Heimskringla - 21.09.1949, Page 3

WINNIPEG, 21. SEPT. 1949
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
Paradís Atlantshafsins
Kanaríeyjarnar, sem liggja 90
— 300 km. undan vesturströnd
Afríku, hafa oft verið nefndar
Paradís Atlantshafsins. Þar er
lítill munur sumars og veturs,
eins og sjá má á því, að meðal-
hitinn í Janúar er talin 17.6 stig
á Celcíus en í júní 25.4 st. Lofts-
lag þykir þar mjög hollt, enda
er þangað sívaxandi ferðamanna
straumur, því að gott þykir að
dvelja þar til hressingar. íhúum
fjölgar þ^r líka ört, eins og sjá
má á því, að fyrir 30 árum voru
þeir um 450 þús., en eru nú um
700 þús. Flatarmál eyjanna er
7270 fermetrar. Þar eru eldfjöll
mörg og hefur eitt þeirra gosið
í sumar og valdið miklu tjóni.
Nokkur þorp hafa eyðilagst með
öllu.
Hér á eftir fer grein um Kan-
aríeyjamar eftir norska rithöf-
undinn Per Ratvik, sem nýlega
hefur dvalið þar. Greinin birtist
nýlega í norska blaðinu Verdens
Gang.
★
Snemma morguns siglum við
inn á höfnina í “Santa Vruz de
Tenerife”. Bærinn er ekki enn-
þá vaknaður til fulls. En á hafn-
arbakkanum er hópur verka-
manna að starfi. Þeir eru að
ferma ávexti og grænmeti. Á
þessum tíma árs er hver mínúta
dýrmæt.
Við komum beina leið úr norr-
ænum vetri. En það er langt síð-
an við fleygðum frá okkur frökk-:
um og treflum og klæddumst^
okkar léttustu sumarfötum. |
Margir verða fyrir vonbrigðum j
yfir “paradísinni”, sem blasir við
okkur, nakin og gróðurlaus eld-1
fjöll gnæfa yfir bæinn. Svo langt j
sem augað eygir er ekki annan j
gróður að sjá en kaktusa á
stangli. f gráleitum dölum blasa
við þornaðir árfarvegir. Okkur(
er sagt, að það séu níu mánuðir
” j
ur, ungur, hraustur íslendingurj
og eðlilegur karlmaður, sem
heimtar ástir og unað, frelsi og;
fullnægju. Hann finnur til
skyldleikans við ættarblóðið, j
sem heimtar að streyma í æðum
komandi kynslóða. Hann vildi;
heita faðir ungra, hraustra ís- j
lendinga.
Ekki mátti gleyma börnunum. j
Það var kannske kandismoli í
úlpuvasa eða hagldakaka í skjóðu
horni, handa þeim. Að hálfnaðri
leið var sem karlarnir sæu bros-
mildu andlitin og heyrðu hjal-j
andi fögnuð barna. Þá mildaðist
Svipur þessara þrautreyndu sæ-
fara. Meðan fslendingar geyma
þá ást til barnanna sem þessir
höfðu, mun engin maður, sem ís-
lendingur vill kallast, dyrfast að
svíkja frá þeim arfleið þeirra, al-
frjálst land með þverrandi tár.
Þarna voru Norðlendingar á
norðurleið, menn sem aldrei
höfðu lært að taka ofan fyrir
Bessastaða yfirvöldunum, eða
bugta sig fyrir fylgiliði hins út-
lenda valds, kaupmanna kliku
dönunum í Reykjavík. Meðan
slíkir menn byggja ísland, á
landið sér forsvaramenn á þing-
um.
Þetta er svipmyndir horfnar
fortíðar og þær verður maður að
skoða og þekkja svo við megum
verðmæta það starf sem lág til
grundvallar fyrir viðreisn þjóð-
arinnar á siðari tímum.
Nú vakna eg frá öllum þess-
um draumórum við að ung, djarf
leg og álitsvæn kona vindur sér
inn i biðsalinn í fylgd með ungri
dóttur sinni og ungfullorðnri
stúlku, dóttur Guðjóns frænda
sem nú dvelur nyrðra. Var þar
komin Laufey systurdóttir mín
til að keyra mig á bíl til Grinda-
víkur. Gott var að kynnast þessu
frændfólki og alshugar fegin var
eg að leggja upp í síðast áfang-
an frá Keflavíkur-flugvelli til
Grindavíkur, frá útlendri selstöð
til íslands. Frá Grindavík hef
«g merkilegar fréttir að færa.
H. E. Johnson
síðan það hafi komið dropi úr
lofti á eyjunum.
