Heimskringla - 25.06.1958, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRIMGLA
WINNIPEG, 25. JÚNÍ 1958
Hvað tafði stjórnar-
skiftin?
Hrvað tafði stjórnarskiftin í
Manitoba fulla viku eftir kosn-
ingar ?
D. L. Campbell, skýrði loks frá
ástæðunni s.l. mánudag. Hún var
makk að tjaldabaki, sem stóð yfir
milli liberala og CCF flokksins
um ihvernig þeir gætu haldið
völdum, þrátt fyrir yfirlýstan
vilja kjósenda um það gagn-
stæða. Úrslit kosninganna báru
skýlaust vitni um Iþetta, þar sem
íhaldsf'lokkurinn hafði 26 þing-
menn, liberalar ,19, CCF 11. En
þrátt fyrir þetta var samninga
makki Ihaldið áfram. Og þegar
greinar tóku að birtast í Win-
nipeg Free Press um, að liberal-
stjórnin gæti setið að völduð þar
til í apríl-lok næsta árs, fór al-
menningi ekki að lítast á blik-
una.
I ið einn þeirra, slær blekkingar-
brag á frásögn hans. Það eitt
mun víst, að CCF og liberalar
voru að reyna að láta líta svo út
í augum kjósenda, að það skoð-
ist ofur eðlilegt, að þessir flokk-
ar fallist í faðma, þó ekki hefði
verið á samvinnu af því tæi
minst í kosningunum.
En fyrir slíku voru engin bein
skilyrði utan eitt, sameiginleg
blekking CCF og liberala. Þessir
flokkar voru sitt hvað í kosning
unum og fylgjendur þeirra líka,
Að tjaldbaki stóð makk þessara
flokka lengi yfir. En hvort
sem þeir eyða löngum tíma eða
skömmum í að kalla sig stjórn,
verður þess ekki langt að bíða,
að kjósendur taki í taumana og
minni þá á, hverjir kjósi hér
stjórn, og það verði ekki gert
með flokksmakki, því er átt hef-
ír sér stað að tjaldbaki.
Venjan hefir verið, að þegar
enginn flokkur fær meiri hluta
þingmanna, sé til fjölmennasta
flokksins leitað um stjórnar-
myndun. Þá verandi stjórn afsal-
ar sér völdum og tilkynnir fylk-
isstjórn, hvaða flokkur sé að
hennar dómi líklegastur til að
taka við völdum. En á aðra viku
ieið frá kosningum og þar til að
D. L. Campbell, formaður liber-
alstjórnar stundi þessu upp.
Það er ekki fyrir það að taka,
að minni hluta stjórnir geti tek-
ið völd og rekið þingstörf rétti-
lega, ef stuðning hafa frá öðrum
flokkum. En samninga geta ekki
þingmenn annara flokka gert við
stjórnir, án vilja kjósenda. Þeir
geta á sína ábirgð greitt atkvæði
á þingi eins og þeim sýnist. En
flokkar geta ekki jarmað sig sam
an eftir kosningar og ráðið hver
myndar stjórn.
En D. L. Campbell lítur ekki
þessum augum á málið. Hann
snerist illa við að fara frá völd-
um. Hann leitaði véfréttar frá
Winnipeg Free Press, er léthann
vita að hann þyrfti ekki að fara
frá völdum, ef hann gæti á ein-
hverja vísu aflað sér fyigis, án
þess að fara á móti vilja kjós-
enda, en sem fyrir Campbell
flækktist svo, að hann vissi ekki
hvernig í framkvæmd ætti að
koma, og kaus svo það sem beinna
lá fyrir, að fara frá völdum.
En áður en hann komst að
þeim almenna skilningi, hélt
hann fund eftir fund með sínum
ilokki og CCF og CCF sinnar
einnig innan síns flokks. En upp
úr því öllu hefir ekkert áunnist,
og CCF stöðugt orðið óviðráðan-
legri og haldið sér fastara að því
en fyr, að efna ekki til samvinnu
við neinn flokk, nema þann, er
veitir fylgi málum, sem í stefnu-
skrá þeirra sjálfra standa.
Þetta meinar ekki neitt annað
en það sem gengur og gerist. Það
gera allir flokkar og er ekki lög
brot, ef skifaðir samningar eru
ekki gerðir um það sem kjósend-
ur geti hengt hatt sinn á!
