Dr. Armathwaite sá, að manninum var al-
vara með að móðga sig, en hann var þegar búinn
að sjá og skilja orsökina til þessa framferðis
hans og lundvonsku. Svo hló hann ofur góðlát-
lega.
“Ef það er nokkurt áhrifamagn í því, að
vera langt burtu frá einhverjum, þá getur henn-
ar góði tilgangur, sem þú segir, að hennar náð
hafi með mig, orðið að ástríðu; en það getur
sjálfsagt orðið mánuðir, og líklega fleiri ár,
áður eg hef þá ánægju að koma aftur til Crags,”
sagði hann rólega.
Mr. Crosmont horfði á hann með ólundar
svip.
“Þú tilheyrir kanske þeim hópi ungra herra
í London, sem láta sér vera sama um mannorð
kvenna og ginna þær til að elta sig; slíka menn
kallar fólk hér út á landinu slæpingja,” sagði
hann.
“Ef þú meinar með orðinu slæpingur, mann
sem eltir ekki annars manns konu, þá vil eg
ekki neita, að eg heyri þeim flokki til,” svaraði
Dr. Armathwaite í lágum og djúpupm róm, og
Mr. Crosmont, sem hélt að læknirinn tæki þetta
mjög alvarlega, breytti hinum storkandi róm,
sem hann hafði talað í.
“Eg meinti ekki að segja neitt móðgandi”,
sagði hann. “Það er heldur ekki neitt sem gæti
valdið neinum efa, þegar það áhrærir hennar
náð. Allt fólk hér í kring dáist að henni og til-
biður hana. Eg var bara að tala í spaugi við þig
— um þá tilfinningu, sem við höfum allir fyrir
henni — og manninnum — manninnum hennar.
Þú ert eins og konungleg persóna hér í þessu út-
kjálka héraði, skilurðu, og okkur er mjög ant
um að þér sé allur sómi sýndur. Þegar ókunnug-
ur kemur hér, þá óskum við eftir aðdáun hans,
eins og nokkurskonar borgun fyrir móttökurn-
ar — skilurðu?” ,
“Já, já, eg skil það,” sagði læknirin, sem lét
sér næja afsökun hans. “Eg dáist að ykkur báð-
um. En ef þér virkilega finnst, að aðdáun ó-
kunnugs ferðamanns sé einhvers virði, þá vil
eg segja þér, að það er önnur kona, sem eg hef
mætt hér, og sem hefur vakið meiri aðdáun hjá
mér en lafði Kildonan — það er Mrs. Cros-
mont”.
“Konan mín!” og gat ekki leynt undrun
sinni, en sagði svo “þú meinar það ekki.”
“Jú, það geri eg vissulega.”
“En það er ómögulegt: Getur þér litist bet-
ur á andlit sem strax kemur manni í illt skap
við að sjá það, en andlit sem er glaðlegt og bros-
andi? Lýst þér betur á konu, sem er með fýlu-
svip, en þá, sem kemur manni í gott skap? Það
er auðvitað ágætt að geta talað svona, en það er
alveg ómögulegt fyrir mig að trúa því. Það er
einhverskonar fegurð, sem maður meinar ekki,
algjört smekkleysi. Það næsta sem þú vilt lík-
lega segja, er að lafði Kildonan sé ekki eins fríð
og konan mín.”
“Það er algjörlega öðruvísi fríðleikur”.
“Já, eg held það sé eitthvað öðruvísi.”
“Önnur hefur líkamlega fegurð, en önnur
hefur bæði líkamlega og sálarlega fegurð, sem
setur mark sitt og andlitsdrættina, hvert augna-
tillit og hreifingu, og gerir hvert orð og atvik
þýðingar mikið og hrífandi.”
“Hrífandi! Hverslags notkun þess orðs!”
“Það er einmitt þau áhrif sem Mrs. Cros-
mont hefur haft á mig.”
“Eg veit auðvitað hvað þú meinar að segja
— að eg sé ofmikill trédrumbur til að kunna að
meta slíkt fegurðar fyrirbrigði. En það er mis-
skilningur. Eg veit hvað það er, sem þú sérð
svo fagurt og göfugt hjá henni; þegar eg sá
hana fyrst, varð eg hrifin á sama hátt. Það var
hinn kynlegi glampi í augum hennar, sem var
sem seyðandi afl, sem töfraði mann til að vilja
vita hvað lægi á bak við það. Er það ekki satt?”