Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 05.05.1909, Blaðsíða 2

82
ÞjÓÐV IIiJTN n
XXIII., 21.
apríl síðastl., sbr." síðasta nr. blaðs vors,
kom það nú í ljós í ræðu hans:
1° að reikningar Landsbankans, sem
árlega eiga að úrskurðast, og kvitt-
ast af ráðherra, hefðu aldrei verið
sendir ráðherra fimm síðustu árin, og
því aldrei verið úrskurðaðir, né kvitt-
aðir, sem lög skipa fyrir um.
2° að þrátt fyrir ákvæði í reglugjörð
bankans, hefði bankastjórnin eigi hald-
ið neina gjörðabók, og yrði því eigi
vitað, hvort þeirri reglu bankalaganna
hefði verið fylgt, að ekkert lán væri
veitt úr bankanum, noma annar hvor
gæalustjóranna gildi því samþykki,
auk bankastjórans sjálfs.
Starf rannsóknarnefndarinnar kvað ráð-
herra enn að eins vera í byrjun, ekki lok-
ið við fimmtugasta hlutann, og kvaðst
hann því ekki vilja skýra neitt frá því,
hvers hún kynni að hafa orðið áskynja,
þótt hann aldrei nema vissi eitthvað, sem
hann kvaðzt ekkert segja um.
Að hljóðbært hefði orðið um skipun
rannsóknarnefndarinnar, kvað hann starfs-
mönnum bankans að kenna, en fyrirspyrj-
andi svaraði þvi á þá leið, að bréf ráð-
herri hefði alls eigi borið það með sér,
að gæta bæri þagnarskyldu
Fyrirspyrjandi kenndi ráðstöfunum ráð-
herra um aðstreymi, sem orðið hafði að
bankanum, er hljóðbært varð um skipun
opt nefndrar rannsóknarnefndar, en ráð-
herra kvað minni hluta flokkinn á þingi
öllu valda um það,
Að lokum bar fyrirspyrjandinn fram
tillögu til rökstuddrar dagskrár þess efn-
is, að eptirlit með peningastofnunum lánds-
ins yrði framkvæmt „með varúðu; en til-
lagan, sem þótti, eins og hún var orðuð,
fela i sér umvöndun við ráðherrann, var
felld rrieð 7 atkv. gegn 6, og réð þar
flokkaskipting í deildinni.
Á liinn bóginn samþykkti deildin, með
7 atkv. gegn 6, rökstudda dagskrá, er
borin var fram af Sig. Hjörleifssyni, er
taldi ráðstöfun láðherra hafa verið „lög-
mæta og sjálfsagða". —
„Rökstudda dagskrdin“
—o —
Að því er kemur til ofangreindrar
„röksínddrar dagskrár14. sem meiri hluti
efri deildar (sjálfstæðieflokksmenn þar)
samþykkti, hefðum vér felit oss betur
við, og talið réttara, enda ráðherra alveg
fullnœgjandi, að eigi hefði verið farir lengra
en svo, að dagskrártillaga fyrirspyrjan d.
ans (L. H. Bj.) hefði verið felld, eða þá;
að meiri hlutinn hefði orðað hina „rök-
studdu dagskráu sína á þá leið að eins, að
honum þætti svar ráðherra hafa verið í
alla staði fullnægjandi.
Að vísu erum vér þeim lið dagskrár-
tillögunnar, er telur ráðstöfun ráðherra
„lögmæta“, fyllilega samþykkur, en að
fara að telja hana „sjálfsagðau, fellum vér
oss ver við, ekki sízt þar sem hún var
eigi framkvæmd leynilega, sem átt hefði
að vera, og bankastofnuninni var hollast.
En í orðinu „sjálfsagðuru virðist oss
felast sá dómurjaf hálfu meiri hluta deild-
arinnar, sem upplýsingar þær, er fram
komu frá ráðherra, naumast geta réttlætt.
Hér var og um ráðstöfun að ræða
(skipun rannsóknarnefndarinnar), sem ráð-
herra hafði eigi látið svo lítið, að ráðgast
um við þingflokkinn, þótt málið væri
mjög þýðingarmikið, og hefði því farið
vel á því, að hún væri, úr því sem komið
var, framkvæmd á hans ábyrgð eingöngu,
fyrst eigi þurfti hann ráða, eða atkvæða
þingflokksins í byrjuninni.
Hann hafði nóg tök á því, að fá rann-
sókninni framgengt, þótt meiri hluti efri
deildar færi eigi að ýta undir, og taka
þannig sinn hluta af siðferðislegu ábyrgð-
inni.
Ritsímaskeyti.
til „Þjóðv.“
—o—
Kaupmannahöfn 28. apríl 1909.
Frá Tyrklandi.
Stórskotahríð að undan förnu í Konst-
antínópel (Miklagarði). — Mannfall 400.
— Ung-tyrkir unnu sigur.
Soldán var settur af í dag. — Upp-
vÍ9t, að hann er foringi upphlaupsins
(fyrra).
Eptirmaður soldáns er Heschad, bróð-
ir soldáns.
Upphlaupsmönnum harðlega refsað.
