Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 12.03.1887, Side 2

46
skýrt og skorinort fram, að engan megi
skipa embættismann á Islandi, nema liann
hafi fært sönnur á kunnáttu s'na í máli
landsins, o: íslands. Akvarðanir pessar
eru næsta eðlilegar, og einkar nauðsynlegar,
pvi að pað er vitaskuld, að kunnátta í ináli
hvers lands er hið fyrsta aðalskilyrði fyrir
peirri pekkingu. sem hver embættismaður
pess parf að hafa, tii að geta gegnt em-
bætti sínu i nokkru lagi. J>ví vandameiri
og margbrotnari, sem pau störf eru, sem em-
bættinu fylgja, pví nauðsynlegri er pessi
kunnátta og pekking. Raðherra íslands er
samkvæmt stj.skr. ráðgjafi fyrir Island, p.
e. fyrir íslands sérstöku md; hann hefir
ábyrgð á pví, að stjórnarskránni sé fylgt,
undir hann liggja úrslit allra landsins stærstu
mála, og pessi maður parf ekki að skilja
mál landsins; hin gildandi h">g og stjórnar-
skráin sjálf ná ekki til hans i pessu efni;
hann pa.rf ekki að skiija eitt orð í peim
lögum, er löggjafarvaldið árlega gefur út,
ekki einu sinni i stjórnarskiánni, sem hann
hann liefir ábyrgð á að sð fylgt. Hann
verður að notast við eintómar pýðingar og
tillögur ábyrgðarlitilla tíilka. Allir hans
íirskurðjr eni náttúrlega á dönsku; öll
hréfaviðskipti milli ráðherrans og lands-
höfðingjaus verða að fara fram á dönsku,!
og heilar ski’ifstofur pví önnum kafnar i
dönskum bréfaskriptum og pýðingum. Nefnd-
um alpingis, er pingið skipar til að rann-
saka opinber mál, ern fengin, pegar svo
ber undir, dönsk skjöl til afnota af skrif-
stofu landshöfðingjans, íétt eins og pað sé
sjálfsagt, að neindarmenn skilji dönsku,
sem enginn alpingismaður er skyldugur til;
og pað má geta nærri, hvaða gagn almenn-
ingur hefir af pví, pótt verið sé að prenta
slfk skjöl í pingtíðindunum, pótt pað mál-
efnanna vegna kunni sð vera í sjálfn sér
nauðsynlagt. En aptur á móti sýnist pað
ekki liggja í verkahiing alpingis að vera
pýðari fyrir stj rnina. Yer efumstum, að
nokkurri pjóð, sem á lifundi pjóðtungu og
einiivern snefil af pjóðréttindum, sé boðið
annað eins og petta. f>að nægir ekki, að
hinn svonefndi íslands ráðgjafi er útlendur
maður í öðru landi, alls öliku að tungu-
máli og ölluin liáttum, lieldur er líka gjörð
undantekning með hann á peirri lagareglu,
að sérhver ú'tleiidingur, er islenzku embætti
gegnir, skiiji tungu landsmanna.
J>að parf varla að taka pað fram, pað
4. gr. liennar „á fslandi“ pannig, að liún
og íiinir fyrrnefndu konungsúrskurðir nái
að eins til peirra útlendinga, sem í em-
bætti verði skipaðir út á fslandi í staðar-
Jojrri merkingu orðsins; eða pá að ráðgjafi
Tslands sé svo nauðalítið brot úr danska
dómsmálaráðgjafanuin, að hann (dómsmála-
r.iðgjafinn) prátt fyrir pað megi heita heill
ok óskaddaður dömsinálar'ðgjafi; en sein
slíkur parf hann vitanlega ekki að v?ra
sterkur í íslenzkunni. Annars er pessi
tvíeining pessara ráðgjafa í einni personu
sá politiskur tvískinnungur, sem illt er að
komast fram úr.
er deginum ljósara, að allar pessar lög-
villur og öjöfnuður, sein nú er nefndur, er
bein afieiðing af pví pifuga fyrirkomulagi,
að hin æðsta stjörn íslands sérstöku mála
er látin hafa aðsetur suður í Danmörku,
pvert á móti réttindum, óskurn og P'“rfum
fslendinga. J>ráheldni stjórnarinnar við
petta fyrirkomulag bendir full ijóslega á,
að andinn lifir æ hinn sami hjá sumum
bræðrum vorum i suðrinu, að vér Isiend-
ingar séum, prátt fyrir frelsisgjöfina frá 1874,
réttlitlar undirlægjur hinnar dönsku pjóftar,
og tunga vor og pjóðerni verði heldnr að
lúta í lægra haldi, en að Danir sleppi
pejm yfirráðum yfir málum vorum, sem
peim alls ekki bera.
Vér h' fum einkum skoðað petta inál í
sambandi við hin gildandi stjórnarlög; og
pótt sjálfsforræði vort og pjúðréttindi séu
í peim veitt af skornum skammti, pá vantar
pó mikið á, að rér séuin látriir njóta peirra
í stjórnarframkvæmdinni. J>etta pykjumst
vér hafa sýnt, pað er snertir réttindi tungu
vorrar. ]>að er vitaskuld, að allt petta
hlyti pegar að komast í lag, er stjórnar-
bót sú fengist, sem íslendingar nú fara
fram á, en pað eru litlar lfkur bil, að
hún fáist í biá?; og hvort sem hún f»st
fyrr eða seinna, pá á'ítum vér pað hiiia!
bráðustu nauðsyn, að alpingi byrji nú par,
sem hið ráðgefandi alpingi hætti við petta
mál, og gjöri allar lögmætar tilraunir, til
að fá réttindum tungu vorrar í stjórn vorri!
og 1 ggjöf betur borgið en hingað til.
f'ingið ætti pvi pegar i sumar að fara
pví fram:
1, að einungis liinn íslenzki frumtexti lag-
anna, sem alpingi hefir sampykkt, verði
staðfestur af konurigi vorum.
