Heimskringla - 05.09.1951, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 5. SEPT. 1951
Heimsrkringila
(StofnuO 1898)
tMnui ót á hverjum miðvilrudegl.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
863 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsimi 24 185
Verfl btafleina er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viflskiftabréf blaflinu a?lútandi sendist:
The Vildng Press Limited, 853 Sargent Ave., Winmipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24185
Autborized as Second Class Mail—Post Office Dept.. Ottawa
WINNIPEG, 5. SEPT. 1951
Kommúnistar ekki í gresjufylkjunum
Því var haldið fram á blaðamannaþinginu sem nýlega var
haldið í Winnipeg, og var 32, þing vikublaðaútgefenda, að kom-
múnistar væru ekki í gresjufylkjum Canada. Það getur eitthvað
satt verið í þessu. Ritstjórar vikublaða ættu að fara nær um tilveru
pólitískra flokka í landinu en nokkrir aðrir. Það skal því ekki
rengt. En þeim sem við þá tala hér daglega, getur fundist minna
upp úr þessu leggjandi.
Yfirlýsing útgefenda, var svar við spurningu, sem fyrir
þingið var lögð og hljóðaði á þá leið, hvert álit ritstjóra vikublaða
væri um það, að kommúnismi væri að breiðast út í Canada og
fylgjendum hans að fjölga.
Frá ritstjórum frá hafi til hafs var svarið, að áhrif kommún-
ista færu minkandi. Almenningur hugsaði nú orðið sjálfur sín
mál, og þegar þeim væri eitthvað sagt, sem þeim væri óljóst og
dyldist hvert stefndi, fengjust þeir ekki mikið um það. Bóndinn
vildi kynnast árangri kommúnismans betur en kostur væri á ennþá,
gegnum járntjaldið, áður en hann biti á öngul veiðara Stalins. Þeir
væru svona gamaldags í sér í stjórnmálum!
Þessu líkt var álit Lang Sands, ritstjóra “Fraser Valley
Record”, sem gefið er út í Mission, B. C.
Bert McKay, ritstjóri “World Spectator”, Moosomin, Sask.,
sagði eitthvað mundi vera til af kommúnistum í sínu nágrennv En
þeir gengju ekki Ijósum logum nú orðið, eins og þeir hefðu gert.
Að öllu athuguðu, væru bændur einstaklingshyggju-menn, og þeir
einu sem eftir væru af þeim. Þeim virtist sameign ávalt bjánaleg.
J. M. Picotte, ritstjóri “The Canadian” í Thetford námahér-
uðunum í Quebec-fylki, sagði ekki neitt á rauðliðum þar bera. I
Antigonish, Nova Scotia, hafði P. A. S. McKay ritstjóri blaðsins
“Casket”, svipað að segja. í iðnaðarbænum Sidney, þar skamt frá
virtist kommúnismi horfinn, sem áður gerði oft vart við sig.
Yfirleitt var af ræðum ritstjóranna að dæma, sem sveitirnar
væru blessunarlega lausar við kommúnisma, en bæirnir þyrftu
þvotts með og engan Pílatusar-þvott heldur.
A. W. Hanks, ritstjóri St. James Leader, í Manitoba, var á
þingi þessu kosinn forseti blaðamanna félagsins (Canadian Weekly
Newspaper Association).
KAUPIÐ BRAUTINA
“Brautin”, heitir ársrit hins
Sameinaða Kirkjufélags Islend-
inga í Norður Ameríku. Er rit-
ið fyrir árið 1951 nýkomið út.
Það er um 100 blaðsíður að
stærð og hefir urmul greina að
flytja um menn og málefni hér
vestra. Koma þar auðvitað fyrst
málefni þessa frjálstrúar félag-
skapar til greina og meðlima
hans en með því að starfið er
orðið bæði víðtækt og marg-
brotið, á ritið brýnt erindi inn
á fleiri eða jafnvel hvert ís-
lenzkt heimili hér vestra, því
svo mun fyrir að þakka, að ís-
lendingar gefi sig hér enn lítið
við kreddum “Kristilegs Viku-
blaðs” eða “Jehova votta”, er
hugmyndir frjálstrúar manna
mega hvorki heyra né sjá.
