Heimskringla - 14.04.1954, Blaðsíða 1

LXVIII, ÁRGANGUR
WINNIPBG, MIÐVIKUDAGINN, 14. APRÍL 1954
NÚMER 28.
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
ÚR ÝMSUM ÁTTUM
FERÐ TIL SVISS
Vantraustyfirlýsing, sem CCF
lýsti á hendur sambandsstjórn-
inni í Ottawa s.l. mánudag, út
af of lítilli skattalækkun, var
feld. Voru 26 atkvæði með tillög
unni en 125 á móti.
★
Dr. J. Robert Oppenheimer,
einn af fremstu atomfræðingum
heimsins, og sem starfað hefir
að sprengjutilbúningi Banda-
ríkjastjórnar, var skipað að
leggja niður starf sitt í gær.
Hann hefir verið sakaður um að
hafa haldið sprengjuframleiðs-
unni til baka svo að hún hafi taf-
ist talsvert eftir að Truman for-
seti skipaði að takast hana á
hendur. Atomic Energy Com-
mission klagar hann.
Honum er ennfermur borið á
brýn, að hafa þekt kommúnista
um 1940 og jafnvel haft þá í
vinnu.
Oppenheimer segir töfina upp
spuna. En kommunista segist
hann hafa þekt 1940 og hafa
giftst fyrverandi kommúnista.
En hann hafi aldrei tilheyrt
flokki þeirra og ekki fylgt
kenningum þeirra því í þeim
hefði ekkert vit verið í hans aug
um.
★
Milliþinganefndina, sem- rann
sáka á breytingar á áfengislög-
um Manitobafylkis, hefir fylkis-
stjórin nú skipað. Eru þessir í
nefndinni: John Bracken, fyrv.
forsætisráðherra í 21 ár, formað-
ur. Hinir eru: Harold J. Riley,
lögfræðingur, Paul L’HDeureux,
laeknir, Mrs. S. Whiteford, fyrr-
um skólakennari, og Clifford A.
McCrae, bóndi.
★
Þjóðbrautakerfið (C.N.R.) vís
aði í gær 260 manns frá vinnu í
smiðjum félagsins í Transcona
°g Ft. Rouge í Winnipeg.
í janúar fækkaði starfmönn-
um um 100 manns hjá þessu sama
félagi.
Mrs. Hallonquist, bæjarráðs-
fulltrúi lagði þegar til að á fundj
fylkisstjórnar væri leitað til
styrktar þessum atvinnulausu og
hamingjusnauðu mönnum.
Manitoba Provincial Council
°f the CCF hefir skrifað atvinnu
tnálaráðherrum í Ottawa og vak-
ið athygli á að greiða þessum
niönnum atvinnuleysisstyrk, þar
til að fram úr þessu raknaði með
komu sumarsins.
I bréfi CCF flokksins segir nú
atvinnulausa í Manitobafylki um
4,868.
Victor B. Anderson
Victor B. Anderson, bæjar-
ráðsmaður í Winnipeg, hefir
hlotið þann heiður og happ, að
vera skipaður fulltrúi af sam-
bahdsstjórn Canada á alþjóða-
íund verkamanna í Trades and
Labor Cuoncil, er haldin verður
í Genf í Sviss frá 2.—24. júní á
þessu sumri.
Mr. Anderson hefir um langt
skeið verið fjármálaritari Win-
nipeg and District Trades and
Labor 'Council og framkvæmda
stjóri þessara samtaka í Mani-
tobafylki.
Mr. Anderson er að viðurkenn
ingu þessari kominn. Það munu
færri hafa helgað hugsjón sínar
og krafta verkamannamálum hér
eins lengi og einlæglega og Vic-
tor hefir gert.
Heimskringla óskar honum
góðrar ferðar!
Sendiherrastofa Canada í Róm
hefir á skömmum tíma fengið
200,000 bréf frá ítölum, er æskja
innflutningslyefis til Canada.
•
Eitt af nýjustu ráðleggingum
iækna er það, að lofa börnum að
vera hóflega skítugum. Til dæm-j
ls segja þeir að óþarft sé að þvo
hörn meðan mæður þeirra liggi
á sæng, eða á sjúkrahúsi. Böð
geri þau oft móttækilegri fyrir
sjúkdóma. Þetta hefir mig altaf
grunað. j
ÖULLES fer til
Lvrópu
Erindi John Foster Dulles til
Evrópu í byrjun þessarar viku,
er í sambandi við fund 5 utanrík-
isráðherra í Genf 26. apríl.
