Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 31.12.1900, Blaðsíða 2

194
Þjóðviljinn
afskipti þeirra af sumum stærstu nauð-
synjamálum þjóðarinnar, að þetta er
meining þeirra. Þeim þykir það ósvinna,
eða jafn vel ósvífni, að vilja koma á
þeim umbótum hór á landi, sem h?er-
vetna annars staðar í hinum menntaða
heimi, hafa reynzt hin sterkustu lypti-
öfl þjóðlegrar menningar og velmegni-
Sé um það að ræða, að fá verulegar bæt-
ur á stjórnarfarinu, sem vér í heilan
aldarfjórðung höfum að vísu talið lítt
viðunandi, þá rísa þeir öndverðir gegn
slíkum tilraunum, með því að leitun só
á betra stjórnarástandi, en vér höfum.
Só um það að ræða, að bæta úr peninga-
leysinu, sem heldur oss niður í hyldýpi
verzlunarskulda, og margháttaðs skræl-
ingjaskapar, þá verða þeir líka ösku
vondir, og segja, að hér sóu nógir pen-
ingar, þótt vitanlega sé lítt mögulegt
tímum saman af árinu, að fá meðaljarð-
arverð lánað, nema hjá útlendum kaup-
mönnum. Só talað um að komastí nán-
ara samband við hinn menntaða heim, en
vér nú hoíúm, ritsímalausir, mörg hundr-
uð mílur frá öllum mönnum, þá telja
þeir öll tormerki á slíkri viðleitni.
Hins vegar klingir barlómsbjallan og
eymdaróðurinn, vonleysið og trúleysið á
framtíðinni eða á því, að þjóðin geti á
ókomnum tíma átt von betri og bliðari
daga, en að undanförnu, og þar af leið-
andi lítil sem engin viðleitni á því, að
búa í haginn fyrir sig og afkomendur
sína á ókomna tímanum.
Innan um allar þessar öfgar, ánægj-
una með allan andhælis- og eymdarskap-
inn, og sultarsuðuna og vantrúarvílið, er
það hressandi, að lesa aðrar eins ritgjörðir
eins og þessa ritgjörð Páls Briem. Þar
er ómjúkum höndum tekið á sjáifbyrg-
ingsskapnum og aðgerðaleysinu, en hins
vegar bent á það, með einlægri trú á
landinu, hverra ráða vór þurfum og eig-
um að neyta, til þess að komast úr eyind-
ar- og vesalmennsku-kútnum, og komast
meir en að nafninu í tö)u siðaðra og
sjálfstæðra þjóða. Það er saina, þótt
maður sé ekki höfundinum að öllu leyti
samdóma í smáatriðum.
Höf. ritgerðar þessarar gerir fyrst
grein fyrir því, að það só ekki landinu
að kenna, hve búnaðarástandið só bágbor-
ið, ekki muni þvi heldur um að kenna,
að þjóðin só miður hæfilegleikum búin(
en aðrar þjóðir. Aðalorsökina telur hann,
hve lítið hefur verið lagt, til að efla bún-
aðinn
Þá telur hann peningaleysið, sem eitt
af mestu ineinum búnaðarins, bændum
hafi lengstum verið fyrirmunað, að fá
peningalán, nema hjá kaupmanni, sem
aptur hafi orðið orsök til hinna voðalegu
verzlunarskulda. Bændur þurfá að fá
lán með bagkvæmum kostum, og það
sé skylda þjóðfólagsins, að sjá þeirri láns-
þörf borgið. Þá er menntunarleysi og
vanþekking landsrnanna, á flestu því,
er að verklegum umbótum atvinnuveg-
anna lýtur, alþýðan þurfi að fá meiri
bóklega og verklega menntun. Þá fer
hann nokkrum orðum um þann háska,
sem landbúnaðinum só búinn af fjárkláð-
anum, og getur þess jafn framt, að að-
gjörðir Islendinga á því máli hafi sýnt,
á hve raunalega lágu stigi þeir standi.
Til útrýmingar fjárkláðanum þurfi að
gera meira, en hingað til, og til varnar
útbreiðslu berklaveikinnar, og miltis-
brandsins, þurfi að reisa miklu rammari
skorður, en hingað til hefur gjört verið.
Höfundurinn tekur það fram, að það
só hvorki hollt fyrir búnaðarframfarir
vorar, nó í sjálfu sér rótt, að bera þær
að eins saman við ástandið hér á landi,
um aldamótin síðustu, þegar fólk og fón-
aður dó hór úr hungri og harðrótti; ef
vór viljum vera í tölu hinna siðuðu
þjóða, þá verðum vór að bera oss saman
við þær, og viljum vór reyna að verða
þeim jafnsnjallir, þá verðum vór að taka
upp á oss liinar sömu byrðar, eins og þær.
Með samanburði á því, sem Danir
leggja fram af ríkissjóði til eflingar bún-
aði til lands óg sjóar, og því sem nú er
lagt úr landsjóði til búnaðar hór á landi,
sýnir höf., að til þess að vór leggjum
tiltölulega eins mikið til þessa atvinnu-
vegs, eins og samþegnar vorir í Danmörku,
þá þurfum vór að auka fjárveitinguna til
búnaðarins hjá oss um 200 þús. krónur
á ári. Samkvæmt gildandi fjáriögum
eru um 60 þúsund krónur veittar hvert
árið á fjárhagstímabilnu til eflingar bún-
aði til iands og sjóar, sem verður um
1 kr. á hvern mann í landinu; þessi
sömu ár veita Danir 4,300,000 krónur,
eða 4 kr. 30 aura á hvern mann. Sam-
kvæmt þessu ætti því næsta þing að
veita 260 þús. kr til búnaðarins. Þessu
fó vill höfundurinn só, auk þess sem
áður er talið, varið til jarðyrkju (tún-
ræktar og engjaræktar), garðyrkju, kyn-
bóta búpenings, sandgræðslu, skógarrækt-
ar, eptirlits með útflutningi á ísienzkum
verzlunarvörum (kjöti, smjöri, fiski o. fl.)
ishúsa, búnaðarskóla og búnaðarbóka fyrir
alþýðu, o. fl. o. fl.