í þessa árs riti Brautarinnar.
eru tvær fróðlegar greinar eftir
séra Philip M. Pétusson. Er
ónnur 50 ára minningar
grein um starfsemi kirkjufé-
lagsins — (Hins Unitariska
Kirkjufélags Vestur íslend-
inga) er stofnað var 1901 á
Gimli, á staðnum, sem kirkju-
þingið á þessu ári var haldið.
Inniheldur sú grein sögulegan
fróðleik frá upphafi til enda.
Hin greinin af þeim lengri eftir
hann eru fréttir af 126 ársþingi
Unitarafélagsins er haldið var
í Boston á s.l. vori og séra P.
M. Pétursson heimsótti. Er sú
grein hverjum manni nauðsyn-
leg, er nokkurs metur að kynn-
ast eða fylgjast með því, sem í
frjálstrúar málum er að gerast.
“í Rökkurheimum” heitir smá-
saga eftir Vladimir Korólenko,
og er frásögn og hugleiðingar
um líflát Sókratesar, í tölu
sígildra bókmenta talin, vegna
skáldegrar listar í meðferð efn-
isins. Hefir þýðaranum, Gísla
Jónssyni tekist að koma sögunni
á svo gott íslenzkt mál, að þar
mun ekki oft út af bregða frá
frumritinu, hugsun og dýpri á-
hrif sögunnar halda sér mjög
vel. Slík vandvirkni í þýðingu
á skrifum erlendra ágætishöf-
unda, er aldrei ofmikils metin.
Á þetta nægir að benda sem
sýnishorn góðrar vöru í ritinu.
En í því er fjöldi smágreina eft-
ir ýmsa, kvæði, bæði ort hér
vestra og eystra og fróðlegar
ritgerðir eftir frú S. E.
Björnsson í kvennadeild ritsins
um það er kvenþjóðin heima
hefst að.
Brautin á skilið að vera út-
breiddari en hún er. Að henni
stendur fjölmennur félagsskap-
ur. En jafnvel frá þeim tekst
vel til ef tíundi hver maður
telst kaupandi hennar. — Er
helvítis-kennin garinnar enn
þörf til þess að halda áhuga
fyrir andlegum málum vakandi
hjá íslendingum?
Brautin kostar $1.00 og fæst
hjá útsölumönnum í flestum ís-
lenzkum bygðum hér vestra.
FRÓÐLEIKSMOLAR
Úraníum
Þetta undirstöðuefni atóm-
sprengjunnar á sér lengri sögu,
en við oft gerum okkur grein
fyrir. Árið 1781 fann ensk-þýzk
stjörnufræðingurinn Sir Wil-
liam Herschel fyrst að stjarnan
Uranus, var ein af jarðstjörnum
sólkerfis vors, og nefndi hana
eftir gríska guðinum Ouranos.
Átta árum seinna, fann þýzki
efnafræðingurinn Kloproth,
frumefnið 92 og nefndi það
Úraníum, í heiðursskyni við
Herschel og fund jarðstjörn-
unnar, Úranus. En sem dæmi af
því, hve skjótar breytingar nú-
tímans eru, má geta þess, að það
má enn lesa í orðabókum eitt-
hvað líkt þessu í sambandi við
útskýringu orðsins Úraníum: —
Mjög fágætt, þungt, hvítt málm
efni. Notagildi hefír það ekk-
ert.
FRÁ ÍSLANDI
Ein af eftirtakanverðustu
fréttum að heiman á sumrinu, á
hrærðu Vatnajökul, stærsta jök
ul á íslandi og í Evrópu, en sem
á milli skaðlegra hlaupa og um-
brota, er undra þögult um. Á-
stæðan fyrir þessu á rætur að
rekja til þess, að flugfar varð
að lenda þar á s. 1. vetri. Áhöfn-
inni varð bjargað, en flugfarið
hefir legið þar í fönni síðan.
Bandaríkst flugfar með skíðum
reyndi björgun, en hún mistókst.
Síðar keypti flugfélag á fslandi
vonina í flugfarinu uppi á jökli
og hefir tekist að koma því of-
an af jöklinum. Hafði það verið
á kafi í fönni um veturinn.
