Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 27.03.1905, Blaðsíða 1

Verð árgangsins (minnst ■
52 arkir) 3 lcr. 50 aur.;
erlendis 4 kr. 50 aur., og j
í Ameríku doll.: 1.50.
Borgist fyrir júnímán-
aðarlok.
ÞJÓÐVILJINN.
---- j= NÍTJÁNDI ÁE9ANGOR. =}=
---■+—ts>M= RITST.l ÓBI: SKÚLI THOiiODDSEN
(öMG?---A---
Vppsögn skrifleg, ógild
nema komin sé til útgef-
anda fyrir 30. dag júní-
mánaðar, og kaupandt
samhliða uppsögninni
borgi skuld sína fyrir
blaðið.
M 13. II
Bhssastöðum, 27. marz.
19 0 5.
Ifna og iidavélar
selixi*
IV I
an
mmsson.
Öheppilegar tiUögur.
I r:ý útkomnu hepti af „Eimreiðiimi“
(I. hepti XI. árg.) er grein eptir útgef-
anrlann, dr. Valty Guðmundsson, sem ber
fyrirsögnina „Embættisgjöid Isiandsu.
Grein þessi er að ýmsu leyti all-at-
hugunarverð, og öfgakennd, og ber þess
ljós merki — þó að sumt sé þar vel sagt,
og réttilega athugað —, að höfundurinn,
sem verið hefir heimilisfastur i Damnörku,
siðan liann varð stúdent, er eigi svo kurm-
ugur högum og háttum hér á landi, sem
æskiiegt væri.
Að þessu sinni ætlum vér þó eigi að
fara út í aðal-efni greinarinnar, en vilj-
um að eins mótmæla tveim fjarstæðum,
er koma fram í greininni, og snertir
önnur þeirra læknaskólann, en hin lærða
skólann.
Að því er læknaskólann snertir, fylg-
ir dr. V. G. fram þeirri skoðun, að rétt-
ast væri, að leggja hann niður, þar sem
það myndi bæði spara fé, og veita oss
betri lækna, enda sé læknaskólinn nú
orðinn ónauðsynlegur, þar sem eigi sé
þörf fleiri lækna árlega, en baígt sé að
fá frá háskólanum. „Að halda lækna-
skólanum er því i rauninni sama“ — seg-
ir hann — „sem að verja árlega 10,000
kr. af landsfé, til þess að sjá um, að land-
ið fái bnytari lækna, en annars mundu
fást, án eins eyris kostnaðar fyrir lands-
sjóðu.
Dr. V. G. heldur því fram, að hversu
ágætir kennarar, sem veljist til lækna-
skólans, hljóti þeir að úreldast, og sé ó-
mögulegt að fylgjast með öllum þeim
hraðfleygu framförum, sem árlega verði í
læknisfræðinni; en þessari staðhæfing
hans verðum vér algjöiieya að mótmæla,
þar sem allra framfara, sem í læknisfræð-
inni verða, er þegar getið í öllum helztu
læknisfræðíslegu tímaritum, og jafn tíðar
sem ferðir eru nú orðnar til Islands, get-
ur það því aldrei dregizt lengi, að lækna-
skólakennararnir fái vitneskju um nýjung-
ar þær, sem í læknisfræðinni verða.
Að þeir, sem læknisfræði nema við
háskólann, séu, eða hljóti, almennt að
verða nýtari læknar, en þeir, sem nema
við læknaskólann, er og órökstudd stað-
hæfing; það mun verða upp og niður um
það, enda eigi örðugt, að nefna lækna frá
læknaskólanum, er stórum hafa þótt taka
öumum háskólamönnum fram, þó aðþað-
an hafi einnig komið stöku ágætis læknar.
Yerkleg æfing, sem læknaefni nú eiga
kost á i Reykjavík, er og alls eigi lítil,
og þar við bætist svo vera þeirra á spít-
ölum í Kaupmannahöfn, að afloknu
námi, auk þess er gera má ráð fyrir, að
sem kennarar séu að eins teknir færustu
menn frá háskólanum.
Eins og læknaþörfin er rík hér á
landi, væri það einnig alveg ófyrirgefan-
legt hugsunarleysi, að láta reka á reið-
anum, að því er það snerti, hvort vér
fengjum næga lækna frá háskólanum, og
litlar likur til, eio þeir, sem þar hefðu
verið að embættisnámi, má ske 6—8 ár-
in, gerðu sér ac^ góðu ýms útkjálkahér-
uðin hér á landi, þar sem ferðalög eru
afar-örðug, en aukatekjur litlar, enda er
og sjónin sögu ríkaii í því efni.
Það væri þvi stakasta fósinna, að
leggja niður stofnun. sem þjóðinni er bráð-
nauðsynleg, og hefir rojnzt hin nýtasta,
enda þótt eigi sé litiðtil þess manntjóns,
er háskólanóm islenzkra stúdenta hefir
fyr og síðar bakað þjóðfélagi voru.
Miklu nær, ef eitthvað þykir að lækna-
skóla vorum, að hlynna enn betur að þeirri
stofnun, en gjört hefir verið.
