Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 30.06.1905, Blaðsíða 2

106
Þ JÓÐVILJINN.
Á því teljum vér engan vafa, eins og
samningurinn er úr garði gerður.
En þetta, að ýmsir iiika eigi við, að
samþykkja samninginn — sem þjóðinni er
til stórtjóns, og sjálfstæði hennar ósamboð-
inn —, einungis til þess, að halda ákveðnum
manni i valda-sessinum, sýnir dável, hve
smáir vér Islendingar erum, og hve þjóð-
ræknin er enn óþroskuð hjá oss, eða á
lágu stigi.
En þó að nánustu kunningjar ráðherr-
ans meti manninn meira, en málefnið,
og neyti því allra bragða, reyni að æsa
upp gamalt flokkshatur o. s. frv., skyldi
þó enginn trúa því, fyr en á dettur, að
meiri hluti þingsins fáist til þess, að láta
eindregnar kröfur þjóðarinnar, í helzta á-
hugamáli hennar, lúta i lægra haldi.
Slíkt háttalag gengi vissulega land-
ráðunum næst.
Hér reynir á drengskap manna, og
þjóðrækni, og er vonandi, að þau öfl
reynist sterkari á þinginu, en önnur verri.
Og þar sem hr. H. Hafstein getur frá-
leitt dulizt, hve afar-ílla gjörðir hans í
ritsímamálinu hafa mælzt fyrir hjá þjóð-
inni, væri hann í raun og veru drengur
meiri, ef hann reyndi eigi á neinn hátt,
að beita embættisstöðu sinni, og fyrri
flokksböndum, til að fá því framgengt,
sem öllum þorra almennings er þver-
nauðugt.
Hann hefir í fyrra haust hlaup-
ið ílla á sig, er hann ritaði undir samn-
inginn. — Það hefir vakað ríkt fyrir hon-
um, hve mikilsvert það væri, að koma
landi voru í hraðskeytasamband við um-
heiminn. — Honum hefir þótt það glæsi-
legt, að verða sjálfur maðurinn, er fengi
þessu framgengt, og svo hafa tilfinning-
arnar ráðið meira, en rökstudd hugsun.
Þetta er óefað sannleikurinn.
Við nánari yfirvegun hefir hann svo
óefað séð gallana á samninginum, engu
siður en aðrir; en þá var allt um sainan,
og hann einnig of stór til þess, að reyna
eigi að hafa sitt málSfrara, úr því i óefnið
var komið. j
Þetta er allt skiljanlegt, er kapps- j
maður á hlut að máli. I
i
En fremur myndi það hækka hann, j
en lækka, að líta fremur á vilja og sanna j
hagsmuni þjóðarinnar, en metnað, og
stundar-völd, sjálfs sin.
Þess vegna á hann að víkja úr ráð-
herrasessi, því að þá væri samnineurinn \
þegar úr sögunm. j
Það myndi spara mikið þjark, og gera |
ýmsum fyrri fjokksbræðra hans auðveld- !
ara, og ljúfara, að fylgja viija þjóðarinn- j
ar, og sannfæringu sjálfra síd, en ella. |
Jver er afleiðingin? '
Eigi er það annað, en óþarfa hræðsla, [
að ætla, að landið verði fyrir skaðabóta-
kröfu af hálfu norræna ritsímafélagsins, ef
ritsímasamninginum er hafnað..
Það er hvers mahns skylda, er við
annars umboðsmann semur, að gæta þess,
að hanD hafi fullnægjandi utnboð, til að
gera samning þann, er um ræðir; en þessa
hefir félagið alls oigi gætt, og má því
sjálfu sér um kenna.
Fjárlögin, sem nú eru i gildi, eru um-
boð ráðherrans í þessu efni, og þau bera
það glöggt með sér, að hr. H. Hafstein
nafði enga heimild til þess, að skrifa und-
ir ritsímasamninginn, eins og hann er úr
garði gerður.
Þetta viðurkenndi hr. H. Hafstein einn-
ig sjálfur á þingmálafundi, er hann hélt
á Hrafnagili i Eyjafirði ný skeð, út af
fyrirspurn, er Stefán kennari Stefánsson
á Möðruvöllum beindi til hans, þar á
fundinum.
