Heimskringla - 11.10.1950, Qupperneq 5

WINNIPEG, 11. OKT. 1950
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
Þá má eg ekki í þessu sambandi
gleyma einhverjum þeim liðug-
ustu vísum sem eg kann eftir
góðskáldið og gleðimanninn Lúð-
vík Kristjánson en þær voru ort-
ar út af hinum mikla hildarleik
sem nefndist Heimferðarmálið.
“Út á stræti ef eg fer
eitthvað niðurlútur,
hvíslað er í eyra mér
“ertu labbakútur?”
En ef eg er eins og blóm
upplitshýr og glaður,
þá er sagt í þýðum róm
“þú ert spenamaður”.”
Þá kemur kímnigáfan stundum
fram í lýsingum á því sem er
sérkennilegt bæði hjá einstakl-
ingum og þjóðum. Eg tel að eitt
aðal einkenni íslendinga — bók-
hneigð þeirra — hafi sjaldan ver-
ið betur lýst en í þessu kvæði
stórskáldsins Guttorms J. Gutt-
ormssonar. Eg ætla að leyfa mér
að fara með það í heild sinni
FIRST PICTURE OF BABY PRINCESS
The first photographs of Her Royal Highness Princess
Anne, the second child of Her Royal Highness the Prin-
ceiss Elizabeth, Duchess of Edinburgh, were recently re-
leased.
Það kviknaði í frumbýlings kofa
kveld eitt á landnámstíð,
rétt þegar átti að enda
útilega og stríð.
Þar átti hann landinn inni
einustu vetrarbjörg,
eldavél, ofn og lampa
og andans ljósker mörg.
Hann hugði á happ, þó verkið
hlyti að ganga tregt,
að bera úr eldinum aðeins
það eitt, sem var nauðsynlegt.
Hann hljóp inn í hitann og
reykinn
að hafa á burt með sér
úr safninu sérstaklega
öll sagna og rímna kvér.
Á tíma sem fór í að færa
þann fjársjóð út um gátt,
björg og búshlutum öllum
bjarga hefði mátt.
Hann ljómaði af innra ljósi
og lofaði drottins nafn,
með ekkert í heiminum eftir
annað en bókasafn.
Snildarlega lýsir og Guttormur
sérkennilegum mönnum, t. d. í
kvæðinu ym Sigurð Sigvaldason
þegar Sigurður ætlaði yfir ís-
lendingafljót en drottinn átti að
róa annari árinni.
“Þeir drottinn og Sigurður sjö
þjóða jarl”, o. s. frv.
Fullnægið
Þörfinni
28 “RED
FEATHER”
STOFNANIR
BYGGJA
Á YÐUR
GEFIÐ RÍFLEGA
TIL YÐAR
og ekki eru lakari Eftirmæli eft-
ir veiðimann. Þessi maður sem
kvæðið er um bjó á Fögruvöllum
í Ný-íslandi, og fann fyrstur
manna fljótsupptök fslendinga-
fljóts. Öll æfi hans var veiði-
menska og ef hann hitti menn var
spurningin ætíð “Hefirðu komið
út í skóg? Sástu nokkur för? eða
Hefirðu séð önd nýlega eða
kanske úlf” o. s. frv. En kvæðið
er svona:
Þú ert farinn yfir auða
opnu í skógi heims,
deildarlínu lífs og dauða
langt í fjarska geims.
Finst þar nokkur frumorsökin
frummanns og hans vífs?
Hefirðu fundið fljótsupptökin
fullkomnara lífs?
Hefirðu fundið fegri velli?
fegri veiðilönd?
Geturðu látist heyra hvelli?
Hefirðu séð önd?
Eitt er víst—að ertu glaður
unir við þín kjör,
fáirðu að vera veiðimaður.
Veistu um nokkur för?
Raktirðu sporin upp—þín eigin
yfir himintungl?
Hvort er nokkuð hinumegin?
Hefirðu séð úlf?