Á fundum sem CCF hefir hald
ið hefir ekkert út skýrst um hver
stjórnin verður. Mr. Stinson
leiðtogi CCF, hefir gefið í skyn,
að margir falli nú að fótum
flokks síns. Á meðal þeirra held-
ur hann að íhaldsmenn hafi ver-
ið, en er þó ekki viss um það.
Hverjir hinir eru þarf ekki að
nefna. En það, að hann ekki veit
hvort íhaldsflokkurinn hafi ver-
Einkenniegt Líf
Sunnarlega á meginlandi Af-
ríku er svæði sem framleiðir ein
staka tegund maurs (sykurorma,
pismire) sem ekki finnst annars-
staðar í heiminum. Þessi maur
vakið eftirtekt nokkurra vísinda
hefur ýms einkenni sem hafa
manna, þar á meðal í það minsta
tveggja sem hafa varið árum
saman—annar þeirra yfir tutt-
ugu ár—til að kynnast honum
og rannsaka líf hans og hætti,
og hafa svo ritað um hann stórar
og lærdómsríkar bækur.
Báðir þessara manna slá því
fram, að í þessum maur sé að
finna áður óþekktan fyrirburð,
lífs prinsip sem ekki eigi við
nokkurt annað Líf, þótt býflugan
slági til í áttina—það, nefnilega,
að bver haugsfamilía þessa maurs
sé ekki hópur einstaklinga, held
ur sé bara eitt líf, sem skeþnu,
hversu margar tug-þúsundir sem
haugurinn hýsir, hver ormur er,
að áliti þessara vísindamanna,
bara nokkurskonar sella í heild-
arlíkamanum en ekki einstakling
ur.
Þessi maur byggir gríðárstóra
hauga, allt upp að fimmtíu fet-
um að hæð, og ná göngin, tugir
mílna, langt niður í jörð. Yfir-
borð haugsins er slétt og sterkt
og óhult fyrir stórskepnum og
veðurbreytingum, svo að innuvort
is helst nokkurnvegin jafn hiti,
og raki sömuleiðis, eins og í
skepnulíkama. Hann svipar því
að þessu leiti til býflugnabúrs-
ins, og það með, að heili, eða
hjarta, haugsins er drottningin,
gríðarstór í samanburði við stærð
“almúgans”, en hún ósjálfrátt
stýrir öllu og um hatia snýst alt
líf haugsins út í yztu æsar.
Drottningin er alin upp á sér-
stakri fæðu, í eðli sínu svipað
Ihinni konunglegu fæðu—royal
jelly—býflugunnar, og eftir að
hún er frjófguð er hún innsigluð
í sérstöku herbergi, svo litlu að
þaðan í frá getuí hún varla
hreyft legg eða lið, hvað þá haft
út-eða inngang, en verpir eggj-
um í sífellu, marg-þúsundum
daglega um fleiri ár, þar til ald-
ur færist yfir hana og hún deyr.
Hirð hennar er sérstök deild sem
aag og nótt þjónar henni, færir
henni mat og drykk, þvær hana
og stríkur og flytur frá henni
eggin og annað. Aðrar deildir
verkaliðssins, almúgans, er við
akuryrkju, gripa (aphis) hirð-
ing; enn aðrar flytja vatn —um
leiðir og göngu sem stundum ná
hundruð feta niður í jörð. Aðrar
deildir eru soldátar, smiðir
hreinsunar sveitir (scavengers)
magi, lungu og lifur búrsins.
En það sem einkennir þennan
maur er það, að frá þvi að ein-
staklingurinn kemur úr eggi, því
næn fullvaxinn, hvílist hann
aldrei né sefur, en er sifelt við
vinnu dag og nótt þar til hann
deyr. Að þessu leyti er hann eins
og sellan í skepnulíkamanum,
að hann er bara ögn í heildinni.
Hann spyr engra spurninga, en
vinnur sitt verk sleitulaust til
daga síns enda, þreytulaus og
viljugur.
Um leið og drottningin (heil-
inn) deyr, eða eitthvað utanað-
komandi grandar henni, veit ein-
staklingsormurinn um það, í
hvaða fjarlægð sem hann er.
Hann hættir verki á þvi augna-
bliki, og deyji drottningin, deyr
hann einnig, og haugurinn legst
í eyði.
Áðurnefndir vísindamenn brut
ust inn í mörg þessi búr og stjök
uðu við drottningunni, án þess
að deyða hana. Fór þá allt búrið
í æsing og óreiðu; hver ormur
varð hamstola og æddi um eins
og væri hann með sárustu pínu,
og væri drottningin deydd, dóu
allir ormarnir sem einn. Af þessu
álykta þeir að hér sé um eina
skepnu að ræða, fremur en ein-
staklinga; að drottningin sé heili
—eða hjarta—skepnunnar, sem
öllu stýrir með því að senda frá
sér bylgjur sem ná til allra ein-
staklinga búrsins, sem eru því
líkari sellum í líkama en ein-
staklings verum.
