Heimskringla - 15.12.1954, Blaðsíða 1

LXIX, ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGDSTN, 15. DES. 1954
NÚMER 11.
VESTURKLAUSTRIÐ MIKLA
(Á þessa lýsingu af komu Ein-
árs skálds Benediktssonar til
Westminster Abbey rákumst vér
á ný í Sumarfara frá 1913. Æti-
um vér ekki alla hér hafa
en nú eru undirstöður einar í
kórnum eftir af byggingu hans.
Hinrik 3. (13. öld) hóf endur
fcyggingu kirkjunnar, en full-
gjörð var hún fyrst um miðja
lesið hana og flestum muni þykja 18. öld.
frasögn Einars meistafaleg, eins Upphaflegur stíll hennar var
og flest eða alt frá hans penna1 norrænn, en nú sést hann aðeins
komið. —Ritstj. Hkr.) á nokkrum leifum klausturbygg-
inga þar hjá, sem eftir hafa orð-
—Óteljandi klukkur spila iö frá þeim tímum er hér vai
himnaljóð yfir borginni við klaustur, en af því dregur kirkj-
Tempsá, þar sem bygð er Rom an nafn (Westmonasterie v.
vorra tíma og háður er blindinga Westminster Abbey). Aðallega
leikur peningavaldsins, með er kirkjan bygð með gotnesku
fleiri höndum, styrkari og seig- sniði, þó nokkuð blönduðu og
ari vilja og stórvægilegri sundr- ósamræmu sem von er vegna
ung milli auðmanns og öreiga, hinna löngu tíma og ýmsu meist
heldur en í öðrum heimsstöðum. ara er orðið hafa að starfa að
Eg er nýkomin til meginlands- henni.
ins brezka—heiman að, fárra —Þegar komið er inn í kirkj-
daga ferð yfir hafið, og þó kom- una, rísa marmaralíkneski og
inn í aðra verold. Mig þyrstir í og minnisvarðar fyrir augum
fyrstu messuna hjá þessari trú- manns til beggja handa, hver
uðu hamonnuðu þjóð, — sem öðrum meiri og dýrðlegri. Skáld
byggir alt á játning sinni um in eiga legstaði sína í suðurarm-
tru' inum, en stjórnmálamenn og aðr-
Mér finst ekkert jafn dýrð- ir höfðingjar að norðanverðu. —
legt, ekkert jafn nýtt í þessari Pitt, Palmerston, Disraeli, Giad
nýju veröld hérna megin við sjó- stone til vinstri—Dryden, Ten-
inn, eins og söngur, ræða og nyson, Browning Coleridge,
guðsdýrkun í enskri hákirkju, Shakespear til hægri, eru þar
eftir margar, langar vikur í auðn- meðal annara ódauðlegra graf-
og tómleik prestlausa og kirkju- inna, úthöggnir og letraðir, sem
lausa safnaðarins heima. j leiðarstjörnur æsku og kapps í
" Sunnudagsþvottur sálarinnar þjónustu vísinda stjórnkænsku
og gott bað fyrir líkamann! Hvað og listar—fyrir þetta mikla auð
það er hvorttveggja holt og uga föðurland. — “Hér hvílir
styrkjandi. Það léttir sporið og það sem dauðlegt var af fsaki
vængjar hugann að vita að hér Newton’’—og “alt líf er spaug
er alt til sem heimurinn getur _yar lífs míns trú; mitt Hf
veitt bæði fyrir anda og hold úti; eg yeit það nú (Grey) _
mannsins, fynr endurnýjung Þetta eru tvenn gra£letur sem
ms ytra og hins innra manns, tek eptjr | þetta sinn, öðrum
jofnum hondum. . ..
