Heimskringla - 02.03.1955, Side 1

247 MAIN — Phone 92-3311
LXIX, ÁRGANGUR
CENTURY MOTORS LTD.
241 MAIN - 818 PORTAGE
S.----------------
NÚMER 22.
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
GULLNA HLIÐIÐ
Eins og auglýst er á öðr-
um stað í blaðinu, ætlar
unga fólkið, sem nýlega er
komið hingað frá íslandi
(Leikfélag landans) að sýna
fáeina þætti úr hinu vinsæla
leikriti Davíðs Stefánsson-
ar, Gullna hliðinu. Er þess
skemmslt að minnast, að
Gullna hliðið var sýnt í þjóð-
leikhúsinu í Reykjavík 21.
janúar s.l. á sextugsafmæli
höfundarins.
Er þess að vænta, að ís-
lendingar í Winnipeg fjöl-
merini á leiksýningu þessa
og hylli þannig það hinna
yngri íslenzkra skálda, er
notið hefur almennastra vin
sælda vestan hafs.
Á undan leiksýningunni
verður söngur fjögurra
stúlkna.
Samkoman hefst kl. 8:15
bæði kvöldin.
Stórblað kennir íslending-
um um dauða brezkra
sjómanna
f fréttagrein, sem brezka stór-
blaðið Daily Mail birtir fyrir
nokkru, er slík fádæma illkvittni
í garð íslendinga og rangfærsl-
ur, að einstakt má teljast, þegar
í hlut á stórblað. Lætur blaðið
orð að því liggja, að íslendingar
séu “meðsekir”, er brezku togar-
arnir Roderigo og Lorella fór-
Ust í mannskaðaveðrinu mikla
ut af Horni á dögunum.
E>essi grein birtist í Daily
Mail hinn 28. jan. Segir blaðið,
að það sem brezkir togarasjó-
menn kalli “dauðafrost” og var
þess valdandi að ís hlóðst utan
á skipin, hafi valdið því að þeim
hvolfdi.
“Dauðafrostið” skall einnig á
Egil rauða, sem var á svipuðum
slóðum og fór hann á hliðina,
heldur blaðið áfram. j
Þar eð togarinn Egill rauði er
íslenzkur togari, segir blaðið, og
því leyfilegt að sigla inn fyrir
12 mílna bannsvæðið (!!) gat
togarinn verið nser landi en hin-
ir brezku.
|Björgunarsveit tókst að skjóta
björgunarlínu um borð í Egil
rauða og bjarga 26 mönnum af
áhöfn hans, en af togaranum fór-
ust 10 menn segir blaðið og end-
urtekur töluna, til þess eins að
undirstrika muninn, á manntjóni
Breta og íslendinga, en blaðið
g«tur þess réttilega, að með
hfezku togurunum tveim hafi
farist 40 menn.
Slík frétta og staðreyndaföls-
un, sem hér hefur átt sér stað
hjá brezka stórblaðinu, sem kem
ur út í milljóna upplagi, er ekk-
ert hégómamál fyrir okkur fs-
lendinga.
Hér fyrirfinnst ekki 12 mílna
bannsvæði. Fiskiveiðitakmörkin
eru miðuð við 4 milur og inn fyr
ir Þá línu er öllum skipum leyfi
legt að sigla, t.d. leita vars, og
umræddan dag voru brezkir tog
arar i vari undir Grænuhlíð, m.
a. brezki togarinn Andanes, sem
veitti aðstoð við björgun skips-
hafnarinnar á Agli rauða. -
Brezku torgararnir Roderigo
og Lorella, voru að því, sem
fregnir herma í 40—50 sjómílna
fjarlægð út af Horni.
Maður fer nærri um hug hins
abnenna og óupplýsta lesanda
^aiiy Mail” til íslendinga, við
^estur fréttagreinar þessarar.
^að er því ekki ósönngjörn krafa
ab fslendingar verði á opinber-
um vettvangi beðnir afsökunar
á skrifum stórblaðsins og að rit-
stjóri þess geri hreint fyrir sín-
um dyrum í máli þessu.
—Mbl. 5. febrúar
Niður með gálgann
Nefnd hefir verið kosin úr
báðum deildum Ottawaþingsins
til þess að rannsaka breytingar
á hegningarlöggjöf landsins.
