Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 09.01.1904, Page 2

XVIII., 1.
-3
á hinni langvarandi stjórnarskrárbaráttu
vorri.
Það er enginn efi á því, að með
þeirri breytingu er stórum bætt úr hinu
óþolandi stjórnar-ástandi, sem þjóð vor
hefir átt við að búa, þar sem ráðherran-
um er nú gjört að skyldu. að mæta á
alþingi, bera ábyrgð á allri stjómarathöfn
o. s. frv., en á hinn b'oginn má það éklíi
gleymast, að því fet afar-fjarri, að
vér I slending ar höfnm fengið
heimast jórn, þar sem vér verðum enn,
sem fyr. að sækja úrslit löggjafarmálanna,
og annara helztu sérmálal vorra, til Dan-
merkur, og ráðherra; vor aðjjvera á sífelldu
snatti milli landanna.
Það er bví fremur ástæða til þess, að
leggja áherzlu á þetta, þar sem því hef-
ir verið haldið að þjóðinni mjög óshamm-
feilnislega, af hálfu ósvífinna og valdfík-
inna æsingaseggja, að nú hefðum vér
Islendingar fengið „heimastjórn“, enda
þótt fátt sé meira rangnefni, þegar rétt
og rólega er athugað.
Stjórnfírskrárbreytingin, sem nú er
fengin, getur þvi eigi skoðazt öðru vísi,
en sem br&ðabirgðarástand, er
menn hafa, til neyddir af atvikunum,
sætt sig við i svip, til að komast út úr
allra verstu ógöngunum.
Sem slíkt bráðabirgðarástand, en ekk-
ert annað, var og stjórnarskrárfrumvarp-
ið frá 1901 jafnan hugsað, og myndum
vér standa mun betur að vígi i barátt-
unni til sannrar heimastjórnar, ef þjóðin
hefði kosið það, þar sem Danir rnyndu
brátt hafaþreytztáráðherraskiptum vorum,
er lögðu þeim nýjar og nýjar eptirlauna
byrðar á herðar, i stað þess er þjóðin
verður nú að bera allan þann kostnað
sjálf, og danska stjórnin hefir þvi mun
minni hvöt til þess, að sinna heima-
stjórnarkröfum vorum, en ella myndi.
En um slíkt tjáir nú eigi frekar að
tala; þar sem meiri hluti þjóðarinnar lét
œrast og tryllast af æsingum og rógi, og
falsnafninu ,.heimastjórn“, þá var ekhert
viðlit að halda frumvarpinu frá 1901 fram,
ekkert viðlit, að ætla sér, að beita skyn-
samlegum röksemdum, og þvi eigi nema
um tvennt að velja, að taka frv., sem nú
er staðfest, eða standa í stað.
Að líkindum kemur sá tíminn, áður
en mjög langt um líður, er þjóðina iðr-
ar skiptanna; en „eins og hver sáir, svo
hlýtur hann og að uppskera“.
Sem annar merkis-atburður í sögu
liðna ársins mun stofnun hlutafélagsbank-
ans óefað verða talin, þótt eigi væri hann
að visu enn tekinn til starfa hér á landi
um áramótin. — Með komu hans hverfa
peningavandræðin, sem lamað hafa svo
stórkostlega framkvæmdir manna hér á
landi, og haldið verzlunarstéttinni í fjötr-
um erlendra umboðsmanna.
Fór það betur, sem fór, að mótstöðu-
mönnum málsins tókst eigi að koma því
nauðsynjamáli fyrir kattarnef, og halda
við landsbankaeinveldinu, og peninga-
sveltunni í landinu, og má nú lands-
bankinn kveða við annan tón, og verða
iPJOöVILJlNJS .
liðugri i viðskiptunum, en orðjhefir farið
af stundum.
