Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 20.05.1905, Blaðsíða 2

82
Þjóðvljiinn.
XIX., 21.
„'Eimreiðinni, þar sem „Idealisminn“, „Opport-
nnisminn“ og „Realisnjinn“ veifa sínum dansk-
dröfnóttu fánum á víxl við „Iledonismann“, og
aðra — „isma“ þjóðskáldsins, og nú seinnst er
„Spíritisminn“ seztur á iaggirnar. En þegar allt
er hugsað á útlenzku, þá er ekki von að öðru
visi fari. Eins er þessu varið með stafsetning-
una; sumir (raunar fáir enn sem komið er( gera
það sem þeim er unnt til þess að afskræma
málið með „míinu“ frá „Mívatni'* og öllum þeim
afkáraskap, sem „Ingólfur" flutti forðum daga.
Þar sáust skrípamyndir eins og „igsi“, „kve“,
„ÍBt“ og margt fleira, jafn vel nöfn manna
voru afbökuð, sem er alveg ólöglegt, svo sem
„Triggvi", og sömuleiðis örnefni, t. a. m. „Eija-
fjörður" — þó að slíkt stæði á sinum tíma í
„Fjölni", þá er ekki mark á þvi takandi; því ef
útlendir menn, einkum þeir sem nokkra málfræð-
islega hugmynd hafa, s.ei þetta, þá mundu
þeir alls ekki átta sig í málinu: Þeir mundu
leiða „keyft“ af „kaufa", „djúft" af „djúfur",
„kafteinn“ af „kaf“ og „teinn" o. s. fr., og engin
orðabók mundi duga þeim; þoir sem þannig rita
hafa enga tilfinningu fyrir máli, en vilja hafa
„fuglamál11 eða „dýramál"; þeir eru eins og Am-
eríkumaðurinn, sem sagði þessi „gullvægu" orð:
„a word is a word without meaning". Meining-
arlaus orð eru ómork. og eiginlega engin orð,
heldur hljóð; og öll rannsókn málfræðiuga lýtur
að því að rýna eptir uppruna orðanna, til þess
að komast að meiningu í þoim. En þetta verð-
ur aldrei með tómri framburðar-stafsetningu.
(Eramh.;
Um störf lanbúnaðarnefndarinnar
er „Þjóðv.u ritað úr Norður-Isafjarðar-
sýsln li. apríl síðastl.:
„HÍDgað eru nýlega komin frumvörp
landbúnaðarnefndarinnar, og eru sum
þeirra sjálfsagt góðar réttarbætur, en mikil
vonbrigði munu það mörgum þykja að
nefnd þessi hefir að kalla alveg gengið
fram bjá byggingar- ábúðar- og úttektar-
lögunum 12. jan. 1884. Sum ákvæði þeirra
laga eru þó mjög ranglát, og því brýn-
þörf að breyta þeim. Allur þorri lands-
manna mun því hafa talið það eitt af
aðalhlutverkum þessarar nefndar, að end-
urskoða rækilega þessa löggjöf. Það er
að vísu auðsjáanlega markmid nefndar-
innar að styðja sem mest að sjálfs ábúð;
en þótt frumvörp hennar í þá átt verði
lögleidd innan skamms þá á það vissu-
lega langt i land að leiguábúðin hverfi,
og þess vegna var sjálfsagt að bæta kjör
leiguliðanna, sem auðið varð, með hag-
kvæmri ábúðarlöggjöf, er um leið myndi
og styðja mjög að ræktun landsins, og
nær þetta einkum til leiðuliðaábúðarinn-
ar á einstakra manna eignum. Samkvæmt
skýrslu nefndarinnar eru þessir leiguliðar
um 3000. Það mun sannast, að þessi
fjölmenni fiokkur bændastéttar vorrar
fækka ekki til muna um langan aldur,
þótt greitt verði fyrir sjálfsábtíð hans á
þenna hátt, er nefndin ræður til, en með-
an ábúðarlöggjöfinni ekki er breytt býr
allur þessi flokkur ísleDzkra bænda við
meiH og minni, afar-kosti, og reyns'ian
hefir marg-sýnt, að kjör leiguliða á bænda-
eignunum eru sannkallað böl fyrir land-
búnaðinn og verulegur þröskuldur fyrir
ræktun landsins; má nefna þar til ákvæði
ábúðarlaganna um ábúðatimann, jarðabæt-
ur ieiguliða, jarðarhús, úttektir jarða o.
fl., sem koma miklu harðar niöur á leigu-
liðum bændaeignanna, en þjóðjörðunum.
