Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 09.06.1890, Blaðsíða 2

82
]?JÓÐVILJINN.
Nr. 21.
ski])ti skultun vér láta oss na>jrj;i. að benda
á kaupfélögin.
Hver af oss niinnist eigi poss ntikla á-
luign. er kau]ifélögiu voru stofntrð nnð.
hrefti hér í sýslu og annars staðar, og hvern-
i^ meim heitstr«*ng(ln að etln Jmu it* incir
og nieir. en' losast undan ver/lunarápján
útlendu kaupniannanna ?
Eu ver/lun kaupfélaganna. gengur. sem
vita mátti. eigi fyrirhiifnarlaust; menn purfa
að nenua að t.ala sig saman. og íncnn verða
að hiifii lital inöi-g ómök, ef a)It á iið f;ira
vid og liðlegii lir ln-ndi.
Verzluii kitupfélitgannn gengnr heldur
(‘i;^i niótspyrnu- og h.aráttu-laiist; pað cr
enginn annars lirúðir i lcik, og si/t par
scm fjiírhaysvonin cr á aðra hlið; cngum
iifoss gat pví koinið p.að á óv.arf. :ið k.uip-
nicnn niyndu lcita allra hr.agða til að draga
úr félagsska]) vorum af frcmsta megni,
Að öllu pcssu gátuin vér gengið svo að
scgja glaðvaknndi.
En hvað cr pað pá. sem veldur hinum
svnilcga iiptnrkipp. er í stierri cða minni
imcli kcmur fram lijá einstökum télags-
MiiVnnum í liinum vnisu kaupfélögum hcr ii
l:tiii!i ?
H'aíá kaupfélögin brugði/t vonnin vor-
um? Hafa pau ctigan liagnað úcrt óss?
Hafa' p.m ckki á margvislcgan liátt hictt
ver/lunina frá pví sem áður var?
.Tti. cngu af pcssu gcta merin ncitað;
parscm kaupféliigin liafa náð fótfcstu hefir
ver/lunin stórnm umsk;ii>a/t. og einstakir
ntcnn og heil liéruð hafa paimig gríctt stór-
fé, af pví að kiUipmannastcttin var ckki
lciignr cihvöld. en varð ,að sniða vöruverð-
lagið eptirsínum nýju keppinautum, kaup-
félögnnum; og kaupmenn hafa pó cigi trcy/t
sér til að spenna svo bogann, að alpýða
nianná hafi éigi árlega liaft ineiri eða minni
beinan hagnuð af skiptum við kaupfélögin,
auk péss sem skipti við kaupfélögin liafa
verið nmn notalegri að pví leyti, að ekki
hafa peningar verið vandfengnari, en hver
önnur vara.
En hvað er pað pá, sem veldur pví, að
áliuginn er bjá mörgum heldur ;ið dofna ?
jóaðerpetta gnmla íslenzka lag, að preyt-
ast fijótt, að vilja gefast upp. nndir eins
og mosta nýjabrumið er af; hvað kaupfé-
lögin snertir lýsa sér alveg sömu íslenzku
taugarnar lijá allmörgum, eins og svo sorg-
lega hafa gert vart við sig i stjórnarbar-
áttunni; pað er úppgjafarfýstin eða flótta-
Iöngunin, sem islenzka pjóðnáttúran virðist
vera of auðug af.
Sumum gerir pað og, að peir sjá, að
peir, eins og stendur, geta náð pidanlcgum
kjiirUm hj;i knu])mönmim: «*n pcir gicta
pcss cigi, góðu nienn. að falli kaupfélögin
uiu koll, cð.a hatí svo litinn kr:i])t, að kaup-
mönmim cigi standi framar stuggur af sam-
keppni pcirra. pá cru lika góðu kjöriu hjá
kau]imönnunum :i fönum, og gcta. incnn pá
kcnnt sínu iihugalcysi um. cf vcrzlunin
kcmst aptúr i jafn óvidunanlcgt horf. cins
og áður cn kaifpfélrtgin komu til sögumiar.
liitiið í fardagahrotinu 1890.
K a u p fé 1 agsm a ð ur.
A
L |» Ý Ð I
D 0 Tl
A K
SÝSLUHA ÐUR KÆRÐUR.
Ur bréfi fr:i Akureyri, d;igs. 30. mai ’90.
