Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 20.05.1905, Blaðsíða 1

Verð árgangsins (minnst j
52 arkir) 3 kr. 50 aur.; j
trlendis 4 kr. 50 aur., og j
í Ameríku doll.: 1.50. \
Borgist fyrir júnímán-
aðarlok.
ÞJÓÐVILJINN.
— Nítjándi ÁSÖANGUH. =|..—
.—»■—gso=|= RITSTJÓRI: SKÚLI THORODDSEN. -
Uppsögn skrifieg, ógild
nema komin sé til útgef-
j anda fyrir 30. dag júní-
i mánaðar, og kaupandi
i samhliða uppsögninni
horgi skuld sína fyrir
blaðið.
M 21.
Bessastöbum, 20. MAÍ.
19 0 5.
Ifna og lldavélar
selur
rgrímsson.
litsímasamningurinn.
Þyí optar sem menn lesa ritsímasamn-
inginn fræga(!), því Ijósara verður mönn-
um, hve óþrjótandi axarskapta uppspretta
hann er, frá sjónarmiði vor Islendinga.
Eitt atriði, meðal margra, sem sleppt
var að minnast á í 16. nr. blaðs vors, er
ákvæði 3. greinar samningsins, þar sem
segir: „Endurgjald fyrir afnot landsím-
ans islenzka tiltaka íslenzk stjórnarvöld,
fyrir innlend simritaviðskipti“. — Af
þessu er það Ijóst, að danska mannvirkja-
ráðjherranum er ætlað, að ákveða endur-
gjald fyrir símritaviðskipti, sem send eru
með landsímanum, ef þau eiga að send-
ast til útlanda, eða koma frá útli'indum.
Landsíminn er, samkvæmt ritsíma-
samninginum, íslenzk eign, en þó á dansk-
ur ráðherra að ráða því að öllu leyti,
hvaða borgun vér fáum, ef útlend sím-
ritaskeyti eru sond með honum, og þing
°g þjóð verður að þegja, hvernig sem
honum þóknast að beita valdi sínu í því
efni.
En nú er það ljóst, að landsíminn
verður einmitt aðallega notaður, til þess
að flytja skeyti milli íslands og útlanda.
— Það verður verzlunarstéttin, og stærri
útgerðarmenn, innlendir og útlendir, sem
mest munu nota hann.
Tokjumar af símritaskeytum, sem að
eins eiga að fara milli manna innan lands,
verða sárr -óverulegar, að minnsta kosti
fyrst um sinn, svo að auðsætt er, að
landsíminn hlýtur að verða þjóð vorri
versti baggi.
Þetta atriði, að láta danskan ráðherra
skipa fyrir um endurgjald fyrir útlend
símritaskeyti, er send eru með landsím-
anum — sem auðvitað er engu siður ísl.
sérmál, en t. d. ákvæði um burðargjald
með póstum hér innan lands —, það er
og afar-særandi fyrir sjálfstæðistilfinningu
íslendinga.
Og þetta skrifar íslenzki sérmálaráð-
herrann undir(!)
En það er ekki nóg með það, að
danski ráðherrann hefir vald til þess, að
ákveða gjald þetta, sem honum sýnist,
og þykir dönskum hagsmunum hentast,
heldur er og vafasamt, hvort það er ekki
blátt áfram meining samningsins, að nor-
ræna fréttaþráðarfélaginu beri endurgjald-
ið fyrir öll simritaviðskipti, sem send eru
: yfir land, og koma frá útlöndum, eða
' þangað eiga að fara, sbr. 6. gr. samnings-
ins, sem segir, að ef vér notum rétt þann,
| sem þessi grein heimilar, til að koma
\ upp útbúnaði til þráðlausrar firðritunar
| — á vorn kostnað — milli Færeyja og
| einhvers staðar nærri Beykjavík, þá eigi
félagið að fá „sama gjald fyrir hraðskeyti
þau, sem send eru með kinum þráðlausa
útbúnaði, eins og fyrir sæsímahraðskeyti
frá Islandi, og þangað, eða yfir Island'1.
Að minnsta kosti er hér, sem víðar,
um óljóst atriði í samninginum að ræða,
og þar sem danski mannvirkjaráðherrann
— eptir viturlegri(!) tilhögun hr. H. Haf-
stein’s — hefir einn vald til þess, sem
hæztiréttur væri, að skýra öll ákvæði
samningsins, þá er það á hans valdi, að
láta félagið hafa allar tekjur af sendingu
útlendra hraðsJceyta yfir Island, ef honum
svo sýnist.
Og Islendingar verða að gera sór það,
sem annað, að góðu, ef þeir samþykkja
þenna annálsverða ritsímasamning.
Annars er naumast auðið, að leggjast
marílatari fyrir danska valdinu, en hr. H.
Hafstein gjörði, er hann afsalaði landi
sínu öllum rétti til þess, að geta leitað
dómstólanna, hversu sem þetta danska
stórgróðafélag kynni að traðka rétti Is-
lendÍDga í máli þessu, og seldi allt á vald
danska mannvirkjaráðherrans.