Honum var að vísu óljúft, að svara
spurningunni, svo sem við var búið, og
reyndi því, að sneiða hjá því á þanD hátt,
að segja, &ð hvorki myndu Japanar, eða
Rússar, ráða á oss, þótt svo færi, að samn-
inginum yrði hrundið; en er harðar var
gengið að honum, játáði hann þö, sem er,
að felagið gæti eigi krafizt neinna skaða-
höta af landinu, heldur ætti það að eins
við hann sjálfan, og kvaðst hann ekki
kvíða því.
Eq þegar nú svo er, á þjóðin þá að
vinna það fyrir valda-fikn hr. H. Haf-
stein’s, og nánustu kunningja hans, og
„klíku“-bræðra í Reykjavík, að ofurselja
sig dönsku stórgróðafélagi, og leyfa því
að flá sig?
Á hún að vinna það til, að láta sig
það engu skipta, þótt fjárlög landsins séu
litilsvirt, og dönskum ráðherra séufeng-
in æðstu völd í ýmsum málum, er ísland
varða sérstaklega?
Hún hefir, sem vænta mátti, svarað
þessu á þingmálafundunum á þá leið, að
slíkt komi ekki til neinaa mála.
9.............
Frá þingmálaínndimum.
A þingmálafundi, er Borgfirðingar héldu að
Grund j Skorradal 19. júní, þar sem mœttir voru
um 50 kjósondur, var samþykkt all-harðorð á-
lyktun, út af ritsímasamninginum, er fundurinn
taldi „of vaxinn fjárhag landsins, hættulegan
fjárforræði voru, og þingræði, og ósamrimanleg-
an sérmála-urnráðum vorum“, og skorar fund-
urinn því á þingmann kjördæmisins, að „gera
sitt ýtrasta, t.il að fá þeim samningi hrundið,
sem heimildarlausum i gildandi fjárlögum, og
hættulegum fyrii' frelsi ög sóma þjóðarinnar“,
en skorar jafn framt á þingið, að „sæta þeim
kjörum í hraðskeytamálinu, sem bezt eru
fyrir landið“, og mótmælti „öllum fjárframlög-
um til hraðskeytasambands, áður en þingið í
sumar nefir löglega bundið enda á málið frá
þjóðarinnar hlið“.
Enda þótt fundarmenn væru eindregiö gegn
i'itsímasamhinginum, vildu þó sumir fundar-
manna, að ályktunin væri vægara orðuð, og var
íraman greind ályktun því að eins samþykkt með
20 atkvæðum gegn 14.
Sami fundurinn skoraði einnig á þingið, ao
„rannsáka. hvernig stjórnin hefir gætt réttar-
farsins í landinu, sórstaklega með tilliti til þess,
er gerzt hefir á síðari t.ímum í Snæfellsness- og
Hn appadalssýslu“.
Bangœingar héldu þingmálafund að Stórólfs- 1
hvoli 19. júní, og sóttu þann fund 26 kjörnir
fulltrúar, og var síra Skíili Skúlason í Odda fund-
arstjóri, en fundarskrifari síra Olafur Finnsson.
A fundi þessurn var í einu hljóði samþykkt í
nndir'shriptarmálinu svo felld ályktun:
„Fundurinn lýsir yfir því áliti sínu, að með
XIX., 27.
undirskript forsætisráðherrans danska undir
skipun Islauds-ráðherrans í fyrra vetur hafi
verið framin lögleysa og þjóðréttiudum vorutn
traðkað, og skorar á þingið að ráða bót á þeim
misfellum“.
