Heimskringla - 13.11.1957, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
KEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 13. NÓV. 1957
Ikimskrinpla
fatofnuo ltti)
Keciur öt á hverjum mlfivlkudegl.
<=*Wnriur- THE VIKING PRESR LTD
868 Arlinuton St. Winnipea 3, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
Verfl blaflslns er $3.00 árgangurlnn, borgist fyriríram
___Aiiar borganli sendist: THE VIKING PRESS LTD.
"’floHftnhrAf hlefllnu afllútandl sennlst-
The Viking Press Limited, 868 ArUngton St., Winnipeg 3
Ritstjórl STEFAN EINARSSON
>-«« .UcHAvgnQ
EDITOR HEIMSKRINGLA, 868 Arlington St. Winnipeg 3, Man.
HEIMSKRINGLA is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
868 ArUngton St., Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
Authorlsed ga Second Ciasg Mgll—Pogt Ofílce Dept.. Ottcrwa
WINNIPEG, 13. NÓV. 1957
11. NóVEMBER
Minningardags fallinna her-
manna í tveim stríðum var minst
s.l. mánudag í þessum bæ, sem
um alt Canada. Viðskiftahús
voru flest lokuð og ræður voru
fluttar á staðnum þar sem minnis
merki þeirra stendur á gatna-
mótum Aðlastrytis og Portage.
Var það alt með svipuðum hætti
og þegar dagsins var fyrst minst
eftir vopnahlés samning fyrra
alheimsstríðsins.
Það hefir stundum, þegar stríð
hafa brotist út síðan, verið að
því vikið til hvers sé verið að
minnast þessa dags, úr því stríð-
um virðist ekki ljúka að fullu
og öllu. Bréf frá konu sem birt-
ist áminstan dag, í Wpg. Tribune
skýrir þetta að nokkru. Hún skrif
ar:
Við minnumst vopnahlésdags-
ins með hjörtun full af sorg,
út af hinum föllnu, sem
þeir þó ekki þurfa með, því orð-
stír þeirra lifir og deyr ekki unz
heimur tortymist, en vegna
hinna lifandi. Myndin af mann-
inum mínum stendur fyrir fram-
an mig á borðinu sem eg sl^fa
þetta við, og mér detta oft orð
hans í hug: “Huggum þá sem
bágast eiga aí völdum stríða.
Pað er verkeíni vor allra.”
Þegar hann var í Koreu, skrif-
aði hann mér oft um börnin, sem
á næstu grösum voru við herinn,
um klæðleysi þeirra, hungur,
vonleysið sem skein út úr aug-
um þeirra, og einmanaskap-
inn og óttan í svip þeirra. Mér
duttu þessir munaðarlausu börn
i hug, þegar eg las s.l. fimtudag
orð Dr. Lotta Hitschmanova, af
þjónustu Unitarasafnaðar á þess
um sömu stöðum.
Hún mintist ferðar sinnar ný-
lega til Koreu, og að hún hafi
aldrei séð eins stóran hóp skjálf-
andi barna með útréttar hendur
í von um hjálp, og í þetta sinn.
Það voru að minsta kosti 50 þús-
und munaðarleysingjar. heimilis
laus börn þar saman komin og
kvað hún umhugsunina um þá
hrygðarsjón, ekki fara neinum
úr minni er sæi hana. Börnin
höfðu eins og hinir fullorðnu
orðið fyrir sárum af vopnum her
manna, sum mist handlegg eða
fót. Nokkur voru blind. Mest af
þeim voru flóttalýður frá Norð-
ur-Koreu, er kínverskir og rúss-
neskir kommúnistar sviftu for-
eldrum sínum.
Látum o~jS, segir bréfritavinn á
þessum minningardegi fallinna
hermanna um leið og við færum
þeim þakklæti sem þeim ber fyrir
fórn þeirra í þarfir lands og þjóð
ar, einnig minnast hinna lifandi
munaðarleysingja, er sviftir eru
allri von og lífsgleði. Á meðan
slíkt á sér stað, er ærið að gera
fyrir oss á þessum minningar-
degi.