En mitt í auðninni er gráhvít-
ur bærinn, umluktur grænum
pálmatrjám og litfögrum blóm-
um. Við erum komin til Las Can-
arias — Kanaríeyjanna.
Aldalöng barátta
Neðst við höfnina, á Plaza de
la Republica, stendur gríðarstór
hvít myndastytta, þar er kross-
inn, sem bærinn dregur nafn sitt
af. Ef maður gætir betur að, sér
maður einnig styttu af konu, sem
heldur á myrtum syni sínum í
faðminum. Hún horfir ásakandi
yfir hafið — í áttina til Evrópu.
Þetta er minnisvarði um alda-
langa baráttu eyjaskeggja. Bret-
ar, Portúgalar og Hollendingar
hafa reynt að ná eyjunum frá
Spánverjum. Nelson missti
hægri handlegg sinn, er hann
varð að hörfa undan með flota
sinn 1797. Byssan, sem hinu á-
hrifa mikla skoti var hleypt af,
er nú í safni í Santa Cruz, geymd
þar með viðeigandi áletrun.
Spánverjar lögðu eyjamar
undir sig 1464. Hvítur kynþátt-
ur, guancherne, bjó þá á eyjun-
um. Það var friðsamt fólk og vel
gefið, en menning þess var enn
á steinaldarstiginu. Það barðist
hetjulega gegn Spánverjum, með
tréspjótum og steinslöngvum, í
hinni blóðugu orustu við La
Laguna á Teneriffa.
Sofnaði á verðinum
íbúar eyjanna eru nú 688,000
að tölu. Að útliti bera þeir tals-
verðan svip Spánverja, en hins-
vegar er guancherne-svipmótið
þó sterkara. Og siðir og venjur
forfeðranna lifa enn þann dag í
dag- og sértrú þeirra lifir í
gömlum sögum. Skapari elds og
jarðar var Acbaman. Hann sat
uppi á eldfjallinu Teide, sem er
3700 metra hátt, og gætti þess að
djöfullinn Guayota kæmist ekki
upp um eldgíginn. Achaman
hlýtur að hafa runnið í brjóst á
verðinum stöku sinnum, því að
við vitum með vissu, að eldfjall-
ið hefir gosið nokkrum sinnum.
M. a. skaut það Columbusi og
félögnum hans skelk í bringu, er
þeir fóru framhjá eyjunum á
leið sinni í leit að nýjum lönd-
um. Nú hefir ekkert gos orðið
síðan 1909.
Dásamlegt veðurfar
Eyjaklasinn — þ. e. 7 stórar
og 5 minni eyjar — hvílir á eld-
fjallahrygg og er um það bil 100
km. frá strönd Marokko. Fjar-
lægðin milli eyjanna er ekki
meira en það, að maður getur séð
sjö þeirra í einu, ef maður nenn-
ir að ganga upp á Pico del Teide
Loftslagið er svipað og í Mið-
jarðarhafslöndunum að því und-
anteknu, að Kanaríeyjum gætir
lítils mismunuar veturs og sum-
ars. Það er hinn 19 — 20 stiga
heiti Golfstraumur, sem Noreg-
ur nýtur einnig góðs af, er gerir
það að verkum, að munurinn er
svo lítill. Það er furðanlega lítið
um rigningar á eyjunum. Já,
veðurfarið er dásamlegt, og það
var einmitt vegna þess, sem við
fórum þangað. Hitinn fer sjald-
an niður fyrir 12 stig, eða upp
fyrir 27 stig á Celcius, allt árið
um kring.
Frá því Kanaríeyjar urðu
formlega hluti af Spáni 1821,
hefir aðalmálið þar verið
spænska. En á sviði efnahags-
mála má telja þær sjálfstæða
einingu og hafa þær t .d. mikil
viðskifti við Bretland. Santa
Cruzjhöfnin er mjög mikilvægur
áningarstaður á leiðinni yfir haf-
ið og koma þangað geysimörg
skip. Norsk skip eru þar dag-
legir gestir, einkum þau sem eru
í ávaxta flutningum. f febrúar
þessa árs komu þangað a. m. k.
32 norsk skip. Norsk farþega-
skip koma þar einnig við. “Ven-
us” kemur við á Madeira og í
Santa Cruz 11 hvern dag að vetr-
inum og skilur þar eftir nokkur
hundruð ferðamenn.