Þá hafa og Islendingar ájliðna árinu
losazt við fiatta þorskinn, höfuðlausa og
kórónaða, sem merki landsins, en fengið
valinn i staðinn, oglþóttu það góð um-
skipti, þótt politiska ,;þýðingin sé iítils
virði, meðan vér ^fáum eigi sérstakan
verzlunarfána.
Að þvi er kemur til mála þeirra, er
aiþingi vort fjallaði urn á síðastl. sumri,
auk stjórnarskrármálsins, þá hefir “Þjóðv.“
áður minnzt þeirra svo rækilega, að ekki
þykir ástæða til þess, aö minnast, þeirra
frekar að þessu sinni, enda eru ýms þýð-
ingarmeiri málin óútkljáð enn hjá stjórn-
inni, og árangurinn af þingstörfumrm því
ósóður enn.
Því miður tókst Albertí vorum oigi
sem heppilegast, að velja oss nýja ráð-
herrann, er tekur við ráðherrastörfunum
1. febr. næstk., og hefir „Þjóðv.“ nokk-
uð drepið á það áður.
Þá var það og eigi síður óheppilegt,
hve margt fólk vér misstum af landi brott
til Ameríku á síðastl. ári, þar sem vestur-
farar voru talsvert á annað þúsund, og
er það ærinn skaði fyrir jafn fámenna
þjóð, sem vér íslendingar erum, sem
miklu fremur þörfnumst fólksinnfiutninga,
til þess að geta hagnýtt auðsuppsprettur
lands vors, sem vera ber.
Að öllu sarnan lögðu er því ærið
margs að minnast, er monn renna hug-
anum til liðna ársins, og er eigi ósenni-
legt, að seinni tíma mönnum þyki það
hafa verið tíðindarikt að ýmsu leyti, og
blandað „bliðu og stríðu“, eins og tíðast
vill verða.
Að svo mæltu þökkum vór lesendum
vorum fyrir liðna árið, sem þeir hafa að
ýmsu leyti gjört oss ánægjulegt, með marg-
víslegri viðurkenningu á blaðstjóra-störf-
um vorum, og óskum þeim öllum gleði-
legs nýárs, væntandi frá þeim margvís-
legra upphvatninga, og aðstoðar við rit-
stjórn blaðsins, á árinu, sem nú er ný-
byrjað.
Mýrdalsþingin
í Vestur-Skaptafellssýsiu (Skeiðflatar,- Reynis-
og Höfðabrekku-sóknirj eru nú laus, með því
að presturinn síra Oísli Kjartansson hefir fengið
lausn frá embætti, sakir megnrar vanheilsu. —
Brauðið er metið 1318 kr. 22 a., en þar af ganga
118 kr. 22 a. til uppgjafarprestsins, og veitist
frá næstk. fardögum.
Umsóknarfrestur til 12. febr.
Vopn til Kina.
Loks hefir stjórnin 13. nóv. siðastl. numið úr
gildi bannið gegn innflutningi vopna og skot-
fanga frá íslandi til Kina, sem staðið hefir frá
13. sept. 1901.
Bara heimsfriðurinn raskist nú ekki, fyrst
bannið er afnumið.
Frá n t iiii er ný frétt, að
Herbert Spencer, hinn alkunni enski heim-
spekingur, fæddur 1820, hafi látiztíönd-
verðum desembermánuði.
Um úthlutun verðlauna úr AhðeZs-sjóðn-
um hefir og frétzt, að skáldið Björnstjerne
Björnson hafi hlotið 1B0 þús. króna, sem
verðlaun fyrir skáldrit sín, og Níels Fin-
sen, læknir í Kaupmannahöfn, aðrar 150
þús., fyrir hinar læknisfræðisiegu upp-
götvanir sínar.
Eins og iiðrir guði'ræðingar
hefir „Þjóðólfs“-ritstjórinn einnig stígið í stól-
inn á nýársdaginn, og þakkar guði, að hann sé
t;kki, eins og aðrir me: i, eða eins og þessir
„stjórnspekingar(!)“, er iuti „baráttu sína ávallt
stjórnast af tómri persónulegri eigingirni, íllgirni
eða valdafýsn11.