Hafði það geymst þar vel og var
flogið til Reykjavíkur undir
eins og ofan af jöklinum var
komið. Nú hefir Hollywood
heyrt þessa sögu og orðið dauð-
skotið í henni. Hefir keypt
leyfi til myndatöku á staðnum
og sýnir eflaust áður langt um
líður það sem þarna gerðist.
Önnur fregn norðan af Vatna
jökli á þessu sumri er sú, að
frakkneskir og íslenzkir vísinda
menn hafi verið að mæla jökul-
inn og segja þeir ískápuna vera
að meðaltali 1800—2400 feta
þykka. Þykkust hafi hún verið
um 3,000 fet.
*
Þjóðfundarins fyrir 100
árum minst
Af blöðum nýkomnum að
heiman að dæma, hefir þjóð-
fundarins frá 1851 verið minst
á íslandi 9. ágúst, enda er þá
rétt öld síðan hann var haldinn.
“Þjóðfundurinn markaði tíma-
mót í íslenzkri stjórnmálasögu”.
segir Morgunblaðið, og mun lít-
ill efi á að þjóðin þá hafi stigið
sitt ákveðnasta og djarfasta
spor í frelsiskröfum sínum. Á
þjóðfundinum stoð þannig, að
þá var íslendingum lofað breyt-
ingu á stjórnarskipun sinni. —
Bjó Jón Sigurðsson út kröfuna,
sem þjóðin skildi gera og sendi
þær um alt land og hafði þær
samþyktar. En þegar á þjóð-
fundinn kom, leist fulltrúa kon-
ungs ekki á þær og sagði
fundinum slitið. Þeirri lög-
leysu mótmælti Jón Sigurðsson
og allir fundarmenn með hon-
um. í hvert skipti sem þröngva
hefir átt rétti íslendinga síðan,
hafa kveðið við orðin: Vér mót-
mælum allir!
Auk skrifa og ræðuhalda um
þjóðfundinn, hefir tafla úr
eiri verið gerð eftir gamalli
mynd af þjóðfundinum og fest
upp í mentaskólanum í Reykja-
vík. Eru myndir af þeim er á
þjóðfundinum voru fulltrúar á
henni og Jón forseti að berja
hnefanum í borðið.
Kvæði ný og gömul birtust í
blöðunum um Jón Sigurðsson
og skulu hér teknar tvær vísur
úr einu eftir Jóhannes úr Kötl-
um, er hann kallar: Hinn hvíti
ás.
Um höfuðsins lokkprúðu hvel-
fingu vefst
hinn heiði og goðfagri jökul-
bjarmi.
En heilagur logi, sem lífsréttar
krefst,
i leiftrum sér varpar frá geisl-
andi hvarmi.
Hér birtist oss Island, þinn
svipurinn sanni,
þín sál og þinn líkami — í ein-
um manni.
A
Þar rís hann, sá hvíti, sem
frelsisins fjall,
er fagurt og hátt gegnum ald-
irnar stendur.
“Eg mótmæli” . . . hljómar hans
hiklausa kall,
sem hrópi hvert brjóst úti um
dali og strendur.
Og það er sem bergmáli blágrýt
is hallir,
með brennandi turna: “Vér
mótmælum allir!”
—Þj.v.
★
Á jeppa frá Halifax til
Kaupmannahafnar
í Kaupmannahöfn eru stödd
áströlsk hjón, F. B. Carlin og
kona hans. I júlí í fyrra lögðu
þau af stað frá Halifax í jeppa
sem fer láð og lög. Eru þau á
ferð umhverfis jörðina á þessu
farartæki.
Carlin er verkfræðingur og
hefir sjálfur smíðað þennan
jeppa sinn. Þau hjónin voru 31
dag frá Halifax til Azór-eyja í
góðu veðri. En á leið frá Azór-
eyjum til strandar Vestur- Af-
ríku hreptu þau 23 daga storm.
Norður Afríku fóru þau á landi
til Tangier, og þaðan yfir til
Gibralter. Síðan lá leiðin um
Portúgal og Spán, Frakkland,
Belgíu, Holland og Þýzkaland
og norður til Danmerkur. Hafði
ferðalag þetta tekið rösklega 1
ár.
