Heimskringla - 05.03.1958, Blaðsíða 2

4. SÍÐA
tl £ 1 M b K h i lUí l r
WINNIPEG, 5. MARZ, 1958
Hjemv-'^rinnls
*-•<•**> •
Kemur út á hverjum miðvikudegi
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
868 Arlinyton St. Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
Vjjrð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram
íTÍar borganir séndist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited. 868 Arlington St., Winnipeg 3
Ritstjóri: STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 868 Arlington St. Winnipeg 3, Man.
HEIMSKRINGLA is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
868 Arlington 9t„ Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
- >ri«ed aa Second Class Mqil—Poat Ofíice Dept.. Ottawa
WINNIPEG, 5. MARZ, 1958
SANNLEIKIJRINN ÓSKEIKULL — EN EKKI
SKOÐANIR MANNA
Raeða flutt í Sambandskirkju s.1. sunnudag af
SÉRA PHILIP M. PÉTURSSYNI
Eg hefi valið sem texta minn
í kvöld orð Páls postula, hin góð
kunnu, sem frjálstrúarmenn
styðjast svo oft við og vitna til
sem hann ritaði í bréfi sínu til
þessalóníkumanna, sem eg las
áðan, þar sem hann leggur hart
að þeim, að “prófa alt, og halda
því sem gott er’\ Og eg vil nota
þau orð í þeirri meiningu sem eg
að hann hafi haft í huga
þ.e.a.s.— að reyna, eða að rann-
saka alla hluti, undantekningar-
laust.
í ensku þýðinguni á biblíunni,
er sama orðið notað. En á enskri
tungu hefur það, auk þeirrar
þýðingar að rannsaka eða að
reyna að sanna, eða að leiða rök
að einhverju. En það er ekki sú
mynd orðsins sem eg hefi i huga
—heldur hina, þar sem það þýð-
ir að rannsaka, eða að gagnrýna,
eða, eins og orðið sjálft segir, að
“prófa”. Vér eigum að prófa
alla hluti, og um leið, (eins og
einhver hefur einu sinni sagt)
ætíð að muna það, í leit vorri að
sannleikanum, að skoðanir, hverj
ar sem þær kunna að vera, hvort
sem það er í trúmálum eða stjórn
málum, eða vísindum, eða hverju
öðru, geta aldrei verið neitt ann-
að en aðeins skoðanir, og geta
ekki verið (fyr en þær verða
sannaðar) staðreyndir sem styðj
ast við rök sem óhrekjanleg eru.
En þetta þýðir ekki að maður
megi ekki hafa skoðanir um hvað
sem hann vill í heiminum. Hver
maður getur haft, eða má hafa
eins margar skoðanir um eins
marga hluti og hann vill. En á
sama tíma ætti hann ætið að
minnast þess, að þær eru aðeins
skoðanir, og krefjast að hann
prófi alt, og haldi því aðeins,
sem gott er, það er að segja, því
sem satt er, eða í samræmi við
staðreyndir, og lög tilverunnar
samkvæmt reynslu manna og
þekkingu og skynsemi þeirra.
Annars getur maður vilzt af
vega, í sannleiks leitinni og orð-
ið fyrir villuáhrifum af ýmsu
tæi og skoðunum sem ekkert
hafa í raun og veru, við að styðj-
ast.
En þó að svo geti verið, þá er
það einnig satt, eins og Charles
W. Eliot, hinn mikli fræðimað-
degi eftir þessum skoðunum.
Allir vísindamenn vinna sitt
verk samkvæmt trú, ekki í guð-
íræðilegu tilliti, en heldur í
þeirri meiningu að hafa traust,
eða sannfæringu fyrir ein'hverju,
í rannsóknum og tilraunum
þeirra. En þeir stíga ekki nema
eitt spor í einu, og það oftast
stutt, og öðlast vissu og sönnun
áður en næsta sporið er stigið.
Þannig byggjast vísindin á ör-
uggum grundvelli.
