Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 30.04.1900, Page 1

Verfí árgnngsins (minnst
52 arkir) 3 kr. 50 anr.;
erlendis 4 kr. 50 aur.,og
í Ameríku doll.: 1.50.
Borgist fyrir júnímán-
aðarlok.
ÞJÓÐVILJINN.
--‘-[= FjÓRTÁNDI ÁRGANOTJB. =|~ .. —
>a!= RITSTJÓBI: SKÚLI THORODDSEN. =|&ogg-
j Vppsögn skrifleg, ógild
) nem a komin sé til útgef-
anda fyrir 30. dag júní-
mánaðar, og kaupandi
samhliða uppsögninni
borgi skuld sína fyrir
blaðið.
M 14.-15.
ÍSAFIRBI, 30. AFRÍL.
1900.
tJtlöndL.
Kaupmannahöfn 24. marz 1900.
í þ. m. hefur tíðin lengstum verið
fremur kaldhryssingsleg á Norðurlöndum,
og það er fyrst þessa síðustu dagana, að
heldur er farið að hlýna í lopti.
Frá Danmörku. 15. marz brann
hór í Kaupmannahöfn stórhýsi mikið, er
hlutafélagið „Títanu átti, og er skaðinn
metinn freka 1 milj. króna. — Félag
þetta hafði yfir 500 verkamenn í þjón-
ustu sinni, og urðu margir þeirra at-
vinnulausir i svip.
Til nýmæla má það og telja, að dansk-
ur verkmaður, P. Christensen að nafni,
hefur fundið upp aðferð til þess, að
geyma egg óskemmd um lengri tíma, og
kvað enskt eggjaverzlunarfélag þegar
hafa keypt af honum réttinn til þess, að
mega hagnýta sér uppfundningu hans á
Bretlandi, og hefur borgað honum 600
þús. krónur fyrir, og mun P. Christensen
ætla sér, að hafa meira upp úr uppfundn-
ingu sinni, áður en hann gerir almenn-
ingi aðferð sina kunna.
13. þ. m. hóldu Goodtemplarar í Dan-
mörku hátið mikla i minningu þess, að
þá voru 20 ár liðin, síðan H. Selmer
læknir (ý 1893) stofnaði fyrstu Grood-
templarstúkuna i Danmörku, og voru
meðlimirnir þá að eins 10 að tölu; en nú
eru í Danmörku alls 400 stúkur, og með-
limirnir um 22 þúsund, og má það
þykja all-góður viðgangur, því að Danir
hafa lengi haft það orð á sór, að fá sér
í meira lagi „neðan í því“, og gera það
að vísu enn í dag.
Ymsir merkir menn á Norðurlöndum
áttu ný skeð fund með sór, og kom þar
ásamt um, að efna til samskota, til þess
að reisa Margréti drottningu, er samein-
aði öll Norðurlönd um tíma, minnisvarða.
Aðal-hvatamenn fyrirtækis þessa eru:
fyrir Danmörku Krahbe hóraðsfógeti, fyr-
ir Noreg háskólakennari Sophus Bugge i
Kristjaníu, og fyrir Svíþjóð háskólakenn-
ari Weibull i Lundi. — Ekki er enn á-
kveðið, hvar minnisvarðinn verður reistur,
eða hvort hún fær einn minnisvarðann i
hverri höfuðborginni: Kaupmannahöfn,
Stokkhólmi og Kristjaníu, sem sumir
munu telja bezt til fallið.
Af politík Dana er þess að geta, að
skattalöggjöfin, sem ráðaneytið Hörring
hafði sérstaklega sett sór að koma fram,
fór öll í mola á þinginu, og fólksþingið
rófurakaði svo fjárlögin, að því er fjár-
veitingar til hers og flota snerti, að hægri-
mönnum þykir alls eigi viðunandi. —
Engu að síður lýsti þó Hörring því yfir
^ið 1. umræðu fjárlaganna í landsþinginu
22. þ. m., að stjórnin myndi fyrir sitt
leyti eigi setja sig á móti því, að fjár-
lögin yrðu samþykkt óbreytt, og kvað *
aðal-ástæðuna til þess vera þá, að ráða-
neytið hefði þegar tilJcynnt hans hátign
konunginum, að það hefði eigi stjbrnar-
st'árfin lengur á hendi, en þangað til rík-
isþinginu yrði slitið að þessu sinni, vænt-
anlega nú um mánaðamótin.
í blöðunum eru nú ýmsar spár um
það, hver nú taki við stjórninni; gizka
sumir á, að vinstrimenn komist nú til
valda, en sennilegra er þó, að hægri-
menn reyni enn að tildra upp ráðaneyti
úr sínum flokki, þótt engin von só um,
að slikt ráðaneyti fái nokkru verulegu
áorkað í löggjafarmálum. —
Háskólakennari Fr. Nielsen er nýlega
skipaður biskup í Álaborgarbiskupsdæmi,
i stað Schousboe's sáluga. —
Frakkland. Frakkar hafa ekki
verið lengi að hugsa sig um, hvað til
bragðs skuli taka, út af leikhúss-brunan-
um, heldur hefur þingið þegar veitt 2
milj. og 200 þús. franka, til þess að reisa
það aptur úr rústum, og á að hafa svo
hraðann á, að byggingunni verði að fullu
lokið, áður en sýningunni í sumar verður
lokið.
