Heimskringla - 27.05.1959, Síða 2

2. SfÐA
HEIMSKRINGLA
WPG. 27. MAÍ og 3. JÚNÍ 1959
Hcimskrinjila
'tootnwtl tlU
Kemur út i hverjum miðvikudegi
Eigendun THE VIKING PRESS LTD.
868 Arlinuton St. Winnipeg S, Man. Canada Phone SPruce 44251
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfrarri
41Iar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
011 viðskiftabréf blaðinu aðlútandi scndist:
The Viking Press Limited, 868 Arlington St., Winnipeg S
RiUtjóri: STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 868 Arlington St. Winnipeg S, Man.
HEIMSKRINGLA is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
868 ArUngton SL, Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 44251
Authorlxed ga Second Clasa Mail—Poat Ofllco Dc-pt.. Ottawa
WPG. 27. MAÍ og 3. JÚNÍ 1959
FRÉTTABRÉF UM VESTUR
ÍSLENZKAR ÆVISKRÁR
Eins og lesendur og fleiri V.-
íslendingar munu minnast dvöld
umst við nokkrir vestan hafs s.l.
sumar í þeim tilgangi, að safna
efni til rits, er flytti stutt ævi-
ágrip manna af íslenzkum ætt-
um, sem búsettir eru í Ameríku.
Hafði Árni Bjarnarson á Akur-
eyri forgöngu um það starf.
Greinargerð um tilgang og starfs
háttu var þá birt í vestur-íslenzku
blöðunum, og sé eg ekki ástæðu
til að rekja það nánar hér, að
öðru leyti en því, að sá var til-
gangurinn, að unnt væri að ná
til sem allra flestra án tillits til
starfa þeirra og stöðu í þjóðfé-
laginu. Því að ætlunin var og er
sú, að fá á einn stað aðgengilegt
yfirlit um hvar fólk af íslenzk-
um stofni dvelst, og hvern þátt
hið íslenzka þjóðarbrot eigi í
þjóðfélögunum vestan hafs. Einn
ig að reyna með þessu að rekja
saman ættir Vestur-íslendinga
og heimamanna og skapa með því
ný tengsli milli fólks af íslenzk-
um ættstofni. En til þess að rit-
SVEINBJÖRN ODDSSON
PRENTARI
lengra líf.
Sveinbjörn Oddsson fæddist
29. september 1886 að Sauðagerði
við Reykjavítk, og voru foreldrar
hans Oddur Tómasson tómthús-
Um páskanna barst sú sorgar-
fregn um bæinn að Sveinbjörn . . , _
Oddsson sotjari l*gi banv.nn á I <>g vefar. , SauSagerS. og
sjúkrahúsi. HafSi kenn, nokkurs! k°“'Kr'slJ°'e Bjornsdott-
sjúkleika í vetur, en gekk bói"' H“" Í”* Glas:
fiesta daga aS störfum sínurn I f°W ,"*Ja Hannes, Þorste.nssym
11 . , r*. , . . fjortan vetra gamall og stundaði
sem ekkert hefði í skorizt, og síð; , , ° °
„ , . . , , , s þa íðn alla ævi siðan. Arið 1910-
asta vinnudag dymbilvikunnar i f, , ,,. , . ,
.. , ._ . ! 11 dvaldist hann a Akureyri og
stoð hann að vanda við vinnu- , . , . . 6
íT'i kvæntist |þar eftirlifandi konu
borð sitt. Viku siðar var hann hð- . . Tr./~ , ,, , ,
im tt ii , , sinm, Viktoriu Palsdottur fra
íö lik.—Falls er von af fornui,, ’ , , „ . ,. .. .,
. - o . .... _ ; Vatnsenda í Eyjafirði. Aftur
tre. En þott Sveinbjorn Oddsson
hefði tvo um sjötugt, þá var hann
enn svo ungur í bragði að við
hlutum að ætla honum miklu
dvaldist Sveinbjörn á Akureyri
um níu ára skeið frá 1919—1928,
I en þá (hvarf hann enn til Reykja-
____________________________J vákur og bjó þar æ síðan. Starf-
] aði hann í ríkis prentsmiðjunni
nokkrar þúsundir manna og Gutenberg frá 1934 til dauða-
mjmdir skipta hundruðum. Samt] dags. Sveinbjörn og Viktóría
tók síra Benjamín Kristjánsson
að sér að ganga frá handriti ævi-: . ,, . ‘ , 7 -------------1 .