Gaman hefi eg líka af lýsingu
Lúðvíks á einum stórbónda Ar-
byle^bygðar, látnum fyrir mörg-
um árum, Árna Storm.
Altaf heyrir Árni storm
alveg eins í logni,
það er ætíð frumlegt form
á frændum Gríms frá Sogni.
Þessi list að nota óvænt orð
eða orð í sambandi sem manni
hefði aldrei dottið í hug að nota
það í, kemst á hæðsta stig hjá
Guttormi J. Guttormssyni, þó
það komi náttúrlega oft fyrir hjá
öðrum. Tökum t. d. þessar vísur
eftir Guttorm:
“Eftir fljóðum flengdi sig
og fætur þandi.
Hann gekk út og hengdi sig
í hjónabandi.”
“Fylgi sníkja flokkar tveir
fárra en ríkra vinir.
Plata, svíkja, pretta þeir
pólitíkarsynir.
eða þessa um Peary þann er fór
til Norðurpólsins:
Eins og hjól hann aðeins rann
inn í skjól og þaðan.
Nóg er hólið nú um hann
norðurpóleraðan.
Minnir þetta oss átakanlega á
hvað K. N. var “önnum kafinn”.
Fyndnin kemur og oft fram
hjá Gutormi ekki fyr en í síðustu
ljóðlínu kvæðis. Þetta kemur oft
flatt upp á mann. Eg hygg að
aðrir fari ekki betur með þetta
en Guttormur, t. d.:
Alveg var húsfreyjan hissa
hve heitt hann gat kyst og sætt,
í myrkrinu munninn á henni
upp margt í lífinu bætt.
Og ekki gat hana grunað
hann gerði það fyrir þá sök,
að var hann í ástum við aðra
að æfa hin réttu tök.
Minnir þessi vísa menn á vísu
Jóns Rnuólfssonar:
Hann mætti henni á myrkum stað
og mælti: “Ert það þú elskan
mín”.
“Ekki er nú svo að það sé það,
það er bara konan þín.”
Margt annað mætti benda á og
margt annað þylja en þá gæti
farið fyrir mér eins og Snorra
Sturlusyni í kvæðinu um hann
sem þið þekkið öll og hefst með
þessum orðum:
Þegar hnígur húm að Þorra
oft eg hygg til feðra vorra,
og þá fyrst og fremst til Snorra
sem framdi háttatal.
og gefur svo seinna þessa lýsingu
á Snorra:
“Og hann þoldi að breyta bögur
og þylja kvæði og sögur.
Já, fram til klukkan fjögur
þá fór hann í sitt ból.”
Og hræddur er eg um að ykkur
fari að þykja að þið ættuð lítið
til að vera þakklát fyrir ef eg
héldi ykkur hér fram til klukkan
fjögur. Þó hefi eg ekki gert ann-
að en aðeins að drepa á allan þann
fjársjóð af gamankvæðum og fer-
skeytlum sem fyrirfinnast frá
þessum sjötíu og fimm árum sem
íslendingar hafa dvalið í þessu
landi. Flest af því liggur óprent-
að og meginþorri þess er varð-
veittur aðeins í minni manna, en
það fækkar óðum þeim sem
leggja slíkt á minnið. Eg veit
það sjálfur að það kemur sjaldnar
og sjaldnar fyrir að eg heyri
nýjar stökur. Á mínum ungdóms-
árum — en eg er nú svo gamall
sem á grönum má sjá — hitti eg
menn svo dagsdaglega sem ann-
aðhvort létu mig heyra eitthvað
nýtt eða rifjuðu upp eitthvað
gamalt. Þá mátti með sanni segja
hér eins og heima
COMMCNITY
CHEST
—Tjf (ýteafoi WíMufief
Góð er hún líka vísan hans til K.
N. á 75 ára afmæli kímniskálds
Dakota-manna:
“Aldarfennið upp í lær
er þér senn að baki,
þó ert ennþá ferðafær
og fjögra kvenna maki.”