KRAFTAVERK HEFIR
SKEÐ f VIÐSKIFTAMÁL-
UM V.-ÞÝZKALANDS
Eg mundi ekki láta mér detta
eina mínútu í hug, að skoða það
tilgang stjórna að afla sér vina
—Mr. Dulles.
Umboðsmaður Heimskringlu i
Árborg, er Timóteus Böðvarsson.
Eru áskrifendur beðnir að minn
ast þessa, jafnframt nýir áskrif
endur, er hyggja á, að færa sér
kjörkaup hennar í nyt.
Tvisvar sinnum á þessari öld
hefir Þýzkaland verið lagt í rúst
ir. Og þegar seinni heimsstyrjöld
inni lauk, heldu menn að það
ætti sér ekki viðreisnar von.
Borgir þess voru rjúkandi rústir,
iðnaðurinn var í kalda koli, vöru
skortur, hungur og atvinnuleysi
þjakaði þjóðina, vezlun var eng-
in, bankar gjaldþrota. Ofan á
þetta var landið svo limað sund
ur og Rússar lögðu undir sig
austurhlutann, beztu landbúnað-
arhéruðin.
En þó hefir V,- Þýzkaland rétt
við svo glæsilega, að menn segja
að þar hafi kraftaverk gerzt. Nú
er þar allt í uppgangi, þjóðin
græðir á tá og fingri, og helzta
áhyggjuefni hennar er það, hve
mikið hrúgast þar upp af gulli.
Þetta kraftaverk skeði vegna
þess, að Bandaríkin veittu
Þýzkalandi Marshall-aðstoð til
þess að koma undir sig fótunum.
En aðallega er það þó einum
manni að þakka, og sá maður er
Ludwig Erhard.
Erhard er fæddur í Bayern
1897. Þegar hann var 17 ára hófst
heimsstyrjöldin fyrri, þrenging-
ar, hungur og síðan ósigur og
gengishrun. Erhard stundaði þó
nám og varð viðskiftafræðingur.
Með lærdómi sínum og reynslu
komst hann að þeirri niðurstöðu,
að heilbrigt viðskiftalíf gæti því
aðeins þróast, að gjaldmiðill
væri öruggur og framboð og eft
irspurn réðu vöruverði.
Svo komst Hitler til valda. Er
hard vildi ekki ganga í flokk
hans og þar með var það útilokað
að hann yrði háskólakennari,
eins og hann hafði gert sér vonir
um. En hann varð forstjóri Na-
tionalökonomisk Institut í Nurn
berg. Þeirri stöðu fekk hann þó
ekki haldið, vegna þess að hann
vildi ekki ganga í Arbeitsfront
Hitlers. Honum var vikið frá
starfi 1942.
Þessi afstaða hans gagnvart
Hitlersstjórninni var meðmæli
með honum í augum bandamanna
og þegar á árinu 1945 var hann
gerður að viðskiftamálaráðhr. i
Bayern. Þremur árum seinna var
hann svo gerður að viðskiftamála
ráðunuat á hernámsvæðum
Bandaríkjanna og Breltands og
var honum falið að koma efnahag
Þýzkalands á réttan kjöl. Hafði
hann til þess fulltingi Lucius D.
Clay hernámsstjóra Bandarkj-
anna. Og þar með hófst nýsköp
unin og gekk Erhard röggsam-1
lega til verks. Hann byrjaði á
því að afnema hina þýzku mynt,
sem þá var fallin niður úr öllu
valdi, og gefa út nýa mynt. Þetta
kom yfir alla sem reiðarslag, en
svo kom annað rétt á eftir: —
“Öll skömmtun er afnumin. Frá
deginum í dag mega menn kaupa
hverja þá vöru, sem í buðum er
—ef þeir hafa peninga”. í einu
vetfangi var skömmtun og verð-
lagseftirlit afnumið, en við það
höfðu Þjóðverjar átt að búa í níu
ár.