Hulles hefir sagt Kínverjum,
að ef þeir herði sóknina í Indo-
^*na, verði Bandaríkjunum þar
að
nræta.
Vestlægu þjóðirnar eru marg-
ar með þessu. En Bretar og
Frakkar taka dauflega í það.
Eru það þó ekki sízt löndin
þeirra, sem þarna eiga hlut að
máli, Frakka beinlínis, en Breta
að því leyti, sem Burma áhrærir.
Bretar eru að vísu með stefnu
Bandaríkjanna um að verja Indo
Kína. En þeim þykir ráðlegra að
bíða átekta um málið á fundin-
um 26. apríl.
En Dulles krefst að samein-
uðu þjóðirnar komi ákveðnar og
einhuga á fundinn.
Bandaríkin verða þarna eins
og fyrri, að eiga í átökum við
Breta og Frakka sjálfa um að
bjarga löndum þeirra úr klóm
Kína.
PEARL HARBOR ENNÞÁ
Síðasta tilraunin, sem gerð
hefir verið til að skýra Pearl
Harbor-sprenginguna, er eins
erfitt að skilja og nokkra þeirra,
er áður hefir til mála komið.
Hér er átt við söguna af árás
Japana á Pearl Harbor, er Theo-
bald admíráli hefir skrifað—og
á bókamarkað er nýlega komin.
Það getur vel verið, að gagn-
rýni á suma flotastjóra Banda-
ríkjanna, eins og Kimmel admír
ál og Gen. Short, hafi verið ó-
sanngjarnlega hörð. En þegarj
höfundur þessa nýja ritverks um
Pearl Harbor—áfallið, heldur
fram “að Franklin Rosseevelt,
hafi fýst, að árásin væri gerð á
höfnina og hann hafi leynt flota
foringja því, vegna þess, að hann
hafi þurft að ná sér í ástæðu til
að fara í stríðið á móti Hitler í
Evrópu”, þá virðist skörin vera
farin að færast upp í bekkinn.
Það virðist eftir slíkan lestur
ekki mikið betri skýring á mál-
inu fengin, en áður, en hún hef-
ir verið sögð sú, að Japönum
hafi ekki verið eignað svo mikið
áræði, að fara alla leið til Pearl
Harbor, til að reyna að fremja
slíkt verk. Að þeir reyndu það
á þeim stöðum sem nærri voru,
eins og Philiþseyjum, var senni-
legt. En þeir fóru fyrst langleið-
ina, sem margfalt tvísýnni var.
Það var alvarleg yfirsjón að
halda árás á Pearl Harbor frá
Japan óframkvæmanlega. En að
æðsti maður þjóðarinnar hafi af
ásettu ráði efnt til að senda
Bandaríkjaflotann niður í undir
djúpin, verður erfitt að fá menn
til að trúa.
DR. K. C. WU REKINN
Á formosa hafa menn ekki vit-
að betur en að alt gengi eins og í
sögu. Chiang Kai-Shek hefir ráð
ið þar lögum og lofum. Nú rétt
nýlega kemur upp úr kafinu, að
hann rekur æðsta mann sinn frá
völdum, Dr. K. C. Wu, stjórn-
anda (governor) Formósu.
Þessu mun verða misjafnlega
unað af íbúum eyjunnar, sem eru
um 8 miljón að tölu. Dr. Wu var
áður borgarstjóri í Shanghai.
Fórst honum stjórn þar farsæl-
í lega úr hendi. Þegar þaðan varð
að flýja, fór hann með fleirum
I til Formósa. Þar setti Chiang
! Kai-shek hann til yfirstjórnar.
Dr. Wu er mentaður í Banda-
ríkjunum. Honum hefir verið
mjög ant um að breyta til á For-
mósu. Einn flokkur má þar heita
að hafi með völdin farið. En Dr.
Wu vill þá tvo eða fleiri, eins og
í lyðfrjálsum löndum. Hann
heldur og fram, að það hafi ver-
ið stefna dr. Sun Yat-sen, frelsis-
frömuðarins kunna sem dr. Wu
segist trúa á. En Chiang Kai-
shek trúir ekki á slíka loftkast-
ala. Og þar er nú komið, að dr.
Wu hefir sent þinginu á For-
mósa úrsögn sína sem stjórnari.
Hann er sem stendur í Banda-
ríkjunum .
Út úr þessu er spáð óróa á For
mósa. Dr. Wu hefir bæði þar og
á meginlandinu (Kína) haft mik
il ráð og völd með höndum s.l.
