Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 29.09.1904, Blaðsíða 2

151
XVIII., 89.
fremur upp en deginum fyrir. Mann-
fjöldi var þar meiri saman kominn en
tölu yrði á komið. Við, sem ræður héld-
um, sátum á háum palli, en í hálfhring
undir og langt út frá niðri fyrir stóð
múgurinn. A pallinum var og söng-
flokkur fundarins, en það voru á annað
hundrað yngismeyjar; réðu þær söngnum
og var mesti unaður að heyra. Þau
kvæði voru sum ný, en flest gömul og
alkunnir skólasögnvar og önnur fjörug
ljóð. Allar ræðurnar ómuðu frá einum
og sama hjartastreng: sarnhug, og fognuði
yfir samlyndi Norðurlandaþjóða og kom-
andi brœðrálagi Jeg undirstryka þessi
orð, því að fátt var auðsærra, þótt eng-
inn segði það með berum orðum, en að
nýr Skandiavismus væri ósk og leynilegt
orðtak allra. Sænskur blaðamaður frá
Karlskrónu ságði meðal annars þessi orð:
„Engum dylst lengur samhugi allra lýð-
stjómarmanna á Norðurlöndum í friðar-
málinu. Og yfirleitt er svo komið sam-
lyndi vor Svíanna við Dani, þar sem
mest af fólskunni bar áður í milli, að ó-
friður milli vorra landa er eigi framar
hugsanlegur. En heldur er hættara við
þeim mögulegleika milli vor hinna frænd-
anna“. Því svaraði kona frá Noregi, er
mætti á þinginu i umboði bónda síns,
Sörensens ríkisrevisors; er hún skörung-
ur mikill og allra kvenna einörðust og
bezt máli farin og bar einna mest lof frá
borði allra ræðumanna, kvenna og karla
á þessum fundum. Hún fylgir jafnaðar-
mannaflokki Norðmanna. Hún talaði
langt erindi og eru mér minnisstæðust
ummæli hennar um friðarmál og bróð-
erni þjóða. „Frá hjartanu sprettur“ —
mælti frú Sörensen* — „lán og lífsyndi
karla sem kvenna, og eins heilla þjóða.
En hjartað nærist bezt á elsku og yl-
hvötum; hjartað þráir friðinn og vopn
þess eru hvorki hið kalda stál hernaðar-
ins né vélar og iaunsátur hrekkvísra
stjómarbragða. Niður með ofstopa og
eigingirni! Niður með illskunnar vopn
sem angra og særa og mest hina mein-
lausu. Blásum, börn og systur! bana-
vopnin úr höndum bæoda vorra, bræðra
og sona! Skrýðum sonu vora meðan vér
höfum móðurráðin, herklæðum hjartans
og ljóssins og kennum þeim meðmóður-
málinu þá list að hafa frið við alla menn“.
Frú S. minntist á viðskipti landa sinna
og Svía með nokkrum ljúfum og léttum
orðum, kvaðst alls engan ófrið óttast, sem
alvara yrði úr milli Svía og Norðmanna,
svo væri friðarstefnan föst orðin hjá báð-
um þjóðum, enda gjörðu jöfn skipti góða
bræður. Sérréttindin væri heilög eign
hvers þjóðfélags fyrir sig og það játuðu
allir heilvita jafnaðarmenn að þau væri
fyrsta boðorðið i fræðunum, fyrsta skil-
yrði góðs samlyndis. Allra fegurst talaði
þessi gáfukona um litlu félögin, heimil-
in. „Þau eru smá en mörg, en þar byrja
hinar smágjörvu taugar, er mynda hjarta-
*) Þessi Norðmannakona kjöri okkur dr. Jón
fyrir vini sína og „verndara11 á fundinum, sem
„náfrændur1- sína.
Þlúó /íDi.vv.
rætur ’þjóðanna, og þaðan dregur hvert
þjóðfélag að sér lífsanda ljóss og varma,
sem á að gefa þvi næring, þroska og
gleði“. Síðast kvaddi hún þingheiminn
með svo viðkvæmu erindi að hún sjálf
táraðist og eflaust flestir, sem orð henn-
ar heyrðu. Tvær ungar kennarastúlkur
háskólagengnar frá Stokkhólmi héldu þar
líka fyrirtaks góðar ræður, og svöruðu
danskar konur aptur og talaðist vel. Þótti
mér þetta tilkomumikið, og mælti þar hrif-
inn nokkur vinarorð í Islands nafni. Hafði
þá einn af ræðuskörungum Dana minnst vor
áður mjög fagurlega. En er eg stóð upp til
að tala og leit yfir hinn fjölmenna friðar-
söfnuð mundi eg engin atriðisorð og stóð
þar ráðalaus. Þá kom freistarinn til mín
og mælti: Ef þú vilt verða ódauðlegur,
þá byrjaðu svo: „Það er af oss mörlönd-
um að segja, að vér erum allir rifskinn,
sem aldrei sitjum á sárshöfði — —“
„Apage, Satanas! vik frá mér satan!“
svaraði jeg og svitnaði af reiði um leið
og jeg tautaði með sjálfum mér: „Satan
hefur og sama lag, hann situr um" mig
nótt og dag“. Síðan hóf jeg hátiðlega
mína tölu og hafði fyrir texta sátt og
samlyndi, sem er lífsyndi. Að öðru leyti
man eg ekki að herma hvað eg sagði, en
um vaxandi samlyndi við frændþjóðir
vorar var það, og mætti góðum undir-
tekturn.