En hafi þeir rétt fyrir sér
með þetta, mætti virðast að hér
sé um að ræða áður óþekkt lífs
prinsip, sem opnar nýjar leiðir
inn í undra heima náttúrunnar
og lífsins. —L. F.
PÁLL THOMASSON
(Æfiminning)
Páll Thomasson, lengi bóndi i
Mozart, Sask., andaðist í sjúkra-
Ihúsinu í Wadena, fimmtudaginn
24. október, s.'l.
Hann fæddist 1. febrúar 1876 í
Hörgárdal (bæjarnafn undirrit-
uðum ókunnugt), Eyjafjarðar-
sýslu, íslandi. Foreldrar hans
voru hjónin: Tómas Jóhannsson
og Guðrún Árnadóttir. Þau eign-
uðust 13 börn. Dóu 5 þeirra ung
á íslandi. Af þeim, sem upp kom-
ust, voru þessi eldri en Páll:
ÁRNI, bóndi í Morden, Man.
KATRÍN, gift Gamalíel Þorleifs
syni, Gardar N, Dak.
JÓHANN, bóndi í Gardar.
SIGURBJÖRG, gift Ólafi K.
Ólafssyni, Gardar.
Yngri en Páll voru:
SIGURRÓS, gift Þórði Árna-
syni, Mozart, Sask.
JÓNAS, fyrrum bóndi í Mozart,
nú til heimilis í Smeaton, Sask.
ÞÓRDIS, gift Þórði Gunnars-
syni, lengi bónda í Mozart, nú
flutt til Vancouver, B. C.
Fjölskyldan varð ekki sam-
ferða vestur um haf. Árni mun
hafa farið fyrstur, Vorið 1888
fóru þeir bræður, Páll, þá tólf
ára, og Jóhann, gangandi til
Reykjavíkur og fengu þar fljót-
lega far vestur. Foreldrarnir og
hin systkinin .biðu þess fram í
ágúst, að ísa leysti af Eyjafirði
og vesturfaraskipið kæmist í
höfn. Heimili fjölskyldunnar þá
undan farin ár hafði verið að
Þúfnavöllum, Hörgárdal.
Fjölskyldan settist að í Gardar
byggð, N. Dak. Þar naut Páll
nokkurrar skólagöngu, einkum
til þess að komast niður í ensku.
Árið 1899 námu feðgarnir þrír
Tómas, Árni og Páll, land í Mor
den, Man., og vann Páll þar á
landi sínu í nokkur ár. í Morden
bjuggu hjónin, Ólafur Kristjáns
son og Júlíana Jónsdóttir, og
áttu mörg börn. Hinn 5. júní 1906
gekk Páll að eiga dóttur þeirra,
Guðnýju Elísabetu. Áttu þau þá
fyrir hendi langt og ástúðlegt
samlíf. Guðný lifir rnann sinn og
á nú heima í Mozart, Sask.
Síðsumars árið 1907 héldu
ungu hjónin, með frumfæddan
son sinn, Ólaf, vestur í Sask., þar
sem risin var ný, glæsileg íslenzk
landnámsbygð, kennd við Fjaðra
vötn og Froðuvatn (Quill Lakes
og Foam Lake) og kölluð Vatna-
ibyggð. Tóku þau þar við ósnort-
inni búréttarjörð, er fest hafði
verið frænda Páls, Jóhanni Páls-
syni (þeir voru bræðrasynir), en
Jóhann var þá látinn. Á jörð þess
ari, skammt norðaustan við þar,
sem nú er Mozart-bær, bjuggu
þau, Pá'll og Guðný, hálfa öld,
ruddu hana skógi, ræktuðu og
húsuðu. Haustið 1956 létu þau
loks af búskapnum og settust að
í vistlegu húsi í Mozart-bæ.
Næsta vor kenndi Páll heilsubil
unar. Sjúkrahúsvistir, fyrst í
Saskatoon, síðar í Wadena, báru
ekki árangur.
Páll og Guðný eignu'5ust atta
börn. Eitt þeirra, Benedikt Her-
mann, dó í frumbernsku, en tvö
TÓMAS JÓHANN og STEF-
ANÍA ÞÓRDÍS, á unglingsaldri.