Öll verzlun og viðskifti í
hinu daglega lífi, byggist einn-
:g fyrst og fremst á trú, eða skoð
un, eða líkindum, en ekki á full-
kominni vissu. Engin maður get
ur sagt með fullri vissu fyrir-
fram hvernig ein eða önnur til-
raun hepnist. Hið mesta sem
hægt er að segja, er það, að lík-
ur séu til þess að hún heppnist,
annað hvort vel eða illa. Það er
að segja, maður trúir því, að alt
gangi eins og maður gerir
ráð fyrir að það gangi en samt
er engin óhaggandi vissa fyrir
því. Hver tilraun er og verður
að vera dálítið efablandin.
Og þannig skiljum vér, að vér
færumst ekki undan því, að hafa
skoðanir í lífinu, um svo marga
thluti að þeir eru næstum því ó-
teljandi, en sem maður hefur
samt enga raunverulega vissu
fyrir.
Maður er til dæmis, ætíð að
gera ráðagerðir um framtiðina,
sem maður hefur samt enga ör-
ugj*a vissu fyrir að verði eins og
maður hugsar sér að hún verði.
Hann lifir samt í voninni, að það
sem hann gerir verði fyrir hið
bezta, og lifir í þeirri trú og von,
að svo "verði. Ef að hann tryði!
því ekki að svo yrði, eða líkur!
væru til þess, til hvers væri þá,|
að gera nokkur áform eða ráð-.
stafanir í sambandi við framtíð-j
ina?
Maður trújr því, t.d., ef hannj
leggur af stað í langferð, að.
hann komi heim aftur. Annar
trúir því, er hann yrkir landj
sitt, að hann fái uppskeru, og
að hann geti þannig séð fyrir^
sér og sínum. Annar trúir því, í
stjórnmálum, að einn fiokkur
vinni þjóðinni meiri :hag en ann-j
ar flokkur og greiðir með hon- j
ur, forseti Howard Háskólans—
og einn af okkar merku t)nitör-|
um, sagði einu sinni, að “margt
sem vér trúum getur ekki verið
sannað, og að vér höfum fengið
að erfðum (frá fornri tíð, frá
þeim mönnum forntiðar, sem vér
erum sprottin frá og óðrum),
margar skoðanir og mörg trúar-
atriði, sem aldrei hafa verið
sönnuð, bg sem geta ef til vill,
ekki verið' sönnuð. Og einnig
sagði hann, að á hverju ári væri
uýjum skoðunum haldið á lofti,
sem væru oft í beinni mótstöðu
við það, sem vér ihöfðum áður
trúað.
En allir menn, segir Dr. Eliot,
hafa skoðanir sem rannsóknir
eða gagnrý«ingar ná als ekki
til, sem eru fyrir utan svæði
þekkingarinnar, og þar að auki,1
verða menn að hegða sér dag frát
um atkvæði er til kosninga kem-
ur. Og enn annar trúir því, í
vísindálegu tilliti, að hann geti
aukið þekkingu manna á vissum
vísindasviðum, víkkaö sjóndeild
arhring þekkingarinnar og hjálp
að mönnum þar af leiðandi til
að hagnýta sér lífið enn betur, og
gera það fullkomnara en það er.
Og eins má segja í mannfélags
málum, hagfræði, heimspeki, og
trú. Hvergi í fyrstunni er full-
kominn og óhaggandi vissa, en
aðeins skoðun, alit, hugsun, trú,
hugmynd, ætlun eða ágizkun.
Og þetta verður að vera. Vér
komumst ekki hjá því. Jafnvel
hinir allra skynsömustu og rök-
fróðustu menn, ef að svo má
komast að orði, hafa skoðanir
sem ekki er hægt að kalla vissu
eða staðreynd, og ekki er hægt
að sanna. Og ekkert er við það

að athuga. Það væri ekki nema um beinnar tilraunar til að leiða
fávizka og grunnhyggni að hafna menn afvega. Þess vegna verðum
öllu nema aðeins því, sem sann- vér, á vorum dögum eins og
ast gæti, eða að gera tilraun til menn urðu að gera á dögum frum
þess. Menn geta það ekki, ef að kristninnar, að prófa allt, og
þeir eiga að lifa reglulegu eða halda því aðeins sem gott er.