I
Þegar maður kemur beint frá
“hinni friðsömu Lundúnaborg”,
slær hið annarlega andrúmsloft
Santa Cruz mann alveg út af lag-
inu. “Þögul umferð” er þar ó-
þekkt fyrirbæri”. Glæsilegir
bandarískir lúxusbílar og forn-
eskjulegir skrjóðir ryðja sér
braut með miklum þávaða gegn-
um þvögur af ösnum og hesta-
kerrum. Allsstaðar úir og grúir
af hrópandi og patandi fólki.
Maður sér miklar andstæður á
strætum borgarinnar. Þær blasa
yfirleitt hvarvetna við á eyjun-
um; á morgnana getur maður
synt í hlýju og söltu hafinu og á
kvöldin getur maður ekið upp í
kuldann og snjóinn á Pico del
Teide. Spanverjarnir á eyjunum
tala yfirleitt ekkert annað mál
en móðurmál sitt. Kaupmennirn-
ir niðri við höfnina tala flestir
hrafl í.ensku — enda lifa þeir á
því að reyna að plata sem mest
út úr ferðamönnunum. f Calle
delCastillo standa búðardyrnar
upp á gátt og allir gluggar yfir-
fullir af glæsilegum varningi.
Samkvæmt núverandi gengi
ferðatékka — þ. e. 100 pesetas
fást fyrir eitt sterlingspund —
er allt mjög ódýrt. Ef pakki af
sígarettum kostar 1.50 í verzlun,
þá er hægt að fá hann keyptan I
ávaxtavagninum fyrir utan dyrn-
ar hjá manni fyrir eina krónu.
Fallegur, vandaður kjóll kostar
aðeins 200 krónur. Hægt er að
fá fínustu silkiefni fyrir aðeins
nokkrar krónur meterinn.
Ferðamenn hafa ekki fyrr stig-
ið á land á eyjunum, en þeir eru
umkringdir hóp af ótrúlega skít-
ugum krökkum, er biðja um aura.
f námunda við gistihúsin geta
þeir ekki þverfótað fyrir bros-
andi skóbusturum, sem geta
breytt ljótustu skóræflum í
gljáfægðustu skó í heimi á nokkr-
um mínútum. Þreytulegar, gaml-
ar konur kjaga framhjá með
þungar byrgðar á höfðinu. Á
götuhornum híma örkumla menn
og halda sýningu á nöktum fóta-
eða handleggja stúfum sínum. Á
götunum sér maður mörg tærð
andlit, sem bera þess ljósan vott
að ekki fá allir nóg að borða.
Fallegar stúlkur
Mitt í allri þessari örbirgð
spássera svo “Las Bellas Santa-
cruzianas”, og gæta þess að halda'
sig á gangstéttunum í skuggan-,
um af húsunum. Þær eru vel
snyrtar, fölar á andliti og yndis-j
fagrar á að líta. Og fötin þeirra
eru í fullu samræmi við nýjustu
Parísartízku.
Ungu mennirnir eru myndar-
legir og glæsilega búnir. Þeir
eru vingjarnlegir við útlendinga
og virðast vel greindir. Norð-
urálfubúar, sem setst hafa að á
Kanaríeyjum , viðurkenna að
spánskir kaupsýslumenn sé
skjótari að hugsa og hafi fjör-
ugra ímyndunarafl en þeir —
enda þótt þá skorti alloft dugn-
að til þess að koma hugmyndum
sínum í framkvæmd. Hið svo-
þekkta spánska orðtæki “mana”
— við frestum því til morguns,
sem við þurfum ekki að gera í
dag — er óspart notað.
Tíminn stendur kyrr
Eyjaskeggjar hafa og allt aðr-
ar hugmyndir um tímann og
gildi hans en við. Hafi maður
mælt sér mót við Spánverja á
morgun, getur vel farið svo, að
hann komi ekki fyrr en eftir tvo
til þrjá daga. En hann kemur um
síðir — og er alltaf jafn broshýr,
elskulegur og gestrisinn við vini
sína.
Þegar við Norðurálfubúar höf-
um dvalið hér um skeið, fer lofs-
lagið og að hafa sín áhrif á okk-
ur. Hér stendur tíminn kyrr. —
Menn lifa fremur fyrir líðandi
stund en daginn á morgun. Hér
eru aldrei neinar vetrarhörkur,
sem krefja mann reikningsskap-
ar fyrir sólardaga sumarsins og
fólkið er opinskátt og alveg á-
hyggjulaust.
Orotava-dalurinn
Það kostar aðeins 6 pesetas að
fara með langferðabíl til Perto
de la Cruz í Oratava-dalnum.
Árið 1814 skrifaði hinn þekkti
landkönnuður Alexander von
Humbolt um Oratava-dalinn.
