Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 07.09.1904, Blaðsíða 1

Verð árganqsins (minnst
52 arkir) 3 kr. 50 aur.;
erlendis 4 kr. 50 aur., og
í Ameríku doll.: 1.50.
Borgist fyrir júnímán-
aiarlok.
ÞJÓÐVILJINN.
—~ |= Átjándi ákgangub. =1 _——
RITSTJÓRI: SKÚLI THORODDSEN. =l)»o«g-—
M 36.
Bbssastöðum, 7. SEPT.
Uppsogn skrifleg, ógild
nema komin sé til útgef-
anda fyrir 30. dag júní-
mánaðar, og kaupandi
samhliða uppsögnmni
borgi skuld sína fyrir
blaðið.
19 0 4.
Þingmálafundur Reykvíkinga.
í'Frá fregnri'tara „Þjóðv." í Rv.)
ÞmgmaDnsefni Reykvíkinga boðuðu
til kjósendafundar laugardagskvöldið 27.
f. m. til þess að skýra frá skoðunum sín-
um um landsmál, heyra óskir og vilja
borgaranna og svara fyrirspurnum þeirra.
Fundurinnhófst kl.9 í Iðnaðarmannahús-
inu. Þyrptist. þangað múgur og margmenni
svo að húsið varð fullskipað á fám mín-
útum. Fundarstjóri var Haraldur Nielsson.
Guðmandur Björnsson læknir tók fyrst
til máls. Hann kvaðst ekki hafa fengizt
við þingmál til þessa, en bjóst nú við
að borgararnir myndu veita honum þá
virðingu að leyfa honum að tala þeirra
máli í þingsalnum. Því næst sneri hann
sér að landsréttindamálinu. Hann kvaðst
ekkert fást. um undirskriptarmálið, lét sig
engu varða þótt forsætisráðherrann danski
skipaði ráðherra vorn, sem hvern dansk-
an ráðberra; hann myndi því fylgja
stjórninni að málura, enda hefði hún alls
ekkert til saka unnið enn þá. Hann
kvaðst ekki telja sig í neinum ákveðn-
um flokk að öðru leyti, en eitt kvaðst
hann vera og ætla að verða gegnum
þykkt ogþunnt: rþingrœðismaðnru. —- „eg
er þingræðismaður, kæru borgarar“; —
kallaði hann stjóinarbótina „frelsiskjör-
grip“ og var harðánægður með meðferð
Hannesar Hafsteins á þessum kjörgrip. —
I seinni ræðum sínum vildi hann helzt
ekkert minnastá undirskriptarmálið, þótt
hann vekti fyrst umræður um það sjálf-
ur, — sagði þá, að hitt hefði verið spor
í sjálfstæðisátt, að fá ráðherrann skipaðan
samkvæmt stjórnarskránni, en þjóð vorri
iægju önnur annvirki nær garði, en að
eyða tíma í það að hugsa um réttindi
sín. Einar 80 þúsundir hefðu ekki ráð á
sliku; það hefði verið sök sér ef þjóðin
væri tín sinnum fjöimennari.
Jón Jensson sagði að keppinautur sinn
hefði haft ýms fögur orð um það, að hann
væri þingræðismaður og kvað það gleðja
sig, þvi sjalfur vildi hann einnig vera
þingræðismaður. — En því miður hefði
hr. G. B. sagt fleira,'sem sýndi berloga, að
hann væri ekki það, sem hann segðist vera.
— „Eg viðurkenni ekki“, sagði J. J. „að
ráðherrann hafi verið skipaður samkvæmt
þingræðisreglunni. Til þess þyrfti hann
að vera í samræmi við meiri hluta þings-
ins í aðalmáli þess, freisismáli þjóðarinn-
ar, landsréttindamálinu. En þegar hon-
um bauðst ráðherrastaðan hljóp hann ein-
mitt frá stefnu þingsins, er það allt og
hann sjalfur hafði talið lífsnauðsynlega til
þess að landsréttindunum væri borgið.
Hann tók á móti skipun sem danskt
stjórnarvald, þvert. ofan í kröfu og tilætl-
rrn þingsins. Þá var hann ekki lengur
i samræmi við þingið, — ekki við eitt
einasta atkvæði þar. Hann var í gagn-
stæði við allt þingið. Eg neita því, að
ráðh. hafi verið skipaður samkvæmt þing-
ræðisreglunni“.
Hann kvaðst vilja að þingið héldi
staðfastlega fram rétti sínum í þessu á-
greiningsmáli, sem það stóð svo fast á i
fyrra. -- Hér yrði vilji þingsins að ráða
meira heldur en ráðberrans. Hann furð-
aði sig á að Gf. B. þættist vera þingræð-
ismaður, en gerði sig þó ánægðan með
það, að ráðherrann væri í andstæði við
allt þirgið. Það væri þó ekki nóg, að
þingræðisráðherra hefði einhverntíma lýst
sig samdóma þinginu. Hann yrði að
vera, það einmitt þegar hann gerðist ráð-
herra. Óskaði hann að G. B. vildi sýna
betur fram á, að hann væri þingræðis-
maður meira en að nafninu tij.