Teningunum var kastað og nú
átti að fá úr því skorið hvort
. . I
kenningar Erhads gæti staðist,;
hvort tryggur gjaldmiðill og
frjáls viðskipti væri þess megn-
ug að reisa við þjóðarhag. Marg-
ir viðskiftafræðingar spáðu því,
að nú mundi fyrst verða óviðráð-
anleg veðhækkun og hið nýa við
skiftakerfi hrynja eins og spila-
borg. En Clay hershöfðingi og
ráðgjafar ihans stóðu óbifanlegir
við hlið Erhard og studdu stefnu
hans, sem kölluð var “markað-
sökonomi” til aðgreiningar frá
“planökonomi” jafnaðarmanna.
Fyrstu afleiðingar þessar nýu
stefnu urðu þær, að vöruverð stór
Tyrklandi, Ceylon og Suður-Am
eríku. Árið 1955 hafði Krupp
fimmtunginn af tekjum sínum af
starfsemi sinni erlendis .
Daimler-Benz (sem smíðar
Mercedes bílana) hefir gert félag
við stærstu verksmiðju Indlands,
Tata-verksmiðjuna, til fram-
ieiðslu á diesel-bílum. Þá hefir
Daimler-Benz stofnað verkfræð
íngaháskóla í Indlandi, þar sem
400 menn stunda nú nám.
Stjórn Burma gerði út sendi
nefnd til Evrópu að kaupa her-
hækkaði. En Erhard var rólegur: 1 flutningabíla, sem hentuðu þar
“Þetta er stundarfyrirbrgiði”,1 í landi. Nefnd þessi fór víðsveg-
sagði hann. “Nýju peningarnir' ar um Evrópu, en þegar hún kom
okkar eru of góðir til þess, að
frólk bruðli með þá. Verðið lækk
ar áreiðanlgea bráðum!”
Marshall-aðstoðin var notuð
til þess að endurreisa verksmiðj-
til Þýzkalands, var hún ekki
lengi að ákveða kaupin. Hún
keypti 68 skriðbíla af Daimler-
Benz.
Siemens /verksmiðjurnar eru
ur og reka þær með nýtízkusniði.! að breyta járnbrautum Portúgals
Fjöldi manna fékk atvinnu við1 í rafmagnsbrautir. Þær eru einn-
þær. Og þegar framleiðslan var!ig að reisa orkuver í Egypta-
komin á stað, jókst traust manna landi, Sardiníu, Afgahanistan og
á hinum nýja gjaldeyri. Kapp- Venezuela. Þær eru einnig að
hlaup um vörukaup þvarr, og koma upp mörgum sjónvarps-
verðlag byrjaði að lækka. Menn stöðvum í Columbia, og selja ít-
voru ánægðir út af þvi að fá ölum, Belgíum, Finnum og Ar-
tryggan gjaldeyri fyrir vinnu gentínu stöðvar fyrir firðtal.
sína. j Árið 1955 kom frá Þýzkalandi
í fyrstu kosningunum 1949 hlutinn af öllum þeim
leiddu tvær stefnur saman hestavelum> sem fluttar voru 'nn '
markaðsökonomi” Erhards Þandaríkjunum. Þjóðverjar selja
cg mest af bílum þangað, sérstak
sina,
og “planökonomi” jafnaðar-i
manna. Stefna Erhards sigraði leg.a Volkswagen’ sem eru mÍöS
' og svo var komið á samsteypu-í éftirsóttir vestra.