(í símskeyti, er barst nokkru áður,
segir, að tyrknesku prÍDzainir hafi flúið,
hafa forðað eér burt úr höfuðborginni,
áður en Ung-Tyrkir settust um hana
í sama simskeyti er þess og getið, að
stjórn Tyrkja hafi gert fullnaðarsamninga
við stjórnina í Búlgaríu, er lýsti sig alveg
óháða Tyrkjum fyrir sköminu, svo sem
blað vort hefir áður getið um, enda svo
að sjá, sem stjórnin í Búlgaríu hafi sætt
færi, rneðan allt var á tréfótum í Konst-
antínópel).
Svar til ráðherra.
—o—
Þeira vansæroandi, og algjörlega ðsönnu um-
mælura leyfði ráðherra sér að beina að blaði
voru, í þingræðu í ofri deild 8. maí, að það
hefði, síðan á öndverðu þingi, talað máli minni-
hluta flokksins, sem nú er.
Með ummælum þessum getur ráðherra tæp-
ast hafa átt við annað, en afskipti blaðs vors
af tveim stórmálum, sem honum er orðið sárt
um, af því að vér fundum oss þar knúðan til
þess, að fara öðrum orðum um framkomu sjálfs
hans, en hann myndi kosið hafa.
Annað þessara mála er sambandsmálið, og er
framkoma ráðberra í því máli, í „forseta-utan-
förinni11, skjallega sönnuð að hafa verið, eins og
„Þjóðv“. lýsti henni, svo að engar fyrirþráttan-
ir af hans hálfu hafa minnstu þýðingu, hvorki
fyr né síðar*
Að átelja þá framkomu ráðherra, með sera
hóflegustum orðum, var skylda vor, eigi að eins
sjálfs vor vegna, heldur og vegna sjálfstæðis-
fiokksins á þingi, og þjóðarinnar í heild sinni.
*) Sbr. t. d. Neergaards-skýrsluna, sem við-
urkennt er, að ráðherra hefir samþykkt.
Og það er enginn efi á þvi, að þeirri fram-
komu blaðs vors er það ekki hvað sízt að þakka
— jafnframt. einbeittum vilja ýmsra sjálfstæðis-
manna á þingi —, að sambandsmálið nær fram
að ganga á þessu þingi í frumvarpsformi, jafn
daufur sem ráðberra var þar i dálkinn, er hann
kom úr „utanförinni“.
Teljum vér óþarft, að fara langt út í það mál
að sinni, og gerum það eigi, nema tilknúðir sét
um, en getum þess þó, að á þingfundi neðri
deildar 28. apríl þ á. kvað jafn vel svo rammt
að, að ráðherra taldi sér persónulega fullt eina
ljúft.að málið væri afgreitt með rökstuddridagskrá
eins og i frumvarpsformi, en kvað þó, flokkinn
verða að ráða, hvort sem sér væri það leitt eða
Ijúft.
Hve gagnólík skoðun minni hluta þingflokks-
ins er skoðun vorri á sambandsmálinu, það er
alþjóð kunnugt, og gagnar því eigi ráðherranum
að reyna að hnekkja áliti blaðs vors með jafn
röklausum ósannindum, sem að ofan getur.
Hvað hitt málið, Thore-málið, snertir, sýnir
gjörðabók sjálfstæðisflokksins, að blað vort hefir
í því máli Jylgt fram því einu, sem allur þom
Jlokksins taldi heppilegast, meðan ráðherra var er-
lendis, og því áður en nokkur undirróður um
málið var hafinn.
Með ummælum sínum á þingfundi ofri deildar
8. maí hefir ráðherra því gert blaði voru frek-
lega rangt til, og tökum vér því alls eigi með
þökkum af honum, né öðrum, og þá sízt, er ó-
sannindunum er varpað þar fram — í efri deild
—, sem vér eigum þess engan kostinn, að bera
hönd fyrir höfuð oss.
Sem gamall blaðamaður ætti ráðherrann að
bera það betur, en hann virðist gjört hafa, að
satt sé sagt frá blutunum, og um fram allt, að
blanda ekki persónu sinni, þótt ráðherra sé,
saman við málefnin, eða ætlast til þess, aðþjöð-
in sé þess eigi megnug, að greiða jafn ólíkt
hvað frá öðru.
Yoðaleg hryðjuverk í Armenlu.
—o—
Símskeyti, er „Lögréttuu hefir Dýlega
borizt, hermir þær hryllilegu voða-fréttir,
að 30 þvisundir Armeninga
haií verið m\ rtii-.
Óskandi, að fregn þessi sé mjög orð-
um aukin.
En reyDÍst hún sönn — og eitthvað
meire, en minna hefir gengið á —, þá
er það að líkindum trúmála-ofsinn, sem
hryðjuverkunum hefir valdið.
frognip frá alþingi.
—coo—
XII.
Á vesturkjálka landsins
bætist nú væntaDlega bráðlega úr lækna-
þörfiDDÍ, þar sem alþingi hefir samþykkt,
að bæta þar við þrem nýjum læknahér-
uðum (Nauteyrarhéraðí, Flateyrarhéraði og
Reykjarfjarðarhéraði í Strandasýslu), svo
sem „Þjóðv.u mun síðar s'kýra nákvæm-
ar fró.
Það mun vera ætlun þingsins, að fjölga
læknahéruðum smám saman, þar sem þörf-
in er brýnust, og verður því væntanlega
eÍDhverju aukið við á næ9ta þingi; t. d.
væri GrímseyÍDgum, og ibúum í Norð-
firði i Suður-Múlasýslu, fráleitt vanþörf