Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 26.01.1900, Blaðsíða 4

20
Þjóðviljinn.
XIV, 5.-6.
sunnan frá Niirnberg. Af vinafólki okk-
ar í Berlín skal eg að eins nefna þá,
sem flestir Islendingar þekkja, fröken
M. Lehmann-Filhés, og prófessor Heusler
og konu hans. Herra Heusler er sviss-
neskur að uppruna, og kennari við há-
skólann í Berlin; hann er mörgum á Is-
landi að góðu kunnur, síðan hann ferð-
aðist á Fróni, og hafa þau hjón mjög
hlýjan hug til íslands, og bæði hafa þau
sýnt þeim Islendingum mikla gestrisni,
sem þau hafa náð til. Fröken M.
Lehmann-Filhés býr saman við móður
sína aldraða og bróður, sem er háskóla-
kennari í stjörnufræði og stærðfræði; hún
er inikil gáfukona, og sérstaklega lagin
fyrir málfræði; kann hún mörg mál ágæt-
lega, og hefur sjálf kennt sér íslenzku,
svo vel, að furðu gegnir; hún skilur Dý-
íslenzku betur, en nokkur útlendingur,
sem eg þekki, og hefur lagt út ágætlega
vel íslenzkar þjóðsögur, og mörg kvæði
höfuðskáldanna íslenzku; hún hefur og
snúið mörgum íslenzkum greinum, rit-
gjörðum og skáldsögum, og hefur gjört
mjög mikið til þess, að útbreiða þekk-
ingu um Island og Islendinga á Þýzka-
landi, enda ann hún íslandi meir, en
margir íslendingar, og hefur brennandi
áhuga á öllu, sem íslenzkt er. Megum
vér vera henni þakklátir fyrir allt henn-
ar mikla starf. Fröken LehmaDn-Filhés
hefur og stundað íslenzkar hannyrðir, og
hefúr, eins og kunnugt er, skrifað merki-
legar ritgjörðir um spjaldvefnaðinn ís-
lenzka, og fundið sams konar vefnað
langt úti í löndum.
Hér læt eg þá staðar numið. Þessa
síðustu daga höfum við verið að skoða
söfn hér í Berlín, og annað því líkt, og
á morgun er ferðinni heitið til Hafnar.
Bókfregn.
Fornleifafélags árbólcin 1899 flytur
skýrslur um fornmenjarannsóknir hr.
Brynjólfs Jónssonar árið 1898. — Ferð-
aðist hann það surnar fyrst í Grrafningi,
en síðan í Barðastrandarsýslu. I Grafn-
ingi rannsakaði hann rústir Grímkels-
staða, þar sem Harðarsaga segir, að
Grímkell hafi búið, og eru rústir þess
bæjar enn til. Meiri vankvæði eru apt-
ur á móti á því, að ákveða, hvar Stein-
rauðarstaðir hafa verið, þar sem Land-
náma segir, að Steinröður hafi búið, og
þykir hr. Brynjólfi líklegast, að þeir hafi
legið í Nesjalandi, vestan vert við Þing-
vallavatn, enda finnast þar bæjarústir á
þrem stöðurn, sem auðsjáaniega eru mjög
fornar.
Hvað rannsóknirnar í Barðastrandar-
sýslu snertir, þá gróf höfundurinn, ásamt
capt. Bruun, upp ýmsar fornmannagrafir,
eða dysjar í Berufirði, sem talið er víst,
að séu frá heiðni, þótt eigi viti menn
nú, hverjir þar hafa grafnir verið.— Fátt
fundu þeir þar markvert, nema leifar af
mannsbeinum, axarblaði og hestabeinum,
og getur hr. Br. J. þess, að hestajaxlarn-
ir séu miklu stærri, en jaxlar vorra hesta,
enda benda og kjaptmél og skeifur í forn-
gripasafninu til þess, að hestar forn-
manna hafi verið stærri, en hestar eru nú
hér á landi.
Enn fremur rannsakaði og Br. J.
Þorskafjarðar þingstað hinn forna, og
ýmsa sögustaði, er getur um í Landnámu,
Gullþórissögu, Grettissögu og Fóstbræðra-
sögu, og getum vér eigi, rúmleysisins
vegna, farið út í þær sakir hér.
Þá er enn í Arbókinni fróðleg grein
um rúnasteina, sem fundizt hafa liér á
landi, eptir dr. Björn M. OJsen. — Skýr-
ir hann þar meðal annars frá legsteini,
með rúnaletri, sem fundizt hefur í Hjarð-
arholti í Dölum. Steinn þessi hefur ver-
ið reistur Halli Arasyni, og færir dr. Olsen
mörg sennileg rök að því, að hér liljóti
annað tveggja að vera átt við Hdll Arason
á Höskuldsstöðum, eða Hall Arason á
Jörfa, er beggja getur í Sturlungu, og
getur letrið þá eigi verið yngra, en frá
13. öld, og er rúnasteinn þessi því elzti
rúnasteinninn, er enn liefur fundizt hér
á landi.
Loks er í Árbókinni skýrsla um
muni, er Forngripasafninu hafa bæzt ár-
ið 1898, og myndir af þremur merkum
forngripum (ábreiðu, skríni og nisti), á-
samt skýringargreinum eptir forngripa-
vörðinn, alþm. Jón Jákohsson.
