Heimskringla - 23.07.1958, Page 1

CiNIURY MOIORS LTD.
247 MAIN—Ph. WHitehall 2-3311
LXXII ÁRGANGUR
FRETTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
Fjallkonan í sjónvarpi
Á fimtudaginn 31. júlí flytur
fjallkonai fslendingadagsins á
Gimli ávarp í sjónvarpi. Verður
frá starfi hennar sagt um leið af
nefndarmanni.
WATCH CBWT SPOTLIGHT
PROGRAM ON THURSDAY,
JULY 31.
Ný verðbréf fyrir
gömul
Canadastjórn lýsti þvi yfir 1'4.
Íúlí, að hún væri reiðubúin að
selja ný verðbréf fyrir gömul
verðbréf sem ekki væru fall-
inn í gjalddaga og keypt voru
af almenningi á 3%, sem sigur-
lánin í síðasta stríði. Stjórninn
greiðir hærri vexti en áður, eða
t>m 4 1/2% fyrir bréfin. Það er
gróði til eigenda bréfanna. En
gróðinn sem í þessu er fylgin
fyrir stjórnina, er sá, a'S ihún þarf
á minni lánum að halda. Upp-
bæð slíkra verðbréfa nemur að
sagt er 6 biljón dölum.
Eigendur munu fúsir þyggja
hærri vexti og vinna landinu
gagn með því.
Margaret prinsessu
gefin eyja
Eitt í hiqum margvíslegu frétt
um af komu Margaret prinsessu
til British Columbia fylkis, var
það að ihenni var gefin eyja, er
Portland-eyja heitir og er um 6
hiílur suður af Victoria. Afhenti
W. A. C. Bennett, forsætisráðh.
eyjuna í ræðu, er hann flutti í
móttöku veizlu prinsessunnar.—
Eyjan hefir verið áningastaður
skemtisiglinga. Prinsessan sagð-
ist hreykin af að vera jarð-eig-
andi í Canada.
Meira hveiti
Rú&sland hefir aukið 34 miljón
ekrum við hveiti-sáningar land-
svæði sitt síðan 1954. Hefir það
hú 1958, 1,1/2 sinnum stærra
hveitiræktarland en Canada.
Douglas ekki ánægður
Fjárveitingin er nú samþykt
um gerð orkuvers í Saskat-
chewan af hálfu samibands og
fylkUstjórnar.
Fyrirtæki ,þetta er áætlað að
kosti um 184 miijón dali um það
er lykur. En gerð sjálfs Qrku.
versins er talinn um helmingur
þess fjár. Og af því greiðir sam-
bandsstjórn þrjá fjórðu, en fylk
isstjóm Sask. einn fjórða.
En Douglas-stjórnin krefst
meira fjár frá sambandsstjórn-
inni tii vega um 50 mílur út frá
orkuverinu og skrifstofubygging
ar og fleira. Og svo vill hann
helzt fá lán fyrir öllum kostnaði
hjá sambandsstjórn, þar á meðal
rekstprshalla á verinu, sem
stjórn hans sjálf sér um að ein-
hver verði.
Yukon hérað fylki?
Á sambands þinginu, sem nú
stendur yfir, kom s.l. viku til
mála, að gera Yukon hérað að
einu eða ellefta fylki Canada.
Mælti ráðhera Norð-vestur^hér-
aðanna með iþessu, ásamt þing-
inanni Yukon-héraðs, Eric Nel-
sen, íhalds-sinna á sambandsþing
mu.
Yukon hérað er um 207,000
fermílur að stærð, með 13,000 í-
búum. Vegna dreyfingar og ó-
skipulags alls starfs, eru fram-
farir taldar minni þarna er
skyldi. Með stofnun fylkis, er
búist að rísi upp sveitir, er fram
farir annist, eins og vegagerð,
almennar húsabyggingar, skóla-
og sjúkrahúsa og hvað eina, sem
vegna samtakaleysis skortir nú.
Bftirlit laga og reglna má heita
í höndum eins lög^eglustjóra,
sem ekki sér út yfir það, sem
hann hefir að gera.
55 miljón tekjuhalli
Tekjuhalli CNR járnbrauta-
kerfisins nemur nú 55 miljón döl
um á ári.