Til að athuga þetta mál sem
bezt, hefir fulltrúum frá fylkj-
um landsins verið boðin þátttaka
í fundum þingnefndar.
Malið sem fyrst kom til athug-
unar, voru hengingar og hýðing-
ar.
Tók fulltrúinn frá Saskatche-
wan þar fyrst til máls. Kvað
hann fyrir löngu mál komið, að
rífa gálga landsins niður. Líf-
láts hegningu ætti að nema úr
lögum, nú þegar. Pyndingar
væru og í fullu ósamræmi við
hugsunarhátt vorra tíma.
Reynsla þykir nú fengin fyrir
því, að líflátshegning dragi ekki
úr morðglæpum. Jafnvel þó
þeim hafi fækkað á Bretlandi,
er líflátnir eru, virðist morðtil-
hneigingin ekki hafa minkað hjá
mönnum.
Sex fylki í Bandaríkjunum
hafa afnumið líflátsdóma. Eru
öll þessi ríki í tölu 10 ríkja, er
fæst morð hafa. En það
hefir þó ekki afnumið morð.
Morð virðast meira áhræra
heilbrigði en nokkuð annað.
Ráðið til að útrýma þeim, er því
lækning, eins og oft hefir verið
sagt.
Frá sambandsþinginu fáum
við að sjálfsögðu síðar fréttir
af þessu máli.
Rauðskinnar
Indíánar Ameríku hafa frá
því fyrsta verið kallaðir rauð-
skinnar. Þeir hafa verið taldir
af Mongólum í Asíu komnir. En
nú hefir fræðimaður einn, dr.
Richard MacNeish að nafni
fundið forn mannabein og áhöld
úr steini norður við Firth River,
er hann var þar á s.l. sumri í
kenslufríi sínu. Er hann á því
að þessar leifar séu af rússnesk-
um Síberíubúum og þeir muni
hafa verið fyrstu menn er hing-
að komu og fyrstu íbúar Canada
og allrar Ameríku. Það á að
gera Út um þetta með rannsókn-
um á aldri leifanna með nútíðar
áhöldum. En fyr en sú rannsókn
sýnir sannleikann í þessu máli,
er ekki til neins að vera að gera
sér í hug um samband orð-
anna rauðskinni og Rauð-Rússi.
Alaska teygir sig nu samt
langt út í hafið eða meira á móti
Síberíu en Kína. Og hver veit
nema að Síbería hafi fyrir óra
tíma verið byggilegri en nú og á
daginn geti komið að Rússar
eigi Canada en ekki við, sem nú
búum hér?
Sjö vikur liðnar og enn
talað!
Blaðinu Financial Post fórust
orð í sðustu vikulok um Ottawa-
þingið á þessa leið:
Sambandsþingið hefir nú starf
að í sjö vikur, það er, unnið 4i/2
dag á viku, og 5% kl.st. á hverj-
um degi. Það er orðinn talsverð
ur vinnutími. En hvað liggur nú
eftir þingið?
Aðeins tvent, enn sem komið
er. Það hefir samþykt að leyfa
Vestur Þýzkalandi að sameinast
Atlanzhafsþjóðunum í vörnum
Evrópu. Og það hefir samþykt
framlengingu á atvinnuleysis-
tryggingum verkamanna.
Þetta er alt sem þingið hefir
á sjö vikum í ló komið.
Mest af hinum dýrmæta þing-
tíma hefir verið helgaður um-
ræðum um hásætisræðuna. Hafa
stjórnar andstæðingar sjaldan
komist af með minna en 40 mín-
útna ræðu hver. En það getur
þó ekki mikið heitið hjá tveggja
klukkutíma ræðum, eins og
þeirri, er Pickersgill flutti um
hinn mikla fólksinn-flutning til
þessa lands, Canada til þrifa, en
sem á 10 árum frá 1941—1951,
nam þó ekki nema Yz miljón
manna alls! Á ræður þessar end-
ast fáir til að hlýða. Er áheyr-
enda hópurinn oftast 12 manns,
auk eins þriðja til helmings
þingmanna. Kvarta þingmenn
undan því, hve áhugalaus almenn
ingur sé og telja eftir sjá í hve
fáment sé á áheyrenda pöllun-
um. En auðvitað hafa þeir enga
hugmynd um, að tími almenn-
ings geti einnig verið dýrmætur
og sé að minnsta kosti dýrmæt-
ari, en að sitja undir masi þing-
manna.
