Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 22.06.1895, Blaðsíða 2

118
Þjoðviljinn unoi.
IV, 30
„Jeg var a5 reyna, að bera í bæti-
fláka fyrir þingiðu, segir hr. Sigtryggur
Jönasson meðal annars í bréfi sínu, „en
Englendingar vita vel, bvar fiskur ligg-
ur undir steini; þeir vita, að allir dansk-
ir kaupmenn, danska gufuskipafélagið og
dansk-lundaðir embættismenn, eru svarnir
fjandmenn málsins, og eru því bræddir
um, að farið yrði ílla með sig, ef tæki-
færi gæfist; þeir segja, að það vanti al-
gjörlega „friendly spiritu (vinsamlegan
buga) af bálfu þingsinsu.................nUm~
byggjusemi landsböfðingjans, eins og hún
kom fram í áliti nefndarinnar í E.d.,
drap málið algjörlegau.
Hr. Sigtr. Jónasson kveðst þess þó
fullvís, að fá megi á Englandi fé það,
sem með þarf hugmyndinni til fram-
kvæmda, ef þingið samþykkti hæfileg
beimildarlög í því skyni; en — „það
kostar bæði tíma og peningau, sem eng-
in von er á, að einstakur maður geti
lagt fram endurgjaldslaust, allra sízt þar
sem undirtektir alþingis, — fyrir skamm-
sýni einstakra þingmanna —, voru jafn
bágbornar, eins og raun bar vitni um
í fyrra.
Á lðgrgjafarþtngrinu í Illinois hefir nýlega
verið borið upp frumvarp um að leggja skatt a
alla piparsveina; en piparsveinar eru eptir frum-
varpinu „allir karlmenn á 32. ári og eldri, líkam-
lega og andlega heilbrigðir, sem eru ókvongaðir
og aldrei hafa kvongazt'1. Sérhver piparsveinn,
sem annað hvort er eldri en 65 ára, eða hefir
verið hegnt fyrir einhvern glæp, eða þá getur
sannað, að hann hafi að minnsta kosti 3 sinnum
boðið gjafvaxta (marriageable) stúlku eiginorð,
skal þó vera undanþeginn þessum skatti, sem
á að vera 25 dollarar á hvert piparsveins-nef
um árið.
Fé þessu á verja til þess, að koma á fót.
framfserslustofnun handa gömlum piparmeyjum,
sem aldrei hafa fengið neitt giptingar-tiiboð, og
skulu þrjár sh'kar piparmeyjar, að minnsta kosti
sextugar að aldri, veita stofnun þessari forstöðu.
Á hjólahestum krlnguni hnöttlnn. Hjónin
Darwin Melrath og kona hans lögðu af stað
frá Chicago 10. apríl í vor, og ætla þau að
ferðast kringum jörðina á hjólahestum.
Fyrst riðu þau til San Francisko, og var
ferðinni heitið þaðan með gufuskipi til Yokohama,
og svo þaðan til Hongkong. Siðan ætla þau á
hjólahestunum yfir Asíu, Afríku og Evrópu, og
koma um leið við í öllum helztu stór-borgum
Evrópu. Eptir tvö ár ætla þau að verðakomin
lieim til sín aptur.
Ekkert tungumál, að kinverskunni undan-
skilinni, er eins auðugt af orðum, eins ogensk-
an, og moð þvi að hún, eins og kunnugt er,
hætir stöðugt við sig útlendum orðum, er allt
útlit fyrir, að hún með tímanum verði orðflest
allra tungumála. Centuiy Dictionary telur alls
200,000 ensk orð, sem séu meira og minna not-
uð. Harpers Cyclopedia gefur þær upplýsingar,
að Shakespeare, sem er talinn að hafa notað
flest orð allra enskra skálda, hafi þó ekki notað
nema 16,000 orð, og að Milton hafi látið sér
nægjá að nota 8,000. Vel menntaður maður,
getur undir engum kringumstæðum þurft á fleiri
en 3—4000 orðum að halda, og í daglegu tali
eru að eins notuð um 500 orð.
Ylð háskólann i Briissel hafa í vor 7 kvenn-
menn úr ýmsum löndum orðið doktórar i lækn-
isfræði. Þrjár af þoim otu að eins 24 ára að
aldri.
Ungfrú Helen Gould, elzta dóttir Jay Gould’s,
tók í síðastl. maimánuði embættispróf í lögfræði
við háskólann í New York.
í)00 ára afmæll Þrándheims er ákveðið að
halda árið 1897 með mikilli viðhöfn.