2, að d'misvald hæstaréttar i islenzkum
n á'um verði afnumið.
! 3, að Islenzka verði viðhöfð í öllum bréfa-
viðskiptum í íslands sérstöku málum.
011 pessi atriði geta, að voru átiti, fengið
framgang án nokkurrar stjörnarskrárbreyt-
ingar; hin nugildandi stjórnarskrá gjörir
meira að segja ráð fyrir peitn, og pað væri
pó sannarlega hvað á móti öðru, efstjórn-
in hvað eptir annað neitaði um allar breyt-
ingar á hinu núvérandi stjórnarfyrirkomu-
lagstildri. og synjaði 1 ka peim lögum, er
beinlínis miðuðu til að styðja tildrið eða
gjöra ástandið ögn viðunanlegra. |>að er
bezt að gjöra ekki ráð fyrir siíku. lieldur
iðja og biðja í von um góðan árangur.
Yerziunarsaintðk.
—o —
Eins og eðlilogt er, hefir hér verið ai-
menn kv rtun yfir liinu mjög lága verði á
kjöti og sláturfé, einkum siðastliðið haust,
enda kom pessi verðhækkun önotalega
á i ár; menn hafa hæði áður og nú talað
um, að nauðsvnlegt væri, að fá fjártökuskip
hingað inn í Djúpið, helzt frá Englandi,
bæði vegna pess að frétzt liefir, að fjár-
tökunienn frá EnglaiKÍi hef'u, að öllu sani-
anjöfnuðu, borgað betur fé, en verzlarar
iiér, og lika hins, að nienn hafa verið
hræddir um, að fjárverð mundí lækka sök-
um samkeppnisvöntunar, par eð ísafjörður
er sá eini staður, er allir sýslubúar, er
kindur purfa að seijn, geta náð til; pvi pó
einstaka dalböndi skipti 2—3 kindum á
hausti við sjávarbónda fyrir fisk»ti. er ekki
teljandi, enda er pá optast lagt til grtind-
vallsr kaupstaðarrerðið.
J>að, sem aimennt knýr bsendur til að
láta kindur á hanstin frá búum sinum, er
pörfin á útlendu vörunni, einknm kornmat,
kaffi, sykri o. fi.
Síða.stliðið haust var fjártökuverzlun
Coghill’s sögð litlu betri, en hjá kaup-
mönnum; en á mesiliðnu sumri höfðu my*d-
ast ft-lög f Stranda- og Dahisýslum, er
tóku sig saman, og fengu mann (Jón Vída-
lin), til að tukn. fé, fiytja til Englands
og selja p»ð þar fyrir peirra eigin reikn-
ing, og kaupa og flytja til peirra törur i
I staðinn. 1 bréfi frá bónda í Strandasýsln,
sem var einn af félagsmönnum, stendur svo:
„við fengum 10 kr. 60 au. netto fyrir kind-
ina, og eigum von á 2—3kr. uppbót á kind
í vetur i peningum; í vörum varð ekki
með ferðinni ílutt meira, en pessari upp-
hæð nam ; hinar pöntuðu vörur voru hér
að frádregnum öllum kostnaði, par með
talinn kindarekstur út í Hólm, uppskipun,
bryggjulán og pakkhúsleiga, með þessu
verði: af rúgi 200 pd. á 14 kr. 50 au., af
bankabyggi 350 pd. á 24 kr., af hveiti
245 pd. á 19 kr., heil hris 200 pd. á
21 kr., 1 pd. kaffi á 43 au., 1 pd. rjöl
á 1 kr. 10 au., 1 pd. rullu a 1 kr. 40 a.;
af sykri kom ekkert. Kindur þær er hér
geturum, vógu á fæti 100 og rúm lOOpd.,
oglogdusams konar kindursighér með 44 pd,
kropp og 6 pd. af mör“. Sé petta rétt,
getur maður borið saman pessi skipti. og
sölu í. fé hér ii Isafirði i lmust er leið.
Setjum, að bóndi ætlaði að fú 300 pd.
bankabygg, 200 pd. heil rís, 100 pd. rúg,
17 pd. kaffi. 2 pd. rjól og 1 pd. rullu,
p i mundu pessar vörur, eptir verði pvi, er
tilgreint er í nefiulu hréfi, nema 67 kr. 96
aurum, og hefði bóndi borgað petta með
5 kindum eptir söluverði á fé pví er sent
var. Fáum bjá kaupmanni sömu vöru;
verður liún eptir almennum prís hér á
94 kr. 80 au.; fáum nú kaupmamii 5 kind-
j ur sams konar og hinn lét, og sjáum livað
i pær hrökkva í borgun, eptir verði á upp-
! skornu fé hér í haust: kjötpundið á 16 a.,
1 mörpundið á 30 au., gæra 1 kr. 50 au >