Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 24.02.1905, Blaðsíða 2

80
XIX., 8.
Belgía. Þar voru i öndverðum febr.
verkföll í mörgum kolanámum, svo að
40—50 þús. verkmanna gengu atvinnu-
lausir.
1 minningu þess, að í ár eru liðin 75
ár, siðan Belgía varð óháð konurigsríki,
er áformað, að þar verði á komanda sumri
ýrois konar hátíðahöld víða um land. —
Meðal annars verður sýning haldin i
borginni Líege, er hefst 1. maí, og stend-
ur yfir í 6 roánuði, eður til næstk. októ-
berloka. —- — —
Austræni ófriðurinn. I Mandsjúríinu
var háð stór-orusta 25.—29. janúar. —
Hershöfðingi Rússa átti upptökiu, og réð
á Japana í kafaldshríð, er stóð í fang
Japönum, svo að þeir áttu mjög örðugt
framsóknar. — I orustu þessari tóku alls
þátt 600—700 þús. rnanna, og varð or-
ustan afar-mannskæð, enda lágu lík 10
þús. rússneskra herrnanna á vígvellinura,
er orustunni lauk, og Japanar jáfca sjálfir,
að fallið hafi 7 þús. sinna manna; en að
líkindum hefir mannfallið verið miklu
meira, þvi að surnar fregnir fullyrða, að
af Rússum hafi 86—42 þús. fallið, eða
orðið óvígar af sárum. — Orustu þessari
lyktaði á þann hátt, að Rússar fengu ekk-
ert áunnið, og urðu að hopa norður fyrir
ána Hun-ho.
Mæit er, að Rús9a-stjórn hafi nú kvatt
Gríperiberg hershöfðingja heim, og sé hann
á heimleið, til Rússlands. — Sumar fregn-
ir fuiiyrða einnig, að Kuropatkin hershöfð-
ingi verði kvaddur heim, og bera þeir
þungar sakir hvor á annnan Kuropatkin
og Grípenberg, svo að herdómur verður
að líkindum látinn fjalla um mál þeirra,
og rannsaka framrnistöðu þeirra beggja.
Stössel, kappinn, er iengst varði Port-
Arthur, á nú einnig að mæta fyrir her-
dómi á Rússlandi, þykir hafa gefizt upp,
fyr en nauðsyn bar til, svo að matgir spá
því jafnvei, að iaunin, sem hann fær, verði
ef tjl vill í því fólgin, að hann verði skot-
inn, og sannast þá, að „íllt er íllum að
þjóna“, þar sem harðstjórnin á Rússlandi
á hlut að máli. — —
Fregnir af verkföllum, mannvígum í
ýmsum borgum á Rússlandi, o. fL, verða
að bíða næsta nr. blaðsins.
•'i.
Danska nýiendu-sýningin.
íslenzk sýning samt.
Síðustu fregnir frá Kaupmannahöfn
fullyrða, að danska sýningarnefndin hafi
nú ályktað, að láta íslenzku sýninguna
fara fram á sumri komanda, hvað sem
tautar.
Það eru undirtektir Reykjavíkur-
nefndarinnar, sem þessu valda, og svo
ekki síður hitt, að Islendingar í Kaup-
mannahöfn, sem í aðal-sýningarnefndinni
eru (prófessor Finnur Jónsson, stórkaup-
maður Thor. E. Julinms, og dr. Valtyr
Guðmundsson), hafa heitið, að vera áfram
í nefndinni, og ljá henni fylgi sitt.
Að því er ráðherra H. Hafstein snert-
ir, hefir hann að vísu eigi gengið aptur
Þjóðviljinn .
inn i dönsku sýningarnefndina, þykist
eigi vilja setja á sýninguna „opinberan
stimpil“, en rær á bak við, og lætur
venzla- og vina-fólk sitt í Reykjavík
heita sýningunni fylgi sinu, eins og bent
var á í siðasta nr. blaðs vors. — Skiln-
ingurinn á framkomu ráðherrans, sem
þar var lýst, hárréttur, og tvöfeldni hans
i málinu er það því, öllu öðru fremur, að
kenna, að íslenzk sýningar-ómynd verður
haldin í Kaupmannahöfn í sumar, ís-
lendingum jiver-nauðugt.
Framkoma þeirra þriggja íslendinga
í Kaupmannahöfn, sem í dönsku sýning-
arnefndinni eru, mælist að sjálfsögðu
einnig mjög illa fyrir, þvi að þrátt fyrir
tvöfeldni Reykjavíkur-nefndarinnar, þá
er talið vafalaust, að þeir heföu getað
aptrað sýningunni, ef þeir hefðu beitt sér,
og neitað aðstoð sinni; en þeir hafa eigi
viljað sfcyggja höfðingjalýð Dana, setn
við sýninguna er riðinn, fremur en ráð-
herrann, og venzla-lið hans.
Það er gamla sagan, að hugsa meira
um sjálfan sig, og koma sér í mjúkinn,
en um sóma þjóðarinnar.
Bókarf regn.
Dr, Þorvaldur Thoroddsen. Land-
frœðissaga Islands. I. —IV. Bindi. Reykja-
vík og Kaupmannahöfn. 1892—1094.
(1. bindi 260 bls., 2. bindi 368 bis., 3.
bindi 334 bls., 4. bindi 410 bls. = 1372
bls.)