“Fjölskrúðug, græn gróður-
breiðan teygir sig frá efstu gróð-
urbeltunum í fjöllunum, niður
að hafinu, þar sem pálmatrén og
bananatrén vaxa. Það er ekki
hægt að líkja því við neitt annað
en Genf og Neapel-flóann. —
Orotava-dalurinn er aðeins
miklu fegurri — gróðurinn enn-
þá fjölskrúðugri og fjöllin enn-
þá hærri og tignarlegri.”
Yfir vetrarmánuðina búa að
öllum jafnaði 300 útlendingar í
Orotava-dalnum. Og flestir búa
í hinu glæsilega Taoro-gistihúsi.
Sagt er, að dalurinn sé hreinasta
paradís fyrir jarðfræðinga og
náttúrufræðinga. Venjulegir
ferðamenn geta einnig unað líf-
inu vel þar, því margt er að sjá.
Þaðan er hægt að aka í bifreið
um alla eyna.
Varanleg áhrif
Það eru án efa einhverjir sem
verða fyrir vonbrigðum, en þeir
koma til Kanaríeyjanna. En það
er ekki hægt að vega og meta
fegurð neins staðar í orðum. Það
fer allt eftir smekk hvers ein-
staklings. En eg hygg, að þessar
undarlegu eyjar hafi samt var-
anleg áhrif á flesta.
Áhrif frá strýtumynduðum
fjöllunum, sem eru óendanlega
ömurleg og gróðurlaus. Frá
þröngum, eyðilegum dölum, þar
sem vegurinn liðast meðfram
snarbröttum fjallshlíðum — þar
sem vindurinn ýlfrar í kletta-
skorum og maður hlustar árang-
urslaust eftir glöðu hjali fjalla-
lækjarins. Frá yndislegri lit-
auðgi gróðursins, grænni fjöl-
breytni skóganna, bananatrjám,
appelsíníutrjám, olíuvið, fíkju-^
trjám og vínvið plantekranna og
í sterkum ilm blóma breiðanna í!
'haganum. Og yfir þessu öllu
skín sólin frá háum og skínandi
bláum himninum og allt í kring
brotnar hlýtt og blátt hafið á
klettóttri ströndinni.
Ferðamannastraumur
Þegar árið 1911 var Santa
Cruz-höfnin miðdepill ferða-
mannastraumsins til eyjanna, en
þangað komu árlega 5,000 skip.
Þá komu ferðamenn hvaðanæfaj
úr heiminum til Santa Cruz og
Orotava-dalsins og þá var þarj
mikið líf og fjör. Það hefir allt
breytzt við tvær heims styrjald-
ir. Nú eru það mest megin sjúkl-
ingar, er dvelja þar, sem tekist
hefir að herja út úr stjórn sinni
einhverja gjaldeyrisóveru. Þeir
hafa sjaldnast efni á að dvelja
þar lengi. Það er mikið af gisti-
húsum þar, og flest þeirra eru
mjög glæsileg og mjög dýr.
Samt ekki dýrari en svo, að það
er hægt að komast af með 10-20
krónur á dag. í fæði og húsnæði,
samkvæmt núverandi gengi fyrir
ferðamenn.
Eg dvaldi þar sjálfur sem
sjúklingur og eg er ekki í nein-
um vafa um það, að hið dásam-
lega loftslag eyjanna átti sinn
mikla þátt í því, að mér tókst að
fá fullan bata. Og eftir því sem
eg hrestist hugsaði eg meir um
það, hvernig hægt myndi að
koma því svo fyrir, að sem allra
flestir af þjáningarbræðrum
mínum í norðrinu gætu komist
til þessarar paradísar og fengið
heilsuna á ný.
—Tíminn, 7. ágúst
HITT OG ÞETTA
Nýtt undra lyf
Fundist hefir nýtt lyf af sama
flokki og pencillin og sterpta-
mycin og nýjustu tilraunir með
það benda til þess, að lyfið muni
verka á sjúkdóma sem engin á-
hrifarík meðöl hafa verið til við
hingað til.
Þetta nýja efni heitir chloro-
mycetin og það hefir þann kost
fram yfir öll lyf sem hingað til
hafa þekkst, að það er áhrifaríkt
gegn virus, smitefninu sem er
langtum smærra en bakteríur og
hingað til hefir ekki tekizt að
vinna bug á með lyfjum. Ef það
tekst að finna lyf gegn virus-
sjúkdómum, mun renna upp nýtt
tímabil fyrir læknisfræðina og
fleiri eða færri af þeim sóttum
sem áður voru hræðilegar far-
sóttir hverfa úr sögunni sem
slíkar.