“Ferskeytlan er Frónbúans
fyrsta barnaglingur,
verður seinna í höndum hans
hvöss sem byssustingur.”
Eg býst ekki við að hægt sé að
taka þessu öðruvísi en sem eðli-
legri breytingu. Þeim fækkar óð-
For Sound \
Progressive Business Administration
RE-ELECT
ERNIE HALLONQUIST
AS YOUR ALDERMAN IN WARD 2
Experienced — Energetic — Independent
Chairman Public Works Committee 6 years
Member Finance Committee 6 years — Zoning Board 6 years
On Wednesday, October 25 VOTE:
HALLONQUIST, Ernest 11
Polls open 10 a.m. Close 9 p.m.
Endorsed by the Civic Election Committee
um sem mæla á íslenzka tungu og
ekki síður þeim sem lesa íslenzk
ljóð. Og ferskeytlan er svo ná-
tengd íslenzkunni að hún hlýtur
að hverfa með henni. En þó svo
fari að íslenzku tækifærisvísun-
um verði ekki framar kastað fram
í þessari álfu þurfa ekki þær
beztu sem kveðnar hafa verið j
fram að þessu að glatast. Það
gæti verið eitt hlutverk hins fyr-
irhugaða kennarastóls í íslenzk-
um fræðum við Manitoba-háskóla
að varðveita þessa tegund ljóða
ásamt öðrum fróðleik frá glötun.
En það er mikið og erfitt verk.
Takist það samt, gætum við enn
í vissum skilningi sagt með
skáldinu: 1
“Falla tíman voldug verk
varla falleg baga.
Snjalla ríman stuðlasterk
stendur alla daga.”
Það er satt að það má varð-
veita mikið af okkar íslenzka
arfi þó tungan hverfi hér. En
það er líka satt að það glatast
mikið þegar hún hverfur. Það er
nauðsynjaverk að varðveita tung-
una hér eins lengi og hægt er.
Hún er eini lykillinn að mestu
fjársjóðum hins íslenzka kyn-
stofns — hún er og sjálf eitthvert
göfugasta mál heimins. íslend-
ingar hér geta máske haldið hóp-
inn þó hún hverfi en verða þeir
sömu menn?
“Vort fólk er ljóð, sem frumort
var
á feðralandsins tungu,
sem íslenzk móðir blítt fram bar
og bygðir endursungu.
Nú þykjast ungu efnin prýdd
með annars háttar skrýðing,
sem íslenzk ljóð á ensku þýdd
þau eru bara — þýðing.
(Guttormur J. Guttormsson)
FRÁ ÍSLANDI
Ivar Guðmundsson í Mbl
Helgidómur Islands — Hugmynd
Sigurðar Nordal prófessors, um
að byggt verði sérstakt hús, ef
og þegar við endurheimtum
handrit fornsagnanna, þar sem
þau verði geymd um aldur og ævi
hefir vakið mikla athygli og ver-
ið rædd af miklum áhuga manna
á meðal undanfarnar vikur.
Nordal prófessor skaut þessari
hugmynd sinni fram í viðtali,
sem danskur ritstjóri átti við
hann fyrir nokkru um handrita-
málið. — Vakti greinin í heild
mikla athhygli bæði í Dan-
1 mörku og hér á landi.
Þetta hús yrði helgidómur ís-
lands, þar sem dýrmætasti arfur
þjóðarinnar yrði varðveittur.
Þar vildu allir eiga einn stein —
Hver og einn einasti núlifandi
i íslendingur myndi vilja leggja
j til sinn stein í slíka byggingu og
i það ætti að leyfa þjóðinni, að
i leggja fram fé til hennar, eftir
fyrirkomulagi, sem nánar yrði
ákveðið síðar. Því þótt segja
mætti, að þjóðin reisti bygging-
una með því að ríkissjóður borg-
aði, þá er það ekki það sama og
ef leitað væri samskota um land
alt.