í ritúmamálinu voru og í einu hljóði sam-
þykktar svo látandi tillögur:
„Em leið og fundurinn lætur í ljósi, að samn-
ingur sá, er ráðherrann hefir undirritað um
hraðskeytasambönd með hinu stói-a norræna
fréttaþráðarfélagi, verði að álitast alveg óhæf-
ur og andstæður hagsmunum íslands, bæði
fjárhagslega og í bága við sjálfstjórnarfrelsi
landsins, vill fundurinn skora fastlega á þing-
menn kjördæmisins og þingið i heild sinni,
að hafna umsvifalaust aðgerðum landsstiórn-
arinnar í þessu efni, þegar af þeirri ástæðu
J oinni, að þær aðgerðir eru ósameinanlegar við
frelsi löggjafarvaldsins gagnvart umboðsvald-
inu.
Einnig vill fundurinn eindregið skora á þing-
ið, sérstaklega fyrir sakir þess, sem fram er
komið í þessu eina málefni, að varðveita þing-
ræðið og frelsi sitt á komandi tímum, með
því að heimta, að hinn núverandi ráðherra
víki úr völdum.
Fundurinn álitur nauðsynlogt, að sem allra
fyrst komist á hraðskeytasamband, milli ís-
lands og útlanda og innanlands, og skorar á
alþingi, að sæta þeim kjörum, sem hagkvæm-
ust eru fyrir landið, en mótmæla öllum fjár-
framlögum, áður en alþingi hefir löglega bund-
ið enda á málið frá þjóðarinnar hlið“.
Út af réltarfarinu í landinu samþykkti fund-
urinn enn fremur svo hljóðandi ályktun:
„Fundurinn skorar á alþingi að rannsaka bvern-
ig stjórnin hefir gætt réttarfarsins í landinu,
sérstaklega með tilliti til þess, sem gersthef-
ir á síðari tímum í Snæfellsness- og Hnappa-
dalssýslu og Dalasýslu, enda telur fundurinn
æskilegt, að eptirlit landsstjórnarinnar með em-
bættismönnum landsins yfirlnitt sé ( sem beztu
lagi“.
Loks skorar fundurinn á þingmenn kjördæm-
isins, síra Eggert Pálsson og Magnús landshöfð-
ingja Stephensen, að leggjci niður þingmannsuni-
hoð, ef þeir, mót von fundarins, vildu eigi fram
fylgja ályktunum fundarins í undirskriptar- og
ritsíma-málunum.
í Yestur-Skaptafellssýslu var þingmálafund-
ur haldinn að Vík 17. júni, og mættu þar 20
kjörnir fulltrúar. — Fundarstjóri var sira Magn-
ús Bjamason á Prestbakka, en fundarskrifarar
Eirikur E. Sverrisson á Deildará og Eyjolfur
Quðmundsson á Hvoli.
Á fundi þessum voru í einu hljóði samþykkt-
ar svo hljóðandi ályktanir:
í ritsímnmálinu:
„Fundurinn telur ritsímasamning þann er gerð-
ur var í haust, hætt.ulegan fjárforræði lands-
ins og sjálfstæði, og skorar því á þingmann
sýslunnar og alþingi i heild sinni, að fá þeim
samningi hrundið og að þingið rannsaki ítar-
lega, hvort gildandi fjárlög hafi gefið ráðherr-
anum heimild til slíks samnings við ritsíma-
fólagið stóra norræna. Enn fremur telurfund-
urinn hraðskeytasamband við önnur lönd og
ínnanlands nauðsvnlegt, og skorar á bingið að
neyta allrar orku til að komast að hagkvæm-
ari samning i þvi efni en þeim, er gerður hef-
ir verið“.
og i undirskriptarmálinu:
Fundurinn lýsir yfir óánægju sinni út af und-
irskript forsætisráðhi-rrans danska undir sltip-
unarhréf jlslandsráðherrans, þvert ofan i yfir-
lvstan vilja þings og þjóðar, og skorar á þing-
ið að köma í veg fyrir slíkt framvegis.
Snœfellingar héldu fund í Ólafsvfk 15. júní,
og mættu þar 8 kjörnir fulltrúar úr Staðarsveit.
Breiðavíkurhreppi, og úr báðum Neshreppunum,
auk 20—30 annara kjósanda, — Þingmanni kjör-
dæmisins, sem staddur var á fundarstaðnum,
hafði verið gefinn kostur á, að vera á fundinum;
en eigi skeytti „dánumaðurinn“ því boði.