skránna til prentunar. Var hann|hefir ekkl teklSt aS fa niyndir^ eignuðust fjorar dætur, og lifa
á alla lund mana færastur til |allr3' þeirra’ Sem skrásettir hafajþrjár þeirra föður sinn
þess starfs. Hann er ættfróður
verið.
flestum íslendingum fremur og
vandvirkur fræðimaður. Auk
þess er hann kunnugri Vestur-
íslendingum en flestir aðrir
menn hér heima, og vann ötul-
legast að söfnunarstarfinu s.l.
sumar. Hann hefir nú unnið að
þessu verki síðan hann kom heim
s.l. haust, eftir því sem tími hef-
ur leyft frá embættisstörfum. En
samning bókarinnar hefir reynst
meira verk en búist var við í
fyrstu. í upplýsingar þær, sem
safnað var vestra, eru margar eyð
ur, sem fylla þarf, og til þess
verður víða að leyta aðfanga í
prentuðum ritum og í handritum.
Hefir einnig verið samið við síra
Jón Guðnason skjalavörð um að
bera handritið saman við kirkju-
bækur í Þjóðskjalasafni til að ná
til frumiheimilda eins og framast
er kostur. Allt þetta tekur lang-
an tíma, og tefur fyrir útkomu
fyrsa bindisins eins og vænta má.
Samt er gert ráð fyrir að það
Sveinbjörn á bróðir á lífi í
Svo hefir samizt, að Prentverk' Winnipeg, Svein Oddsson prent-
Odds Björnssonar á Akureyri ara. Sveinn heimsótti bróður
hefir tekið að sér útgáfu ritsins sinn í fyrra, en honum var boð-
°g þá vitanlega um leið alla um-J ið heim til íslands í tilefni af
sjá þess. Má segja, að þar hafi vel 45 ára afmæli bifreiðafélaga fs-
ið nái tilgangi sínum þurfa vitan- komi út á komandi vetri. En um
4 * -Vr ___ _ Z A. Z •ÍC _Lt A . ll /1
lega sem allra flestir að vera
með.
Nú er bráðum ár liðið síðan
við dvöldumst vestra, má því bú-
ast við að mörgum leiki hugur á
að frétta eitthvað af fyrirtæki
þessu, og hvenær vænta megi,
að árangur af söfnunarstarfinu
sjáist. Þykir mér því hlýða að
senda vestur-íslenzku blöðunum
fréttabréf þetta.
Eins og ákveðið var fyrirfram
SET ANGAN OG LIT 1
SÁPE ÞÍNA
Þegar þér búið til Gillette’s Lye
sápu, bætið þessari “Scent ‘N’
Color”, gerð við. Fáðu sterka, á-
gæta, angandi sápu á minna en
halfan vanalegan prís. Hver
flaáka ylmar og litar alt sem þú
getur gert með einni vanalegri
könnu af Gillettes Lye. Kostar
aðeins 25 cents, eða brot af því
sem þú vanalega greiðir fyrir
það. Úrval: Jasmin, rose, lilac
eða lavender. Hér er vegurinn
til að gera það. Fyrir hvern
“Scent ‘N’ Color” kit sem þig
vantar, sendið 25é með nafni á
ylminum sm þú kýst og nafni
þínu og addressu til: Standard
Brands Ltd., 550 Sherbrooke W.,
Montreal. GL-129
leið verður ritið merkari heimild.