Það er miklu meiri nauðsyn á, að stuðla
tii þess á allan hátt, að bændaeignirnar
komizt sem fyrst allar í sjálfsábúð, en að
hlaupa til að selja allar þjóðjarðir. Land-
sjóðurinn getur verið fyrirmyndarlands-
drottinD, og honurn er innanhandar, að
fara svo vel með leiguliða sina, að þeir
hafi litla ástæðu til að sækja, fast eptir
sjálfsábúð; hafa þjóðjarðir og jafnan verið
leigðar með miklu betri kostum, en bænda-
jarðir, og mætti þó vera miklu betur ef
þingið hugsaði ekki moira um að hafa
sem mestar beinar tekjum af þjóðjörðun-
um, heldur en um ræktun landsins. Apt-
ur á móti er það kunnugt, að landsdrottn-
ar bændaeigDanna bugsa margir mest um
það, að hafa sem mestar tekjur af jörð-
unum, en sárlitið um ræktuD þeirra, og
þess vegna hefir meðferð þeirra á leigu-
liðunum verið til stórtjóns fyrir leigulið-
ana, jarðirnar og ræktun landsins, og þettu
þjóðmein hefir löggjöfin hingað til miklu
fremur aukið, en grætt. Það gæti enda
verið álitamál, hvort það væri ekki eins
heppilegt fyrir ræktun landsins, að iand-
sjóður fengi forkaupsrétt á öllum oin-
stakr manna eignum er seldar væri, eins
og að selja þjóðjarðirnar takmarkalaust'.
Kni Vestmanneyjum
or „Þjóðv.“ ritað 4. mai síðastl.: „Veðrátta
hefir siðan um nýár verið optast mjög storma-
söm; i janúar og febrúar nær sifeld hvassviðri
sitt á hverri átt, í marz nær stögugir austanstorm-
ar, í april norðankuldar fyrstu 10 dagana, stund-
um með hvassviðri, þá austanstormar til þess 18,
en siðan hefir optast verið fremur hægð á veðri. |
Ekki hefir veturinn hér frostharður verið, í janú-
ar hæzt 12°, í febrúar -j- 10°, í marz að eins
-i- 6° ug í apríl 9,6° aðfaranótt þess 5. Afleið-
ing af frostaleysinu er það, að hér er ekki nærri
nógur is í ishúsinu, eigi unnt að ná nógu af
honum, og er það skritilegt til frásagnar, að ís-
vandræði skuli vera á Islandi, en oss vantar til-
finnanlega nógu stórar tjarnir.
Vertíðin er nú hráðum á enda kljáð, og eru
hæztu hlutir nú orðnir rúm 600,2/;i þar af þorsk-
ur og langa, stormarnir í marz höfðu af mönnum
afar-mikinn afla, því þá var hér nægur fiskur
fyiir.
Mikið hefir verið hér bæði af botnvörpungum
og frakkneskum fiskiskipum á hinum fiskisælu
miðum s. sv. og v. af Einidrang, og hafa aflað
þar vel. Einn botnvörpungur seldi hér einni
skipshöfn 5 sinnum afla sinn, fyrir og eptir pásk-
ana, um 7000 af þorski og 4—5000 af ísu og
upsa; verðið var gott, þorskur upp til bópa fyrir
221/2 eyri. Eitt sinn kom hann með 3000 þorska
og nokkuð af isu eptir 3 dægur; slíkt eru upp-
gdp-
„Hekla" hafði 7. botnvörpunginn í gær við
Dyrhólaey; sá fekk 60 pd. sekt, og allt upptækt,
en aíla sínum l’ekk hann að halda, gegn því að
greiða fyrir hann 1800 kr., sem er meiri ágóði
fyrit- landsjóð, en að skipa honum í land og selja
á uppboði.
Heilbrigði hefir yfir höfuð verið hér góð í
vetur, þó nokkuð kvillasamt af niðurgangsveiki.
Fralckar ætla að reisa hér sjúkrahús í sumar
16X16 álnir að stærð, á að geta tekið 9 sjúkl-
inga
Ameríku ferðir verða héðan talsverðar í vor, |
fara hóðan alls fram undir 30 persónur ungar og
gamlar. Sumir, sem koma hingað úr nærsýsl-
unum, fara, er þeir hér hafa salnað efnum fyrir
*) Þar sem ritstjóri „Þjóðv." er yfir höfuð
hlynntur sölu þjóðjarða, vill hann láta þess get-
ið, að hann er eigi samþykkur ofan greindum
ummælum. Ritstj.
fargjaldi. Mikil sjósókn og næturróðrar munu
eiga nokkurn þátt í vesturförum héðan.