30. júlí ætla blaðamenn frá ýmsum
löndum að eiga fund með sér íParís; en
hætt er við, að íslenzkir blaðamenn láti
ekki fundarhald það til sín taka, þvi að
íslenzku blöðin eru of smávaxin til þess,
að‘ geta staðizt þann kostnað, er af sliku
ferðalagi leiðir. — —
Afríku-ófriðurinn. Erindi þeirra
Stejns og Kriigers, er þeir sendu ensku
stjóminni 5. f. m., og getið var um í
síðasta blaði, var svo látandi:
„Blóðið og tárin, sem runnið hafa
frá þeirn þúsundum manna, er stríðið
hefur sært, eins og líka liið andlega og
efnalega tjón, er nú vofir yfir Suður-
Afríku, leggur stjórnum rikja þeirra, er
í ófriðinum eiga, þá skyldu á herðar, að
spyrja sjálfar sig að því, frammi fyrir
augsýn hins þríeina guðs, og alveg ofsa-
laust, hvers vegna barist sé, og hvort
takmark það, sem hvor um sig starfar
að, geti réttlætt þá hræðilegu eymd og
eyðileggingu, sem ófriðurinn hefúr í fór
með sór.
Með tilliti til þessa, sem og til hins,
er ýmsir enskir stjórnmálamenn hafa
haldið fram, að stríðið væri hafið og háð
í þeim augljósa tilgangi, að kollvarpa
veldi Victoríu drottningar í Suður-Afriku,
og koma þar fótum undir stjórn, er óháð
væri stjórninni á Englandi, teljum vór
oss skylt, að lýsa því hátíðlega yfir, að
ófriðurinn að eins er háður til þess, að
verja sjálfstæði Transvaals, sem í hættu
er statt, og að ófriðinum verður áfram
að halda, til þess að tryggja það, að lýð-
veldin séu bæði fyllilega óháð og sjálf-
stæð ríki, sem og til þess, að fá um það
fullvissu, að enginn þeirra ensku þegna,
er gripið hafa til vopna með oss, mæti
neinu hörðu.
Með þessum skilyrðum erum vér nú,
sem löngu fyr, óðfúsir til friðar.
Skyldi enska stjórnin á hinn bóginn
hafa einráðið það með sér, að eyðileggja
sjálfstæði lýðveldanna, þá er eigi annað
fyrir þjóð vora að gjöra, en að ganga til
enda áfram þann veginn, sem vér eitt
sinn höfum lagt út á, þrátt fyrir hið
jötuneflda ofurefli hins brezka rikis, ogi
trausti til þess, að guð muni eigi yfir-
gefa oss.
Meðan hagurinn var vor megin, og
hersveitir vorar höfðu enskar varnar-
stöðvar í höndum, höfum vér hikað við,
að koma fram með yfirlýsingu þessa, til
þess að misbjóða eigi sómatilfinningu
hinnar ensku þjóðar; en nú er ekki fram-
ar slíku til að dreifa, þar sem áliti
brezka rikisins má nú telja borgið með
þvi, að herlið drottnin garinnar hefur tek-
ið eina af hersveitum vorum til fanga,
og neytt oss þar með til þess, að sleppa
öðrum varnarstöðvum, er lið vort hafði
i höndum.
Yér getum þvi eigi lengur látið hjá
liða, að gefa ensku stjórninnni, og hinni
ensku þjóð, það til kynna, i augsýn alls
hins menntaða heims, hvers vegna vér
beijumst, og með hvaða skilyrðum' vér
erum fúsir til friðaru.
Ófriðurinn stendur nú svo, að Búar
hafa orðið að þoka frá flestum þeim stöð-
um, er þeir höfðu tekið i brezku ný-
lendunni Natal, nema hvað þeir hafa
búizt þar afar-rammlega fyrir við
Biggarsberg, svo að talið er vist, að Bret-
um verði sá staður afar-torsóttur.
Úr austurhluta Kapnýlendunnar, er
þeir höfðu tekið frá Bretum, hafa þeir
einnig orðið að þoka, en sitja enn um
borgina Mafeking í vesturhluta nýlend-
unnar, sem sagt er, að Methuen lávarður,
eða Kitchener, eða þá báðir þeir, eigi nú
bráðlega að reyna að frelsa úr umsátrinu.
A hinn bóginn hafa Bretar enn að
eins nokkurn hluta Oranje-fríríkisins á
sínu valdi, og Transvaal er enn eptir að
vinna, og er hætt við, að Bretum gangi
þar örðugast, ekki sízt að þvi er höfuð-
borgina, Prætoria, snértir, sem Búar kvað
hafa viggirt afar-rammbyggilega.
Síðan Cronje hershöfðingi gafst upp,
hafa engar stórorustur verið háðar, en
smáorustur, þýðingarlitlar, öðru hvoru,
og hafa ýmsir haft betur, en fregnimar
fremur ógreinilegar og ósamhljóða. — í
síðustu hraðskeytum þar sunnan að segir,