jafnvel fullkomnu lífi. Skoðan- Annars ráfum vér fram og aftur
ir verða að vera. í andlegu myrkri og komumst
En það er öðru máli að skifta a^re* *nn a rétta braut.
hvernig skoðunum vorum eða álit Menn bera fram staðhæfing-
um eða hugmyndum, er háttað, ar í flest öllum málum, en þar
eða þ.e.a.s. hverjar skoðanir vor- sem mér finnst þær vera skað-
ar eru, og hvernig vér höldum legastar eða að minsta kosti mest
þeim, hve fasthaldin vér erum, áberandi, er í stjórnmálum og í
hver afstaða vor er gagnvart nýj- trúmálum. Hvergi annarsstaðar
um skoðunum og sérstaklega skiftast menn eins í flokka eða
þeim, sem standa í bága við hin- eru eins illkvittnir hver víð ann-
ar gömlu, sem vér höfum áður an eins og á þessum tveimur svið
haft, og svo framvegis. Þetta er um. Og oftast stafa deilur þeirra
alvarlegt vandamál fyrir hvern af skoðanamunum einum í þess-
hugsandi mann, og sérstaklega á um málum en sjaldan eða aldrei
tímum eins og þeim, sem vér nú af staðreyndum, því illa er hægt
lifum á, þó að eg ætli ekki að að deila um staðreyndir, um sann
fara út í það mál við þetta tæki- leika. Þær staðreyndir eru það,
sem þær eru, og ekkert er meira
við það að athuga. Þær eru sann
færi.
En fyrst og fremst, eins og eg
gat um áðan, er vér gerum til- ^e^ur-
raun til að dæma um þessa hluti, En um skoðanir, eða ihugmynd
verðum vér að greina á milli ir manna um ýms mál, má spyrja
þess, sem er skoðun eða tru, og Hver er það, sem getur sagt að
þess, sem er staðreynd og að við- skoðanir hans innifeli alian
urkenna skoðanir vorar aðeins sannleikann en skoðanir annara
sem skoðanir, en staðreyndir sem ekki? Hið næsta sem maður
staðreyndir. Og þar næst verðum kemst að því, að skoðanir hans
vér að finna einhvern mæli- séu sannar og réttar er það, að
kvarða, eða eins og sagt hefur hafa þær í eins miklu samræmi
verið “pófstein” fyrir allar skoð og unt er við siðferðis hugmynd
anir vorar, nýjar og gamlar. Og ir heimsins, sem hafa reynst
vissasti mælikvarðinn er sá, sem mannskyninu öruggur máttar-
styðst við siðferðisskoðanir stólpi í framþróun þess, frá byrj
manna, sem reynst hafa öruggar un heims. Þá má maður eiga von
og í samræmi við það, sem um að vera á réttri leið. En einn-
menn hafa komist að, að sé sann ig getur það verið spursmál um
ast og réttast í heiminum, það hve nærri maður kemst að sið
er engin hagnaður eða ekkert ferðis-hugmyndunum, með skoð-
gagn. Það hjálpar oss ekki í líf- unum sínum, því hver maður
inu, né bætir það lífið, að trúa túlkar sínar skoðanir á sinn veg.
nokkru eða halda nokkru fram, Þess vegna verðum vér ef til
um náttúruna, um mannkynið, v:ll að bæta við, að skoðanir
KREFJIST !
MEÐ MARGSTYRKTUM TAM OG HÆLUM
VINNU SOKKAR
ÞEIR ENDAST ÖÐRUM SOKKUM BETUR
PENMANS vinnusokkar
endast lengur—veita yöur
aukin þægindi og eru
meira virði — Gerð og
þykkt við allra hæfi—og
sé tillit tekið til verðs,
er hér um mestu kjör-
kaup að ræða.
