Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 31.12.1900, Blaðsíða 3

XIV 49,—BO.
Þjó ðviljinn.
195
að sjálfsögðu hlutverk stjórnarinnar. Höf
segir, að vér höfum nægilegt frelsi, til að
efla atvinnuvegi vora; það er nú svo, en
það er eg viss um, að hann ber ekki á
móti, að oss vanti þá stjórn, sem ekki
einungis er löggjafarþingi þjóðarinnar
samkvæm í hvivetna, er til hagsbóta
horfir landi og lýð, heldur sem beinlin-
is gengst fyrir, og á sjálf upptökin til
allra stærri og vandasamari framfarafyrir-
tækja hjá þjóðinni. Þetta er beint hlut-
verk stjórnarinnar, hennar, að búa allt
slíkt sem bezt upp i höndurnar á al-
þingi, með nákvæmurn rannsóknum á öllui
er að umbótunum lýtur, og heimta svo
af' þinginu fjárframlögin. Það er mikill
munur á því fyrir hvert löggjafarþing,
að hafa þá stjórn sér við hlið, sem get-
ur helgað framförum og gagni þjóðar-
innar alla krapta sína, og sem þingið
getur jafnan leitað til með allt það, er
það þarf að vita, til tryggingar góðum
árangri af fjárframlögum þess til þjóð-
legra framfara, eða að verða að fálma
út í loptið, og bollaleggja fram og aptur,
i meiri og minni óvissu, er um vanda-
söm löggjafarmál er að ræða. Búnaðar-
framfarirnar í Danmörku er ekki síður
að þakka stjórninni, en þinginu, sem
jafnan hefur verið þvi samkvæm og
samtaka í því, að efla búnaðinn; dönsku
þingmennirnir þurfa ekki að vaða í villu
og svíma, um fyrirkomulag og fram-
kvæmd búnaðarfyrirtækja sinna, stjórnin
leggur allt upp í höndur þingsins, og
getur jafnan gefið því skýrslur og skil-
ríki fyrir öllu þvi, sem það þarf að vita,
áður en það Jeggur fram féð. Þetta er
nokkuð á annan veg hjá oss,
hér er þingið að iniklu leyti
einhent til slikra fyrirtækja, eins
og ræður að líkindum, þar sern það
alls ekki á kost á að sjá eða heyra, auk
heldur vinna eitt augnablik saman við
ráðherra Islands. Eimskipsútgerðin sæla,
hefði eflaust farið öðru vísi, ef stjórnin
hetði undirbúið það mál rækilega, og
sýnt þinginu með skýrum rökum, og
rannsóknum, kosti og löstu þess fyrir-
tækis; líklega aldrei á þeirri útgerð byrj-
að, og landssjóður þannig frelsaður frá
stórkostlegu fjártjóni. — (Meira.)
S. St.
----ooc^gooo---
Politisk fræðsla.
Hornstrendingar hafa verið vittir, fyr-
ir framkomu sina á kjörfundinum 1. sept.
siðastl., og var slikt sízt um of'.
Það er raunalegt, að reka sig á ann-
að eins menntunar- og menningarleysi,
reka sig á jafn gagngjörða fáfræði, að
því er helztu þjóðmál vor snertir, eins
og þar kom i ljós.
Það er og í augum uppi, hve afar-
skaðlegt það er þjóðinni, að eiga slika
menn í kjósenda tölu, raenn, sem að því
er til þjóðmálaþekkingar kemur, eru gjör-
samlega, sem óskrifað blað, er hver ó-
þokka-prakkarinn getur svo fyllt út með
alls-konar lygum, eptir þvi sem bezt
hentar honum.
En því er miður, að það eru ekki
Hornstrendingar einir, sem þenna dóm
eiga.
Það er víðar pottur brotinn hér á
landi í þessú efni, en hjá útkjálkabörn-
unum á Hornströndum.
Kosningarnar ný afstöðnu, t. d. í
Snæfellsnes- og Arnessýslum, hafa ómót-
mælanlega fært mönnum heim sanninn
um það, á hve afar-lágu menningarstigi
fjöldi kjósenda eru staddir í ýmsum sveit-
um lands vors.