... fremur, annars renna augun yfir
a er un^ n°nbil á sunnudegi ðendanlegan fjö^da af gullnum
og eg hlýði á köllun klukknannaJ Hnum Qg stefjum á minnisvörð-
Prúðbúið fólk streymir í þús-|um hinna ódauðlegu, hamingju-
undum fram og aftur í víðum sdmu steinbúa musterisins, und-
strætaæðum borgarinnar og a lr myndum 0g marmaralíkneskj-
flestum andlitum, limaburði og um heilagra kirkjufeðra, dýrðl-
sést’. að menn bafaiinga og sannleiksvitna. Alt er
takmarS Menn ekípÍ'0' þrUngÍð af helgi 0g hátign gam'
svosemþeirséuaðeinsaðhre f 311^ siðmenningar' sem seilist
sig,—heldur svo sem þeir vlti hér ‘nn ** veböndum Frafarinn*
hvað þeir vilja. Og fjöld þúsund-
anna ætlar sér til kirknanna,
hingað og þangað um staðinn
hver með sitt trúarsnið, hver
með sína tegund kristindóms,
fyrir innan hin víðu vebönd
postulakenninganna og góðra
siða — því jafn rígbundið sem
enskt trúarlíf er við full-frelsi
hefir hver einstakur söfnuður
um sína háttu og sinn skilning
á greinum trúarinnar.
—Eg fylgi þeim straumi sem
flýtur fram að Vesturklaustrinu
mikla. Það er ensk ihákirkja, ó-
blönduð og hrein—sem hverfist
yfir leiðum helsta aðalsins og
stórmennanna hjá Bretum, þar
sem konungar þeirra eru krýnd-
ir og grafnir.
Vesturklaustrið er musteri
breskrar menningar, konungs-
hollustu og trúhlýðni. Fimm
alda starf, óþrotlegt og stórkost-
iegt hefir reist og fullgjört þessa
miklu klausturkirkju, og alt sem
Englar hafa átt til af hæstu
frægð, ódauðlegum dáðum í þarf
ir föðurlandsins, tign og ágæti,
hefir stráð dufti sinna dauðu
tímanlegu leifa í þennan mikla
legstað.
Kynslóðir manna fæðast inn í þennan heim og
hverfa aftur. Mennirnir reisa stofnanir og fyrir-
tæki sem aftur hverfa. En andi jólanna lifir
til óendanlegs tíma eins og hann hefur nú lifað
frá því að maðurinn beindi augum sínum fyrst til
himins um sólstöðu-tíma ái-sins og þakkar- og
fagnaðartilfinningar bifuðust í brjósti hans er
hann varð var við þækkandi sól og góð von
vaknaði í hjarta hans. Þessi þakkar- og fagnaðar
' andi hefur verið gerður að parti af trúarathöfn-
um allra manna og allra þjóða um víðan heim og
bezta og heilagasta tákn hans hefur fundist í
fæðingu lítils barns. Vér fögnum komu jólanna
hins ytra merkis óþrjótandi vonar um framtíð-
ma.
Á þessum jólum vil eg nota þetta tækifæri fyrir
mína eigin hönd, fyrir hönd safnaðar míns og
kirkjufélags, í anda jólahátíðarinnar, til að óska
öllum mönnum góðrar og gleðilegrar hátíðar.
Philip M. Pétursson
hér inn að veböndum grafarinn
ar með alt það æðsta, haldbesta
og göfugasta sem list lífsins á
til í veganesti handa þeim dauða,
horfnu, sem farið hafa yfir um.
Orgeltónar, mjúkir, voldugir
og hreinir fylla nu aliar hvelfing.
ar, titra yfir manni og stilla
hjörtun til samræmis við anda
þeirra kenninga sem á að flytja
hér í dag frá blöðum ritningar-
innar miklu og frá lifandi vör-
um. Ekkert hljóðfæri tekur jafn
djúp grip í strengi sálarinnar
eins og orgelið. Það er eins og
englar andi á málmfjaðrirnar og
tali til manns með tungumáli
tónanna. Eins sterk, hreinsandi
bylgja af fullkomnum 'hljómi,
streymir gégnum mig, laugar
mig, laugar mig og lyftir mér
upp.
