Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 29.01.1887, Blaðsíða 1

I. árg.
Nr. 7.
j ó ð y i 1 j i n n.
ST JÓB.NA11SKIPUNA-RMÁLIÐ.
—o—-
(Niðurl.). 2. Hvaða stefnu eiguni vér
l>á að taka i pessu voru áhugamáli ? J>ess-
ari spurningu er að miklu leyti svarað með
aðfinningum vorum við hina gildandi stjórn-
arskrá; vér höfum hent á pá bresti, sem
bæta parf. Aðal-aðfinning vor við hið nu-
verandi stjórnarfyrirkomulag var: Hin er-
lenda stjórn, og hið takmarkaða vald pingsins,
sem er að mestu afleiðingin af ábyrgðarleysi
hinnar æðstu stjórnar. Aðalstefnan í stjórn-
arbaráttu peirri, sem nii er hafin, hlýtur
pví að verða sú, að fá innlenda stjórn og
aukið vald pingsins.
]?egar vér lítum á stjörnlagafrumvarp
Það, sem sampykkt hefir verið af öllum
Þorra pingmanna á 2 undanförnum ping-
Xlnb fáum ver eigi bctur séð, en að pað
fullnægi i öllum aðalatriðum peirri aðal-
pörf vorri að fá innlenda stjörn, og að í í
pví liggi oinnig grundvöllurinn til pingræðis,
sé frumvarpinu réttilega beitt. En vér
skulum jafnframt taka pað fram, að vér á-
lítum, að pingið, með pví að sampykkja
nefnt frumvarp, hafi farið svo hóglega i
sakirnar, sem hægt var, og að pjóðin, er
hún réð fulltrúum sínum til að sampykkja
nefnt frumvarp «i aukapinginu í sumar. liafi
gengið mjög langt til samkomulags við
landsstj órnina. pað er sem sé ekkert efa-
Jnal, að pað mundi æskilegra og hep
fd frambúðar, að búið væri enn bei
nnútana, að pví er vald pingsins í
on gert er í nefndu frumvarpi. Eptii
' arpinu á landsdómur að vera nokku
ar vörður pingsins; i honum er aða
nigin fólgin; enda má og ætla, að
'fl'b pvi til fyrirstöðu, að hin tilv
broI^H1 að ósokju auðsæ
einráðír Terða að §æta ^
hindrað marga gf mÍkÍDn
;; - ■. Parflega framför, a
Mlji pjoðarmnar er orði„n svo ein(
og sterkur, að abyrgð verði komið
hendur peim fyrir skaðvænlegar ál
hmdið. Yér skulumskýra p^
■ninn tilvonandi landsdöm skipa san
48. gr. frumvarpsins : „dömendur hin
ísaiiröi, 29. jamiar 1887.
dóms inn«anlands, og allir pingmenn efri
deildar11. í efri deild sitja samkvæmt 10.
gr., 12, og dómendur hins æðsta dóms eru,
nú sem stendur, 3; alls eru petta 15; á-
kærði má ryðja 5 úr dómi, og verða pá
eptir 10; nú skal tala dómanda jafnan á
stöku standa, og víkur pví einn úr eptir
hlutkesti. Döminn skipa pví 9 alls. Sam-
kvæmt 9. gr. ábyrgðarlaga peirra, er auka-
pingið sampykkti i sumar, parf tvo priðju
dómanda til að kveða upp áfellisdöm, með
öðrum orðum 6; ráðaneytið parf pví að
eins að hafa 4 á sínu bandi, til pess að
geta lifað og látið, sem pað vill; par sem
nú ráðaneytið skipar, eða ræður mestu um,
skipun hinna æðstu dómenda innanlands,
má ætla, að pað hafi ef til vill peirra fylgi;
aðra mun pað eigi skipa láta; en pá parf pað
að eins að hafa einn mann í efri deikl sér
hliðhollan. Setjum nú, að ábyrgðarfrum-
varpinu sé breytt í pá átt, að eigi purfi
ncma meiri hluta, 5 dömcndur, til að á-
fella ráðherrana, pá eru peir sýknir saka,
ei peir hafa tvo menn i efri deild á sínu
bandi; hvað, sem par er fram yfir, er gott.