1 stjórn undir forsæti Konrad Ad- Iðnaðarframleiðsla Þjóðverja
enauers. Þá var Erhard gerður að;heima fyrir hefir Þrefaldast sið-
viðskiftamálaráðherra, og þá an 1948' Stálframleiðslan er orð-
kom fyrst greinilega í ljós hvers in meiri heldur en 1 EnSlandl-
virði stefna hans var. Annars Eftir striðið var almennt at*
staðar í Evrópu hafði verið bar-1 vinnuleysi 1 landinu- Það er nú
ist um tvær stefnur í viðskifta- j langt siðan Þvi var loklð’ en auk
málum, einokun og áætiunarbúJ pess hefir tekist að veita atvinnu
þætt: í fyrsta lagi, hið félags-
Uga starf meðal okkar íslend-
inga sjálfra í landi hér; og í
þriðja lagi, viðhald ættar- og
menningartengslanna við heima
þjóðina með ýmsum hætti.
Meðal þeirra mála, sem félagið
befir haft og hefir enn á starfs-
skrá sinni, er Skógrækt á íslandi.
Fyrir nokkrum árum lagði félag-
ið fram fjárupphæð (5000 kr.),
er varið skyldi til þess að hefja
plöntun sérstaks trjáreits á Þing
völlum í nafni Vestur-fslend-
inga. Var það gert, og er umsjón
hans í höndum Skógræktarfélags
íslands. Ennfremur hefir Þjóð-
ræknisfélagið sent nokkuð af
trjáfræi til fslands, en Skógrækt
arfélagið þar óskaði sérstaklega
eftir samvinnu héðan hvað það
snerti. »
Það er milliþinganefnd af
hálfu Þjóðræknisfélagsins starf-
andi í Skógræktarmálinu nú sem
áður. Skipa hana þau frú Marja
Björnsson, Winnipeg; prófessor
Haraldur Bessason, Winnipeg;
og séra Ólafur Skúlason, Moun-
tain, N. Dak. Hefir frú Marja,
eins og kunnugt er, beitt sér sér-
staklega fyrir framkvæmdum í
þessu máli, í ræðu og riti og meö
cðrum hætti, svo sem með útveg
un trjáfræs. Samstarfsmenn henn
ar eru nýliðar í nefndinni, en það
ir hafa þeir áhuga og fullan
skilning á þessu nytsemdarmáli
heimaþjóðarinnar, enda gagn-
kunnugir gangi þess þar.
Þá þykir mér sérstaklega vænt
um að geta minnt á það, að
minnsta kosti tvær deildir Þjóð-
ræknisfélagsins, deildirnar að
Gimli og Lundar, hafa (sem fél-
agsheildir) gengið í Skógræktar
félag íslands. En þar sem nokkur
óvissa virtist ríkja um það hérna
megin hafsins, hvað það kostaði
að ganga í félagið, þá skrifaði
eg Hákoni Bjarnason ,skógrætk-
arstjóra íslands í Reykjavík, og
bað hann um upplýsingar um þá
hlið málsins. Skrifaði hann mér
um hæl á þessa leið:
“Ef menn vestra vilja styrkja
félagið, þá er árgjaldið $2.00 á
mann. Fyrir félög'með 50 manns
eða meira $10.00, og sendum við
þá tíu rit til félagsins. Fyrir
smærri félög $5.00, og fimm árs-
rit.”
Geta menn séð, að hér er ekki
um stórar fjárupphæðir að ræða,
en hins vegar góðum málstað að
vinna. Vil eg því eindregið
hvetja aðrar deildir Þjóðræknis-
félagsins og sem flesta íslend-
inga vestan hafs til þess að
ganga í Skógræktarfélag Islands.
Geta menn sent tillög sín annað
hvort beint til Hákonar Bjarna-
'frz
skap eða “planökonomi”. En nú
kom “markaðsökonomi” Erhards
sem byggðist á frjálsri sam-
keppni á frjálsum markaði—og
olli byltingu í álfunni.
Erhard hefir látið svo um
mælt, að stefna sín byggist ekki
tnigöngu á frjálsræði, heldur
einnig á siðgæði, þar sem tekið
er tillit til meðbræðranna. Með
þessu á hann við, að þrír máttar
viðir viðskiftalífsins: verkamenn
—stjórnendur og neytendur,
verði allir að hafa opin augu fyr
ir sameiginlegum hagsmunum.