„Félag citt i 'þingcyjarsýslu. scm ncfnir
sig “UndiraldM11 hcfir nýlcga scnt amtmaiini
kicru ytír B. Svoinssyui, scm átti að ríða
lionum að fullu, og má gcta, mcrri, hvoit
ckki hafi vakið gléci hjá mótstöðuflokkn-
uin (hinuni konungkjörnu og miðlunannöMii-
ununi). Kivran gcngiir út ;i pað, að við
u])phoðið á lýsinu af isfir/k;i hvalvciðaski])-
inu. scm stiandaði á Slcttu i fyrra lmust,
hiifi B. látið múta sér inn 50 iiura fviir
tunnu hverjii, til :ið sjá ,í gcgmim fingnr
við samtök. cr bjóðendttr mynduðn við
kiuipiu. Sagt cr :ið Bcncdikt miini alvcg
hrcinn af pcssti. Hið sanna í pví er.
að vcrzlunarstjó.arnir á Hiisavik og R;mf-
arhöfn, sciu fyrir sáintökunum stóðu, mynd-
uðu pau algert á laun við Benedikt á W
býsna langt frá upp.boðsstaðniini, par scm
B. enga hugmynd gat liaft um ráðslag
peirra. J>eir höfðu svo hækknð verðið um
50 aura af tuununni við félagsmcnn, cn
látið í ljósi, að pað ætti að vcra gjöf til
sýslumannsins, eða fyrir innhcimtuna; cn
báðir kváðu nix vera búnir að lýsa pví yfir
við amtmann, að peir hafi gjört pað algjör-
lega á laun við Benedikt. — J>ctta pykir
bera vott um, að “Lrndiralda“ pessi nnmi
vera fremur gruggug, og bætir ekki álit
pingeysku miðlun;irinannanim, sem flestir
eru í henni, ogaldrei verður pað incðmæli
með Pctri, syni Jóris sál. á Gautlöndum,
að lmfa verið einn af fruiukvöðlum kær-
unnar, — ja, kostað menn upp á kaupfé-
lagsins reikning, eins og sagt er, að peir
Imfi gjört, til að safna sönnunum norður á
Sléttu, og sem reynast pá ekki áreiðanlegri,
en petta, pegar til kemur“.
| .... „Ekki held eg niönrmm hafi yc*ri5
’gert of Iiiegt fyrir. hvað sciidingar sn*.rti
mcð póstiim. pói lmrðiirgjiiklið uiidir p;cr
hcfði ckki vcrið h;vkkað úr pvi scni v.ar.
cins og nii cr oiðid; cn pað cr nú fyrir
j sig. Bnrðargjiild undir bíiið. tíinarit ög
bækur yfir liiifuð cr of hátt. cins og pað cr.
T jiiln fámcnnu og fátivku landi og Jsland
j vr ivtti buiðiirgjiild luuiir blöð og tíiimrit
hclzt ekkert að vcra, cða »ð niinnstii kosti
j svo lágt scm unnt cr, t. d. ] cyrir undir
hvcr 10 kvint. Eins og nú stendnr iiiiinu
j rarLi flciri cn 4 af hverju Ikiimlraði Satids-
j búa lcsa blöð og b;cknr mcð nokkurum á-
buga cða scr til gagns; hinir 9t> )cs:i p iu
j ;ið eins sér til skcmmtumir og trl að cvða
j tíniaiium, pað cr að segja pcir, scm ammrs
i lcsa nokkuð. At pvi að burðnrgjald blaða
j f*i' SVO liátt, jkóstgöngur svo ihipættar og
láiir. vcrða útgcfcndur blaða að sclja blöft
sín við hivrra vvrði cn ellii pyrfti. og par
at leiðir að ftvrri knupn p.ni og fivrri Jcsn;
gi'tigut* pjóðin pví .að nokkru' lcyti á xuis,
við p:vr hvntir til diignaðar og ath.uga á
sinum og ainmra framlbrum, cr blöðin vcita.
! A11 ir, scm lilöð lcsaog tilgang pcirra slcilja,
Id.jotii po að játa. nð lihíðin vaka yfir öll-
Um gjörðum inaiina. æðri sem hvgri. pau
hrHiila stjnrnendum og emhivttisnuiniuim fni
að gjöra rangt, hvetja alpýðu til dugnaðar
og samheldni, ský-ra fyrir licnni réttindi
hennar og kenna henni að leita peirra með
j einbeittum vilja. J>au finna að óvenjnm
benda á hvers ábótavant sé, búa pjóðina
undir breytingar á lögum og gjöra uppá-
i stungur uin lagfæringar á peim og öðru
pvi er pjóðina varðiir, rannsaka mörg mál-
eítii rnjög nákvæmlega, gefa alpingi og yfir-
möninun í skyn vilja pjóðarinnár, kveykja
dáðríkfir tilfinningar og vekja huga alinenn-
iágs, íæra fréttir innlendar og útlendar,
fræðandi og skemmtandi greinar o. s. frv<
Með fám orðuin sagt: útbreiðsla blaða og
tímaritá er lifsnauðsyn fyyir pjó'ðproska,
vorn, og sjnldan |nun almannafé betur var-
ið til anmvrs, en gjöra pjóðinni sem auð-
veldast að vvita sér fræðandi og vekjandi
rit, Alpingi yetti pví að hafa hugYast að
„blindur er hóklaus maður“, og gjöra sér
íar um að efia hér eptir fremur en hingað'
til yitsmíði og bpiða- og bóka-útbrci'ðslu,
meðal pjóðar vorrar“ ....