Frá Danmörku ætla þau til
Englands—yfir land og sjó.
Þetta ferðalag tekur sinn
tíma, en hjónunum liggur ekk-
ert á. — Tím. 9. ág.
SNJOLAUG SIGURDSON
RECITAL
Snjolaug Sigurdson, New
York pianist, will give a recital
on Monday evening, Sept. 10, at
8.15 in the First Lutheran
church. Miss Sigurdson is the
first recipient of the Icelandic
eúfe %Ct.
«* Z » V*Z>»**‘ \ *»*■
L«d***®

w-
se'
;tvtV
_ -«8»* » , \V
w

. -\\\c
o%

\>a\
THEROYALBANK
OFCANADA
You can bank on the “Royal”
Seed and Grain
Growers
WE BUY AND CLEAN:
Alfalfa, Clovers, Grasses, Field Peas. Also Cereal Grains
When ready to ship or sell get in touch with
our elevator agents at
FISHER BRANCH, BROAD VALLEY
GROSSE ISLE, WARREN, ARGYLE
and our Forage Seed Agents at Arborg and Ashern, Man.
Federal Grain Ltd.
GRAIN EXCHANGF., WINNIPEG
CLEANING PLANT: Notre Dame & Kecwatin, Winnipeg, Man.
Telephone 23 177

EVENING SCHOOLS PROGRAMME
1951 — 1952 CONDUCTED BY THE SCHOOL DISTRICT OF WINNIPEG No. 1 REGISTRATION DATES — (7.30—9.30)
KELVIN Wood Metal Electrical Theory Elementary English Sept. lOth GORDON BELL PARENT EDUCATION Oct. 9th DANIEL McINTYRE Elementary English Sept. 13 Auto Mechanics Commercial Subjects TECHNICAL VOCATIONAL Auto 8c Power Crafts Building Crafts Metal Crafts Electrical Crafts Graphic Arts Sept. lOth Commercial Subjects Needle Crafts Hohsehold and Personal Services Occupations Industrial Design Distributive Ed. Sept. 12th ISAAC NEWTON Elementary English & Commercial Subjects Sept. 13th ST. JOHNS Elementary English Sept. lOth & 12th Technical and SCHOOLS STRATHCONA Leathercrafts Bookbinding Metal Work Wood Work Sept. 13th EARL GREY
Sheet Metal RED CROSS CENTRE Sept. 13th Commerdal
Drafting Art Radio Commercial Subjects Sept. I2th Clothing Construction Sept. 24th Home Nursing Sept. 18th 9 a.m,—5 p.m. 7.30-9.30 p.m. Academic Subjects Sept. 20th Home Economics Sept. 25th Clothing Construction Sept. 27th Sept. 12th Clothing Construction Sept. 26th Wood Work & Metal Work Sept. 13th Cldthing Construction Sept. 27th LORD SELKIRK Wood 8c Metal Work Sept. 13th Clothing Construction Sept. 27 th
COMMENCEMENT DATES — (Consult Bulletin for the day) Time: (7.30 p.m.)
Elementary English Sept. 12th Technical 8c Com- mercial Subjects PARENT EDUCATION Oct. 9th Elementary English Sept. 13th Auto Mechanics & Commercial Subjects All Courses open During week Elementary English & Commercial Subjects Sept. 18th Clothing Construction Week of Oct. lst Elementary English Sept. 12th Technical 8c Com- mercial Subjects STRATHCONA Leathercrafts, Bookbinding, etc. Sept. 17th EARL GREY
Sept. 17th RED CROSS CENTRE Sept. I7th Academic Subjects Ort. Ist Home Economics Week of Oct. lst of Monday Sept. 17th Wood Work 8e Metal Work Sept. 17th
Clothing Construction Week of Oct. Ist Home Nursing Sept. 25th 8:00 p.m. Sept. 17th Clothing Construction Week of Oct. lst Clothing Construction Week of Oct. Ist LORD SELKIRK WoocI Work 8c Metal Work Sept. I7th Clothing Construction Week of Oct. Ist
L- - ~ wk