Um orðið “Royal”
Blaðið Toronto Globe and
Mail, bendir nýlega á það, að
orðið “Royal” sé að verða eitt
af þeim orðum, er Canadastjórn
láti sér ant um að útskúfa.
Ástæðan fyrir að blaðið minn-
ist á þetta, er sú, að CPR félagið
fór nýlega fram á að nefna sér-
staka lest, er gengur milli Mon-
treal og Vancouver “Royal Can-
adian”, en stjórn Canada neitaði
að löggilda nafnið.
Þetta þykir mjög skrítið, ekki
sízt, þar sem CPR rekur hótel í
Toronto, sem heitir Royal York.
Og ætli að nú verði farið að
þurka nafnið Royal Mail af öll-
um póstvögnum, byggingum og
skrifstofum, er það bera um alt
landið.
Engu hefir verið lýst yfir um
að nota ekki orðið Royal. Stjórn
in bara þurkar það út, þar sem
'henni sýnist, eins og orðið “dom
inion”, sem hún hefir verið að
má af spjöldum sögu landsins.
í Canada eru engin lög fyrir
þessari útskúfun vissra orða. —
Það fór t.d. nýlega fyrir fjár-
málarétt Canada, að skera úr
hvort nota mætti orðið “Royal”
í registruðum vörumerkjum.
Rétturinn úrskurðaði, að á móti
notkun orðsins væru engin lög
í Canada.
CPR getur því þrátt fyrir
þetta tekið orðið upp, ef því sýn
ist.
PÁLL S. PALSSON:
Minningar frá Islandsferðinni 1954
Byron Geslison, Faye Bearson, Victor Leifsort, vara-forsetar
hundrað ára hátíðarnefndarinnar í Utah, og John Y. Bear-
son forseti nefndarinnar
HUNDRAÐ ÁRA AFMÆLI
ÍSLENDINGA í ÚTAH
Dagana 15., 16., og 17 júní n.k.
mun íslendingafélagið í Utah
halda minningarhátíð í tilefni af
hundrað ára afmæli fyrsta ís-
lenzka landnámsins í þessari
álfu,—en það var í Spanish Fork,
Utah og hófst árið 1855.
Herra Petur Eggerz frá sendi-
ráði íslands í Washington, verð-
ur virðulegur fulltrúi íslands á
hátíðinni.
Afkomendur fslendinga í Utah
hafa haldið íslendingadag 2. ág-
úst svo árum skiftir. Var hátíða-
hald þetta sérstaklega vel sótt
s.l. sumar og hófst við það tæki-
færi undirbúningsstarfsemi fyr-
ir hundrað ára afmælið. Nefnd
var kosin og er formaður henn-
ar John Y. Bearson, en vara-for-
setar, Victor Leifson, Faye Bear
son og Byron Geslison; skrifari
og féhirðir er Lois B. Christen-
sen, en upplýsingastjóri Will-
íam M. Johnson. Aðalnefndinni
hefir verið skift í margar deildir
og er hver deild önnum kafin að
undirbúa veglega hátíð. Verður
nánar getið um hátíðahöldin síð
ar.
Eftir bréfum er eg hefi fengið
frá Jóhn Bearson verða hátíða-
höldin afar fjölbreytt og við-
hafnarmikil, og bað hann mig að
sjá um upplýsingastarfsemi hér
í tilefni af hátíð þessari, þegar
að því kæmi. Nýlega kom bréf
frá William Johnson, upplýs
ingastjóra nefndarinnar, þar sem
hann biður mig að hefjast handa
og byrja með því að birta eftir-
farandi boð til íslendinga í blöð
unum. Og vil eg hér með birta
það orðrétt:
“To commemorate the establish-
ment of the first permanent Ice-
landic settlement in America,
the Icelandic Association of
Utah extends a gracious invita-
tion to all people of Icelandic
descent to join with them in the
Icelandic Centennial Celebra-
tion to be held June 15—17, 1955
at Spanish Fork, Utah.
“This settlement was made by
sixteen Icelandic pioneers who
came to Utah in the years 1855-
1856-57.
“The celebration will begin
with a religious service June
15th and continue on the even-
ine of June 16, and all day June
17th.
“We are very desirous of a
representation of all Icelandic
groups throughout the United
States and Canada.”