Nú hefir heldur verið t.alað um að fjölga
hinum æðstu dómendum innanlands, og
spillir pað eigi fyrir ráðherrunum, ef svo
yrði. Vér vonuni, að af pessu sé auðsætt,
hve sterkur straumurinn parf að verða, til
pess að ríða ráðherrunum að falli. Hafi
poir 2 eða 3 efrideildarmenn i sínum flokki,
geta peir látið sér standa a sama um alla
neðri deildina og prji fjórðu cfri deildar-
innar. J>að er ekki nóg að segja, að dóm-
cndur verði að dæma eptir lögunum, pví
að svo eru lög sem hafa tog, og pað vill
togast misjafnlega úr peim á politiskum
æsingatímum. J>að er og eðlilegt, að neðri
deild muni beita ákæruvaldi sfnu með mik-
illi varkarni, og landsdómurinn eigi siður
dómsvaldi sinu. Yér pekkjum og frá Nor-
egi, hve mörg ár liðu, áður pjöðin náði
par rétti sínum. En vér megum varla
við pví, að framfaraviðleitni vorri séu til
lengdar settar stýflur. Yér höfum svo
mörgu að kippa í lag, af pví að straum-
urinn hefir til pessa gengið svo hægt. J>ess
Vegua ríður oss á að tryggja scm bczt vald
pingsins, annaðhvort með pvf, að koma lands-
dóminum haganlegar fyrir, eða, og pað telj-
nm vér ákjösanlegast, að takmarka synj-
unarvald landsstjórnarinnar pannig, að pað
hafi lagagildi, sem samhljóða er s.ampykkt
af prem nýkosnum pingum, án tillits til
vilja landsstjörnarinnar. Reglulegt .alpingi
álítum vér nauðsynlegt, að ákveðið sé i
stjórnarskránni sjálfri, að halda skuli á
hverju ári, og að kosning gildi að eins til
priggja ára. Meðan svo stendur, sem nú
er, að reglulegt alpingi er að eins háð
.annaðhvort ár, og reglulegar kosningar fara
að eins fram á 6 ára fresti, er varla við
pví að búast, að pingið geti fengið pað
vald, og haft pað eptirlit með landsstjórn-
inni, sem parf að vera; eins og líka 3ja
ára kjörtími myndi halda kjösendum mun
betur vakandi, og efla frernur áhuga á öll-
um laödsmálum, en hinn núverandi 6 ára
kjörtími.
Með frestandi synjunarvaldi, eins og vér
hugsum oss pað, væri pað áunnið, að gjör-
ræðisfull stjörn gæti eigi til lengdar staðið
á móti straumnum; ekki lengur en 7 ár,
enda virðist pað ærinn tími.
Að pví er stjórnarskrárbreytingar snertir,
álitum vér pö, að konungur eigi að hafa
ötakmarkað synjunarvald, enda mun eigi
fram á annað farandi. En hvað önnur
mál snertir, getum vér ekkert séð pví til
fyrirstöðu, að pingið fari fram á frestandi
synjunarvald, eiula mun meiri parturhugs-
andi manna pjóðarinnar æskja pess, eins og
frara kom á pingvallafundinum 1885.
Hitt er annað mál, að lýsi stjórnin pví
yfir, að hún sé fús á að veita oss innlenda
stjörn, en geti eigi aðhylzt vissar ákvarð-
anir í stjórnarskrárfrumvarpinu, t. a. m.
frestandi synjunarvald, pá getur komið til
álita, hvort ekki sé rétt, að falla fr.'t kröf-
unni um pað, og cnda vægja betur tíl, ef
á parf að halda, 1 von um, að allt kunni
siðar að verða hægra heima fyrir. En vér
ætlum, að pað atriði, hvernig sam-
bandinu milli pings og stjórnar er hagað,
muni eigi verða örðugasti pröskuldurinn (
pessu máli, heldur einmitt liin iiinleuda
stjórn. En hvers vegna skyidua. véi tigi