20 ár og verið mjög vinsæll af
almenningi. Hann hefir og verið
praktiskur í störfum og stundum
borið á sér snið Bandaríkja-
manna. Að svifta hann nú völd-
um, verður ekki þagað yfir af í-
búum Formósa; það er að minsta
kosti óttast.
í uppsagnarbréfi sínu segir dr.
Wu, að um 13 miljónir Kínverja
búi erlendis, þ.e. annarstaðar en
í Kína og á Formósa, sem sömu
skoðun hafi á stjórnmálunum og
hann. Og hefði tekist að leiða
þennan ,hóp manna fram sem
fyrirmynd Kínverja heima fyrir,
mundu þeir skjótt kasta af sér
oki kommúnismans. Þá stæði
heimurinn með Kína nú í stað
þess, sem hann vill ekkert
við það sælda.
FRÁ ÍSLANDI
Einar Jónsson myndhöggvari
verður 80 ára í maí-mánuði á
þessu ári. Afmælisins verður
minst meðal annars með því að
gefin verður út stór og vönduð
bók af öllum myndum lista-
mannsins. Bókin verður prentuð
í stokkhólmi, en um útgáfuna sér
Samvinuufélag íslands.
•
í háskóla íslands innrituðust
759 námsmenn á s.l. hausti. Er-
lendis er áætlað að séu 400 náms
menn—og að minsta kosti 300 af
þeim séu við nám í lærðaskóla
(academic,.) Samkvæmt þessu er
einn íslendingur af hverjum 150
við háskólanám í Reykjavík eða
erlendis.
•
Súkkulaði og róðukross á tindi
Mount Everest
Skömmu eftir að fjallgöngu-
garpurinn Sir Edmund Hillary
I kom frá íslandi fór hann í fyrir Raunverulega er lega íslands (ur er þörf á meiri og betri land-
lestrarferð til Bandaríkjanna og illa ákveðin og ónákvæm. En
Canada. Þegar hann kom til N. aukin þekking á þessu efni getur
York í heimsókn til Sameinuðu kaft nokkur áhrif á margvísleg-
þjóðanna ræddi hann meðal ann ar upplýsingar um þau atriði,
ars við aðalforstjórann, Dag sem snerta breytingar þær, sem
Hammarskjöld, sem er mikill á- verða á jörðinni í sambandi við
hugamaður um fjaHgöngur.
gang himintunglna, þó að í smá-
Á blaðamannafundi, sem Sir J-im stíl sé.
Edmund hélt sagði hann frá þvr Það skal að lokum tekið fram,
er hann setti flögg Sameniuðu að árangur vísindalegra rann-
þjóðanna brezka fánann og Nep sókna í sambandi við sólmyrkv-
al og Indlandsfána á hæsta tindivann er alveg kominn undir því,
Himalayafjalla hinn 29. maí s.l. j að veður verði bjart og heiður
kynningu en til hefur verið
stofnað fram að þessu. Kvik-
myndirnar eru öflugasta tæki
þeirrar starfsemi.
í þessu sambandi hlýtur að
vakna sú spurning, hvort ekki
muni tímabært að kvikmynda
sumar af fornbókmenntunum. —
Þær eru frægar víðs vegar um
heim. Efni þeirra er stórbrotið
og ærið girnilegur efniviður
kvikmyndaframleiðenda. Sögu-
legar kvikmyndir eiga miklum
Auk fánanna skildi Tensing himinn, sem sagt að stjörnubjört: vmsældum að fagna erlendis.
félagi- hans eftir súkkulaði og nótt verði rétt fyrir hádegið 30
kökur á fjallstindinum “handa júní, sem ber upp á miðvikudag
guðunum”, en Sir Edmund lagði í sumar. —Tíminn 13. febr.
róðukross í umslagi á tindinn, aðj -----------------
beiðni Sir John Hunt (stjórn-
anda leiðangursins.)—Mbl 13. f
HEFIR ÍSLAND FÆRST
TIL Á SÍÐUSTU ÖLD?