Donald Gordon stjórnandi
þjóðbrautakerfisins, sér ekkert
ráð til, að því er virðist, að láta
kerfið bera sig fjárhagslegá. —
Það fái ekki að spara, þar sem
þess sé kostur eina og með
rekstri diesel-orku og í raun og
veru liggi beinast fyrir, að taka
upp flutninga á vegavögnum,—
trucks—sem og verið er að gera
ogauðveldlega geti kept við járn
brautirnar .
Slysfarir
Það segir oft ljótt af þeim
yfir ihelgar. En þriggja daga
helgina frá 30. júní til 1. júli,
þjóðhátiðar helgina, dóu nú 111
manns í umferðarslysum og af
druknun í Canada. Er talan hærri
en nokkru sinni fyr.
Góðæri spáð bændum
Harkness, akuryrkjuráðherra
hélt fram í ræðu 11. júlí á sam-
bandsþinginu, að árið 1958, yrði
hagsælt ár bændum.
Hugmynd sína um breytingu
í þessa átt bygði hann á því, sem
i ljós væri komið um það, að salaj
á hveiti og nautakjöti hefðil
meiri reynst á fyrrihluta ársins,
en á sama tíma undanfarin ár;
auk þess væri verð jafnara.
Á fyrstu átta mánuðum yfir-
standandi uppskeru árs, sem
hófst 1. ágúst, hefði hveiti út-
flutningur aukist um 10%, eða
numið 194,000,000 mælum, í stað
176,000,000 á sama tíma árið áður.
Hlutur Canada á hveitisölu-
markaði heimsins hefði aukist í
36%, úr 25.
Útflutningur korn vöru hefði
aukist um ,12% á fyrstu 5 mánuð
um ársijis 1958, í $1,013,000,000
úr $990,000,000, og útflutningur
bændavöru nam 20% af öllum
útflutningi vöru frá Canada.
Viðvikjandi kvi kfjársölu,
sagði Mr. Harkness, að heims-
neyzla hefði mikið aukist og út-
flutningur nautgripa hefði auk-
ist um 20%, á fysta fjórðungi
ársins.
Hann héit og fram, að tekjur
af útfluttri kornvöru hefðu ver-
ið minni, sem áður frá sléttufylkj
unum, vegna mmkandi
er óhagstætt veður hefði ollað. ’
Hag bænda kvað hann hafa
batnað stöðugt, að nokkru leyti,
v egna aðstoðar sambandsstjórn-
ar með skjótri greiðslu a and-
virði framleiðslunnar. Það hefði
verið lítil breyting á framleiðslu
kostnaði s.l. sex mánuði, en verð
bændavöru hefði talsvert hækk-
að á sama tíma, talið fram að
apríl mánuði.
Og svo hermdu skýr-slur Ot-
tawa-stjórnar, s.l. miðvikudag,
að uppskeru útlit hafi talsvert
batnað í þremur sléttufylkjun-
um við ný afstaðnar rigningar,
þó en skorti mikið á, að öllu sé
óhætt fyrir þurki.
Um akuryrkjumálin væri það
mjög hughreystandi, að Canada
væri taliö eiha landið af f jórum
mestu hveitiframleiðslu löndum
sem Bandaríkjunum, Canada, Ar
gentínu og Ástralíu—sem aukið
-hefði sölu sína á erlendum mark-
aði, frá árinu áður.
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGENN 23. JÚLY, 1958

ISLANDS MINNI
“Þið þekkið íold með blíðri brá og bláum tindi fjalla
og svana hljómi, silungsá, og sælu blómi valla /
og bröttum fossi björtum sjá og breiðum jökulskalla—
drjúpi hana blessun drottins á um daga heimsins alla
Courtesy: Thorgeirson Company —Jónas Hallgrímsson
Alt finst ráðherranum þetta
sönnun þess, að áið 1958, verði
bændum hagsælla, en síðustu
undanfarin ár hafa verið.
Hvernig eignuðust
Rússar Alaska?
Alaska, sem gert hefir verið
að 49 fylki Bandaríkjanna, var
einu sinni kallað Hin rússneska
Ameríka. Það ,er aðeins 100 mílna
sund milli þess og Síberíu. En
það sund fann danskur maður,
Vitus Bering að nafni, en hann
var landkönnuður i þjónustu Pét
urs mikla.
Rússar höfðu þar loðvörurekst
ur frá 1784 til 1867, að Banda-
ríkin keyptu landið fyrir $7,200,-
000,"eða tvö cents ekruna.