Á lífi eru:
ÓLAFUR HELGI, póstmeistari
í Mozart, kvæntur Jemima Hay-
stead.
JÚLÍANA GUÐRÚN, gift Gor-
don Gettner, Carrot River, Sask.
ÁGÚSTA MARGRÉT, gift
Ralph N. W'hite, Victoria, B. C.
SIGURRÓS ÞORBJÖRG, gift
Arthur Phipps, MLmona, B. C.
SIGFRÍÐUR SIGURJÓNA, —
gift Wilson Josephson, Birch
Hill, Sask.
Barnabörn eru f jórtán.
Páll Thomasson var gæddur
fjölþættum hæfileikum. Að sama
skapi voru áhugaefni hans mörg.
Meðalmaður var hann á hæð,
þrekinn og sterkur vel. íþróttir
stundaði hann ungur af kappi.
WINNIPEG, 25. JÚNÍ 1958
Baseball lék hann löngu eftir að
hann var orðinn ráðsettur bóndi.
Félagslyndur var hann, svo að
af bar. Samferðamenn hans
treystu honum til ráðvendni,
hygginda og hagsýni, og fólu
honum á hendur margvíslega
foryztu. Áratugum saman var
hann í skóla- og aveitarstjórn og
um skeið sveitaroddviti, reeve.
Hann var forseti Mozart-safnað-
ar öll þau ár, sem söfnuðurinn
var við lýði.
En ljúfast alls var honum án
efa sú félagsþjónusta, sem að
músik og söngmálum laut. Bar
snemma á músíkhneigð hans. Á
uppeldisárunum í Norður Da-
kota var hann meðlimur góðs
söngflokks. Þar voru menn, sem
höfðu aflaö sér nokkurrar þekk-
ingar á söngfræði (Gamalíel Þor
leifsson, Ólafur Hall, o.fl.) og
lærði Páll þá nótnalestur og náði
talsverðri lekini í hjóðfæraleik.
Þegar til Morden kom, þurftu ís
lenzku landnemarnir sér eitthvað
meira til lífsviðurværis en bú-
skapinn. Stofnuðu þeir horna-
flokk, og fengu til Guttorm J.
Guttormsson, skáld, að stjórna
honum. En er Guttormur lét af
því starfi tók Páu við. Snemma
á Vatnabyggðar-árum sínum eign
aðist Páll flýgil, (grand piano)
og var það sjaldgæf sjón á land-
nemaheimili á þeirri tíð. í Mo-
zart var hann lengst af sjálfkjör
inn organisti (svo fús var hann
til liðsinnis), ekki aðeins fyrir
sinn eigin söfnuð, heldur hver
sem í hlut átti. í nokkur ár æfði
hann hornaflokk í Elfros, næsta
bæ fyrir austan Mozart.
Undirritaður þjónaði frjáls-
lyndu söfnuðunum í Vatnabyggð
þ. a.m. Mozart-söfnuöi, í 8 ár,
kynntist þá Pá-li vel sem manni
og leiðtoga, var oft gestur á heim
ili hans, uppfræddi sum börn
hans og vann með þeim síðar
sunnudagaskólastörf. Það mun
vera rétt munað, að í öll þessi ár
vantaði Pál aldrei við hljóðfær-
ið, þegar messað var, og átti íhann
þó manna annríkast, vegna bú-
skapar og félagsmála. Þótt stund
um væri úr vöndu að ráða, heyrði
enginn vandræðatal né úrtölur
af vörum hans. Þótt efalaust
byggi hann yfir miklum skaps-
munum, virtist dagfar hans mót-
að af óvenjulegu jafnvægi. Frem
ur var hann fátalaður, en engan-
veginn fálátur. í augum hans
glampaði jafnan af - hóglátri
kýmni, sem virtist bera vott góð
um innra manni, traustum og
æðrulausum. Sólskin ymiskonar
hamingju vermdi hann um ævina.
Sorgir og vonbrigði urðu og hlut
skipti hans. Hvorugt sveigði
hann af settri braut. Sennilega
hefði verið um ihann sagt á fornri
tíð, að hann “brygði sér hvorki
við sár né bana.”
Páll var jarðsettur í Mozart-
grafreit föstudaginn, 1. nóvem-
ber, að viðstöddu allmiklu fjöl-
menni. Undirritaður jarðsöng.
Fátæki eyfirzki drengurinn,
sem fyrir 70 árum síðan gekk
vestur og suður yfir ísland &
leið til fjarlægs lands> hefir þar
borið þjóðerni sínu og ættarerfð-
um gott vitni. Eftir hann liggur
mikið dagsverk og þarft. í hug-
um margra samferðamanna hans
varir minning hans, merk og kær.
