Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 07.04.1900, Blaðsíða 2

50
Þjóðviljinn.
XIV, 13.
og sameinast Örarj/e-fríríkinu, og enn
fremur er talað um uppreisn gegn Bret-
um í héruðunum Oriqualand, West- Victoria,
Fraserburg og víðar, svo að Bretar fá þá
í fleiri horn að líta.
Meðal hermanna Cronje's hershöfð-
ingja, er herteknir voru og fiuttir til
höfuðborgarinnar í Kap nýlendunni, kvað
hafa verið eigi all-fáar konur í karl-
mannsbúningi, og munu Bretar ætla að
verða svo eðallyndir, að gefa þeim heim-
fararleyfi. En sagt er, að Bretar muni
ætla að geyma Cronje á eyjunni St.
Helena, þar sem þeir forðum höfðu
Napoleon mikla í haldi, unz ófriðnum er
lokið.
Blöð Rússa, Frakka og Þjóðverja hafa
sum tekið í þann strenginn, að stórveld-
in ættu nú að fara að leita um sættir,
og 40 þúsund konur á Rússlandi og fjöldi
kvenna á Hollandi hafa sent Mac Kinley,
forseta Bandaríkjanna, áskorun um, að
bjóða Bretum sína milligöngu í þeim
efnum, en svo er að heyra á ýmsum
helztu blöðum Breta, sem Englendingar
muni ekki sinna neinni slíkri málaleitun,
heldur láta til skarar skríða, og fer blaðið
„ Timesu ný skeð mörgum orðum um það,
að aldrei hafi hatur annara þjóða til
Breta, komið jafn berlega í ljós, eins og
síðan ófriður þessi hófst; enda er það
og sannast að segja, að allir leggja Bret-
um ófriðinn út til háðungar, og telja
hann sprottinn af ágirnd, eða löngun til
að ná í gullnámurnar í Transvaal, og
þykir lítið leggjast fyrir stjórn brezka
heimsríkisins, að láta fóglæfraseggi, svo
sem Cecil Rodes, formann Suður-Afríku
félagsins, siga sér þannig.
Af síðustu blöðunum er að sjá, sera
Búum hafi vegnað nokkru betur síðustu
dagana; 4. marz unnu þeir þannig sigur
á Bretum við þorpið Dordrecht, og urðu
Bretar að hörfa undan, eptir all-mikið
mannfall.
Búar sitja og enn um borgina Mafeking,
sem búizt er við, að hljóti að gefast upp
þá og þegar, vegna vistaskorts og ýmsra
hörmunga. í Ladysmith hafði, eins og
áður er getið, ástandið verið orðið hörmu-
legt. Af 5500 hestum og 4500 múldýr-
um, sem voru í borginni 11. jan., voru,
er Bretar náðu borginni, alls eptir 1100,
hitt var allt uppetið eða horfallið. Svo
var dýrtíðin orðin mikil að 12 eldspitur
kostuðu t. d. 28 krónur.
Með skipinu „Barden“, sem getið var
um í síðasta blaði, bárust enn fremur
þessi tíðindi af ófriðnum: Bretar hafa
náð höfuðborg Oranje-fríríkisins, Bloem-
fontain, á sitt vald. Á leiðinni norður
þangað, áttu þeir hvað eptir annað, í
öndverðum f. m., all-harðar orustur við
Búa; biðu Búar jafnan ósigur og héldu
undan norður eptir, svo Bretar voru 10.
í. m. komnir rétt norður að Bloemfontain.
Á hæðum nokkrum, skammt fyrir sunn-
an borgina, bjuggust Búar til varnar, en
urðu einnig að hverfa þaðan fyri r ofur-
efli liðs Breta. 13. marz náðu Bretar
borginni á sitt vald, voru Búar þá horfn-
ir þaðan með liði sínu lengra norður í
landið. Daginn áður hafði Stein forseti
flúið úr borginni, og hólt hann norður í
land. Nokkrir af meðlimum stjórnarinn-
ar í Bloemfontain afhentu Róberts hers-
höfðingja lyklana að skrifstofunum stjórn-
arinnar. Hinn brezki fáni var nú dreginn
upp í borginni, og Róberts skipaði þeg-
ar til landstjóra Pretgmann, brezkan
herforingja, voru í stjórn hans skipaðir
sumir af hinum íyrverandi stjórnarmeð-
limum fríríkisins.
Róberts lót gefa út þá skipun, að allir
borgarar í Bloemfontain og hóraðinu þar
umhverfis, skyldu tafarlaust selja fram
öll vopn, ella yrðu allar eignir þeirra
gjörðar upptækar, og var þessu boði taf-
arlaust hlýtt; hafa Bretar komið á friði
og spekt í borginni, og margir borgar-
búar, sem flúið höfðu áður en borgin var
tekin, hafa horfið aptur heim til sín.
Eptir því, sem Bretum þokaði nær
Bloemfontain, og Búar fóru fleiri ófarirn-
ar, tók Krúger ekki að lítast á blikuna;
tók hann það þá til ráðs, að leita lið-
sinnis stórveldanna í Norðurálfunni, og
ýmsra annara, svo sem Belga, Hollend-
inga og Svisslendinga, sem og Banda-
ríkjanna, til þess að Búar fengju frið;
um sama leyti eða 5. marz sendu þeir
forsetarnir, Kriiger og Stein, yfirlýsingu
til ensku stjórnarinnar um að Búar fyrir
sitt leyti óskuðu einkis fremur, en að
friður gæti komizt á, gæti það orðið án
þess, að sjálfsforræði lýðveldanna væri
nokkuð skert. Búum, sögðu þeir, hefði
verið einn nauðugur, að verja sig og land
sitt, og meðan Bretar hefðu ekkert á-
unnið, hefði mátt virða þeim til vorkunn-
ar, þótt þeir héldu ófriðinum áfram, en
nú er þeir hefðu fengið yfirhöndina, þá
mætti svo virðast, sem heiðri brezka rík-
isins væri borgið, þótt Bretar leggðu
niður vopnin.