Það hlýtur þvi að fara að verða brenn-
andi áhugamál allra, sem láta sér annt
um framfarir þjóðarinnar, að fara að
glima við þessa fáfræði, fara að leita
ýmsra ráða, til að útrýma henni, svo ^að
þjóðinni standi minni voði af henni
eptirleiðis.
Vitaskuld verður slikt ekki gert i
fljótu bragði; það hlýtur að taka tölu-
verðan tíma; en byrjuninni má þó fyrir
enga muni fresta.
Það hefur áður komið til mála, að
gera eitthvert ákveðið stig politiskrar
þebkingar að skilyrði fyrir kosningarrétti,
og væri það í sjálfu sér mjög eðlilegt.
I bráðina verður því þó ekki komið
við, að binda kosningarréttinn slikum
skilyrðum.
En að þvi er æskulýðinn snertir, þá
virðist oss sjálfsagt, að allur opinber
kennslustyrkur væri bundinn þvi skilyrði,
að unglingunum væri kennt hið helzta
um skyldur þeirra og réttindi, sem borg-
arar þjóðfélagsins.
192
Mér er enn, sem eg sjái, hvernig allt þetta gekk nú.
Hurðin, sem vissi út i forstofuna, var opnuð.
Pyrst kom etazráðið inn, og síðan Andrés
Sk aarup.
Etazráðið tók um öxl hans, og ætlaði að leiða hann
til konu sinnar.
Það var auðsætt, að hann bjóst jafn framt til þess,
að halda dálítinn ræðustúf.
Þetta fórst samt fyrir, því að í sömu svipan spratt
etazráðsfrúin upp, leit til mín hæðnislega, eins og bygg-
ist hún við, að gera alveg út af við mig, og kall-
aði upp:
„Já, þarna er hann! Velkominn kæri drengur
Velkominn kæri tengdasonur minn!“
Að svo mæltu vatt hún sér að Andrési, og rak að
honum rembingskoss.
Mér hefði aldrei til hugar komið, að etazráðið gæti
litið jafn heimskulega út, eins og í þessu augnabliki.
Alveg forviða starði hann, ýmist á mig, eða konu
sina, rétt eins og vildi hann sagt hafa:
„Hverjum skollanum hefurðu nú fundið upp á, til
þess að koma þessu til leiðar?“
Og Inger — hún var orðin stokkrjóð í framan, og
sat, eins og negld við stólinn, og hafði ekki augun af
Andrési.
Hún vildi ekki trúa sínum eigin augum, og vissi
ekkert, hvað hún átti af sér að gjöra.
Að eins heyrði jeg, að hún hvíslaði í hálfum hljóð-
um, þegar móðir hennar fór að kyssa Andrés:
„Andrés! — en mamma!u
181
báðir verið eyðilagðir gjaldþrotamenn, fátækari, en mús-
in í holu sinni.
I þeim stýl, sem verzlun okkar bræðra var þá,
hefði hún með engu móti getað staðizt jafn óstjórnlegt
fjártjón.
En Hinrik bróðir minn mátti nú gjarna fara að
koma heim, þegar honum þóknaðist.
Jeg var þess nú albúinn, að geta tekið á móti
honum, sem eg vildi.
Æ, jeg var, sem Kain, er beið bróður sins, til að
myrða hann!
Og vist er um það, að jeg sló hann þá með þeim
vopnum sorgar og örvæntingar, að hann beið þess
aldrei bætur.
Hann rétti aldrei við i efnalegu tilliti upp frá því.
Þegar hann kom heim, þá gekk allt, eins og jeg
haiði búizt við.
í ofsa-reiði sló hann mér þvi í nasir, sem kona
hans hafði sagt honum frá, og krafðist þess, að verzlun-
arfélagi okkar væri þegar slitið, svo að hann fengi sinn
hluta eignanna, og þyrfti ekkert framar við mig earnan
að sælda.
Jeg svaraði honum þvi, að kona hans færi með
lygi, en hvað félagseignir okkar snerti, þá hefðu þær
farið til skollans, er skipi okkar hlekktist á, svo að naum-
ast væri nú svo mikið eptir, sem þyrfti, til að borga
þeim, er við skulduðum.
Jeg vil nú ekki fara langt út í að lýsa því, hve
örvæntingarfullur hann varð.
Ekki hirði eg heldur að skýra hér frá öllum þeim