Kveðst hann jafnan fara „sínar eigin götur“,
og er því svo að skilja, sem það sóu jafnan göt-
ur óeigingirninnar, bróðurhugans og auðmýktar-
innar, sem „Þjóðólfur11 þræðir.
Vel hefir óefað mörgum guðsmönnum þessa
lands sagzt í nýársdagsprédikun sinni, en eng-
um þó líklega betur, en „Þjóðólfi“.(!l
Og svo er það líka svo skemmtilegt, að þar
sem mótstöðumennirnir hafa alls ekkort haft
upp úr politlk sinni, þá hefir „Þjóðóifs“-ritstjór-
inn þó fengið landsrevísorstignina, og þar með
400 kr. árlega í vasann.
Svo er og alls ekki loku fyrir það skotið, að
árgjaldið fyrir „opinberu auglýsingarnar“ kynni
eitthvað að lækka, því að fyrirheit auðmýktar-
innar og bróðurhugans er mikið, séu dyggðir
þessar sýndar þeim, sem — eitthvað eiga und-
ir sér.
Og þau sannindin sýnist „Þjóðólfur“ hafa
innprentað sér rækilega á seinni árum, og gleym-
ir þeim fráleitt fyrst um sinn.
Mannalát. 19. des. síðastL and-
aðist Erlingur Bálsson, faðir Porsteins
skálds Erlingsonar. — Haim dó að Apa-
vatni í Arnessýslu, hjá Páli, syni sinum,
or þar býr, og var kominn um áttrætt.
— Konu sína, Þuriði Jónsdóttur, hafði
hann misst fyrir nokkrum árum.
Hvað seg-ir „Plausor“?
Margir hafa verið að vænr-a þess, að fá að
heyra eitthvað frá „Plausor“, um hin mörgu stór-
tíðindi, sem gjörzt hafa í höíuðstaðnum, þar sem
hver stórviðburðurinn hefir svo að segja rekið
annan, svo sem koma ráðherraefnisins, og „stóra-
banka“-stjórans, afmælið hans Sighvats gamla,
vesturför „lífvarðar11, og viðtökur í Vík, „hvell-
irnir“ i lærða skólanum, o. fl. o. fl.
„Plausor11 er orðinn ómissandi, sem viðbót
við Reykjavíkur-lífið, og til skýringar á því, því
að allir þurfa þess með, að fá sér hressandi
hlátur öðru hvoru, og fáum er það betur lagið,
en honum, að fá úr mönnum óiundina í svip.
í „Tíðavísum eptir Plausor“, sem birzt hafa
í „Reykjavíkinni“, og síðan hafa verið sórprent-
aðar, er margt smellið og hnittilegt, og margar
liprar vísur, þó að sumt hafi auðvitað ekki mik-
ið skáldlegt gildi, enda mun það aldrei hafa
verið tilgangur „Plausor’s11, að tjá sig, sem stór-
skáld, eða beiðast skáldalauna, heldur hitt, að
sýna mönnum léttari hlið lífsins.
Vonandi, að lognið, sem nú hefir verið yfir
„Plausor11 vorum um hríð, sé ekki fyrirboði þess,
að hann sé hættur að gera að gamni sinu, eða
hafi gengið í klaustur nú um áramótin, út af
svartsýni og leiðindum, eins og þær „Fía“ og
„Veiga“, „Tumi“ og „Óli“ höfðu á orði hér um
árið.
Áfram með „trumbuna“ Plausor!
í rökkrunum.
Undir þessari fyrirsögn flytur „Þjóðv.u
öðru hvoru ýmsar innlendar kynja-sögur,
er styðjast við sanna viðburði, og byggj-
ast á sögusögnum skilorðra manna.
Mörgum þykir gaman að slíkum sög-
um, og það er meinlaus dægrastytting,