Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 18.07.1908, Blaðsíða 1

Verð árgangsina (minnst
60 arkir) 3 kr. 50 aur.;
erlendis 4 kr. 50 aur., og
i Ameriku doll.: 1.50.
Bargist fyrir júnimán-
aðarlok.
ÞJÓÐVILJINN.
-:■ ■ |= TUTTUOASTI 0« ANNAR ÁRGANGUR. =|==----
I EIÖANDI: SKÚLI TjH 0 R 0 D D SE N, =1 *3~- <-
Upp8Ögn skrifleg, ðgild
nema komið sé til útgef-
anda fyrir 30. dag júní-
mánaðar, og' kaupandi
samhliða uppsögnínui
borgi akuld sína fyrir
blaðið.
M 33. I
Bessastöbum, 18. JÚLÍ.
1908.
Ilmeimi menníaskólinn.
„Og endalaust sígui- á óg-æfuhlið“.
UDdarlegt virðist. það, að engÍDn skuli
minnast neitt á menntaskólann, helztu
menntastofnun landsins, þar sem kyDslóð-
in, sem upp er að renna, fær aðalundir-
búninginn undir lífið, og starf sitt til
gagns og giptu þjóðinni. Er það af því
að mönnum sé ókunnugt um hveraig þar
hagar til?
Það væri ófyrirgefaniegt athugaleysi.
Við svo búið má ekki standa, það sjá
allir, og því höfum við ritað eptirfarandi
grein, til þess að gefa mönnum einhverja
hugmynd um skólann, og hvernig honum
er varið.
Fyrir nokkrum árum var allróstu-
samt í lærða skólanum. Piltar voru óá-
nægðir moð skólastjóra, og ýmsar aðfarir
hans og kenDaranna. Lenti i hörðu með
þeim, og margt var þá gjört frá báðum
hliðum, sem betur hefði verið lát.ið ógjört.
Skólastjóri hröklaðist, frá skólanum,
margir hinna sjálfstæðustu pilta voru rekn-
ir, eða veittar aðrar búsifjar. Nýr skóla-
stjóri var skipaður, Steingrímur Thor-
steinsson, skáld. Um sama leyti kom ný
reglugjörð fyrir skólann, sem færa skyldi
hann nær því, sem slíkir skólar gerast nú
á tímum og róða bót á fyrri reglugjörðinni.
Höf. uppkastsins að reglugjörðinni var
mag. art. Gruðm. Finnbogason.
Síðan hefir lítið eða ekkert heyrzt frá
skólanum. Það er eins og allt hafi geng-
ið þar með r friði og spekt“, og menn hafa
vist haldið, að þar væri allt i góðu lagi,
og skólinn því stórum breyzt til batnaðar.
Það er ein9 og enginn vilji heyra neitt
um skólann, og telji allt piltum að kenna,
strákskap þeirra o. s. frv,, heyrist eitthvað
um smáólæti þar. Þetta er rangt hugs-
að, og það verður að sýna fram á.
Það má því búast við, að það verði
lítt vinsælt, að minnast á stórvægilega
galla á skólanum, en ekki tjáir að setja
það fyrir sig, þar sem um svo mikið er
að tefla.
Sannleikurinn er sá, að siðan nýja
reglugjörðin kom, hefir skólinn yfirleitt
stórversnað.
Orsökin er ekki hjá piltum, heldur hjá
reglugjörðinni, og því, hvernig skólastjórn-
in hefir beitt henoi í framkvæmdinni.
Gamla reglugjörðin þótti ef til vill,
ekki góð, en hátíð var hún hjá ómynd-
arskrípinu hans Guðm. Finnbogasonar,
stjórnarráðsins og kennaranna. Þetta er
aðalloga mælt um þann liluta, sem er um
próf, vitnisburði, reglu og aga.
Eptir reglugjörðinni geta ekki stjórn-
að nema framúrskarandi góðir menn, svo
í lagi sé. En heimurinn er alltof fátæk-
ur at þeim, og því miður er ekki hægt
að segja, að slíkir menn hafi valizt í
skólann.
Yið bekkjarpróf eru engir óviðkomandi
prófdómendur, eða _bæjarcensoraru eins
og þeir eru nefndir í skólanum. Það fer
því alveg eptir höfði kennara, hvort menn
tlytjast upp úr bekk eða ekki. Yitnis-
burðir eru ekki lesDÍr upp jafnóðum og
menn hafa gengið upp í námsgreininni,
beldur eru þeir allir lesnir upp, þegar
prófi er lokið.
Það er vist flestum óskiljanlegt, hvers-
vegna ekki befir mátt halda gamla siðn-
um, að lesa einkunnir undir eins upp.
Og ekki er hægt að færa nokkra skyn-
samtega ástæðu til breytingar þessarar.
Reglan á að vera sú að breyta aðeins þar
til, sem einhver nauðsyn er á. Það er
ástæðulaust og vitlaust að breyta, að öðr-
um kosti.
Ef fyrirkomulagið væri meinlaust, þá
hefði breytingin aðeins verið tilgangslaust
flan, en þar sem hún er stórhættuleg og
skaðleg, er hún meinlegt glapparskot.