Af gulli hefir verið framleitt
síðan Bandaríkin keyptu Alaska,
um 700 miljónir dala, eða árlega
eins mlkið og nemur hinu upp-
runalega verði. Þar er og fult
af málmum og olíu.
Matvara er mest keypt í
Bandríkjunum. Þó landið sé
stórt, eða um 350 miljónir ekra,
eru ekki til búnaðar og viðar-
tekju hæft nema 3 miljónir ekra
af því.
íbúar Alaska eru Eskimóar,
Indíánar, hvítirmenn og kyn-
blendingar og afkomendur rússn
esku frumherjanna.
Khrushchev tekur málin
í sínar hendur
Khrushchev hefir notað ástand
ið í Vestur-Asíu málum til að
taka þau í sínar hendur og boð-
aði s.l. sunnudag á fund við sig
foringjum stór þjóðanna til Gen
eva eins fljótt og hægt væri.
Gestir hans eru Eisenhower,
Macmillan, De Gaulle, Nehrú og
Hammerskjöld.
Boð Khrushchevs á slíka fundij
áður hafa reynst þannig að mynt
hafa meira á vélabrögð satans,
en sáttafundi.
Það liggur beinna fyrir að takai
Asíumálið fyrir í öryggisráðii
Sameinuðu þjóðanna er einmitt
setur nú á fundi í N. York.
100 ára afmæli B. C-
Um þessar mundir standa yfir
mikil hátiðahöld í British Col-
umbia út af 100 ára afmæli fyik
isins.
Eitt af því, sem mikinn svip
setti á hátíðarhaldið, voru mót-
tökur Margaret prinsessu, en hún
var boðin af fylkinu til þátttöku
í fagnaði þessum.
í British Columbia hafa fram
farir verið geysi miklar síðari
árin. Er sú saga nú sýnd og sögð
á mjög merkilegan hátt.
Hundrað ára saga fylkisins
er að vísu ekki nærri allur tíminn
sem bygð hefir verið á Vancouv-
er eyju. En innflutningurinn er
hófst með gullfundinum 1858 óx
brátt alt upp í 30,000.
Fyrsta bygð hvítra manna mun
hafa verið við Nootka á Vestur
strönd Vancouver-eyju, um 100
mílur Norðvestur af Victoria.
Þangað kom hinn brezki land-
könnuður, Kapt. James Cook um
1778. En um 200 árum áður getur
þarna hvítra manna. Er nafn eins
þarna hvítra manna. Er nafn eins
Drake, árið sem hann kom þang-
að er talið 1579. En hvað sem um
það er, voru Indíánar fyrir á þess
um elztu slóðum hvítra manna
í British Columbia, Nootka-flokk
uinn svo nefndur, menn með tals
verðri menningu. Árið 1792 kom
fyrsti hvíti maðurinn til Burrard
Inlet, Kapt. George Vancouver.
Og svo mætti einnig nefna þá er
landveg komu vestur, eins og
könnuðinn Mackenzie og Símon
Frazer, og þarna voru,*áður en
fylkið var myndað.
Af gullinu hafa einhverjir orð
ið ríkir, en þeir munu þó færri
en ætlað er. En þ rátt fyrir iþó
fyrir það tæki hvarf ekki bjarg-
arvon íbúanna með því. Auður í
búnaði, fiskveiðum og iðnaði
hafa tekið við af þvi.
En sögu þessa afmælis vonum
vér að einhverjir segi af þeim
er á hátíðinni hafa verið.
Situr á Hleri
Diefenbaker forsætisráðherra
hefir sett upp hljóðbera á skrif-
stofu sinni, svo hann geti þar
fylst með jþví er. gerist á þingi,
án þess að leggja frá sér starf
sitt.
Þegar iþingmenn komust að
þessu æstust þeir út af þessu,
kváðu sum mál þess eðlis, að ekki
mséttu út fyrir þing fara. En það
gætu þau gert með þessu, að for
sætisráðherrar sæti á hleri.
Heimsókn Bandaríkja for-
seta til Ottawa rædd
í Pravda
/ Blaðið Pravda, málgagn rúss-
nesku stjórnarinnar fer þeim orð
nm um heimsókn Eisenhowers
forseta til Ottawa, að vakað hefði
fyrir með henni “að gera Canada
að bandarísku vígi í norðrinu.”