Norðmaður að nafni Lyder Högdal, sem hefir
keypt hér liíur 2 undanfarnar vertiðir, er nú í
samfélagi með nokkrum bændum að setja nýja
verzlun á stofn hér, svo nú verða hér 3 verzl-
anir, og sú 4. er til, en ber að eins nafn, en ekki
með rentu.
ð arðskipið .,Hekla“ handsamaði nýlega 3
botnvörpunga, er þeir voru að ólöglegri veiði
fyrir sunnan land. 1 þeirra tók hún 3. þ. m.
nálægt Dyrhólaey, og flutti til Yestmanneyja,
var hann þar sektaður um 1080 kr., og afli og
veiðarfæri gert upptækt. Fiskinn keypti skip-
stjórinn sjálfur, með leyfi sýslumanns fyrir 1800
kr. Sotnverpungur þessi var enskur.
6. þ. m. náði „Hekla“ tveimur á sömu stöðv-
um, var annar þeirra enskur en hinn franskur;
fékk sá franski vanalega sekt (1080 kr.j en enski
sökudólgurinn var sektaður um 1440, kr., vegna
þess, að skipstjóri sýndi þrjósku og þrætti í fyrstu
fyrir brot sitt, er hann þó varð að kannast við
á endanum, er vitnaleiðsla hafði fram farið.
„Hekla“ hefir, síðan hún byrjaði strandgæzl-
una í vor, handsamað 10 botnvörpuuga, er slíkt
vasklega gert; og á yfirmaður skipsins heiður og
þökk skilið, fyrir dugnað sinn.
Sorglegt slys vildi til 23. f. m., á bænum
Túni í Flóa. Drengur á 4. ári datt ofan í forar-
vilpu og drukknaði samstundis. Læknis var
vitjað, en allar lífgunartilraunir urðu árangurs-
lausar.
Það er sagt, að seint sé að byrgja brunninn,
er barnið er dottið ofan í, og er það að vísu satt,
en slíkir atburðir sem þessi, ætti þó að vera
mönnum hugvekja um, að láta ekki safngryfjur
sínar standa opnar fyrir skepnum og óvitum.
Þingmálatundur.
Á þingmálafundi, er þingmaður Norð-
ur-þingeyinga, síra Arni Jónsson á Skútu-
stöðum, hélt, að Skinnastöðum 20. marz
síðastl., vildi hann láta menn lýsa trausti
á nýju stjórninni; en sú tillaga var felld.
— Á hinn bóginn kom það ljóst fram í
ræðum manna, að nauðsynlegt væri, að
hafa nákvæmar gætur á gjörðum stjórn-
arinnar, ekki sizt að því er viðskipti
hennar við útlenda valdið snertir, enda
gazt mönnum illa að skipunaraðferð ráð-
herr; ns, og töldu litla tryggingu í því
fólgna, þótt ráðherrann hefði eigi fengið
nýtt skipunarbréf í vetur.
Fundur þessi tjáði sig einnig mótfall-
inn þeynskyldnvinnunni, og var óánægður
með fjárveitingar síðasta alþingis til sam-
einaða gufuskipaféiagsins o. fl.
Alarinalát. 29. apríl síðastl. and-
aðist í ísafjarðarkaupstað, eptir 7 vikna
mjög þunga sjúkdómslegu, húsfrú Jb-
hanna Hjálmarsdbttir, tæplega 31 árs að
aldri, fædd 2. júní 1874. — Fyrir rúmurn
6 árum giptist hún eptirlifandi eigin-
manni sínum, verzlunarmanni Mríki
Finnssyni á ísafirði, og varð þeim hjón-
um alls þriggja barna auðið, og er að
eins eitt þeirra á lifi. — Halldóru sálUgu
er svo lýst í bréfi til ritstjóra „Þjóðv.“,
að hún hafi verið „vei að sér, og vel
gefin um marga hluti, einkar háttprúð,
viðmótsblíð, og kurteis í allri framkomu
sinni, svo að hún hafi áunnið sér hylli,
og virðingu, allra, or henni kynntust, og
sé því almennt saknað af bæjarbúum“.—
21. marz síðastl. andaðist að Köldu-