Ekki þótti Jóni Jenssyni það horfa
til mikilJa bjargráða um atvinnumál vor,
þótt vér létum ganga á rétt vorn og
skeyttum ekki um sjálfstæðið. Ekki yrð-
um vér fleiri og voldugri fyrir það. „Fá-
tækur maður, sem heJdur fram virðingu
sinni og sjálfstæði, verður fyrir það meiri
maður og virðingarverðari en hinn ríki,
er skríður fyrir öðrum. Þær þjóðir, sem
sárt er um frelsi og sjálfstæði hafa held-
ur ekki verið eptirbátar annara í hvers
konar framfaramálum öðrum“. Yérþyrft-
um því ekki og ættum ekki aðkæfanið-
ur frelsistilfinningu og réttarmeðvitund
þjóðarinnar, með því að segja henni að
hún stæði henni fyrir þrifum. Þvert. á
móti: Af því að vér værum fátækir og
fámennir þá hefðum vér ekki ráð á því
að verða Jíka vesalmenni og aumingjar
og skríða fyrir öðrum.
Erindi sitt á þing sagði liann það, að
reyna að halda uppi landsréttindum vor-
um gegn ágangi danskra stjórnarvalda, j
og stuðla að því, að fyrirvari alþingis
yrði tekinn til greina. En eigi siður
myndi hann Játa sér annt um at.vinnu-
mál og framfaramál bæjarins og Jandsins,
eins og hann helði gert áður á þingi.
Úr kjósendaflokki töluðu þeir um
landsréttindamálið Einar Benediktsson,
Jón Ólafsson og Bjarni Jónsson frá Yogi.
Varð þar snörp viðureign en ekki löng,
þvi að þeim Jóni Jenssyni, Einari og
Bjarna varð Jítið fyrir að kveða þá „kaupa-
manninn“ og riddarann í kútinn eins og
við var að bfiast.
Jbn Ólafsson talaði langt mál til þess
að villa réttan málstað og verja yfirgang
Danastjórnar og léttúð H. H. og heyrðist
mönnum margt af því gamlar klausurúr
„B.eykjavik“, enda hafði Jón einhverjar
blaðarytjur í höndunum, sem hann var
að rýna í annað veifið. Hann sagði að
H. H. væri ekkium að kenna undirskript-
ina, því að hann hefði verið úti á hafi
þegar skipunin fór fram. Forsætisráð-
herrann bæri því alla ábyrgð á henni.
Báðlierra Islands hefði verið skipaður
svona í 30 ár(!!) (Aumingja manninn
minnti, að ísland hefði haft sérstakan
ráðherra síðan 1874). Það væri ekki að
áfella H. H. fyrir þetta, því enginn vissi
nema honum hefði þót.t leiðinlegt að vera
útnefndur svona. En hér væri ekkert
við að gera. Ef H. H. hefði neitað, þá
hefði mátt fá einhvern af þeim 80000
Islendingum, sem mynduðu þetta þjóð-
félag — eða að þeim frágengnum í öllu
falli einhvern dansJcan tnann. Hér væri
því alit með felldu.
Einar Benedihisson svaraði því, að
lengi mætti fá óvandaðamenn til að gera
það, sem rangt væri. En þá þótti hon-
um mí fara að verða lítiðúr þingræðinu,
ef ekkert mætti saka ráðherra fyrir nema
það, er vissa væri fyrir að enginn mað-
ur í föðurlandi Jóns Ólafssonar yrði
keyptur til að gjöra. — Hann skoraði á
kjósendur að neyta nú frjálsræðis síns, er
þeir fengi nú í fyrsta skipti að fullu. Nú
þyrfti enginn að óttast peningavald eða
embættisvald. Nú gæti enginn banka-
stjóri ógnað jþeim með reidda svipuna.
Nú gæti enginn valdsmaður horft atkvæð-
in út úr kjósendum eða ögrað þeim með
sakamálsrannsóknum til að kjósa sig. —
Guðmundur Bjömsson sagði þá að rét.t-
ast væri að iáta Einar Benediktsson út
af fundinum, af því að hann gæfi í skyn,
að Beykvíkingar hefðu verið háðir og ó-
frjálsir við kosningar að undanförnu. —
Einar kvað Guðmund þá eiga erindi á
þing, því að það myndi verða hans fyrsta
verk að reka alla þingmenn út úr salnum
fyrir það vantraust, er þeir hefðu sýnt
þjóðinni, er þeir gáfu út lögin um leyni-
legar kosningar.
Þá setti niður i riddaranum.
E. B. sagði að Færeyingar ættu hlut-
deild i þingræði, sem danskir þegnar, bótt
þeir hefðu engin sérstök landsréttindi.
Þetta gat J. Ó. ómögulega skilið og varð
sér til athlægis.
Bæðumenn þessir, sem nú voru nefnd-
ir, töluðu nokkrum sinnum. Yar ger
langmestur rómur að máli þeirra Jóns
Jen9sonar og Einars Benediktssonar. Tal-
aði Einar af hinni mestu snild og jrfir-
burðum og var það einróma mál allra á-
lieyranda, að aumri útreið hefði fáir far-
ið á fundi en þeir Jón Ól. og Guðmund-
ur læknir, enda setti svo niður í báðum
að þeir steinþögnuðu.
Eitt lítið atvik vakti talsverða eptir-
tekt. Nokkru eptir að E. B. hafði flutt
síðustu ræðu sina, þá gekk hann af fundi.