Ekki er samt vitað ennþá
hvort ohloromycetin uppfyllir
þaer vonir sem menn gera sér um
það.
Þetta nýja lyf hefir reynst vel
við útbrotataugaveiki páfagauk-
sveiki (fýlungaveiki hér), bólu-
sótt og sumum tegundum infú-
enzu.
Ekki liggur enn fyrir árangur
af notkun lyfsins við aðra virus-
sjúkdóma, en það er næstum
ekkert eitrað, svo að hættulaust
er að gera tilraunir með það. En
auðvitað verður að gera sér það
ljóst að það getur verið langt bil
milli tilrauna og velheppnaðrar
meðferðar á sjúklingum. “Uge-
skrift for Læger” fullyrðir að
hér sé um nýtt, þýðingarmikið
lyf að ræða í baráttunni gegn
farsóttum sem geisa víða um
heim. En einnig hér mun það
hafa sína þýðingu t. d. í sam-
bandi við inflúenzu.
—Vísir 2. ágúst
* * *
Hjónavígsla um borð í
dönskum togara rétt utan
brezkrar landhelgi
Fyrir skömmu fór fram hjóna-
vígsla um borð í dönskum tog-
ara úti fyrir Bretlandsströndum
rétt utan landhelginnar. Var
brúðguminn norskur sjómaður,
Línar Daltveidt, en brúðurin
seytján ára gömul júgóslavnesk
flóttastúlka, Wanda Petri að
nafni.
Petri hafði laumazt um borð
í tyrkneska skipið “Kars“ í
hafnarborg í Júgóslavíu, en
fyrsti viðkomustaður skipsins
voru Gibraltar.Þar kom Daltveidt
um borð sem farþegi, og felldu
þau Petri hugi saman. Þegar
skipið kom svo til Hull í Eng-
landi var unga stúlkan handtek-
in sem laumufarþegi, en hún var
þá brátt látinn laus fyrir atbeina
ræðismanns Norðmanna í borg-
inni. En þar eð hana skorti öll
skilyrði, gat hjónavígslan ekki
farið fram í Englandi. Var því
það ráð tekið, að láta hana fara
fram um borð í hinum danska
togara.
Togari þessi heitir ‘Zamora”
og er gerður út frá Esbjerg.
—Alþbl. 6. ágúst
* * *
Rússar urðu á undan Kól-
umbusi og Leifi Heppna!
Yfirmaður rússneska flotans,
Yumashev sjóliðsforingi, hefur í
útvarpsræðu lýst yfir því, að
rússneskir könnuðir hafi fundið
þriðjung heimsins eða landflæm-
in “frá Alaska til Ástralíu.”
Meðal þeirra landa, sem rúss-
nesku könnuðurnir eiga að hafa
fundið, er verulegur hluti af
Ameríku og meginlandið áSuð-
urheimskautinu. —Alþbl. 14 ág.
GILLETT’S JAVEL GERIR ÞVOTTINN HVITARI
... HVAÐA SAPA SEM N0TUÐ ER!
REYNIÐ OG SANNFÆRIST SJÁLF!
Gjörið þennan samanbur: Aðskiljið
hvíta bómullar og lérefts þvottin í
tvo hluti. Þvoið svo annan helm-
ingin á venjulegan hátt. Látið sVo
y2 bolla af Gillett’s Javel í þvotta-
vatnið fyrir hinn hlutann. Þvoið og
fullgerið báða hlutina á sama hátt.
Gerið svo samanburð á báðum hlut-
unum. Þér munuð undrast stór-
um mismunin.
Gillett’s Javel gerir þvottinn snjó-
hvítan, — hreinsar flekki og alskon-
ar bletti úr flíkunum. Þá munuð
þér ákveða að þvo aldrei föt án
þess að nota Gillett’s Javel í þvotta-
vatnið. (Notið það samt aldrei fyrir
silki, satin, rayon eða ullarföt).
Hreinsar bað og þvotta-skálar Hreinsar eldhúss skolp-skálar
Hellið úr bolla í þvotta og þæginda
skálarnar, — látið standa í þeim um 15 til
20 mínútur, rennið svo úr. Ef skálarnar
eru mjög gróm-teknar, þá látið standa í
þeim næturlangt.
Stökkvið nokkrum dropum af Gillett’s
Javel á raka rýju, leggið á óhreinu blettina
nokkrar mínútur, skolið svo vel skálina
og rýjuna.
°'!í"'*ctsAdCNE5
°cODORIZCS
GiIIett’s Javel gerir þrent í einu:
GERIR HVÍTT — SÖTTHREINSAR — EYÐIR DAUN