Annars verðum vér að líta svo á, sem
dr. Valty'r sé eigi fær, til að dæma, um
það, hvernig læknar frá læknaskólanum
hafa reynzt hér á landi; til þess brestur
hann um of kunnugleik, sem eðlilegt er,
og dómur hans um læknaskólann verður
því að skoðast, sem afleiðing hinnar löngu
tjarveru hans frá ættjörðinni, og þar af
! leiðandi ókunnugleika.
Þrátt fyrir öll ummæli dr. V. G. í
> þessari grein hans um „þjóðardrambu, og
; „þjóðræknisgaspraraý er „æpi hástöfum:
vór verðum að eiga allar okkar mennta-
stofnanir í landinu“, verðum vér að telja,
(i(7 sú sl'oðun sé í fyllsta máta réttmœt, og
teljum honum ofætlun, að ætla sér að
teija Islendingum hughvarf í því efni,
og það er því óefað alveg hárrétt niður-
stfiða, sem liann kemst að í grein sinni,
að þessi tillaga hans, um niðurlagningu
læknaskólans, muni engan byr fá.
En sama vonum vér og, að niðurstað-
an verði, að þvi er þá tillögu dr. V. G.
í nefndri „Eimr.u greiu snertir, að afneina
ailan námsstyrk við lærða skólann, og láta
pilta greiða kennslugjald, sem hann ger-
ir ráð týrir, að numið gæti 4 þús. króna
á ári, enda. þótt fátækum sveitapiltum
væri veitt undanþága.(I)
Nómsstyrkurinn við lærða skóiann, og
gjafkennslan, sem þar er veitt, hefir að
undanförnu hjálpað mörgum fátæklingi —
j meðal annars dr. V. — til náms, sem eigi
hefði átt þess neinn kost ella, oy það er
þessu að þakka, að fátœkir bœnda, oy jafn
vel húsmanna og verkamanna, synir, hafa
hlotið embœtti hér á landi, en embœttin eiyi
yetað orðið einkaréttur embœttismanna- og
efnamanna sona, og er þetta atriði eigi
þýðingarlítið, heldur afar-mikilsvert fyrir
þjóðfélagið.
Lærði skólinn hefir að þessu leyti ver-
ið „demokrafisku stofnun, og það á hann
að halda áfram að vera, og furðar oss
stórum, að dr. V. G. skuli eigi vera þetta
ljóst, eða vilja st.arfa á móti þeirri stefnu.
Að námst.yrkurinn, og gjafkennslan,
geti leitt til þess, að fleiri sæki skólann,
og lúki strrdentsprófi, en nauðsynlegt er,
vegna embættanDa, sjáum vér eigi, að
neitt geri til, því að bæði er þá um fleiri
að velja til em.bætíanna, enda enginn
skaði neinu landi. að hafa fleiri menntaða
menn, en i embættum sitja, og 'verði
stöku slíkir menn að litlu Dýtir, eða
„slæpingaru, eins og dr. V. titlar þá, þá
er það ekki menntunarinnar, eða skólans
sök, heldur fyllstu líkur til, að slikir
menn hetðu þá orðið eigi að síður lítils
nýtir í embættum, eða í öðrum stéttum
þjóðfélagsins.
Yér teljum því óráðlegt, að minnka
námsstyrkinn við lærða skólann, sem
nokkru nemur, og kennslueyri við skól-
ann algjörða fjarstœðu, er gæti haft ó-
heppileg áhrif fyrir þjóðfélagið. Vór
verðniu í þessu, sem fleiru, að lita á á-
stæður landsbúa, en eigi á það, hvernig
til hagar í öðrum löndum, þar sem á-
stæðurnar eru allt aðrar, efnahagur al-
mennings betri o. s. frv.
Á hinn bógínn er vonandi, að sá tim-
inn komi — þótt langt eigi í land —,
að „Bræðrasjóðuru . skólans verði svo öfl-
ugur, að haun geti gert námsstyrkina ó-
þarfa, og þó, en ekki íyr, er tími kom-
inn, til i ð létta þeim kostnaðinum af
landssjóði.
lÆiTTrTTTT—
ÚtiöncL.
Eússar bíða stórkostlegan ósigur.
Herliði þeirra í Mandsjúríi sundrað.
Útlendar fregnir hafa nú borizt til 14.
marz síðastl., og var þá svo komið stór-
orustunni í grennd við Mukden, er getið
| var i síðasta nr. blaðs vors, að Kússar
I höfðu farið algjörlega halloka, og naðu
Japanar borginni Mukden á sitt vald 10.
marz, og fengu þar afar-mikið herfang,
bæði í vopnum og vistum, og hefir Oyania,
yfirhershöfðingi Japana, flutt þangað að-
al-herstöðvar sínar.
Alls höfðu Rússar 300 þús. manna í
orustu þessari, en hafa nú að eins 100
þús. eptir, því að 100 þús. er talið, að
Japanar hafi haudtekið, og 100 þús. falln-
ar, eða óvígar af sárum.
Ber öllum sögnum saman um, að or-