EINNIG NÆRFÖT OG YTRI SKJÓLFÖT
Frægt firma síðan 1868
WS-ÍM

um heiminn sjálfann eða um manna verða að vera í samræmi
Guð, sem er gagnstætt grundvall við lögmál heimsins við reynzlu
.arhugmyndum vorum um hvað mannkynsins á þeim sviðum lífs-
sé Iheiðarlegt eða réttlátt, eða ins, sem skoðanirnar eiga helzt
sem er gagnstætt hugmyndum við, við það sem mönnum hefur
vorum um ljúfmensku eða kær- reynst sannast og réttast, og við
leika—hvernig sem vér höfum skynsemina sjálfa, og skilning.
annars öðlast eða fengið þessar Ef að skoðanir e’ða kenningar
hugmyndir eða hvaðan sem þær manna fylgja þessu, þá verður
hafa komið. Allir, hverjir sem hægt að segja, að líkur séu til
þeir kunna að vera, og hvar sem þess, að þær séu sannar og rett-
þeir kunna að vera, verða, (til ar. En á sama tíma eru það aðeins
þess að skoðanir þeirra og trú líkur til þess, en engin sönnun
hafi þýðingu) verða að dæma að þær séu það, þ.e.a.s, þær eru
hana eftir þessum mælikvarða, skoðanir eftir sem áður en ^kki
og að hafna þeim skoðunum eða staðreyndir.
kenningum, sem að þola ekki j stjórnmálum og trúmál-|* há-ensku kirkjuna en, hinn er
þessa gagnrýningu, en að halda um tala menn oftast eins og skoð orðinn prestur í kaþólsku kirkj-
aðeins þeim sem geta það. Eða enír þeirra væru staðreyndir, og un* °6 hefur mér ætíð fundist
eins og Páll sagði: “Prófið alt— bannfæra aiia> sem ekki vilja bað vera raunalegt að hugsa til
haldið því sem gott er.’’ ganga inn á skoðanir þeirra. j Þess» að menn eins og þessir
En nú eru margir til sem gera Stundum finst mér að því minna
semina og treysta henni heldur
en að fylgja blindri trú, þ.e.a.s.
þeir fara að viðurkenna það, að
skoðanir eða trú eru ekki stað-
reyndir sem geti skoðast sem
óhrekjandi sannleikur.
En þetta er aðeins byrjunin.
Hinar gömlu og kredduföstu
kenningar eru svo margar, að
menn losa sig seint við þær.
Vanadeyfðin er svo mikil hjá
þeim að þeim gengur seint og
stundum alls ekkert, að losa sig
við hlekkina sem hafa haldið
þeim. En þetta er ekki hið rauna
legasta, því ætíð er einhver von
um framtíðina, þó að seint gangi.
En íhið sorglegasta er þegar
menn ganga viljandi afturábak
inn í myrkur ofsakendra og
kreddufastra kenninga, og
hyggja að þar sé sannleikann að
finna, eða láta sem svo sé.
Eg þekki ungan mann sem
gekk á guðfræðisskólann í Chi-
cago, á sama tíma og eg, og ann-
an sem var þar tveimur árum
seinna. Hinn fyrri er nú kominn
oft engan greinarmun á skoðun- sem skoðanirnar ihafa við að
um og staðreyndum, og vilja styðjast, því meira beri á ofsan-
láta sem skoðanir þeirra séu um og ofstækinu. Staðhæfingar
staðreyndir. Þeir vilja ekki ao falla af vörum þeirra eins og
menn séu nokkuð að prófa eöa að vatn í sí-rennandi læk, en samt
rannsaka eða að gagnrýna skoð- er það oftast aðeins tilgatur sem
anir þeirra, því þeir telja þær þeir halda uppi fyrir fólki og
vera sannleika, eða vilja láta það sem þeir skipa því að trúa.
skiljast að svo sé. Vér vitum að Eg hefi stundum hlustað á
1 mörgum tilfellum geta menn ofsakendar ræður í útvarpinu
sagt, að líkur séu til þess, að fluttar af prestum ofstækis-
eitt eða annað sé satt, að em eða flokka hér í bæ og suður í Banda
önnur skoðun sé sönn, og þeir rikjunum, og furöar mig oft á
geta síðan hagað sér eóa fylgt því, hyernig fólk gæti svo sökt
ihenni, eins og um staðreynd ser niOur i hégiljur og ofsafull-
væri að ræða. En í sjálfu sér er ar kenningar, aö það sæi ekkert
þetta alls ekki nóg til að sanna fyrir þeim, því í þeim felst, (frá
r.eitt, og err það, sem haldiö er mínu sjónarmiöi) — alt, sem
fram aldrei meira en órökstudd að raunveruleg trú ætti að hafna.