Stór iðnaðarsýning er haldin í júní og júlí
i sumar í borginni Kito í Japan. Er hún haidin
i minningu þess, að ellefu hundruð ár eru liðin
síðan Kwammu Japanskeisari lét byrja að reisa
þá borg, og gerði hana jafn framt að höfuðborg
ríkisins.
Nálægt 2,000 milj. pund eru búin til af
tóbaki á ári hverju, og er sagt, að tveir þriðju
hlutar alls mannkynsins neyti tóbaks á einn eða
annan hátt. Engln önnur munaðarvara er svo
almennt notuð.
----oooggooo----
Gísli Magnússon á Hliðarenda.
(Eptir Þobvald Thoroddsen.)
(Framh.) Næsta ár fékk Gísli Magn-
iisson á alþingi einkaleyfi um brennisteins-
nám, er bann hafði beðið um, og jafn
framt skipun konungs um að grennslast
eptir málmæðum, og öðrum náttúrugæð-
um. Byrjaði Gísli Magnússon rannsókn-
arferð sína frá Þingvelli 5. julí, og ferð-
aðist í 7 vikur um Suðurland, svo bálfan
rnánuð um Norðurland, og safnaði al-
staðar steinum og náttúrugripum, er bann
hugði að gagni mættu verða. Um haustið
sendi Gísli Ola Worm hálftunnu með
ýmsum gripum, og biður hann að segja
sér hverjir hlutirnir séu, til hverra nota,
og hvers verðir; lofar Gísli, að senda
stjórninni næsta ár nákvæma skýrslu um
ferðina. Gísli er í bréfi síriu til Worms
(16. sept. 1547) vongóður um, að geta
komið fyrirætlunum sínum fram, því
flestir lieldri menn séu þeim hlynntir,
en einkum þó Þorlákur biskup Skúlason.
Þegar Gísli Magnússon dvaldi í Hollandi,
var þar, eins og enn, garðrækt í hinum
mesta blóma, og hefir Gísli líklega þar
fengið hug á, að gera ræktunartilraunir
á Islandi, og framkvæmdi síðar dyggilega
þessi áform; hann skrifarWorm, að hann
hafi á Munkaþverá gjört garð, Og sáð þar
í 30 útlendum jurtategundum, sem al-
gengar séu í Danmörku; hann sáði einn-
ig mel, og setti niður birki og viðir til
reynzlu. Segist Gísli vera sannfærður
um, að margt geti það vaxið á íslandi,
er megi verða til gagns og gamans, og
segist muni gera margar fleiri tilraunir
með öðrum fræjum, er hann fái með
kaupmönnum frá ritlöndum.
Þessi ár sat Gísli í föðurhúsum á
Munkaþverá á vetrum; hafði hann brenn-
andi áhuga á framfórum landsins, var
þá ungur og fjörugur, nýkominn frá
útlöndum, og hafði í Hollandi kynnt sér
siði og hætti þeirrar þjóðar, er í þá daga
var einna lengst komin í alls konar
menningu; hér á landi sá hann eintóma
apturför og vanþekkingu, og vildi kippa
öllu í lag sem fljótast. Á Munkaþverá
skrifaði hann um haustið 1647 hinar nafn-
frægu uppástungur sínar um viðreisn ís-
lands, og sendi þær konungi; muniim
vér síðar nánar geta um þær. Hér var
við ramman reip að draga; menn voru
ekki vanir nýbreytni, og stjórnin treg í
snúningum, og hugsaði lítið um hag þegna
sinna; einokunarverzlun var í sem mest-
um blóma, og íslendingar voru ekki enn
orðnir svo lémagna og lamaðir í efnalegu
tilliti, sem seinna varð. Rúmri hálfri
öld siðar var efnahagur manna á íslandi
kominn í það ólag, að stjórnendurnir sáu,
að brýn nauðsyn var á endurbóturn, og
eitthvað varð að taka til bragðs, ef allt
átti ekki að kollsteypast, og þá voru
menn nærri heila öld að bollaleggja, hugsa,
rita og ráðgera, áður en loks var farið að
hreifa við einokuninni. Það var því
lítil von á því, að uppástungum Gísla
væri gaumur gefinn, þótt þær væru að
mörgu leyti agætar.
Árið 1649 kvongaðist Gísli Magnús-
son, og gekk að eiga Þrúði, dóttur Þor-
leifs sýslumanns á Hlíðarenda Magnús-
sonar prúða; flutti hann sig þá austur að
Skriðuklaustri í Fljótsdal, og var sýslu-
maður í Múlasýslu, og klausturhaldari i
nokkur ár.