Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 29.08.1908, Side 2

158
J?JÓÐVILJIÍ,fJ
XXII., 40.
Wirmipeg 22 ágúst.
Fjölinennur fundur við íslendingafljót
hvetur IaleDdinga til að hafna millilanda-
nefndar-frum varpin u.
Sinoairman 26. ágúst.
.Þingvallafundarályktun eða skilnað.
Islendingar Pipestone Manitoba.
Siskveiðaréttur í landhelqi.
Þðim er það auðsjáanlega ljóst inn-
iimunarmönnunum, að íslenzku sjómenn-
irnir iuudí ekki vera auðunnir til þess,
að greiða atkvæði með því, aðíslending-
ar gefi danska ríkinu landhelgi sína. Það
er ekki ósennilegt, að það sé þessvegna,
að þeir halda þvi fram, að landhelgin
eé ekki sérmál nú, er> verði það fyrst, er
uppkastið er orðið að lögum.
Þe8su er haldið fram í „Rvíkinniu
27. þ. nu, og grein er hr. Jón verkfræð-
ingur Þorláksson hefir skrifað í „Lög-
réttuu 26. þ m.
„B,eykjavíkinu heldur því fram, að það
sé bein afleiðing af hinuxn sameiginlega
þegDrétti, að Danir hafi rétt til fiskveiða
í landhelgi.
En þetta er hreinnt og beinnt rangt.
Jalnrétti i atvinnuvegum er alls eigi
aíieiðing af þegnréttinum. —Það er ekki
nefnt á nafn í þeim lögum, er gilda um
þegnrétt í Danmörku, enda binda Danir
sjálfir alls eigi réttinn til fiskveiða í
landhelgi við þegnrétt, heldur hafa liann
allir er búsettir hafa verið í Jandinu í
2 ár. —
Og samkvæmt stöðulögunum eru fisk-
veiðar sérmál íslarids, oggeta IsleDdingar
því sett hver þau skilyrði fyrir réttinum til
fiskveiða í tandheJgi, er þeim sýnist.
Bæði „Rvk“ og hr. J. Þ. taka þaðfram,
að Danir hafi nú rétt til slíkra veiða
samkvæmt isleDzkum lögum. Það er satt,
og sannar einmitt að landhelgin er sér-
mál nú, því að Alþingi hefir að eins lög-
gjafarvald í sérmálunum. Þeirri heimild
getur Alþingi kippt i burt nær sem það
vill, og þar með útilokað alla Dani frá
fiskveiðum í landhelgi. Hr. J. Þ. segir
að það sé ekki mögulegt sakir „jafnrétt-
is þegnannau, en veit hann þá ekki, að
þetta „jafmétti þegnanna" að því er at-
vinnumál snertir, á við enga lagaheimild
að styðjast — er alls eigi til. — Það
verður fyrst til, ef uppkastið verður að
lögum, því að jafnréttisákvæði 5 gr. er
Dönum í lófa lagið, að beita þannig, að
allir danskir þegnar um víða veiöld hafi
jafnrétti við íslenzka menn búsetta á ís-
landi.
Það er því fullkomlega vist, að land-
helgin er sérmál nú.
Sama er að segja um gæzlu fiskveiða-
réttarins i iandhelgi Islands. Það er ó-
tvirætt íslenzkt sérmál nú, og nægir því
til sönnunar að benda á það, að Islend-
ingar borga til landhelgisvarnanna, en
þeir eiga ekkert að borga til sammálanna.
Uppkastið mælir aptur á inóti svo
fyrir, að Danir hafa einkarétt til gæzlu
fiskiveiðaréttar þegnanna, að rninnsta kosti
næsta mannsaldur, og rétt til veiða í land-
helgi á meðan þeir annast strandvarnirn-
ar. Þar er heldur hvergi nefnd landhelgi
íslands heldur landhelgin við Danmörku
og ísland. — Þar er auðsjáanlega að
ræða um eina heild landhelgi ríkisins.
