Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 12.10.1887, Síða 1

VULji ÍsJhLs
< > /, (Cf
Cl Vj, # / <St'j^4>
J» j Ó 9 Y i I j Í 11 11.
I. árgr.
—MBMg-ll------------■■—
LEIÐARORÐ
til íslendinga um stjórnarskrármálið.
I.
Eulltráar pjóð&rinnar eru komnir af
Jingi, og kjósendur hafa pegar frétt það
helzta, er gjörzt hefir á alpingi í sumar.
Arið 1886 tók allur porri pjóðarinnar
peim tíðindum með gleði, er fulltrúarnir
fluttu af aukapinginu. Aðalmálið, sgm pá
var, stjórnarskrárendnrskoðunin, fékk þessi
rirslit, sem öll pjóðin samkvmmt kosning-
unum 1886 sótti eptir.
En pað mál var ekki að skapi hinnar
dönsku ráðgjafastjórnar; meginsetningar
hinnar endurskoðuðu stjórnarskrár voru
ekki við hæfi hinnar æðri pekkingar, sem
í 300 mílna fjarlægð frá íslandi pykist
pekkja betur parfir vorar, en sjálfir vðr.
J>að skein líka út úr pessari stjörnarskra,
að hún mundi dálítið losa um rnúlinn á
íslendingum, já, dönsku ráðgjafarnir ótt-
uðust fyrir að missa taumhaldið, og pá gat
alríkiseiningin fælzt og kannske strokið
suður í Slesvik.
J>eir skulu ekki hlaupa langt, hngsaði
stjórnvitringurinn við Eyrarsund, og hinni
endurskoðuðu stjórnarskrá var synjað allra-
hæstrar staðfestingar. En pað purfti líka
að tryggja alríkiseininguna framvegis fyrir
öði-um eins ósköpum; tækifærið bauðst til
að hreinsa hina útvöldu konungkjörnu her-
sveit; sumir í henni voru of gamlir, sumir
of veikir í trúnni á ágæti dönsku stjórnar-
innar á íslandi, og höfðu enda dirfzt að
leggja veslings íslandi líknaryrði gegn er-
lendri östjórn og kúgun. J>essir og pví-
líkir gátu orðið alríkiseiningunni k íslandi
hættulegir. J>eir fengu pví ekki aptur hina
konunglega köllun til pingsetu. Óskaliörn
stjórnarinnar, amtinennirnir, voru sendir út
af örkinni og rektorinn frá Möðruvöllum
fékk fyrir náð að dingla aptan {, svo að
nú purfti ekki lengur að efast um trúa
fjlgd og trausta vörn af peim flokki móti
vilja pjóðarinnar á íslandi.
En pað purfti líka að hreinsa til i pjóð-
kjörna flokknum; par vorn sumir svo harð-
snúnir forvígismenn landsréttinda Islands,
binni æðri pekkingu við Arnarhól stóð
Ísaíirði, 12. október 1887.
stuggur af peim á pingi. J>eir voru reynd-
ar löglega kosnir af pjóðinni, en kjörgengi
og kosningarréttur á Islandi verður að lúta
í lægra haldi, pegar dansk-íslenzku stjórn-
inni liggur á.
í nafni eptirlits og embættisskyldunnar
bannar landshöfðinginn yfir íslandi sýslu-
mönnum og læknum að fara á ping, nema
með peim skilyrðum, sem sýslumönnum,
eins og nú stendur á, var ómögulegt að
fullnægja. Með pessari vísdómslegu ráð-
stöfun voru tvær flugur slegnar í sama
hðgginu, bæði pað, að veikja sem mest
krapta pingsins með pví að svipta pað peim
mönnum, er, eptir pví sem til hagar hér,
má telja hina færustu, eg svo líka, að koma
( veg fyrir, að sá maður sæti á pingi fram-
vegis, er hin siðari árin hefir haldið vörn-
um bezt uppi fyrir landsréttindum ís-
lands.
Mikils pótti peim við purfa.
II.