Þá er og ráðið að senda öllum
þeim, sem skrásettir hafa verið
prentaða próförk, svo að þeir
geti sjálfir leiðrétt að lokum, það
sem mishermt kynni að vera. Ef
menn bregðast vel við því, ætti
að lokum að fást svo villulítið
rit, sem framast er unnt að gera
kröfu til.
Það sem hvert æviágrip flytur
er eftirfarandi: Nafn mannsins
og heimilisfang, foreldrar, afar
og ömmur, maki, sem ættfærður
er á sama hátt. Fæðingarár og
dagar svo og dánarár og dagar
eftir því sem unnt er að grafa
upp. Þá er rakin menntun, störf
og dvalarstaðir, talin börn og
makar þeirra og heimili. Ýmsar
aðrar upplýsingar eru eftir því
sem efni eru til hverju sinni.
Mun óhætt að fullyrða, að þama
er eitt hið fyllsta rit af þessu
tagi, sem gefið hefir verið út á
íslenzku.
Ekki verður enn unnt að segja
nákvæmlega um stærð þess bind
is, sem nú er í undirbúningi, en
naumast verður það undir fimrn-
hundruð blaðsíðum í stóru broti,
með samanþjöppuðu lesmáli eins
og títt er um slíkar bækur. Full-
víst er, að þar verða nefndar
til tekist um útgefanda. Prent-
verk Odds Björnssonar var stofn
að af Oddi Björnssyni 1901. Er
því nú stjórnað af Sigurði O.
B jörnssyni og Geir syni bans. Er
það nú ein af stærstu og beztu
prentsmiðjum landsins og frá
öndverðu landskunnugt fyrir
vandvirkni í bókagerð. Hin síðari
ár hefir prentverkið rekið bóka-
útgáfu af miklum myndarbrag,
og gefið út ýmsar merkar bækur.
Það gefur út heimilisritið —
“Heima er bezt”. Fyrst svo réð-
ist að Prentverk Odds Björnsson
ar tók að sér útgáfu æviskránna
er fulltryggt, að vel verður frá
þeim gengið sem framast er kost-
ur á hérlendis. .
Undirbúningur þessa ritverks
hefir vakið verulega athygli hér
heima frá því fyrst að tekið var
að vinna að því. Margir bíða þess
með óþreyju, að það komi út, og
mik'lar vonir eru við það tengdar
að takast megi með aðstoð þess
að rekja gamlar slóðir frændsemi
og vináttu og tengja bönd að
nýju yfir hafið. En auk þess mun
þetta verða eitt hinna merkustu
rita um íslenzka mannfræði, sem
út hefir verið gefið. Og víst er
að höfundur og útgefandi munu
ekkert til þess spara, að það verði
sem bezt úr garði gert.
Aðrar fréttir eru ekki að þessu
sinni af útgáfu æviskránna. Árni
Bjarnarson er nú á förum vestur
til þess að vinna að framhalds-
söfnun, og vonandi er að takast
megi að halda safninu áfram, en
til þess að svo megi verða er nauð
synlegur stuðningur almennings
austan hafs og vestan.
Að endingu sendi eg öllum, er
eg kynntist vestra kæra kveðju
og þakklæti fyrir síðast. Góð-
vild sú og gestrisni, er eg naut,
verður mér ógleymanleg. Gleði-
legt sumar.
Steindór Steindórsson,
frá Hlööum
lands, og hann ásamt tveim öðr-
um kom með fyrsta Ford bílinn
heim til íslands.