“En,” bætir blaðið við, “þetta
á misjöfnu að mæta hjá canad-
isku þjóðinni, iþví -krafan um Can
ada fyrir Canadamenn, er rík
orðin í hugum barna norðursins.
Bandaríkin hafa vonandi lært
það í ferð þessari.”
Þetta er ótrúlega líkt því, sem
hér var af ýmsum sagt um heim-
sóknina.
En samt fór nú svona, að Can
ada heldur eins miklu af frelsi
sínu eftir þá heimsókn og Pól-
land og níu önnur peðríki Rússa
gera, eftir heimsókn Rússa til
þeirra.
Frá Iraq
Þeir hlutir gerðust í þessu
forna Arabaríki, er menningar-
sögu sína telur til baka til ársins
4000 f.K. og frægt var á fyrri
tímum Kristninnar—að þar hófst
bylting, Faisal, hinum unga kon-
ungi var steypt af stóli og á rúst
um ríkis hans stofnsett lýðveldi.
Konungurinn var sagður drep-
ínn og frændi hans Ilah, ríkis-
erfingi og Nuri Said, einn a
mestu r|ðamönnum ríkisins. En
þær fréttir af konunginum, hafa
síðar verið rengdar.
Þeir er fýrir byltingunni stóðu
eru taldir þjóðernissinnar —Na-
tionalistar— og her landsins,
með herforingja Abdal Karim
Kassem í broddi fylkingar.
Ástæðan fyrir byltingunni, er
talin af-erlendum toga spunnin,
því Iraq ríki var efnalega vel
stætt talið og meira um framfar
ir þar, en í öðrum Araba-ríkjum
hlutfallslega.
Byltingin náði aðeins til þessa
1 eina ríkis, en auðsætt þykir, að
önnur ríki þar sem vestlægar
þjóðir hafa mikil ítök í, hafi einn
ig verið í sigti höfð, eins og ná-
j grannaríkin tvö, Jordan, undir
I eftirliti Breta og Lebanon, er
■ Bandaríkin hafa heitið vernd.
Þegar byltingin fór af stað,
efldu Bretar undir eins her sinn
í Jordan og Bandaríkjamenn i
Lebanon.
En þá þóttust nú kommúnistar
og Egyptar hafa fundið högg-
stað á þessum löndum og ákæra
þau fyrir að hafa brotið alþjóða-
lög með að efla her sinn í Leban
on og Jordan. Rússar og Egyptar
krefjast einkum af Bandaríkjun-
um, að þau hverfi með her sinn
burtu. Bretar eiga hins sama von.
En Bandaríkin og Bretland
telja sig fús til þessa, ef Samein-
uðu þjóðirnar sjái löndum þess-
um fyrir vernd. En geri þær það
ekki haldi þau sjálf uppi vörn.
Við þetta virðist heldur hafa
dregið niður í Rússum.
Ástæðan fyrir byltingunni í
Iraq, er talin utanaðkomandi, frá
Egyptpm og Rússum. Þegar
henni lauk i Iraq, fór Nasser á
fund Khrushchev til skrafs og
ráðagerða. Það er sem eitthvað
í áformum hans hafi farið for-
görðum. Það að lönd þau, er vest
iægar þjóðir ráða yir, uröu fyr-
ir valinu, sýnir að Egiptar og
Rússar eru upphafsmenn bylt-
ingarinnar.
Bretum var falið eftirlit Iraqs
upp úr fyrra alheimsstríðinu, a-
samt fleiri smærri Arabaríkjum,
sem var setið um af Egiptum,
Tyrkjum og fleiri stærri Asiu-
ríkjum. Bretar gáfu Iraq alt það
frelsi sem þeir æsktu undir
sjtórn hins unga Faisal konungs,
sem stjón fórst vel, og örugg-
lega að þvi er virtist úr hendi
og sambandið var hið bezta við
vestlægar þjóðir. Faisal var einn
af aðal mönnum Bagdad-samn-
ingsins. En vestlægu þjóðirnar
hafa og annars að gaeta í Vestur-
Asíu. Það er hið nýja Gyðinga-
riki ísrael. Ef til vill er andúð
á vestlægu þjóðunum sprottin
af því, að hafa stutt að endur-
teisn þess ríkiá Egiptar i broddi
fylkinga hata það riki.
Með þetta alt fyrir augum,
verður erfitt að sanna fyrir vest-
lægu þjóðunum, að Bandaríkin
og Bretar séu að hefja árásar
stríð með því, að reyna að stöðva
útbreiðslu byltingarinnar í Iraq,
j sem þeim var af þjóðum heims-
' íns falið að gera.