KVIKMYNDUN FORN-
SAGNA—
Hinn 30. júní í sumar geta allir-hvaða tungu sem leikararn
Sunnlendingar ekki séð til sól-
ar rétt fyrir hádegið þótt heið-
skírt verði, þá verður skyndilega
dimt sem af nóttu og stjörnu-
ir tala. Kvikmyndirnar eru og ó-
dýrasta skemmtun, sem alþýða
manna á völ. En því miður fer
fjarri, að allar kvikmyndir þjóni
bjartur himinn í hálfa aðra mín- menmngarhlutv«rki. Mikill hluti
útu, þegar hin nóttlausa veröld'Þeirra er 1 ætt við Þá teSund bók
ríkir annars í kringum okkur. |mennta- sem varhugaverðust
Þetta fyrirbæri er almyrkri á! ÞYkir -Þess veSna skiptir miklu
sólu, sem kemur að jafnaði|að kvikmyndir sán valdar af á-
einu sinni á öld, en engan veginn | 7^7/°g
reglulega. Síðast var sólmyrkvi
hér á landi árið 1833. Að þessu
sinni verða gerðar ýmsar ráð-
stafanir til að fylgjast með þess-
um sólmyrkva hér á landi og
notuð til þess nákvæm mælitæki
sem erlendir sérfræðingar koma
með hingað. En þeir vinna að
rannsóknum á sólmyrkvanum.
Allt styrkir þetta þá skoðun,
að kvikmynda eigi þær af ís-
lenzku fornsögunum, sem bezt
eru til þess fallnar og líklegastar
að opna erlendum kvikmynda-
framleiðendum ævintýraheim
norrænnar fortíðar, sem stærst-
Kvikmyndirnar eru öflugasta!ur er °g fegurstur í íslenzku
tæki nútímans til fræðslu ogi fomsögunum. íslendingum ætti
skemtunar. Mál þeirra skilja vera það metnaðarmál, að af
þessu yrði. Fornsögurnar eru
stolt okkar og eiga mestan þátt
í þeirri landkynningu, sem enn
hefur komið til sögu. Kvik
myndir um ástir og örlög Gunn
laugs og Helgu, Kjartans og
Guðrúnar, Harðar og Helgu og
Gísla og Auðar, svo að nokkur
dæmi séu nefnd, myndu kalla
nafn íslands út yfir heiminn og
verða áhrifamikil listaverk, ef
vel tækist til. íslendingar ættu
að hlutast til um undirbúning
þessa stórmáls og hafa þannig
forustu um, að íslenzku forn-
sögurnar komist á heimsmarkað-
inn í listtúlkun nútímans og á
því máli, sem allir skilja bezt og
gleyma sízt. —Herjólfur
—Alþbl. 19. febrúar
arviðleitni. Þetta er erfiðara en
f'estir gera sér ljóst. Raunar er
úr nógu af góðum kvikmyndum
að velja á heimsmarkaðinum, en
kvikmyndaframleiðendur leggja
mikla áherzlu á að gera sér lé-
legu myndirnar að féþúfu og
neyta í því sambandi hvers kon-
ar bragða. íslendingar hafa orð-
Almyrkvinn sést7yrst Í Banda'ið Þessa varir undan farin ár' En
nu virðist mikil og góð breyting
hafa orðið í vali kvikmyndanna.
Þessa daga eru sýndar í kvik-
myndahúsum í Reykjavík og
Hafnarfirði aðrar eins snilldar-
myndir og “Leiksviðsljós”, “En-
croe”, “Séra Camillo og kommún
ríkjunum þennan dag og gengur
austur yfir Grænland, ísland,
Norðurlönd Rússland og endar
á Indlandi. Miðlina myrkvans er
um 60 km. suður af Vestmanna-
eyjakaupstað og varir myrkvinn
þar í um það bil hálfa þriðju
mínútu. í Vestmannaeyjum, Vík istinn “Fan-fan” og “12 á há-
í Mýrdal og öðrum syðstu hlut-j^S1 • ^ær minna helzt á hátíð-
um landsins er líka almyrkvi og armyndir, þegar bezt tekst til.
næturmyrkur í hálfa aðra mín- En þetta getur naumast kallazt
útu rétt fyrir hádegið. | undantekning, heldur hápunkt-
í Reykjavík, sem er nokkru ur gleðilegrar þróunar. Kvik
norðar, verður deildarmyrkvi og myndahúsin hafa gert sér æ
meira en hálfrokkið rétt áður en meira far um að velja afbragðs-
sólin kemur i hádegisstað. imyndir til sýningar og orðið sér
Vísindamenn um allan heim uti um evrópskar myndir sem
fylgj^st af áhuga með þessu fyr-^Þykj3 skara fram úr og hafa mun
irbæri og hafa þegar gert ráð-jmeira menningargildi, en vel-
stafanir til að sem minnst fari|fiestar amerisku myndirnar.
