Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 31.01.1891, Blaðsíða 1

. I'
Yorð árg. (minrist 30
arka) 3 kr.; i Ámer.
1 doll. Borgist fjrir
niiðjan maiiriánuð.
5. árg.
Uppsögn skrifleg, ð-
gilcl ncmii komiri se
til útgefanda fvrir 1.
dag júniinánaðar.
Nr. 16.
ísafirði, laugardaginn 31. janúar.
18 9 1.
TVEIR FYRIRLESTRAR
eða
H Ú N V E T N S K A SLEGGJAN.
—o—o—o—-
í 89. nr. “ísafoldar1 f. á. er löng grein
með fyrirsögninni: “Héraðsfundur Hún-
vetninga".
I grein pessari er skýrt frá tveim fyrir-
lestrum, er fluttir voru að þingevrum 7.
sept. f. á., og er dáindis , fróðlegt, að kynna
sér fyrirlostra pessa, og.eigi síður uinræð-
ur þier, er út af þeim spunnust.
Báðir þessir fyrirléstrar stofndu að því
sama miði, að hrekja ummæli íslenzku
prestanua í Ámeríku um hið kirkjulega á-
stand lands vors.
Annan fyrirlesturinn flutti prðf. Hjör-
leifur Einarsson uin: “Vort kirkjulega á-
stand“, og segir svo í “ísafold“. að liann
hafi skýrt ,,grqini|ega frá fjómum . íslenzku
prestanna í Ameríku uii^ kirkj.ulifið Jiér á
landi, er jionum , fundusL ó&gnngjarniy og
blandaðir ýkjum syq furðu gegncli“, .
Svo morg voru prúfastsins prð.
En maettu meim vera svo djarfir að
spyrja, á hvaða rökum prófasturinn byggði
þetta álit sitt ? Nei, engan veginn ; grein-
arhöfundurinn i “Isafold" segir oss það
svo berlega, að prúfasturinn “skýrði frá
dóinum isl. prestanna i Ameríku", og sagði
svo að eins, að s é r finndist þeir vera „ó-
sanngjarnir" o. s. frv.; hann varaðist að
segja hvers vegna, svo að menn
skyldu þvi siður fara að gera sér óþarfa
heilabrot um það, hvort prófastsdómurinn
Væri byggður á réttri röksemdaleiðslu.
En einmitt þessa vegna verður það eigi
Varið, að i augum almennings stendur þessi
prófasts-dóiiiur, að forminu til, eins og hver
unnar réttur og sléttur s 1 e g g j u d ó m u r;
það er að eins sá munurinn, að hér geta
menn, ef þá svo lystir, hnýtt orðinu pró-
fastsins framan við, og sagt upp á stáss
p r ó f a s t s i n s s 1 e g g j u d ó m u r.
Uin séra Stefán Jónsson á Auðkúlu er
þess áptur á mðti getið, að hárin í fyrir-
lestri sínum: „Eru ameriksku dúmarnir
um íslenzku prestana réttir" hafi “með
1 j ú s u m r ö k u m“ sýnt fram á, að þeir
Víeru: “sumpart með öllu ósannir, en sum-
part svo ýktir, að með réttu íriætti segjaj
að úlfaldi vieri gjörður úr mýflugu11.
En skaði er það, að greinarhöfundurinri
í “Isafold“ skrili eigi með einu orði hafa
minnzt á neitt af þessuin “ljósu rökum“.
Hann mátti þó vita, að hvorki h a n s
einhliða dómur um röksemdaleiðslu séra
Stefáns, né lieldur nafnið Stefán Júnsson
út af fyrir sig, mundi vera mönnum núg
til sannfæringar, enda inun eigi örgrannt
um. að sumum, sem heyrt hafa séra Stefán
mæla, kunni að þýkja, að honum hafi þá
verið eitthvað brugðið að mun, ef hann
hefir tekið upp á því, að tala “með ljós-
um rÖkurri“.
En hvað sem um röksemda-hæfileika séra
Stefáns er, þá er það víst, að eptir þess-
ari “ísafoldar" skýrslu stendur hann eins
og sleggju-Stefán frammi fyrir almenningi.
jsví næst er skýrt frá umræðunum á
fundinumi og kastar þá fyrst tólfunum, að
lesa þari Samántvírinuðu ósannindi og sleggju-
dóma, sem þái- ér frá skýrt.
En til þéss áð þétta skuli því betur
ganga í eýru alþýðu mahna, hnýtir “ísa-
foldar“-höfundurinn þár' við þeim ummæl-
um, að safnaðarfulltrúaniir hafi allir verið
„úr flokki hinna skynsömustu og sjálfstæð-
ustu bænda sýslunnar, og mátti því fremur
bera traust til orða þeirra“ !
Og hvað segja svo þessir „skynsömustu
og sjálfstæðustu menn“ ?
j>ar unl segir svo meðal annars J “ísa-
fold“: “létu menn almennt i ljósi megna
gremju yfir því, að þeir (þ. e. fslenzku
prestarnir vestra) skyldu stöðugt halda á-
fram að ófrægja. stéttarbræður sína hér á
landi, og yfir höfuð níða suma beztu menn
þjóðarinnar, og helztu menntunarstofnanir
landsins“ , , . ., að þeir “rituðu í hroka-
legum óvildaranda“, og að “því að eins
væri' tákandi i mál að ræða um þetta mal
(kirkjumál) við íslenzku prestana vestra,
að þeir gætu talað rólega um .málefnið,: og
ineð meili sannleiksást, án þess að við háfa
fáryrði, og jafnvel meiðandi smánarorð“.
Eins og menn sjá, eru þetta þungar á-
kærur, sein slerigt er frám án allrar rok-
semda-viðleitni, og vér þorum næstum að
fullyrða, að það finnast þú svo “skynsamír
og sjálfstæðir bændut i safnáðarfulltrúa-
tölu i Húnavatnssýslu, að þeir liefðu aldrei
undirritað svona fáheyrðan og tilhíefulítiriri
sleggjudúm, efhann hefði verið bóririn und-
ir þeirra atkvæði.
En hins vegar ber þess að gæta, að þar
sem enginn héraðsfundarmanna hefir haft
menningu eða mannrænu í sér, til að fá
leiðrétta skýrslu “Isafoldar“, þá ef Og rétt,
að þeir beri alla siðferðislega ábyrgð af
þessu sleggjukasti.
En er vér því næst litum á dóma hun-
vetnsku guðsmannanna, hvað innihald þeirra
snertir, verður fljútt sarna ofan á, eins og
þegar litið er á formhliðina eina saman;
þá sézt bæði hausinn og skaptið á sleggj-
unni.
Vist liafa þeir prestarnir vestra tekið
hart á ýmsum kaunum kirkju vorrar og
þjóðlifs; en þó að flett sé ritum þeirra
blað fyrir blað, þá finnst eigi sá staður,
er þessi húnvetnska lýsing geti heimfærzt
upp á, sé með sannsýni lesið og dæpt, en
eigi með útúrsnúningum og illum yilja.
j>eir hafa ávitað drykkjuskaparfýst þá,
sem því miður er enn of algeng meðal
prestastéttar vorrar, og þekkir éigi hver
vor, sem satt vill segja, að í þessu efni
hafa dómar þeirra verið helzt til sannir?
meira að segja, æðsta kirkjustjórn lands-
ins hefir einmitt þeirra ummæla og upp-
hvatninga vegna, er að vestan hafa komið,
tekið að gefa drykkjuskaparhneykslinu meiri
gaum en áður.