Þetta fyrirkomulag, sem nú var nefnt,
geta kennararnir notað til þess að hafa
töglin og hagldirnar um það hverjir stand-
ist prófin.
Þeim er í lófa lagið að haga svo eink-
unnum þeirra pilta, sem eiga að falla, að
þeir standist ekki. Þegar svo einkunn-
irnar eru lesnar upp, er frammistaða pilts-
ins farin að fyrnast, og því ómögulegt, að
koma fram nokkurri siðferðislegri ábyrgð
á hendur þeim.
A meðan einkunnirvoru lesnaruppund-
ir eins, skirrðust kennarar f remur við að sýna
ranglæti eða hlutdrægni, þar sem fjöldi
manna var viðstaddur, og gat dæmt um
hve réttlátlega gefið var.
En nú eru engar skorður settar órétt-
vísi, sem fyrir kynni að koma af kennara
hálfu, og það ber því miður opt við, að
Kölski gamli hleypur í mannskepnurnar,
þegar þær vita engin bönd á sér, og að
þær að ósekju geta gjört það, sein þær
lystir.
Sumir kynnu að segja: „Til hvers er
verið að gera ráð fyrir þessu? Vér trú-
um því, að kennarar séu almeDnt sam-
vizkusamir og skylduræknir1*.
Verið getur það, en þótt svo sé, þá
er það engu að siður nauðsynlegt að reisa
skorður við misbeitingu af kennara hálfu,
ef fyrir kæmi. Það er ekki algengt, að
menn séu glæpamenn, en þó eru ströng
lög gegn þeim. Getur ekki eins verið
misjafn sauður í hóp kennara eins og
annara manna? A að gera ráð fyrir því,
að i kennarastöðuna veljist nokkurskonar
englar, eða framúrskarandi fyrirmyndar
menn.
Þett8 er því fremur varhugavert, þar
sem freistingarnar eru rnargar. Það er
svo undurþægilegt að hefna sin á póli-
tiskum fjandmönnum sínum, eða þeim,
sem kennararnir álíta fjandmenn sína,
vegna þess að þeir hafa minnst eitthvnð
á skólann, og það sem honum viðvíkur,
sem ekki hefir verið eptir þeirra höfði.
Það er undurþægilegt að láta misgjörðir
þeirra (í kennaraDna augum) koma DÍður
á börnunum. Þeir atburðir hafa gerzt
á síðari tímum, er snmum virðast benda
til þess, að heppilegra væri að búa betur
um Imútana í þessu efni.
Eitt aðalmeinið i skólanum er réttleysi
nemenda. Kennarar ákveða eptir geðþótta
allar hegningar, og þar sem ekkert or á-
kveðið í reglugjörðinni um afstöðuna milli
afbrota og refsingar, standa skólasveinar
varnarlausir uppi, ef þeim er óréttur gjör.
Slíkt fyrirkomulag getur verið í barna-
skóla, en í skóla, þar sem eru fullorðnir
og hálffullorðnir menn, er það beinlínis
hneyxli. Reyndar er allt af verið að reyna,
að gjöra menntaskólann að barnaskóla,
— og iná þar til nefna það endemis-ax-
arskept, að hafa efri aldurstakmörkin ó-
hæfilega lág (15 ár í gagnfr.deild, 18 í
lærdómsd.) — en samt verða allt af þrosk-
aðir og fullorðnir menn í efri bekkjun-
um, og það nær engri átt, að ætla sér að
fara með þá eins og krakka.
Afleiðingin af þessu ástandi, ef áfram
heldur, hlýtur að verða sú, að sjálfstæðir
og dugandi piltar fælast frá skólanurn,
en þar elst upp ósjálfstætt og niðurbælt
þýjalið, landi og þjóð til ævaiaDdi tjóns
og böivunar.
Nýmæli reglugjörðarinnar eitt var það,
að gjöra fagra skrift og teikning að skil-
yrði til að standast gagnfræðapróf. Ef
pilturinn skrifar vel, getur hann flotið á
skriftiuni gegn um prófið, þótt hann sé
að öllu öðru leyti ver hæfur bd aðrir
piltar, sem ef til vill falla, vegna þess,
að þeir hafa ekki lært neina fegurðar-
eða skrautskrift. ADnað eins bar við í
fyrra vor. Piltur einD kom suður til
Reykjavikur um veturinn með þeim á-
setningi, að ganga undir inntökupróf 1.
bekkjar. En svo skýtur einhver því að
honum, að hann skuli heldur reyna gagn-
fræðapróf. Þetta þykir honum heillaráð,
les eitthvað litils háttar urnfram, tekur
prófið og stenzt, vegna skriftarinnar. —
Fékk mjög gott í henDÍ.
Dettur nú nokkrum lifandi manni i hug,
að stafagerðin hafi nokkur áhrif á menntun
piltsins eða hæfileika til trekara náms?
Skriftin á að vera læsileg, það er DÓg.
Piltar eiga að vera búnir að læra skrift í
baraaskólum, eða heimahúsum, og það
verðurblátt áfram hlægilegt, þegar alraenni
menntaskólinn fer að seiLst yfir á verksvið