staðhæfing, sem engin veruleg Qg hið vægasta sem hægt er
sönnun er fyrir, og sem er ef til aci segja um þesskonar kenning-
vill ekki hægt að sanna. ar er aQ þaer eru órökstuddar til
En í næstum því hverju máli gátur, sem mjög vafasama þýð-
sem er, hafa menn skoðanir, sem ingu hafa og sem sýnast leiða að
þeir vilja láta viðurkenna sem því; ag deyfa alla dómgreind.
staðreyndir, sem óhrekjandi Aftur í öðrum trúflokkum
sannleika, sem fávizka sé að hafa þar sem fólk sýnist vera dálítið
nokkuð á móti. Það er að segjá, að vitkast, að minsta kosti nóg
vér verðum fyrir alskonar hugs- til þess að fara að hugsa um það^
ana villum, sem gera oftast meira Sem það kennir, er deilt um efni
ógagn en gagn. Og þegar þær jafnvel enn, þó að menn hafi
eru teknar fyrir dómstól mæli- færst fram í mörgu, eins og t.d.
kvarðans, sem mælst er til að hvort að ihver bókstafur i biblí-
vér förum til, með skoðanir vor- nnni sé sannur, eða hvort að
ar, dómsstól siðferðiskenning- nokkrar villur finnast í henni.
anna sem æðstar og fullkomnast Margir aðrir hafa þá skoðun að
ar eru, fáum vér skilið að margt fyrir löngu sé búið að gera út
sem haldið er á lofti fyrir mönn- Um þetta mál. En þó að svo sé
um sé aðeins villa og afleiðing hjá sumum þá er stórt spor stig-
skamsýnis og fávizku, og stund- ið þegar menn fara að nota skyn-
skyldu svo missa trú á gildi
skynseminnar og sjálfstæðrar
hugsunar í trúmálum, að þeir
skyldu yfirgefa hana og ganga
inn í kreddufastar stofnanir þar
sem hver maður hugsar aðeins
það að mestu leyti, sem honum
er skipað að hugsa, og prédikar
samkvæmt fyrirsettum reglum
og lögum. Trúaratriði þeirra eru
að langmestu leyti tilgátur, og
tilveran getur þar af leiðandi
ekki annaá verið en þokukend og
í móðu fyrir þeim.
Hér í þessari kirkju höfum
vér vorar-skoðanir, og gerum til-
raun til að láta þær vera eins
skynsamar og í eins miklu sam-
ræmi við sannleikann og vér get-
um. Hvort sem oss tekst það
ætíð eða ekki getur verið mikið
spursmál. En hvað sem því líður
þá höfum vér engar fyrirskipan-
ir um hverju vér megum eða meg
um ekki trúa. Vér sameinumst á
vissum skoðunum, en það stend-
ur hvergi í lögum vorum hvernig
vér eigum að haga trú vorri,
nema aðeins á þá leið, að í til-
raun vorri til að fylgja sannleik-
anum, og í anda Jesú samein-
umst vér í tMbeiðslu fyrir guði,
og þjónustu mannanna. Og meö
þessu viðurkennum vér að skoð-
anamunur geti verið margskonar
og tilgáturnar margar. Vér við-
urkennum að skoðanir manna eru
ekki staðreyndir, en aðeins skoð
anir sem geta breytzt með auk-
Two years ago Imperial Oil Limited purchased the C. W. feffery’s
collection of drawings from his estate. Mr. Jefferys was one of
Canadi’s leading historical artists. Here is one of a series of
reprodactions of the original Jefferys drawings
&
m-
“FAÐIR CANADA”
mmmm
SAMUEL CHAMPLAIN
Samuel Champlain, sem nefndur hefir verið “Faðir Canada”, og
lauk könnun mests af þeim hluta Quebecs sem nú er árið 1608,
er á myndinni að yfirskoða byggingar íbúanna, landa hans að
Port Royal 1605.