Það var hreinasti óþarfi að taka það
skýrara fram í uppkastinu, að meiningin
væri að gefa Dönum landhelgina.
Það er beinlínis rangt hjá hr. J. Þ.,
að vér getum vísað Dönum úr laDdhelg-
inni að 25 árum liðnum. Hinni sameig-
inlegu gæzlu fiskveiðaréttar þegnanna
getum vér fyrst sagt upp eptir 37 ár, og
það er auk þess í meira lagi vafasamt,
hvort það hefir nokkru ,.praktiskau þýð-
ingu, því eins og sagt er hér að frarnan,
þá geta Danir beitt jafnréttisákvæði 5.
gr þannig, að þeir geti fiskað hér í land-
helgi um aldur og æfi.
Vér höfum ekki tíma eða rúm til þess
að eltast við, nema allra helztu vitleys-
ur og rangfærslur uppkastsmanna um
þet.ta mál, enda virðist sannleikurinn svo
auðsær, að ólíklegt er, að hægt sé að rugla
nokkurn mann í þessu efni. — Málið
hefir og verið nákvæmlega skýrt áðnr í
34—37 tbl. „Þjóðviljansu.
Hitt getum vér ofboð vel skilið, að þeim
mönnum, er þurfa að halda á atkvæðum ís-
lenzkra fiskimanna 10. sept., þyki ekki
heppilegt, að segja þeim, að þeir ætli að sam-
þykkja uppkastið, ef öllum almenningi
er það ljóst, að í þvi felzt afsal íslenzkr-
ar landhelgi — að það heimilar Dönum
að vaða með svo mikinD fiskiflota, setu
þeim sýnist, alveg hér upp í landsteina.
Og veitir þeim einkarétt til landhelgis-
varna — eða með öðrum orðum, lætur þá
alveg einráða um, hverjir fá að fiska i
landhelgi, og hvað mikið þeim þykir borga
sig, að leggja í sölurnar til þess að verja
hana.
En það er alveg ófyrirgefanlegt af
uppkastsmönnum, að vera að reyna að
bæta málstað sinn, með því að leitast við
að ríra þau landsréttindi, er Danir með
stöðulögunum hafa viðurkennt, að vér
hefðum.
Vel gætum vér trúað, að Reykjavik-
ur sjbmennirnir myndu hr. J. Þ. þetta
skrif hans, er til kosningaDna kemur.
„Það er gott að gera vel, og liitta
sjálfan sig fyriru.
Þingmálafundur í Hafnarfiröi.
Þingmálafundur var haldÍDn i Hafn-
arfirði 26. þ. m. Björn kaupmaður Kristj-
ánsson setti fuudinn, og stakk upp á
Magnúsí Sigurðssyni sýslumanni,semfand-
arstjóra, og var hann kosinn. Enn írein-
ur var samþykkt eptir uppástungu B. Kr.,
að fyrst skyldu þingmannaefnin hafa leyfi
til þess að tala 1 klukkustund hvort, síðan
kjósendur Hafnarfjarðar allt að J/2 stund
hver, og loks hver er vildi, en þó eng-
inn íengur en x/2 stund. Halldór Jóns-
son, bankagjaldkeri, vildi breyta því þann-
ig, að ráðherrann fengi að tala jafn lengi
og þingmannaefnin, en einir 3 greiddu
atkvæði með þvi, og mun innlimunar-
mönnunum hafa litizt það óálitleg byrjun.
Síðan hófust umræður um sambands-
málið. — Fyrstur mælti Björn Kristjáns-
son, kaupmaður, og sýndi fram á helztu
J galla frumvarpsins. Islaudi væri ekki
ætlað að vera riki. Jafnréttisákvæðið stór-
háskalegt. Sameiginlegu málin eigi tal-
in upp í raun og veru, því að 4 gr. heim-
ilaði dönskum stjórnarvöldum að hlutast
til um öll þau tnál er bæði tækjutil (er af
fælles Betydning) íslands og Danmerkur.