Það er i raun og veru eðlilegt, þótt
þeir, sem hafa öfluga trú á því, að land
vort geti með góðri meðferð fullkomlega
jafnazt við þau lönd, sem nú eru talin
miklu betri, og því framfleytt miklu fjöl-
mennari og sælli þjóð, en hér býr nú,
það er eðlilegt, þótt þeim renni til rifja,
hve sorglega skammt vór enn erum
kornnir áleiðis í þvi, að rækta landið okk-
ar, og vilji þvi öfluglega heíjast handa,
landi og lýð til viðreisnar. Verkefni
það, sem þjóðin á hór fyrir höndum er
mikið, og þessi útgjalda auki er lika stór-
kostiegur, eptir þvi sem hór stendur á.
í „Lögfrædingiu, og aptur i þessari rit-
gjörð, sýnir höfundurmn það með tölum,
að opinber gjöld hór á landi eru tiitölu-
lega miklu lægri, en i flestum þjóðlönd-
um Norðurálfunnar; er það þarfaverk
gagnvart þeim, sem sifellt eru að klifa
á þvi, hve skattarnir sóu háir hór landi,
og ala með því eptirtölur og óánægju
lýðsins yfir hverjum eyri, sem gengur
til almennra þarfa. Hér á landi koma,
XIV, 49.-50.
samkvæmt skýrslu höf., liðugar 14 krón-
ur á mann af öllum opinberum gjöldum,
þar sem sams konar upp hæð í 7 helztu
löndum álfunnar er 25—85 krónur á
hvern mann. Höf. tekur það jafn vel í
mál, að réttast væri að hækka þessi gjöld
hór á landi upp í 25 krónur á hvern
mann, eins og þau eru á Rússlandi, þar
sem þau eru lægst, og hækkuðu þá tekj-
ur landssjóðs um 700 þús. krónur frá
því, sem nú er.
Auðvitað yrði að fá þessar auknu
tekjur með nýjum skatta- eða toil-álög-
um á landsmenn; nóg er sjálfsagt með
þessa upphæð að gjöra; það er ekkert
efamál; en þó er eg viss um, að sá er
margur maðurinn á landi voru, sem
biður guð að kjálpa amtraanninum, að
taka þetta í mál, og hugsar sér, að kom-
ast undir eins til Ameríku, ef alþingi
leiði þessa plágu yfir landið.
Svona stórkostleg útgjaldahækkun á
þjóðina allt i einu, væri líka að ýmsu
leyti athugaverð. En væri hún gjörleg,
þá teldi eg búnaðinum of lítið ætiað, að
veita ekki til hans, nema 2/ý af þessari
upphæð, eða 200 þús. kr, eins og höf.
ætlast til. En jeg tel ekki gjörlegt, að
hækka gjöld landsmanna svona mikið nú
fyrst um sinn, allra sízt allt i einu.
Eptir því sem tilhagar hór á landi, má
búast við því að ekki sæist þegar i bráðina
tiltölulega árangur af þessari hækkun.
Eins og höf. hefur drepið á, hlýtur tölu-
verður timi, og kostnaður, að ganga hór
tii ýmislegs undirbúnings hinna verk-
legu umbóta, auk þess sem ekki má
ætlast til mikillar aukinnar veJgengni i
landinu nokkur fýrstu árin eptir að
byrjað er, þótt á stórkostlegum umbót-
um só. Þetta athugar nú allur fjöldi
fólks ekki nægilega; hitt finnur hann vel,
þegar gjöldin vaxa, þótt i miklu minna
mæli só, en hér er drepið á. Það gæti
þvi farið svo, að landslýðurinn kynni al-
þingi litla þökk fyrir svona stórkostlega
iþyngd i gjöldunum, þætti ekki framtar-
irnar að því skapi, eða velmegun sín, og
teldi sig svo hafa brýnni hvöt, en nokkru
sinni áður, til að komast úr íslenzku
kúguninni vestur i Manitoba. Það verð-
ur hér, sem annars staðar, að gera við
því, sem er; þótt sumir hverjir hjali hátt
um það, hve þingið só nánasarlegt við
landbúnaðinn, þá er ekki þar með sagt,
að þeir hinir sömu yrðu ánægðastir með
stóraukin útgjöld, þótt til eflingar búnað-
inurn væri.
Það, sem enn fremur gjörir svona
mikla hækkun viðsjárverða í minum
augum, er hið nú verandi stjórnarfar
vort. Meðan vór verðum að búa við
hjáverkastjórnina dönsku, vantar oss
mörg mikilvæg skilyrði fyrir því, að fé
só haganlega og vel varið, sein lagt er
til verklegra umbóta i landinu. Reynzl-
an liefur sýnt, að þessi stjórn er ekki
mikið fýrir, að gangast fýrir stórvægi-
legum bótum á atvinnuvegum vorurn,
enda er henni það lítt inögulegt; hún
hefur í öðru að snúast. En slíkt er þó