* * *
ar verja stærstum hluta
irteknanna til vígbúnaðar
þjóðabankinn hefur gefið
550A
For the career woman who cherishes
her independence, a Retirement Income
Policy presents an investment that
ossures o guaranteed income for
later years.
REPRESENTATIVE:
SKAPTI REYKDAL
700 Somerset Builíling — Phone 925 547
Branch Office — 7th Floor Somerset Bldg., Winnipeg, Man.
E. W. McDonald, C.L.U., Branch Manager (Greater Winnipeg)
J. R. Racine, Branch Manager (Eastern Manitoba)
út skýrslur um herkostnað ým-
issa þjóða á árinu 1949. Segir þar
að Bretar verji 7,4% þjóðartekn-
anna til vígbúnaðar, Holland
6,1%, Bandaríkin 5.9%, en eftir
10 milljarða dollara fjárveiting-
una á þessu ári kemst hlutfalls-
tala þeirra upp í 10%. Engar op-
inberar skýrslur eru til um her-
kostnað Rússa, en áætlað er að
varið hafi verið 79 milljörðum
rúblna til víbúnaðar á s.l. ári og
gerir þetta 12% af þjóðartekjun-
um. Rússar verja því mest allra
þjóða til vígbúnaðar, enda hafa
þeir stærsta herinn og mesta víg
búnaðinn. Kemur þetta allt held-
ur illa heim við hina dæmalausu
“friðarsókn” .kommúnistaleppa
um allar jarðir. —Dagur 23. ág.
« * *
Nýtt gistihús sunnan
brautar?
Lúðvík Hjálmtýsson framkv.-
stjóri Sjálstæðishússin hefur
sótt til bæjarráðs um lóð fyrir
væntanlegt gistihús. Munu þeir,
sem að þessu fyrirhugaða gisti-
húsi standa, hafa augastað á lóð
fyrir það sunnan Hringbrautar
þar sem Laufásvegur og Hring-
braut mætast. —Alþbl. 18. ágúst
LESIÐ HEIMSKRINGLU—
bezta íslenzka fréttablaðið
Konan: Læknirinn segir, að eg
verði að ferðast mér til heilsu-
bótar. Hvert á eg að fara?
Maðurinn: Til annars læknis.
*
Stúlkan: Hér er kominn mað-
ur, sem vill tala við prófessorinn.
Prófessorinn: Segið honum
eins og eg hef sagt yður, að eg sé
á ferðalagi.
Stúlkan: Eg sagði honum það,
en hann vill ekki trúa því.
Prófessorinn: Jæja, þá verð eg
víst að segja honum það sjálfur.
★
“BRAUTIN” VII árgangur
Ársrit Hins Sameinaða Kirkju-
félags, er nú fullprentuð og
verður send til útsölumanna víðs-
vegar þessa næstu daga.
Ritið er vandað að efni og frá-
gangi, og fögur landslagsmynd
skreytir kápuna. Verð þessa
heftis er aðeins $1.00, og fæst á
skrifstofu Heimskringlu.
Sigurður S. Anderson, 800
Lipton St., hefir tekið að sér mn-
köllun fyrir Hkr. í Winnipeg.
Áskrifendur eru beðnir að minn-
ast þessa og frá þeirra hálfu gera
honum starfið sem greiðast. —■
Símanúmer hans er 28 168.

VERZLUNARSKÓLANÁM
Aldrei hefir verið eins nauðsynlegt og ein-
mitt nú, að hafa verzlunarskóla mentun,
°g það fólk sem hennar nýtur hefir venju-
lega forgangsrétt þegar um vel launaðar
stöður er að ræða.
Vér höfum nokkur námsskeið til sölu við
fullkomnustu verzlunarskóla í Winnipeg.
Spyrjist fyrir á skrifstofu vorri þessu
viðvíkjandi, það margborgar sig.
The Viking Press Limited
Banning og Sargent
WINNIPEG :: MANITOBA
««cosooBccceoooooooooooBooooooooBooooooooooeoooeooéS