Um ævi Sveinbjarnar Oddsson-
ar gerðist mikil bylting í starfs-
iðn hans. Miklar blýsteypuvélar
tóku við mestum hluta þeirra
verka sem áður höfðu verið unn-
in berum höndum setjaranna. En
nokkrir þurftu þó, einkum á
fyrstu árum vélsetningaraldar-
innar, að halda við hinni fornu
iðn. Sökum mikilla hæfileika og
reynsklu í starfi sínu var Svein-
björn kjörinn til að annast hand-
setingu í prentsmiðju sinni og
um aldarfjórðungs skeið hefur
hann gengið frá flestum þeim rit
um sem handsett hafa verið í
prentsmiðju ríkisins. Má þar eink
um til nefna ríkisreikningana, al-
manak Þjóðvinafélagsins og síð-
ast en ekki sízt íslenzk fornrit.
brjósti. Slíkt getur auðvitað
stundum misþóknazt öðrum sam-
ferðamönnum, en hjá Sveinbirni
Oddssyni kom þetta eigi að sök.
Hafi tíð fagnaðarins stundum
orðið í lengra lagi, þá var það
dyggilega bætt upp síðar með
hamrömmum afköstum. Hann
naut þess að ihann hafði til að
bera miikinn og glæsilegan per-
sónuleika og ríka mildi og mann-
úð. Vinum sínum var hann trygg-
ur sem tröll. Og á þessari rauna-
stund sendum við vinir hans i
Gutenberg eiginkonu hans og
öðrum vandamönnum okkar hlýj-
ustu samúðarkveðjur.
Jónas Kristjánsson
—Mbl. 8. apríl.
(openhagen
HEIMSINS BEZTA
MUNN TóBAK
ems.
HRUNDIÐ VÖLUM ÚR VEGI á þeim, þannig, að sum merkin
Samþykkt að umferðarmerkin á'eru áttköntuð með rauðri um-
öllum þjóövegum landsins, séu ] &erð °£ hvítum stafaborða.
2. Aðvörun — Þessi merki
benda á hættu, mikla umferð, og
gefa skipun um að fara hægt og
gætilega. Þau eru með svörtum
stöfum og gulri umgerð.
3. Vísbending — Þessi merki
sýna bílstjóranum hvert hann á
að snúa, benda honum leiðina til
Stórt og þýðingarmikið spor
'hefur nú verið stigið ihér nýver-
ið með því, að koma því til leiðar,
að öll umferðarmerki á þjóðveg-
um landsins, séu eins frá hafi til
hafs í öllum fylkjum Canada.
Ek.ki einungis þar sem um skýr-! Þess staðar sem hann hefur ákveð
ið að ferðast.
ingarspjöld er að ræða, heldur og
einnig á vegum sjálfum, hvar sem
hægt er að koma því við, sem er
viðast hvar nú orðið, og verður
alls staðar innan skamms tíma,
Hin nýustu merki sem hand-
bókin fræðir um eru þau, sem
gera aðvart um að vera viðbúinn
ýmiskonar hættum. Þau benda
þegar þjóðbrautakerfið er full_'fólki á að vera allsstaðar á verði,
komið j hvar sem það er statt og hvert
. . sem það er að fara, að vera alltaf
Manitoba mun vissulega sknfal c c,.. , c , , *
. & i tilbuið ef flýja þar,f ur borg eða
undir þessar mnkilsverðu breyt- , ,
, , J | bæ þegar um mnkinn mannfjolda
er að ræða. Þessi merki eru þrí-
strend að lögun með gyfltum stöf
inga umbætur á þjóðvegum lands
ins. Hon. Errick Willis, ráðherra
opinberra verka sagði í ræðu i um . blárri umgerð A þessu
sem hann hélt nýverið, “að Þ*r merki eru stafir £ sUÓ tölumerkja
smávægilegu breytingar sem sem benda til hvaða leið skuli
þyrfti að gera til þess að setja fara- Meðal þessara nýjustu
Manitobafylkið
retta
röð,
merkja eru nokkur sem benda á-
fyrsta.
Þjóðvegaspjöldin í Manitoba
eru flest stærri og stefnugreið-
Af útgáfu Fornritafélagsins eru ari en í öðrum fylkjum Canada,
“og mundum vér því verða tregir
til að minka þau -og sníða eftir
öðrum umferðarspjöldum,” sagði
Mr. Willis.