Eg hef haft náið samband við
Utah íslendinga í s.l. tíu ár og
hafa verið birtar um 7—8 grein-
ar um þá í timaritinu Icelandic
Canadian. Sag;a þeirra er afar
fróðleg og mikill menningar
bragur á öllu starfi þeirra. Er
hugmyndin að bi'rta nokkrar
greinar um Utah-íslendinga í ís-
lenzku blöðunum hér í tilefni af
hátíðinni, því fslendingar hér
munu hafa áhuga á að fræðast
um þessa ágætu þjóðbræður
vora. Óefað fara hópar af fólki
úr öllum íslenzku byggðunum á
Hundrað ára Hátíðina í Spanish
Fork í sumar.
Hólmfríður Danielson
Inngangurinn að þessum sund
urlausu ferðaminningum verður
stuttur, en eg get ekki látið hjá
líða að taka fram í byrjun þessa
máls fáein atriði viðvíkjandi
heimferð okkar hjónanna síðast
liðið sumar, sem við ekki höfum
haft tækfæri að þakka fyrir á
viðeigandi hátt, og eru þau atriði j
þó stór þáttur í keðju þeirri
sem við höfum steypt úr endur-
minningunum um þessa ógleym-
ianlegu ferð.
| Stuttu áður en við fórum frá
1 Gimli, söfnuðust nokkrir vinir
J okkar saman til þess að kveðja
okkur að heimili Ted og Marj-
| orie Árnason- Voru okkur færðar
þar hugheilar árnaðaróskir og
gjafir, sem við þökkum hér með.
Skinu þessar vina-óskir á loft-
vegum okkar heim til íslands.
Annað atriði sem eg vil minn-
ast hér, er kvöldið -sem nokkrir
vinir heimsottu okkur á heimili
dóttur okkar og tengdasonar í
Elmwood. Minningarnar, sem
i sú heimsókn skildi eftir, urðu
að björtum geislum sem fylgdu
ofckur skýjum ofar til landsins
ógleymanlega, íslands. Ekki yfir
gáfu þeir okkur þar, heldur hafa
þeir skinið bjart á minnngahimn
inum altaf síðan, og munu svo
gera til daganna enda.
Mánudagsmorguninn 7. júní,
1954, lögðum við á stað frá Win-
nipeg. Var fjöldi vina og vanda-
manna á loftstöðinni að kveðja
okkur. Vegna óvenjulegs óveð-
urs, sem geysað hafði um vestur
fylkin, kom ekki loftskipið sem
við áttum að fara með til Tor-
onto, en eftir tveggja klukku-
stunda töf var annað loftfar sent
með farþegana austur, en þessi
bið varð þess valdandi, að við
urðum strandaglópar í Toronto,
og komum því ekki til New York
fyrr en um miðnætti, í stað þess
að áætlunin var að koma þangað
um miðjan dag.
Þegar til gistihússins var kom-
ið höfðu herbergi okkar verið
leigð öðrum, en fyrir lipurleik
gestgjafans var okkur holað hér
og þar í gistihúsinu, án þess að
yfirvega giftinga-vottorð eða
aðrar stjórnarskýrslur, og þegar
fundur var haldinn í farþega-
félagi okkar morguninn eftir, en
við vorum fimm í því félagi, var
það allra álit að vel hefði skip-
ast, og allir voru ánægðir með
sinn hlut, Eg, fyrir mitt leyti,
var ánægður yfir valdstjórnan
gestgjafans, “og víkkaði bólið
mitt einn.”
New York get eg aðeins líkt
við hreinsunar-eldinn, sem við
lesum stundum um í katólskum
fræðum, enda dreymdi mig þann
veg um nóttina. Eg reyndi samt
af alefli að sporna á móti þeirri
hugsun, eg reyndi að telja mér
trú um að dvölin þar yrði stutt,
og að við værum á leið til fyrir-
heitna landsins, og að tímalengd-
in sem við dveldum á þessum
stað yrði ákveðin eftir þvi hve
mörg eða fá góðverk við höfðum
unnið áður en þangað var kom-
ið, því sjálfsagt fanst mér að
þeir hefðu skrásetjara við hreins-
unar-eldinn, sem svaraði til
embættis Péturs í Paradís.