Stórhættulegt að hafa hermál sameigin-
leg með Dönum, þeir gætu’ ekki varið
okkur, en af þvi leiddi, að ef þeir fiækt-
ust inn í ófrið, þá fylgdum við með. 0-
fært að dómsforseti hæzbaréttar væri odda-
rnaður í nefnd þeirri, or úr ágreiningi
sker, um pað, hvort mál væri sameigin-
legt eða ekki. Uppsaguarákvæði 9. gr.
afleit, vegna þess, að konungur gæti val-
ið um, hvort hann vildi fylgja tillögu Rík-
isþÍDgs eða Alþingis, og væri því engan
veginn víst, að öllum þeim málum, sem
gert er ráð fyrir, að mögulegt sé að slíta,
yrði slitið, þótt íslendingar vildu. Ef Dan-
ir t._ d. færu fram á að slíta einu atriði,
en íslendiugar 5, þá væri líklegra að kon-
ungur tæki tillögu Ríkisþingsins til greina.
Aptnrför frá stöðulögunutn, bar væri kaup-
fáninn sérmál, atvinnulöggjöfin ekki tak-
mörkuð af jafnréttisákvæðinu. Þingvalla-
fundarsamþykktin hefði verið það eina
umboð, sem nefndarmennirnir hefðu haft
frá íslenzku þjóðÍDni, og frá því hefðu
þeir vikið
Næstur talaði Jón Jónsson, sagnfræð-
ingur. Lofaði hann f'rumvarpið á hvert
reipi. Taldi ísland fullveðja riki, og því
einkum til sönnunar, að Island fengi kaup-
fána, líka út á við eptir 25—37ár, ogað
hægt væri að stofna hæztarétt á Islandi.
Yar hann klökkur mjög, og talaði um hve
Ijótur löstur tortryggniu væri, og það
margtók hann f'ram, að hanD fylgdi máli
þessu af sanufæringu og — engu öðru.
Þá talaði Halldór bankagjaldkeri Jóns-
sod. Yar það mál allra þoirra manna, er
vér áttum tal við, að jafn rakalausar full-
yrðingar hefðu þeir aldrei heyrt fluttar á
mannfundum. Vér gefumst alveg upp
við að skýra frá efni ræðu haDs, vegna
þess, að vér gátum þar enga heila hugs-
un fundið aðra en þá, að uppkastið vildi
hann hafa.
Síðast af þingmannaefnunum talaði Jens
prófastur Pálsson. Hann taldi frumvarp-
ið óbreytt alveg óaðgengilegt, sérstaklega
lagðí hann — auk galla þeirra, er B. Kr.
hnfði nefnt — áherzluna á i hvílíkan
voða Þlenzku þjóðerni væri stofoað, með
því að veita Dönum jafn auðveldlega
aðgang að auðsuppsprettum landsins, og
uppkastið gerir ráð fyrir. Taldi hann að
með uppkastinu, ef það yrði að lögum,
væru lagðir ýmsir f]ötrar á íslenzku þjóð-
in», sem stórskaðlegar gætu orðið fyrir
þroska hennar og framþróun.
Yar gerður aóður rómur að máli hans.
Þá töluðu 2 af kjósendum í Hafnar-
firði Sigurgeir vegaverkstjóri Gríslason og
Jón ritstjóri Jónassou, báðir á móti frum-
varpinu óbreyttu
Nú kom röðin að ráðherranum. Gat
hanu þess i fyrstu, að hann skyldi ekki
tala langt mál, því á atkvæðagreiðslu þeirri,
| er fram hefði íarið 'í fundarbyrjun þættist
hann sjá, að íáa laugaði til þess að hiýða
! á eig. HaDn kvað íslandi alveg ótvirætt
ætlað að verða fullveðja ríki eptir upp-
kastinu. Danir fengju með frumvarp-
inu engan nýjan rétt — jafuréttið það
sama og nú. Frumvarpið hvergi rangt
þýtt. Hagfeldara að hafa ekki öll málin
uppseganleg. — íslendingar samþykktu
að eins íslenzka textann. — Þeim mætti
því alveg á sama standa hvaða gildrur