Rússar hafa spferst við að gera
hjálp Bandaríkjanna til þurfandi
þjóða Asíu og Evrópu frá því
. .NÚMER 42
að Marshall hjálpin hófst, að á-
rásarstríði. En hún var tekin upp
eins og menn muna, er Marshall
kvað alla friðarleit við Rússa ó-
mögulega. Við þá þýddi ekki að
tala, nema með vopnum.
nema með vopnum.
Marshall hjálpin hefir haldið
lífinu í miljónum manna og nem
ur nú orðið nærri 20 biljónum
díla, auk þess að hafa verndað
frelsi og sjálfstæði tuga þjóða
með heraðstoð við þær og stöðv-
un árásarþjóða. í þessu efni verð
ur á ekkert hliðstætt bent í allri
sögu heimsins.
Það væri sök sér þó Rússar
eða Egiptar viðurkendu þetta
ekki, því sannleikurinn er, að það
eru þeir, sem orsök hins illa eru.
En að nokkur lýðræðisþjóð, eða
jafnvel nokkur einstaklingur úr
þeirra flokka, láti sig hafa, að
líkja hjálpinni við hernaðarárás,
er óskiljanlegt. Og samt skifta
þeir hundruðum ef ekki þúsund
um, hárra og lágra um allan heim.
Á þingi Sameinuðu þjóðanna
var nýlega á málið minst. Vildu
fæstir fulltrúar hlusta á að Band
aríkja hjálpin við Lebanon væri
hernaðarárás .
En þrátt fyrir það virðist
Hammerskjöld ritari og aðrir,
ekki hafa álitið þörf á eflingu
hersins í Lebanon. En er því
fremur treystandi þar en í Iraq?
Það var mikill fögnuður í Cairo,
Moskvu og peðríkjum Rússlands
er fréttin af byltingunni barst
út. Þau hafa víst skoðað miklu
létt af bölvun mannkynsins með
drápi þessa 24 árá konungs og
vin vestlægra þjóða.
Landið sem hér um ræðir,
Iraq, er um þrjá fjórðu á stærð
við Manitoba og hefir um 6 milj-
ón íbúa. Frá sögulegu sjónar-
miði mun það eftirtekt margra
vekja, hve frægt það er að fornu.
Þar var Asyría og Babilon, ein
mestu menningarriki til forna.
Áður en núverandi nafn þess var
tekið upp hét það Mesópótamía.
Einu sinni var veldi þess svo
mikið að yfir megin hluta vestur
Asíu réði og Egiptalandi.
Hingað til bæjar komu fjögur
ungmenni, tveir piltar og tvær
stúkur, s.l. sunnudag, þrjú frá
Svissland og önnur stúlkan frá
Frankfurt á Þýzkalandi. Þau eru
fulltrúár á þing ungmenna, Inter
national Religious FellowShip,
»em á að fara fram í Madison,
Wis., snemma í ágúst. Einnig
gera þau ráð fyrir að sækja Inter
national Association for Relig-
ious Freedom í Chicago 9—13
ágúst, sem er þing frjálstrúar-
manna innan hinna ýmsu trúar-
bragða heimsins, og teljast þar
með Hindúar, Confusíastar,
Buddhistar, Múhameðstrúar,
Gyðingar, Kristnir og fleiri. —
Þingið verður haldið í og við
Chicago háskóla. Ungmenni
voru gestir Unitara hér í borg.
Heimboð var haldið á heimili
prestshjónanna, séra og Mrs. P.
M. Pétursson, mánudagskvöldið,
21. þ.m. Ungmennin lögðu af
stað héðan á ferðalagi sínu um
Bandaríkin í morgun —miðviku
daginn.
★ ★ ★
ÍSLENZKA TÍMATALIÐ
í dag er 23. júlí og eru 13 vikur
af sumri. Með degi þessum byrja
hundadagar, er standa yfir til
23. ágúst. Þeir eru nefndir eftir
hundastjörnunni —Sírius— sem
er fastastjarna og kemur upp
þennan tíma jafnt sólu. Þá er
heitasti tími sumars og kendu
menn það fyrrum þessari stjömu
þá fá og hundar í heitari löndum
oft þá veiki, að þeir verða óðir
og bíta menn og er bitið bann-
vænt.