Slik frammistaða mun einsdæmi um
víða veröld, enda eigi við öðru að búast,
þegar skáldi er ætlað, að gera ýmis kon-
ar samninga, og fást við marg-háttuð störf,
sem vissulega heimta allt annað, en að
menn séu í skálda-yrillum, og hafi hug-
ann við allt annað, en um er að ræða,
því að yfirleitt er það undantekning, ef
skáldin eru hagsýnir framkvæmdarmenn,
og meðal þeirra undantekninga er hr, H.
Hafstein eigi, þótt hann sé að ýmsu leyti
hæfileika-maður.
Og svo er réttur vor til ritsímasam-
bandsins svo meistaralega tryggður, eða
hitt þó heldur, að þó að sæsíminn milli
íslands og Færeyja sé slitinn 4 mánuði
í senn, og þó að það komi fyrir þrisvar
i á ári — ef eitthvað er lappað við hann
í svip, áður en hverir fjórir mánuðir eru
liðnir, þó að hann slitni strax aptur —,
þá eigum vér þó að greiða félaginu fullt
árgjald, 35 þús. árlega(!)
Það getur þvi farið svo, að landið sé
sama sem ritsímalaust eptir, sem áður, en
hafi að eins þá á«ægjuna, að verða að
borga félaginu, og megi i 20 ár ekki
hreifa hönd, né fót, til að koma á öðru
hraðskeytasambandi við útlönd.
Það má því með sanni segja, að „ekki
sé gaman að guðspjöllunum“, og því er
það lífsnauðsyn fyrir þjóðina, að risa nú
upp, sem einn maður, og láta þingmenn
sína Jiindra, að land vort sé flekað, og rú-
ið, eins og þessi ráðJxerrasamningur fer
fram á.
Hinn gifurlegi viðhaldskostnaður, að
því er landsímann snertir, og endurnýj-
un hans öðru hvoru, ef til vill ál5 —20
ára fresti, getur komið landi voru í svo
voðalegar fjárhagslegar ógöngur,að Islend-
ingar bíði þess seint bætur, sérstaklega þar
sem samningurinn er svo hörmulega úr
garði gerður, að megnið af tekjum þeim,
er landsiminn gæti gefið af sór, er í 20
ár tryggt dönsku stórgróðafélagi.
Á hinn bóginn má þjóðin þó eigi
missa sjónir á því, hve mikilsvert það er,
að kornast sem fyrst í hraðskeytasarnband
við umheiminn, og er því sjálfsagt, að
kosta kapps um, að Jioma á hptskeytasam-
bandi, sem telja má víst, að ekki verði
oss að eins mun ódýrara i byrjuninni,
heldur og kostnaðarlítið, er til viðhalds-
ins kernur.
Yfir loptskeytasambandinu ættu Islend-
ingar einnig sjálfir að geta haft öll yfir-
ráðin, í stað þess að vera í vasa danska
mannvirkjaráðherrans, og danska frétta-
þráðarfélagsins, og þarf eigi að lýsa því,
hve afar-mikla þýðingu það hefir.
•...............•
fjit og mdl, og íleira.
i.
Fyrir löngu heíir verið sagt: „málið er mað-
urinn“, og „maðurinn er máiið“ — en þessar
setningar benda á það, að margra grasa muni
kenna, er rita skal um það efni, því í rauninni
felur það í sér allt líf manna og alia hagi lífs
manna og þjóða. Því meira, som máliuu fer apt-
ur, því n.eira veikist þjóðlífið. Ekki er þessum
orðum samt beint að ritstjórum fjögra stærstu
blaðanna hér sunnanlands („ísafold“, „Fjallkon-
unni“, „Þjúðviljanum“ og „Þjóðólfi“ — þó að
stöku orð mætti taka fram, sem sumum kynni
miður að líka, þvi að málfærið á öllum þessum
blöðum er gott í Lieild sinnij. Eg hefði raunar
átt að telja „Reykjavík11 með, en eg afsaka mig
með því, að hún er ætluð til að vera auglýsinga-
blað, og þar er minna um langar ritgerðir, en
ritstjórinn er fæddur málfræðingur ogeinkarvel
að sér í málinu, og má því minna á orð hans í
„Nýju öldinni11, sem allir munu hljóta að fallast
á; þau hljóða svo: „Það er víst vandfundinn
maður, sem út hefir skrifazt hér af latinuskólanum
síðustu 20 árin, og getur skrifað þolanlega ómeng-
að móðurmál sitt — og það stendur á litlu, hvort
frumsamið er eða þýtt, þvi allt er hugsað á dönsku,
erda vandar nú engin um mál ábókum, og þyk-
ir enda hótfindni, ef ekki illkvittni, að gera það.
Þetta er sorglegt og alvarlegt, og væri ekki van-
þörf á að rita sérstaka ritgerö um misþyrmingu
móðúrmálsins. Ef menn unna móðurmáli voru,
tjáir ekki að láta það á sig fá, þótt höfundar
styggist við slíka aðfinningu, enda er það ekki
ætlandi nema þeim, sem vitgrennri eru en í með-
allagi“.
Þó að þessi orð Jóns Ólafssonar séu i alla
staði rétt, þá þarf ekki að hugsa ti) að nokkur
maður taki þau til greina. Verkin sínamerkin.
Þarf ekki annað en minna á ritstjórnargreinarnar í