Eg er kominn í kirkju—hús
Hfshöfundarins, þess anda sem
eg þrái og óttast, skil ekki en
veit þó að hefir lagt afl vonarinn
ar og óttans í huga minn. Hve
dýrðlegt og guðdómlegt er
þetta mál sem englarnir tala hér
til manns mál hljómsins sem
kemur og fer—sem ber boð milli
tveggja heima.
Eg sezt innarlega, svo nálægt
stólnum sem eg kemst, svo eg
efstu bekkjaröðinni annari ^
les upp bænir og lofgjörðarorO
sem fólkið hefir upp eftir hon-
um jafnóðum. Rödd djáknans er
hrein, málið skírt og æft í g6ð-
um skóla. Lesturinn er nokkurs-
konar tónlag, einfalt og óbrotió
•en við og við fellur kórinn inn
með margrödduðu viðlagi.
Eins og steinninn bergmálaði
fyrstu tóna orgelsins, bergmálai
nú fólkið orð lesarans. Ósjálfrátt
lít eg í kringum mig, aftur á
næstu bekki, og virði fyrir mér
eitt og eitt andlit í söfnuðinum.
Þau eru alvarleg og róleg, með
RÆÐ A
flutt á útisamkomu ungmennafélags Hrunamanna
að Álfaskeiði 25. júlí 1954
eftir FINNBOGA GUÐMUNDSSON
Góðir áheyrendur,
Eg geri ráð fyrir, að menn
búist við einhverri hugleiðingu
um Vestur-íslendinga, þar sem
eg hef nú að undanförnu verið
starfandi meðal þeirra. Enda
verður sú og raunin á. En efni
það, er eg vildi ræða hér í dag,
er viðhorf íslendinga þeirra, og
þá einkum Vestur-Islendinga, er
fjarvistum eru við föðurland
sitt, með hverjum hætti það er
og í hverju helzt frábrugðið við-
horfi hinna, er heima dveljast. I
Eg hef orðið þess var, að
margir þeir, er aldrei hata
hleypt heimdraganum, eiga erf-1
itt með að skilja sjónarmið
vesturfaranna, finnst það öfga-
kennt og næstum hjákátlegt á
stundum. Þeir segja sem svo, að I
þessir góðu landar vorir vestan j
hafs hafi tapað trúnni á ísland j
og horfið þaðan brott, lofgjöró
þeirra um landið komi því úr
hörðustu átt o. s. frv. En hér er
það einmitt, sém miðla þarf mál-
um, ef hvorirtveggju eiga að
njóta sannmælis.
Mér dettur í hug frásögn
Alexanders sögu af því, er Alex-
ander mikli sigldi með liði sínu
af Grikklandi í herförina frægu
til Asíu. En þar segir svo m. a.:
Þá láta konungsmenn skip sín
úr festum, og þar mátti heyra
mikinn lúðragang og þjóðsýn-
legt ákall. Þar mátti þá marka, '
hversu mikið flestir unna sínu
fósturlandi. Þeir Grikkirnir voru
nú fúsir til að fylgja konungi og
berjast með honum sér til fjár-
og metnaðar. En allir af þeim
í svo miklum her nema einn þá
settu augu sín aftur um skut,
meðan þeir máttu nokkurn vita
sjá til fósturjarðar sinnar.
Og einmitt þannig var því
farið um þá, er vestur héldu
héðan á síðustu öld, þeir settu
og hafa sett augu sín aftur um
skut, meðan þeir hafa nokkurn
vita mátt sjá til smnar fóstur-
jarðar. Hinir, sem fylgdu þeim
niður á sjávarbakkann, veifuðu
til þeirra,. meðan þeir voru að
róa frá landi, en héldu síðan
hver heim til sín. Auðvitað hefur
sársauki viðskilnaðarins verið
gagnkvæmur, en hann leið fljót-
ar frá hjá þeim, er eftir urðu, en
hinum, sem fóru.