fram hjá sér. ! Þetta verður til þess, að kvik-
í haust komu .hingað tveir myndirnar reynast snar þáttur í
bandarískir vísindamenn á veg-! menningu fólksins líkt og lestur
um jarðfræðingafélagsins ame-, sígildra bókmennta. Listasmekk
ríska. Komu þeir til að leita eft-|urinn skerpist og útsýnin stækk-
ir samstarfi við íslenzk stjórnar-! ar. Kvikmyndirnar verða þannig
völd og vísindamenn um rann- annað og meira en dægrastytt-
sóknir á myrkvanum. Fóru þeir ing. sem kemur og fer. Þær reyn
ásamt Þorbirni Sigurgeirssyni, ast andleg verðmæti.
forstöðumanni rannsóknarráðs,j Oft hefur verið um það rætt
austur undir Eyjafjöll til að að kvikmynda íslenzkar bók-
leita að stað, þar sem hægt væri' menntir. Nokkrar tilraunir hafa
að hafa bækistöð fyrir vísindaat-1 verið gerðar i því efni, en flestar
huganirnar í sumar. imistekizt. Þó liggur í augum
Ákveðið var að rannsóknir ájuppi, að kvikmyndaframleiðend-
myrkvanum hér á landi færu ur geti sótt mikinn og góðan
fram á stað einum rétt hjá efnivið í íslenzkar bókmenntir.
Guðnastöðum í Landeyjum, en'Nú munu innan skamms verða
þar verður almyrkvað. í kvikmyndaðar tvær íslenzkar nú
Rannsóknir vísindamanna snú tímaskáldsögur, “Salka Valka”
ast aðallega um það að ákveða ná eftir Halldór Killjan Laxness
kvæmlega tímalengd myrkvans og “Morgunn lífsins” eftir Krist
og finna út afstöðuna. Fást þann'mann Guðmundsson. Valið er
ig mjög mikilvægar upplýsing-j með ágætum og þess að vænta,
ar, sem vísindamenn geta hag-! að kvikmyndun þeirra valdi tíma
nýtt sér við margvíslegar athug-;mótum í því efni, að íslenzkar
anir, bæði stjarnfræðilegar og bókmenntir verði kvikmynda-
landfræðilegar. ! framleiðendunpm eftirsóttur
í sambandi við þessar rann-j efniviður. Kvikmyndun ís-
sóknir má allt eins vel búast við lenzkra bókmennta yrði vafa-
því, að ný og nákvæmari staðar- j laust áhrifamesta landkynning,
ákvörðun finnist fyrir ísland og sem .hugsazt getur, svo að fslend
hægt sé með meira öryggi en áð ingum er skylt að hagnýta sér öll
ur að marka afstöðu þess til annjtækifæri og leggja þessari starf-
arra landa og legu. I semi lið í árdögum hennar. Okk-
TÖLUR SEM TALA
Á síðast liðnum 12 mánuðum
jókst olíuframleiðsla í Canada
meira en í nokkru öðru landi.
Nam hún 36.7% af allri fram-
leiðslu í heimi, en var áður að-
eins 1.7%. Bandaríkin ein gera
betur, en þau framleiða 48.5%
af allri olíu í heimi.
Á síðast liðnu ári voru seld
36,498 sjónvarpstæki í Canada.
Það er tvisvar sinum meira en
1952. Framleiðsluverð lækkaði
að jafnaði um 8%, eða í $406. úr
$442.
Verð á ekru af landi í Canada
var að meðaltali í Saskatchewan
$30.00, í British Columbia $99.00,
í Ontario $98.00, í Quebec $77.00
á Prince Edward Island $61.00,
New Brunswich $54.00, Manitoba
$49.00 og Alberta $43.00.
f Canada fæddust 18% fleiri
börn á þessu ári og
giftingar voru 7% fleiri, en á s.l.
12 mánuðum. Dauðsföll voru 8%
færri, en fyrir einu ári.
SAMANBURÐUR Á HITA
OG KULDA
Það fer varla hjá því, að þeim
sem lesa bók Vilhjálms Stefáns-
sonar “Iceland”, verði ekki star-
sýnt á samanburðinn á hita og
kulda í Reykjavík og Winnipeg.
Þar er að ræða um nokkuð, sem
ekki er oft tekið eftir.
Höfundur segir: í Winnipeg
lætur mjög nærri að meðal hiti
á ári sé nærri frost marki, 32°
F. f Reykjavík er hann 7 gráður
meiri eða 39° F. Mestur kuldi i
Winnipeg, frá því er íslending-
ar fluttu vestur, hefir verið 47.6°
F. Mestur kuldi í Reykjavík á
þeim tíma hefir verið 6.7° F.
Heitasti dagur í Winnipeg var
108° F. í Reykjavík 78.3° F.
Mestur kuldi mældur í bæ á
íslandi er -33° F. í bæ í Banda-
ríkjunum -68° F.