Eg sá í „Norðurlandi“, 5. desember
1903, eitthvað eptir „lárviðarskáldið“,
sem átti að vera „ritdómur“, og þarstóð
um landfræðissögu dr. Þorvaldar, að
„menn viti ekkert, þegar menn hafi lesið
hana; þar kenni svo margra grasa“(!).
Þetta var þá þakklætið fyrir 20 ára starf,
framborið af manni, sem auðsjáanlega er
ekki fær um, að dæma um slíkt verk;
það er auðséð, að klerkurinn hefir farið
að dæmi annara ritdómara vorra, að lesa
ekki formála fyrir bókum, þar sem höf-
undarnir gera grein fyrir, hvern tilgang
þeir hafi haft með verk sín, og þar með
gefið bendingar um, hvernig skuli dæma
þau. Enda er optast lítið gefandi fyrir
rituóma hér, þar sem þeir eru optast nær
byggðir á kunningsskap, óvild, eða ein-
hverju þess konar — eða þá alveg geng-
ið fram hjá bókum, og það jafnvel, þótt
blöðunuur hafi verið sendar þær —, nema
ef „Gyldendal“ gerir það, þá er heilum
summum dembt í fólkið, um ómerkileg
kver, sem enginn fær, og enginn hér
skilur; en -
„G-yldendal
gekk á svörtum brókum —
Gyldendal
gaf mér nóg af bókum —
Gyldendal“! —
Það hreif.
En um þetta verk er þagað. Svo lít-
ur út, sem höfundurinn sé ekki i náðinni
hjá blaðamönnunum.
En nú er langt síðan — eða réttara
sagt: slíkt ritverk hefir aldrei verið út-
gefið af íslendingum, bæði að stærð og
frágangi. Þess ber og að geta, að þetta
er frumsamið verk, g]ört eptir eigin rann-
sóknum höfundarins. — Þessu vill sira
Matthías sópa burtu, sem ónýtu, og blaða-
maður er strax viljugur, til að breiða út
þennan sleggjudóm meðal almennings;
og enginn mun trúa því, að hannt! hafi
lesið allt þetta verk út í æsar, enda er
hann einnig alls ófróður í náttúruvísind-
um, og aðgang til heimildarritanna hefir
hann ekki, fremur en aðrir.
Sleggjudómur þjóðskáldsins er því
hreinasta snilliyrði — „general“-heimska
í fám orðum.
Yér erum óvanir að sjá frumritaða
bók hér (að undanteknum Ijóðakverum;
fræðandi rit þekkjast hér ekki, nema ó-
nýtar skólabækur, sem þá eru sumar
þýddar, en sumar stolnar, eða hálf-stoln-
ar, frá útlendingum). Og enn fremur er
það óvanalegt, að einn maður, auk margra
og örðugra embættis-anna, skuli hafa
haldið út, og haft elju og þrek, í tutt-
ugu ár, til að safna til, og semja, annað
eins verk, svo óþakklátt, sem það er,
eins og vandi er, hér úti á voru landi,
svo sem nú sýndi sig þarna, sem eg hef
bent á — ekki einungis upphvatningar-
laust, heldur og þrátt fyrir hnútur og
ögranir, sem hefðu vel getað hamlað
verkinu, og jafn vel eyðilagt það, hefði
höfundurinn látið þess konar fá á sig.
Enda hefir ekki sú dómadags lofdella
verið rituð um neitt verulega fræðandi
rit, eins og ósjaldan sóst nú um smá-
skítleg Ijóðakver, sem eiga að vera svo
merkileg, að menn skyldu ætla, að þetta
væri himnafæða, eða „manna“, í hinni
póiitisku og ófrjósömu eyðimörku, sem
bíður vorgróðans og aldinfegurðarinuar,
eptir að þjóðskáldið hefir farið um hana
sínum blessandi, og lífgandi, friðarhönd-
um, og jafnað allt ósamlyndi meðal Dana
og Islendinga, eptir að hann er búinn að
pólitisera við Albertí, og njóta listarinn-
ar saman við greifa og baróna, á hinum
dýrðlegu setpöllum konunglega leikhúss-
ins í Kaupmannahöfn. •
Dr. Thoroddsen hefir ítarlega sýnt í
formálanum, hver tilgangur þessa mikla
verks sé, og hvernig eigi að skoða það;
lrann átti að ráða því sjálfur, og það
hefir hann gert- Goethe segir: „Niemand
hat das Recht, einem geistreichen Manne
vorzuschreiben, womit er sich beschafti-
gen soll“.
Það, sem er alveg óaðgengilegt fyrir
oss alla, það hefir dr. Þorvaldur grafið
upp, og gefið öllum kost á að ;sjá. Og
opt hefi eg furðað mig á, hversu mikið
og illmannlega hefir verið ritað um ís-
land. Það er eins og langflestum út-
lendum ferðamönnum hafi verið svo per-
sónulega illa við landið og fólkið, að þeir
vita ekki, hvernig þeir eiga að láta, til
þess að velja oss háðungarleg smánar-
yrði. — Það er gaman að bera þetta sam-
an við ýrnsar Asíuþjóðir, sem þó eru
ekki taldar með villiþjóðum — eða jafn
vel eymdarlifið, og hinn viðbjóðslega ó-