Um kvöldið þutum vér heim til
Hafnar á eimlestinni. Og er við í myrkr-
inu svifum gegnum hina húmdimmu
skóga, með glampandi ljósagangi bæja
og byggða á milli, lét eg mig berast með
lokuðum augum og hugsaði um æfintýri
dagsins. Hvað var það? Yar það ekki
fagurt og töfrandi frumspil þess bjarta
sjónarleiks, sem mín augu fengi aldrei að
að sjá, en þó lýsti sál minni og hjarta
fram á heiðbjartar brautir komandi daga?
„Fram komu fyr — og að fullu sé! —
öll þau orð völu!“
Þriðja daginn, sem jeg var á þinginu,
var fundur haldinn úti á ströndinni við
Skodsborg og um leið skoðaðir allir hinir
fegursu lystistaðir þar við Eyrarsund.
Þaðan varð eg að hverfa frá miðjum
fundi, því skip mitt skyldi leggja af stað
morguninn eptir. Frá niðurstöðu þings-
ins get eg því ekkert sagt enn. Þó skal
jeg að endingu geta helztu málefna, sem
á dagskrá voru:
1. Hið danska friðarprógram var þetta:
að Danmörk — helzt í samráði við önn-
ur norræn ríki — lýsi því yfir, að hún
vilji vera hlutlaus í ófriði og sá réttur
hennar verði lögfestur til fulls;
að jafnaðardómstóll skeri úr öllum deil-
itm milli Dana og annara ríkja, en sér-
staklega þjóðanna á Norðurlöndum, og
að málefni Norðurslésvíkur verði friðsam-
lega útkljáð eptir grundvallarreglu eig-
in vilja og atkvæðisréttar.
2. Hin almennu verkefni fundanna voru
þessi:
a, hvernig geta friðarþingin bezt saman
unnið?
b, um frændsemis- og mannúðar-stefnu
norrænna þjóða
c, alþýðuhreifingarnar og kirkjan.
d, barnauppeldið og friðarstarfið.
e, Samvizka og herskylda.
Um ferðir mínar um Slesvík og Norð-
ur-Jótland hef eg ýmislegt rispað i önn-
ur blöð, sem eg hafði lofað smábréfum,
og er mér erfitt og tafsamt orðið (með
öðrum önnum) að uppfylla svo margar
skuldbindingar, enda mun sumra viður-
kenning verða sá vitnisburðurinn valdi,
að jeg só „allra vinur, og engum trúr“.
Eg verð því að sleppa nefndu ferðalagi,
og vísa til rAustrá'L. „ Vestra'1 og „Norður-
lands“. En vel má vera, að „Þjóðvilj-
inn“ (eins og hin blöðin) fái aptur grein
frá mér um annað efni ef hann vill nýta,
því það kalla jeg lítið vit að gangast
fyrir lit o: á blöðum. Jeg hefi aldrei
fylgismaður við flokka verið, heldur met
meira mínar eigin hugsanir og stefnur.
*
* *
„Þjóðv “ telur sér skylt að flytja grein
þessa enda þótt hann geti ekki að öllu
leyti fylgt friðarpólitík höf. Friðurinn
er ágætur en getur, eins og annað, orðið
of dýrkeyptur. En þegar skáldið vort
af guðs náð vill tala til lýðsins, hvort
heldur er i bundnu eða óbundnu máli,
þá er sjálfsagt að það fái orðið.
Atlis. rstj.
Latínuskölinn.
Ekki batnar enn.
Þjóðin hafði væhst þess, að reynt yrði
að bæta úr því geysilega ólagi, sem kom-
ið var á latínuskólann undir stjórn Bjarn-
ar Olsens og úr hófi keyrði fyrir aðfarir
hans síðasta vetur, — en það er öðru
nær, en það hafi verið gert, því miður.
Þegar frá er tekin brottför rektorsúr
skólanum, þá hafa ráðstafanir stjórnar-
innar farið i þveröfuga átt við það, sem
heilbrigð skynsemi og þekkin á skólan-
um hlýtur að sjáog viðurkenna, að heilla-
vænlegt er.
„Þjóðviljinn“ hefir vítt að makleg-
leikum hneykslið við afsetningu Bjarna
Jónssonar frá Vogi, sem bæði var hinn
stjórnsamasti í skóla, manna lærðastur og
ágætur kennari, sem allir piltar virtu og
báru til hlýjan hug.
Æstustu stjórnarsinnar hafa fært það
til málsbóta, að Bjarni hafi verið svo
harðsnúinn mótstöðumaður stjórnarinnar
í blaði sínu, að óþolandi agaleysi væri,
að stjórnin léti slika menn hafa atvinnu.
G-æti það haft ill eptirköst ef undirmenn
væru vandir á slíkt!
Annað stór-axarskaptið er nú orðið
heyrum kunnugt um land allt, skipunin
á æðstu stjórn skólans, þar sem öllum
kennurunum er ger fyllsti óréttur ogyf-
irkennari settur sá maður, sem ekki getur
tekið að sér að kenna nokkra einustu
kennslugrein* sem nú er í skólanum.
Þessi aðferð er svo óskiljanleg, að helztu
*) Hér er að vorri hyggju tekið um of
djúpt í árinni. Ritstj.