Af meðlimaskýrslu þeirri, er Árbók-
inni fyigir, sézt, að innheimta félags-
gjaldanna gengur að sumu leyti álika
reglulega, eins og í Bókmennta- og
Þjóðvina-félaginu, þar sem ýmsimi felags-
mönnum er látid paiJ haldast uppi, að
greiða ekki árstillög sín árum saman, og
þarf þo Fornleifafélagið vissulega á öllu
sinu að halda, jafn mikið verkefni, sem
það á fyrir iiöndum. — En margir af
þeim, sem í verstum skilum standa, eru
ýmist embættismenn, eða alkunnir efna-
menn, sem tæplega er trúandi, að draga
myndu að borga, ef félagsstjórnin á-
minnti þá alvarlega í því efni. —
Sem fylgirit fylgir Árbókinni skýrsla
a dönsku um fornmenjarannsóknir capt.
Daniels Bruun hér á landi 1898, og er
hún, eins og annað, sem D. Bruun skrifar,
skemmtilega rituð, og prýdd fjöldamörg-
um myndum.
----e>OC>g*OOc--
Þjóðólfur „skrifar fyrir fólkið“.
(Úr bréfi.)
.... „Þá er að minnast á „Þjóðólf“;
það blað gerir mig hryggan og reiðan í
hvert skipti, sem eg les það; ekkiafþví,
þótt ritstjórinn hamist gegn Yaltýzkunni,
það má hann gjarnan fyrir mér, heldur
af því, hvernig liann, guðfræðingurinn
sjálfur, skrifar. Hann virðist leggja mesta
stund á, að villa lesendur sína, þ. e. reyna
að láta þá missa sjónar á aðal-efni hvers
máls, sem um er að ræða, en festa sig í
útúrsnúningum, skömmum og bríxlyrðum
um náungann. Hann hefur nú, hvað ept-
ir annað, fengið maklega ráðningu hjá
ykkur Þjóðvilja-mönnum, en það er eins
og að skvetta vatni á gæs, hann veður
skamma-elginn eptir sem áður, en forð-
ast að koma nærri aðal-efni þeirra mála,
sem um er verið að ræða. Maðurinn
ristir víst líka ákaflega grunnt í þekk-
ingu á alm®nnum landsmálum, enda heyri
eg marga segja, að hann sé á allsendis
rangri hyllu, sem blaðamaður; honum láti
bezt, að rýna í gamla doðranta og ættar-
tölur. En hvað um það, eg held nú
samt, að „Þjóðólfur“ hafi lag á því, að
skrifa fyrir fólkið, og mikill hluti alþýð-
unnar skilji hann betur, en ykkur. Hann
er svo leikinn í því, að blanda saman
lýgi °g ögn af sannleika, og krydda svo
þennan samsetning með getsökum og
íllyrðum; þessu þykir fólkinu gaman að,
einkum þegar þingmenn eiga í hlut, þvi
sanDast að segja, á þingið ekki upp á
pallborðið hjá almenningi um þessar
mundir, og eiga blöð, eins og „Þjóðólf-
ur“, ekki lítinn þátt í því, að rýra virð-
ingu þess. Margir gleypa við þessum
óþverra-greinum „Þjóðólfs“, eins og
heilögum sannleika, og lofa „Þjóðólf“
fyrir það, live hann sé einstaklega frjáls-
lyndur, óháður og einarður, hann þori
að segja þeim til syndanna, karlinn.
„Þjóðólfur“ klykkir líka flesta þessa
fallegu leiðara út með hinu væmnasta
hóli um sjálfan sig, hvað hann sé ein-
staklega heiðvirt og óháð blað, sem fylgi
sannleikanum þráðbeint, hver sem í hlut á.
Ejitir minni meiningu er „Þjóðólfur“
nú hið hættulegasta blað, sem nokkurn
tíma hefur komið ut hér á landi. Hann
útbreiðist vist líka töluvert. Ritstjórinn
skrifar fjölda af prívat-bréfum, og fær
með þvi útsölumenn hópum saman, sem
hann lofar á hvert reypi fyrir skarpleika
og politiskan þreska, þótt þeir vitanlega,
sumir hverjir, beri sárlítið skyn á almenn
landsmál; en hjá því fólki kemur „Þjóð-
ólfur“ sér einmitt bezt fyrir. Menn geta
haft sínar ástæður til þess, að vera á
móti Valtýzkunni; um það er ekkert að
fást; og mér fyrir mitt leyti, hefur sífellt
þótt það nokkuð litið, sem í boði er, þótt
það óneitanlega sé töluvert spor í áttina,
og engu sleppt með því, að taka því.
En þegar maður sér engar aðrar ástæður,
en orökstuddar skammir um þjóðkunna
og valinkunna menn, þá liggur næst að
setla, að þeir, sem slíkum óþverra kasta
að mótstöðumönnum sínum, bafi lítið
annað til í fórum sínum. Nú sem stend-
ur er „Þjóðólfur“ sjálfsagt landsins mesta
apturhaldsblað; en að slíkir piltar skuli
vaða uppi, og blekkja íáfróðan almúga
með því, að þeir standi á verði fyrir
frelsi fósturjarðarinnar, það sárnar mér
mest, og þess vegna er jeg sífellt í svo
íllu skapi, er jeg les skamma-þvætting-
inn í „Þjóðólfi“.
„ *
* *
Það væri vissulega ílla farið, ef „Þjóð-
ólfi“ tækist eins vel við almúgann, eins
og hinn heiðraði höfundur framan ritaðs
bréfkafia óttast Það er alveg rétt