J>ótt stjórnarskrárendurskoðunin væri
sampykkt á alpingi 1886, mátti eptir und-
irtektum stjórnarinnar svo sem ganga að
pví vlsu, að hin endurskoðaða stjórnarskrá
yrði ekki staðfest; afdrif málsins hjá stjórn-
inni hafa pví víst fáum komið á óvart; en
hitt var heldur eigi að undra, pótt stjórn-
in byggist við pví, að mál petta vrði tekið
fyrir á næsta pingi; bæði kosningarnar
1886 og hinn eindregni og mikli áhugi
pingmanna á málinu á aukapinginu hlaut
að gefa stjórninni ástæðu til að ætla, að
íslendingar mundi ekki láta staðar numið,
pó málinu yrði ekki framgengt pegar í stað;
vér getum enda fyrirgefið stjórninni pað,
pó hún í petta skipti réði frá staðfesting
stjórnarskrárinnar, úr pví að hún nú einu-
sinni er komin á pessa glapstigu, að rísa
öndverð gegn öllu pvf, er á einhvern hátt
miðar til að efla sjálfsforræði vort; henni
var vorkennandi pótt henni byði við að
jeta svona strax ofan í sig pað, sem henni
hafði orðið á að segja í nóvemberauglýs-
ingunni. En eins víst og vér töldum pað,
að pingið 1887 myndi halda málinu afram
með sama afli og einurð og 1885 og 1886,
eins víst töldum vér cinnig og teljum enn,
að slíkt einbeitt áframhald mundi fyr eða
siðar leiða stjórnina á réttan veg í pessu
máli, hvort sem Nellemann yrði pá tór-
andi sem petta íslenzka ráðgjafabrot eða
ekki. Yér furðuðum oss heldur ekkert u
pví, pótt stjórnin gerði allar pessar ráð-
stafanir, er vér pegar gátum um, til að
veikja sem mest krapta pingsins i pessu
máli; slíkt er svo eðlilegt af stjórn, sem
með hnúum og hnefum berst k móti sjálf-
stæði og frjálsum framförum, vonun og
skilur eða pekkir ekki hið minnsta hinar
sönnu pjóðparfir vorar.
Að hinu leytinu hafði pjóðin með kosn-
ingunum 1886 gefið stjórninni svo ótvírætt
svar upp á nóvemberauglýsinguna og fall-
trúum sínum svo skýrt og skorinort um-
boð til að fylgja peim stjórnarskrárbreyt-
ingum í sömu stefnu og pingið 1885,' að
enginn pingmaður, er samkvæmt sannfær-
ingu sinni og umboði kjösendanna gaf at-
kvæði með hinni ondurskoðuðu stjórnarskrá
í fyrra, gat verið í ninnsta vafa um, hverju
liann skyldi framfylgla á pingi i sumar í
pessu máli, og hitt gat pví síður verið efa-
mál fyrir nokkrum pingmanni, hvort málið
ætti að takast fyrir eða ekki; pað hlaut
að vera sjálfsagt í augum hvers pess ping-
manns, sem yfirdrepsskaparlaust lýsti pví
yfir, að hann vildi fá breyting á stjórnar-
skránni 1886 og tók á móti kosningu með
pví umboði, að halda áfram pví, ssmpingið
1885 hafði byrjað á. Að pví leyti gat
bæði ping og pjóð horft róleg á allan hinn
mikla viðbúnað stjörnarinnar undir pingið
í sumar; pjóðin hafði kosið fulltrúa til 6
ára, og pessir fulltrúar vissu skýlausan
vilja hennar í pessu máli; af hendi pjóð-
arinnar var pvi sá viðbúnaður pegar gjörð-
ur, er hún gat vænt sér afhalds og trausts
gogn ofriki stjórnarinnar og réttarneitun-
um; hún gat meir að segja búizt við, að
sumar ráðstafanir stjórnarinnar, svo sem
pingsetubannið mundi i raun og veru lierða
hugi fulltrua sinna og gjöra pá pví ótrauð-
ari til áframhalds i stjórnarbótamáli ís-
lands, sem stjórnin sýndi meiri ójöfnuð við
ping og pjóð.
Fyrir aðgjörðir pings og pjóðar 1885 og;