Þegar því vesturfarinn jafn-
Framh. á 2 síðu
jvirðingu og kærleik til þessara
trúarbragða ,sem eru grundvöll-
ur breskrar menningar. Hver em
asti maður blandar sínum rómi
inn í endurtekning safnaðarins,
ófeiminn, frjáls og afskiftalaus
af því, hvort rödd þess sem næst-
ur situr er fögur eða ófögur, ung
og hrein eða skjálfandi og rám
öldungsrödd.
Kórsveinarnir syngja síðan
lofsöng ,sem fólkið tekur ekki
þátt í. Raddir unglinganna
minna í einu bæði á karl og konu
—eru kynslausar eins og englarn
ir. Bak við bekki kórsveinanna,
eru fullorðnir, æfðir söngvarar
sem flétta raddir inn í höfuðlag-
ið við og við, á vissum stöðum,
eftir ákveðnum reglum.
Annar djákni stendur síðan
upp og les tvo pistla. Milli hins
fyrri og síðari er aftur kórsöng-
ur án hluttöku fólksins ,hærri og
erfiðari, og loks eftir hinn síóari
pistil er sungin bæn sem allii
taka undir við. Alt miðar að því
að reisa hugann hærra og hærra,
vald það sem þjónum hans væri
gefið?
Klerkurinn talar í sannleika
svo sem hann gæti jafnvel flutt
ræðu sína í vorrar trúar kirkju i
Parísarborg. Mál hans og skiln-
ingur um þetta fyrirheiti Krists
til Natanaels, fer alt í eina átt,
að sýna fram á það að milli him-
ins og heims eru boðberar, er
flytja hugi mannanna hærra en
þeir sjálfir ná og bera kraft þess
Kirkjan stendur vestan vert geti heyrt og skliið hvert orð
við Tempsá, krossbygð, með höf hlerksins. —Messan hefst. Kór-
uð krossins mót austri en megin-
inngang frá vestri. Álmur jafn
langar liggja til norðurs og suð-
urs og öll byggingin grundvöll-
uð sem mynd af píningartré Jót-
anna. —Játvarður góði Engla-
konungur reisti kirkjuna fyrst,
sveinar, hvítklæddir með kross
lagðar hendur, ganga hljóðlega
og hægt í röð inn eftir öðrum
væng kirkjubyggingarinnar inn
r.ð bekkjum sem reistir eru hver
yfir öðrum beggja megin við
ganginn. Djáknin stendur upp a
Gamlar glæður
Eg hugsa oft um æsku minnar jól,
þau enn mig verma, líkt og kærleiksól
og ætíð ljóma, eins og stjarnan bjarta.
Og enn þá vakir gamlárs-gleðin mín,
mér geisli nýárs blikar enn og skín,
þær myndir geymast vel í hug og hjarta.
Hún mamma sálma söng um englaher,
þeir sögðu hirðum: “Guðson fæddur er’’,
og leiftrum sló á loftin dásamlegu.
Og pabbi las um ljúfan, fagran svein
er lá í jötu. Stjarna yfir skein,
sem vitringunum lýstu langa vegu.
Við börnin vorum hljóð og hæglát þá.
Við hugsuðum um vitringana þrjá,
og jólahelgi jólabarnsins fríða.
Við sátum undir söng og lestri prúð.
Við sáum himindýrð, og engla skrúð,
og hirðana, er 'heyrðu óminn bliða.
En svo tók fólkið sinna gjafa til.
Við sýndum þá hvert öðru kerti, spil,
og fleira margt af gögnum nýrra gæða.
Við vorum líka öll svo fjarska fín:
það fór þá hver í sparifötin sín
og enginn hafði “köttin” þurft að klæða.
Svo kórónaði allan þennan auð
er inn kom hangikjet og laufabrauð,
°g ýmislegt, sem ei var hversdagsforði.