Síðasta umræðuefni nefndar-
innar í Ottawa, um sameiginleg-
ar þjóðbrautabendingar var, að
semja, samlþykkja og gefa út
reglur í handbókaformi, sem út-
hlutað verður til stjórnarnefnd-
ar þjóðbrautakerfisins í hverju
fylki landsins til útbýtingar til
allra borga, bæja og þorpa innan
hvers fylkis sem og einstaklinga
mundu verða gerðar það allra , . r • u *
x „ & r | kveðið hvar fynrboðið er að snua
út af brautinni. Eru þesskonar
Sýnishorn af ævisögunum geta
þér sem vilja séð hjá hr. Davíð
Björnssyni, 763 Banning St. Win
nipeg.
KNOW CANADA BETTER _ _ .
r

TRAVELEAST
the
Great Lakes
WAY
An exciting two-day cruise on the World's
Greatest Inland Waterway makes a pleasant
interlude in your train trip to or from
Eastern Canada. You get ali the thrills of
an ocean voyage . . . gay shipboard atmos-
phere . . . lazy days on the sunswept deck.
Summer sailings from Fort William,
Tuesdays and Saturdays — from
Port McNicoll, Wednesdays and
Saturdays.
For íurther informalion and reservations,
consult your Canadian Pacific AgenL
(//e o/ao se/ls Steamship and Air Linea
tickets to all parts of the world.)
G*MoJljLaM(?CbC^
THI ONLY SCENIC DOMi ROUTi IN CANADA
nú komin 15 bindi, og hefur
Sveinbjörn handsett þau öll nema
hin fyrstu. Það mun einróma álit
skynbærra manna að íslenzk
forn rit séu, að ytra ibúningi,
vönduðustu bækur sem gerðar
'hafa verið hérlendis á síð-
ari tímum. Með frágangi þeirra
hefur Svein'björn Oddsson reist
sjálfum sér og íslenzkri prent-
iðn minnisvarða sem lengi mun
standa . Fráfall hans er Fornrita-
félaginu mikið áfall. Eftir er að
gefa út tvö bindl íslendinga
sagna og ljúka útgáfu hins þriðja.
Mun ætlunin hafa verið að hand-
setja þessi bindi með hinu fagra
letri sem fengið var í öndverðu
til útgáfunnar, og stóðu vonir til
að Sveinbjörn Oddsson gæti leitt
það verk til lykta. Nú er skarð
hans vandfyllt, því að enginn ís
lenzkur prentari hefur þvílíka
reynslu í handsetningu sem hann.
Með Sveinbirni hnígur hér til
foldar ihin forna list Jóhanns Gut
enbergs, sem iðkuð hefur verið á
íslandi um vel f jögra alda skeið,
frá því, að Jón Arason biskup lét
fyrstur allra manna inn koma
prentverk á íslandi.
Ætti eg að lýsa Sveinbirni
Oddssyni í fám orðum, segja
hvað mér er eftirminnilegast í
fari hans, mundi eg nefna tvennt
til. Annað er það hversu vel hann
kunni að segja sögur, hversu
glöggt auga hans var á merkilega
viðburði og hversu minnugur
hann var á skemmtileg orðsvör
manna. Á langri og breytilegri
vegferð hafði hann kynnzt fjöl-
mörgum þjóðkunnum .gafumönn
um, ekki sízt í sambandi við iðn
sína, og með stuttri frásögu gat
hann brugðið upp ógleymanlegri
mynd af löngu liðnum atburðum
og fólki. Hitt er það, að mér þótti
hann flestum mönnurn 'betur hafa
varðveitt eðli æskumannsins ó-
breytt og ósvikið. Flestir upp-
ikomnir menn hafa á sér einhvers
konar dulargervi, dagsins á sýnd
sem er eins og gríma. En stefna
Sveinbjarnar var sú, að gera jafn-
an það sem honum sýndist og
scgja það sem honum bjó í
merki, svört ör í grænum sirkil
og gefur einnig vísbendingu um
örugga leið. Skrifaðar upplýsing
ar verða einnig settar upp til
bendinga þar til allir hafa kynnst
vel öllum leiðarmerkjum á þjóð-
brautunum.