En sjálfsagt var þetta nú allt
saman heilaspuni sprottin upp af
gamalli hjátrú og hræðslu við
að fara í verri staðinn eftir dauð-
an, en eg var áreiðanlega bráð-
lifandi, og máli mínu til sönn-
unar dreif eg mig fram úr rúm-
inu og fór að ganga um gólf það
sem eftir var nætur.
Það sem eftir lifði nætur leið
við fagrar endurminningar frá
fyrri árum þegar eg var að alast
upp á íslandi, og var það mun
meira við mitt skap heldur en
hugsunin tun hreinsunar-eldinn,
sem eg algerlega hratt burt úr
huga mínum. Heim til íslands
var ferðinni heitið, og nú var sú
stund óðum að nálgast að lagt
væri á stað frá gistihöllinni
miklu í New York á leið til flug-
vallarins.
Það, að stíga upp í íslenzkt
flugfar og vera boðinn velkom-
inn af fagurri “flugfreyju” á ís-
lenzku tungumáli, fer eins og
heitur straumur um allar þínar
æðar, sem svo ber það beina boð-
leið til hjartans. Þar byrjar hið
ógleymanlega, forsmekkur þeirr
ar miklu sælu sem í vændum er,
og sú sæla er mikil og minnis-
stæð-
íslenzkir starfsmenn hins
mikla flugdreka, sem nú er stíg-
ið upp í, ávarpar mann á ís-
Ienzku, hæverskir, brosmildir og
vingjarnlegir. Manni verður
ósjálfrátt og Ijúft að treysta
þeim fyrir lífi sínu sem nú er
að byrja í loftinu í stað þess að
hafa verið jarðfast frá fæðingu.
Djarfir menn, sterkir menn, lærð
ir menn, glæsilegir menn, standa
nú á verði um líf þitt, með það
eitt í huga, að skila þér heim til
ættjarðarinnar langþráðu, og
framkoma þeirra fullvissar þig
um það, að þekking þeirra á þeim
öflum sem þeir hafa í hendi
sinni, muni skila þér til fyrir-
heitna landsins, með aðstoð hins
mikla eilífa anda, sem í öllu og
alstaðar býr.
Flugdrekinn klýfur skýin og
svífur áfram í sólskini ofar öll-
um skýjabólstrum, skýin og þok-
an verða að útliti eins og dún-
bingur, eða uppbúið rúm sem
þægilegt væri að hvílast á, en
stundum svipar þeim til ísbreiðu,
þar sem ísinn er hrannaður, eins
og oft vill verða á Winnipeg-
vatni. Samt fanst mér þau oftar
líkjast dúnsæng, og var mér það
nokkuð geðfeldara.
Að lifa þá stund að sjá sólar-
lag ofar skýjum er svo guðdóm-
legt fyrirbrigði, að aldrei mun
gleymanst. Þar birtist sú mynd
sem engin jarðnezk hönd getur
málað. Sú mynd er máluð aðeins
af Honum, sem málara og lista-
menn hefir skapað.
Svo er það um tvo klukkutíma
áður en lagt er á hið breiða At-
lanzhaf.—Fólkið sem flugdrek-
anum stjórnar tekur sér stutta
hvíld á meðan að þeir sem trúað
er fyrir að líta eftir að allt sé
ábyggilegt til hins mikla flugs
eru að verki sínu. Svo er lagt á
hafið. Nóttin hefir þanið vængi
sína yfir land og haf, á þvi
svæði, en um leið og þú lítur i
andlit þeirra sem drekanum
stjórna, er fullvissa fengin fyrir
öryggi því sem mannleg vizka,
tækni og lærdómur geta látið
þér í té, og þú stígur léttum fet-
um upp stigann og tekur sæti
þitt, og innan skamms breiða
mjúkar hendur flugfreyjunnar
íslenzka ullar-ábreiðu yfir þig
og lætur mjallhvítan dúnkodda
undir höfuð þitt, og þá er þitt,
að sofna, dreyma eða hugsa.
Næsta atriði er, að ísland birt-
ist þér í allri sinni dýrð. Morg-
unsólin gyllir haf og hauður.
Jöklarnir horfa til þín hljóðir
og mjallhvítir, þeir bjóða þig
velkominn, en þú verður að hafa
kynst þeim til þess að skilja
hvað býr þeim í brjósti. Undir
Framh. á 2 síðu