Þetta bar þann árangur, að í
10 miljónum flóttamanna, sem
flýðu sæluna fyrir austan járn-
tjaldið.
Hin frjálslynda stefna stjónar
innar í viðskiftamálum, ásamt
framúrskarandi dugnaði og
kjarki almennings, hefir nú borið
þann ávöxt að-allt er í meiri upp-
gangi en dæmi eru til annars
staðar í Evrópu. Nú er of mikil
fjársöfnun aðal áhyggjuefni
Þjóðverja. Þeir hafa á undanförn
um árum kappkostað að auka
framleiðslutækin og flytja sem
mest út, en minna verið hugsað
um framleiðsluvarning til notk-
, , unar heima fyrir. Þetta gæti haft
„orgum verka„«,,„m þar j,ær aíleiSingar, aö vöruverö f.r.
verkamenn hafa sina fulltrua í ® „ , , , r. ,
framkvæmdaráði ásamt stjórn-
endum fyrirtækisins, komst sam-
komulag á um það innbyrðis, að
verkamenn skyldu vinna lengur
og fyrir lægra kaup, meðan fyrir
tækin væri að koma undir sig
fótunum.
Það varð og til framdráttar við
skiptastefnu Erhards, að nú
hófst samvinna Evrópurikja í við
skiftamálum. OEEC (viðskifta-
samvinnan) og EPU (gjaldeyris-
stofnunin) komust á fót, og
Þýzkaland varð þegar aðilji að
að hækka. En Erhard hefir þegar
gert sínar varúðarráðstafanir.
Hann hefir dregið úr úftlutningi
og nú ætlar hann að afnema tolla
á influttum auðsynjum til þess
að halda vöruverðinu niðri.
1 V estur-Þýzkalandi eru nú
um 50 milljónir manna. Það er
einkennilegt, að þeir skuli hafa
áhyggjur af því að þar se allt 1
ofmiklum uppgangi. Og það er
eitthvað annað en hægt er að
segja um þær 17 milljónir sem
eru undir járnhæli Rússa. Þessir
Þjóðverjar, sem þar eiga heima,
báðum þessum stofnunum. Ogí ofu ekki gíður kjarkmlknr og
nú er Þýzkaland eindregið fylgj dUg]egir en bræður þeirra fyrir
vestan járntjaldið. En ástandið
í Austur-Þýzkalandi fer stöðugt
andi sameiginlegum markaði
Norðurálfu
Þýzkaland er komið vel á veg j versnandi. Undir grimmdar-
með að verða mesta útflutnings-j stjorn kommúnista verða hinir
land Evrópu. Árið 1951 varð út-ldugmiklu verkamenn æ óham
fiutningur á vefnaarvöru, efna-
vöru og vélum þegar orðinn rúm
lega 7000 milljónir marka, en
var ekki nema 1200 milljónir ár-
ið 1949. Árið 1951 var greiðslu-
jöfnuður hagstæður um 420 milj.
marka.
ingjusamari, og kjarkur þeirra
þverr smámsaman.
Vestur-Þjóðverjar hafa nú
sýnt þeim, og allri Austur-Ev-
rópu hvílíkt viðreisnarafl frelsið
er, hugsanafrelsi, athafnafrelsi
og viðskiftafrelsi. Sú þjóð, sem
Þýzkaland á nú meira fé inni í er í sannleika frjáls, getur alltaf
Alþjóðabankanum, en nokkurt rifið sig upp úr niðurlægingu og
fátækt.
—Lesbók Mbl.
AÐ KLÆÐA LANDIÐ
en
annað ríki í Evrópu.