Nýtt spor er stígið í þá átt, að
afnema öll þau n.erki á umferð-
arsvæðunum sem ekiki eru skýr
eða fullkomin og önnur stærri og
ábyggilegri sett í þeirra stað í
þeirri von, að þau hafi meiri áhrif
á alla sem um þjóðbrautirnar
keyra.
Merki í fimm litum er sett
upp allsstaðar þar sem skólar eða
í landinu sem bíla og önnur öku- skólahús eru nálægt þjóðvegum
tæki hafa með höndum. ! eða brautum og með uppdrætti
Reglur um ýmiskonar merki á af dreng og stúlku í baksýn við
sjálfum þjóðvegunum, var áður bláa og hvíta hillingu. —D. B.
búið að samþykkja. Umferðar-j ----------------
merkin hafa Ihingað til verið sitt JOHN FOSTER DULLES
með hvoru sniði í öllum fylkjumj utanríkismálaráðherra Bandaríkj
landsinis bæði í bæjum og á land] anna, andaðist sunnudaginn 24.
vegum.
Þjóðbrauta ráðherrann gerir
maií 71 árs að aldri.
Hann var harmaður af stjórn-
ráð fyrir að auglýsa bráðlega málamönnum allra landa, jafnt
gerðir þær og samþykktir sem andstæðingum sem öðrum. Dulles
100 sérfræðingar í umferðarregl. Var með afbrigðum mikill stjórn-
um ifrá ellefu stærstu borgum vitringur, duglegur og fylgdi
landsins ihafa haft með höndum fast fram málefnum þjóðar sinn-
og unnið að í síðast liðin þrjú
ár.
Það eru þrjúihiundruð mismun
andi merkispjöld við ýmiskonar
umferðarreglum sem fara verður
ar, og lét ekki bugast fyrri en
veikin sem leiddi hann til bana
tók hann trölla tökum.
Dulles var önnur ihönd Eisen-
howers forseta er virti hann og
eftir, þau eru álitin þýðingar- dáði Og sá um að hann fengi þá
mest og verða iþví sett upp fyrst beztu læknishjálp og aðlhlynning
við alla þjóðvegi landsins. sem völ var á.
Á meðal þessara merkispjalda Álitið er að Dulles hafi ferðast
er eitt, sem er sérstakt fyrir aðal; víðar í stjórnmálaerindum um
þjóðbraut landsins frá hafi til lönd fyrir þjóð sína og fengið
hafs, (Trans Canada Highway).
Það er hvítt “maple leaf” með
grænni umgerð og verður það
eins fyrir öll fylkin að öðru leyti
en því, að nafn fylkisins verður
meiru ágengt í friðaráttina með
lipurð sinni, þrautsegju og stjórn
málakænsku, en nokkur annar.
Dulles, sem stóð frami fyrir
Rússum sem bjarg í straumi, og
á breiðum borða undir “maple sem Rússar hóttuðu öllu illu,
leaf” nafninu. j vann síðasta sigur, er hann var
Þjóðbrautamerkjunum er skift borinn til grafar í dag, 27. maí,
niður í þrjá aðal flokka.
iþví í dag hóttuðu Rússar, eða
1. Hraði—Þetta merki sýnir heimtuðu, að sambandsher væri
bílstjóranum hvað hann má fara
hart, hvenær hann á að ihægja
ferðina og bann. Þessi merki eru
lengri en |þau eru breið og standa
beint upp og eru í hvítri umgerð.
Flest eru merkin lengri en þau
eru breið, en undantekning er þó
fluttur burt úr Þýzkalandi 27.
maí, eða einhver mundi fá á
að ikenna, En athyglisvert er, að
engin blöð um allra veröld, tóku
eftir því eða minntust á þetta,
en báru samt fréttir um útfarar-
dag Dullesar.