Og loks var drukkið lummukaffi sætt,
með lista jólasnúð og kleinum bætt, —
en litlu kertin loguðu á borði.
María Rögnvaldsdóttir frá Réttarholti
nær aðalathöfninni, frá orgeltón, hæsta, náð og skipanir nær þeim
um til söngva, frá óbundnu til dauðlegu en þeir sjálfir einir
bundins máls, frá lestri til bæn- sér gætu numið.
ar. Fólkið stendur upp, krýpur j Hann beitir skeytum sínum á
fram í bekkjunum, bænir sig eða breska vísu til daglega lífsins
hlýðir á lestur djáknanna eða hjá þessari þjóð sem hlýðir á
söng sveinanna á víxl—uns klerk hann. Hann tekur aðal mótbárur
urinn stendur upp og gengur til rithöfunda og annara andans
ræðustólsins með kyndilbera ei manna gegn trúnni á guð og boð
fer á undan honum þangað sem bera hans—rekur þær í fáum
prédikunin fer fram. gjarngóðum orðum, hittir hym-
Presturinn leggur út af boð ■ ■ ingarsteinana undir röksemda-
skap Krists til Natanaels. Sann-! byggingum þeirra vantrúuðu og
lega ,sannlega segi eg yður: héð leggur þær í rústir. Innan þess
an af munuð þér sjá himininn (ákveðna tíma og innan þess á-
opinn og engla guðs stíga upp kveðna efnis sem um er að ræða,
og stíga niður yfir mannsins lætur hann ekkert ósagt af því
son. —Hann er aldraður, skarp- lielsta sem á að segja, og segir
leitur og ennibreiður klerkur, ekkert nema það sem þarf að
með þetta mjúka hreina og koma fram fyrst og fremst, í
sterka málfæri, sem hámentaðir réttri röð, byggir ræðu sína fast
listamenn orðsins, afla sér með orð fyrir orð, eftir lögum listar-
langri æfingu lífsins. Limaburð- innar, með efnisskifting, reisn
ur og fas er hvorttveggja kenni- og falli, talar til höfuðsins fyrst
mannlegt ag tignarlegt. Svipur- og svo til hjartans—talar með
inn er hreinn en þó þungur og einu orði sagt eins og prestur á
býr yfir ríku geði, sem er tamið | að tala yfir kristinni þjóð á vor-
til fulls í embættum kirkjunnar. um tímum.
Eg gat ekki óskað mér annars1 Hann lýkur ræðu sinni og aft-
ræðuefnis fremur en þessa í dag, ur svifur lofsöngur gegnum
því það snerist einmitt að því steinkyrkjuna, með bergmáli um
sem ^g hugsaði um, þegar eg hvelfingar og hjörtu. Nú er sung
leit yfir andlitin í breska söfn- ið hátíðarlag eftir Handel, vold-
uðinum. M,ér sýnist það næstum ugt, meistaralegt tónamálverk af
ofvaxið mannlegum skilningi, lúðurhljómi englasveitanna—og
hvernig öldur haturs og ofsókna fólkið stendur upp og hlýðir á
hafa farið að rísa svo hátt milli hann til enda.
katólsku og mótmælenda, þegar, Svo streyma hundruð safnað-
eg lít yfir þessa ensku hákirkju; arins út gegnum göng steinkirk-
því var kraftur og ágæti íslenzkr unnar, og blanda sér hljóð og
ar þjóðmenningar látið falla til alvörugefin saman við þúsundir
jarðar með blóði Jóns Arasonar? strætanna. Eg fylgist með
Því lét faðir frelsarans nokkra straumnum, einn míns liðs, út-
nótt koma yfir heiminn slíka (lfcndingurinn fr4 íslandi í
sem Bartolomeusarnottina. Því stærstu borg heimsins—glaðari
blettaði og ataði góð sál sig svo 0g hressari.
mjög í níði og grimd út af þessu Því eg hef verið í kirkju og
orðastríði um engla guðs eða heyrt prest.