Friðrik A. Friðriksson
Wynyard 7. júní 1958
ERFITT AÐ LÆRA ÍS-
LENZKU í JAPAN;
Japanskur stúdent, Susumu
Okazaki að nafni, kom hingað til
lands fyrir skömmu í þeim til-
gangi að læra íslenzku. Hann
fékk herbergi á Gamla stúdenta
garðinum og tók þegar í stað til
óspilltra málanna við íslenzku-
námið, bæði með því að lesa
kennslubækur og eins með því að
reyna að hlusta á hið talaða mál.
—-Eg hef aldrei heyrt íslenzku
talaða áður, sagði Japaninn, þeg-
ar tíðindamaður síðunnar heim-
sótti hann í gær. —Eg .fann
glöggt að mér myndi reynast erf-
:tt að læra íslenzku í Japan, því
eð til þess eru engin skilyrði, en
Davíð Björnsson:
VAKMING
Það er dagur á lofti í Bjarmalands borg, —
byggðii: umhverfis voldug og heit. —
Hreinar lífsveigar morgunsins líða um torg,
lýsa manns andans gróandi reit,
lyfta framgjörnum huga úr nökkva á ný,
nýta orkunnar tvístruðu vé,
tvinna eindinnar smæðir til þroskunar því
sem að þróunin lætur í té.
Mitt í öreinda þrönginni, fleyið á flug,
fljótar ’.jósinu þýtur um geim,
öllum fortíðar staðreyndum bægir á bug,
boðar lifendum tíðindin heim,
þegar mannlífið fellur í skaparans skaut,
skynjar alheimsins voldugu smæð,
heyrir laufvinda magnið er náttúran naut,
niðinn hyíldjúpa í tómleikans æð.
Þegar áhugi manns hefur leitað og lýst
gegnum lokaðar firrðinnar dyr,
og fundið þar lykil að vorgróðurs vist
sem að veröldin þekkti ekki fyr,
og séð inn í almættið voldugt og vítt,
einnig vizkunnar teygað úr brunn,
lesið rúnirnar, skapað og hlegið og hlýtt
inn í hljómvana dagsbjarmans grunn.
Það er bylting í aðsígi.—Vaknandi vor
vefur alllífið heilinda þrá,
eftir aldanna margþvældu speki og spor,
spyr þú undrandi.—Hvað er að sjá!—
Er lcxksins að birta yfir heimalands höll,
hafið—.geimanna brúað og tryggt —
milli hnattanna skínandi um víðbláins völl
verið k; nnað og hnitað og byggt?
Ekki enn þá, er svarið.—En viðleitnin vex,
og vísirinn hálfnar þá ieið
sem liggur að markinu.—Segir ei sex,
að sigla fram ómælin breið,
og bygf ja þar vörður og vita í dag,
að víkka þinn sjóndeildahring,
að mannkynið virði sinn heimilis hag
og hamingju árið um kring.
En undrin sem gerast um veröldu vítt,
eru víðfeðm og skelfingu háð,
því efnið sem leyst er úr læðingi nýtt,
leiðir tvísýni um menningar ráð,
vekur örgeðja fáræði lýða um láð,
líika drepsóttir, vitskerðing, morð,
svo lífið á jörðunni leikur á þráð
og löndin eitt vígvalla borð.
En dulvísi mannanna ræður þá rún,
sem ríkt hefur aldir á jörð,
og vindur upp seglin og hefur að hún
þá hugsmíði af meistörum gjörð,
að senda til stjananna um heiðloftin há,
einn haglegan geim—skipa fleyg,
er þeytist með hraða um baugloftin blá
inn á bylgjnnna ómælis teig.
En óttinn er skuggi á lifenda leið,
sem leikur á ó-traustsins streng,
í hjáróma tónum ’ann skundar um skeið
og skráveifum markar hvern dreng,
hann stendur á hleri og leikur þá list,
að læðast um hugfylgsni manns
og eitruðum sáðkornum velur þar vist,
sem verka á framkomu hans.
En sú kemur tíðin, að sungið mun lof
—þótt sjáist það ekki í dag—
þeim mcnnum sem lýsa inn í hillingahof
þess hulda við framvindu brag,
og lýða um sólkerfa miljóna mergð,
og mæla og reikna við ský
á bylgjanna voldugu fljúgandi ferð
til að fræðast um undrin ný.