Þjóðverjar hafa einkum látið
mikið að sér kveða í Asíu, Afríku
cg Suður-Ameríku. Þar hafa
Krupps-verksmiðjurnar orðið
drýgstar að ná í viðskifti. Þæi
eru nú að reisa gríðarlegt stal- í hinni skilmerkilegu og þakk-
íðjuver í Rourkela í Indiandi og arverðu yfirlitsgrein, er frú
umhverfis það nýja borg. er get-, Ingibjörg Jónsson, fyrrv. ritari
ur hýst 100,000 manna. Verk- j Þjóðræknisfélagsins, birti ný-
Smiðjurnar hafa og tekið að sérjlega í Lögbergi, fór hún drengi-
að smíða þrjár stórbrýr á Níl/ lgeum 0g réttmætum orðum um
iðjuver í Iran og Sudan tii harla víðtæka starfsemi Þjóð-
vinnslu á jurtafeiti, málmsteypu ræknisfélagsins á þeim 40 árum,
í Suður-Afriku, sex brýr i Port sem senn eru liðin frá stofnun
ugal og auk þess ýms fyrirtæki þess. Má segja, að í meginatrið-
í Afganistan, Thailandi, Eþíópíu ^ um hafi sú starfsemi verið þrí-

"P0ST ST0FA CANADA
Sendið Jólapóstinn
Snemma
Verið vissir um, að jólakort, bréf og gjafir til vina og
skyldmenna séu póstuð svo snemma, að til þeirra komist
fyrir jólin.
Hér sýnir síðustu dagana er póstur verður að fara af stað
imeð reglulegum skipagöngum til Evrópu-landa héðan
og verða kominn til viðtakenda fyrir jól.
PÓSTIÐ PYRIR ÞENNAN TIMA
BRÉI
BÖGGLA
Great Rritain Europe Great Britain Europe
3. nóv. 26. nóv. 26. nóv. 21. nóv.
1. des. 27. nóv. 27. nóv. 23. nóv.
5. des. 30. nóv. 30. nóv. 25. nóv.
5. des. 30. nóv. 30. nóv. 22. nóv.
EF ÞtJ ÁT r
HEIMA I
Brítish Columbia
Manitoba, Alberta
Saskatchewan
Ontario, Quebec
New Brunswick
Nova Scotia, P.EX
Newfoundlanct
Pér getið flýtt fyrir jólapóstinum ef þér munið:
• Að skrifa greinilega utan á, rétt og til fullnusut.
• Skrifið utan á með prentletri, helzt beggja megin
á böggla. Og gleymið ekki yðar eigin addressu.
• Látið og rétt póstgjald á sendingar. Biðjið póst-
hús yðar að vega flugpóst, bréf og böggla eða
hverskonar póst sem er, til að vera viss um rétt
burðargjald.
• Verið viss um að skrifa fullt nafn landsins sem
pósturinn er sendur til. Notið enska stöfun á
landinu hvar sem mögulegt er. til dæmis
GERMANY í stað Deutschland, POLAND, en
ekki Polska.
Frekari upplýsingar á hverju pósthúsi.
GEFIÐ ÚT MEÐ LEYFI PÓSTSTJÓRNAR CANADA

w[]J/[[[L
LÆGSTU FLUGGJÖLD TIL
ÍSLANDS
ÞÚ SPARAR
ÞÉR
$158
• Á einni nóttu til Reykjavíkur,
Rúmgóðir og þægilegir farþegakléfar,
6 flugliðar. scm þjólfaðir hafa verði
( Bandarfkjunum, bjóða yður vel-
komin um borð.
• Fastar áætlunarferðir. Tvær ó-
gætar miiltíðir, komak, náttv'erður
allt án aukagrciðslu með IAL.
Frá New York með
viökoinu á ÍSLANIII
til NOREGS, DANMERKUR, SVIÞJÓDAR, STÓRA-RRET
LANDS, ÞÝZKALANDS
Upplýsingar í öllum ferðaskrifstofum
|C£L4f%Í|imiMES
LJ /r*i' 1 /'
15 West 47th Street, New York 36 PL 7-8585
NEW YORK
CHICAGO
SAN FRANCISC.O