Lítið lótu stórveldin til sín taka þess-
ar málaleitanir Búa, Bandamenn voru
þeir einu, sem buðust til að leita um
sættir, en enska stjórnin neitaði öllum
sáttaumleitunum, og erindi þeirra Kriiger
og Steins svaraði Salisbury með því, að
Transvaal hefði haft upptökin til þessa
ófriðar, er kostað hefði Breta svo mikið
í fjár- og manna-látum, sem Bretar að
vísu gætu skoðað sem hegningu á sig
fyrir það, að þeir nokkru sinni hefði
leyft lýðveldum þessum að vera til, það
gæti því ekki komið til neinna mála, að
enska stjórnin sinnti, að svo stöddu,
neinum friðarumleitunum, hvorki frá
hálfu Búa nó annara. Af þessu svari
stjórnarinnar, er það augljóst, að Bretar
ætla að láta vopnin ein skapa Búum
þann frið, er Bretum sjálfum bezt líkar,
enda blása flest ensku blöðin að þeim
kolunum; lofa þau mjög þetta svar stjórn-
arinnar, telja friðarleitun Búa sem ósvífna
móðgun við ensku þjóðina og kænsku-
bragð, til að fá önnur ríki til þess enda
að snúast gegn Bretum í þessu máli.
Þegar Búar fengu þessi skeyti, tóku
þeir að búast sem bezt þeir gátu við því,
að taka á móti Bretum, og verja enn
land sitt meðan auðið er; kemst KrUger
svo að orði um hugi Búa, þrátt fyrir
allar þessar ófarir: „Búar ætla að verjast
meðan nokkur af þeim stendur uppi.
Herlið vort er búið til varnar á hentug-
um stöðum i voru eigin landi. Bretar
ná aldrei Prœtoriu. Stein, Joubert, eg og
allir Búar, erum á einu máli. Giuð
hjálpi oss“.
Nú þoka Bretar her sínum norður
eptir Oranje ríkinu, og má búast við tíð-
indum á hverjum degi. Þrátt fyrir alla
hreysti Búa er fyrirsjáanlegt, að þeir
muni að lokum bíða fullan ósigur, við
slíkt ofurefli, sem er að etja. —
Bruni. 16. marz brann mikill hluti
bæjarins Sandefjord í Noregi. Skaðinn
metinn 2 miljónir króna. 1000 manns
húsvilltir. í Sandefjord er baðstaður
mikill, en baðbyggingarnar brunnu ekki.
Fiskiaflinní Noregi stöðugt tregur,
og miklu minni en í meðalári, en hið
háa fiskverð helzt enn þá.
í Danmörku eru þeir látnir, Hartmann,
einn af frægustu tónskáldum Dana, há-
aldraður maður, og Saxtorph, frægur
læknir, einnig mjög gainall.
Pinnland. Rússar þröngva stöð-
ugt meir og meir kosti Finnlendinga, og
má telja algjörlega úti um sjálfsforræði
þeirra. Nýlega hefur rússneska stjórnin
skipað svo fyrir, að landstjóri Finnlands
skyldi ekki hór eptir vinna eið að grund-
vallarlögum Finnlands, það væri nóg, að
hann særi rússnesku krónunni hlýðni og
hollustu. —
Sýslunefndarfundurinn.
Hin markverðustu mál, er sýslufund-
urinn hafði til meðferðar að þessu sinni,
að undan teknum hinum vanalegu reikn-
ingamálum, voru:
I. Kosning í amtsráð. Samkvæmt
skipun amtmanns, var kosinn aðal-amts-
ráðsmaður íyrir sýsluna, fyrir þann tíma,
er sýslum. Skúli Thoroddsen átti eptir
að vera í amtsráðinu, eða til 31. maí 1901,
með því að tóður amtsráðsmaður hefur
misst kjörgengi við lög 4. júní 1898,
þar sem ísafjarðarkaupstaður, þar sem
hann er búsettur, eigi verður talinn að
vera í amtinu.
Kosinn var: Síra Sigurður Stefánsson
í Vigur með 7 atkv. En af þvi að síra Sig-
urður var vara-amtsráðsmaður, varð því
næst að kjósa vara-amtsráðsmann í hans
stað; kosinn var: síra PáU Stephensen á
Melgraseyri með 4 atkv.
II. Fiskiveiðamál. Upp á stungur til
breytingar á fiskiveiðasamþykktinni komu
frá Slóttuhreppi, þess efnis, að nema
burtu, eða rýmkva um, takmarkanirnar á
skelfisksbeitu brúkuninni; fleiri sýslu-
nefndarmenn hreifðu því og, að æskilegt
væri, að afnema ákvæði samþykktarinnar
um skelfisksbeituna, svo að hún væri
öllurn jafn fijáls, sem önnur beita. Sam-
þykkt að kjósa 3 manna nefnd, til að
endurskoða samþykktina, og íhuga hinar
framkomnu breytingartillögur.