Lögberg - 14.03.1888, Qupperneq 2

LOGBERG-
MIDVIKl i). II. MAIíZ 1SSS.
U 'I' G K F E N D U H :
Si-ílr. .Jónasson,
lJcrjtviu Jónssou,
Arni Frióriksson,
Kinar lljörloifsson,
<íliiiur IVtrgoirsson,
Siguröur J. .fóliiinnosson.
j lanrl núði að vissu levti vfinlrottn- \ itað verða menn að ábvrgjast sjálf-
j un víir lieiminuni, og jijóðin gafst ; ir afieiðin</arnar af ]>ví, ef rnenn
ii])]) fvrir Ijómanum, som stóð af i liafa farið með rujrl.
óHu Jvessu valdi, og
stti
við, Aðalatriðið í hessu máli virðist
Allar upplýsingar viðvikjandi vorði á
auglvsingum í „bögborgi-* gota menn
fongið á skrifstofu blaðsins.
[>ó að ýmsu leyti væri ]>rönirvað j oss vera |>að, livað menn oioi
kosti hennar sjálfrar. Villijáliui j eiiikum að losa sjer til dæorastytt-
tókst að vinna bu«r á Austurríki í i ino-ar; og ]>ar som ]>að er vitanlegt,
[ stríðinu 18()t), og áriö eptir varð j aö [>aö or oinkuui s ’.c á 1 d s k a i) u v,
liann höfðingi norður-]>ýzka sam- : í buiulnu eða óbuiKÍnu máli, sem
j bandsins. Svb kom upp stríðið við | iiienn lesa sjor til • lægrastyttingar,
1 Frakkland 1870- -71, og |>að endaði) |>á verður sjmrsniálið ]>etta: livaða
[ eins og kiinnuo-t er, með ]>ví, að [ skáhlskap oiga lesendur einkuin að
| Napoleon 111 varð að gefast ujip velja? og hvaða skáhiskap á eink-
við íSeilan. ]>egar ]>ví afroksverki iim að bjóða |>oimV sem xid/rrdix-
; var lokið, var ekkert lengur j>\ í [ li i/n skoðaö er alveg ]>ao sama.
i tii fyrirstöðu að ]>ýzka ríkið mynd-i Með línuiii bossuin vildiim vjor
aðist fvrir fullt og allt, og í jan- reyna að kotna hr. G. .1. oo- öðrum,
IIvc nær sem kuupcndur Lögbergs [
skipta um biístað, cru I>eir vinsamlegast j'
bcðnir, að senda skriflegt skeyti úarmánuði 1811 varð Vilhjálmur i sem eitthvað hugsa um |>etta íuál,
um I>að til skrifstofu blnðsins. Prúasakonungur keisari ]>ýzkalands. í skilning um skoðun vora á ]>ví
i Eins og auðvitað er, hefur ]>ess- . mikilsverða máli, jafnframt oo- vjer
Utan á öll brjef, sem útgefendum „Lög-j , . , . ! ’ * j.
bergs“ eru skrifuð viðvíkjandi l.laðimi, ,l1" sigurviiiningum fylgt ogrynni | vildum leiðrjotta allra loiðinlegustu
1 herkostnaðar og feykileg útgjöld á
j þjóðinni. þjóðin liefur látið
það lynila, af þvi að áranguriiui
ættl að skrifa :
Tlie Löglierg Printing ('o.
14 llorie Str., Winnipog Man
hugsunarvillumar i ]>essart orom,
sjer I sem hr. (í. J. hefur sent oss.
Vjer viljum J>á fyrst taka það
j hefur orðið svo mildll og glæsileg- j fram, að vjer liöfum enga sjerstaka j
j ur. En að hinu leytinu virðist | trú á b ó k u m, sem beztu skenmit-
j þessi hernaðarljómi gevma í ' sjer I aninni, sem meun geti fengið, frem- j
Fregnin um dauða \ ilhjálms hættuna á nýrri og niegnri óánægju, | ur öðrum skemmtunum. Vjer álitum, j
keisora kom miinmmi ekki alseiulis | þoirar frani líða stundir, og sigur-[ [>að sjeu til niargar aörar skennnt-
á óvárt. Hann \nr nær því 1)1 fræoðin er ekki Jengur orðiu neitt anir, sein sjeu fullt cins góðar. J>að |
VIUIJÁFMUII KEJSAItl.
árs gamall, ]>egar hann andaðist, [ nýnæmi. því að [>að væri ekki að j eru t. d. sumir menn, sem liafa sjer-
og á síðustu tímum hafði heilsu j undra, þó að þjóðin þrevttist á að j stakt gavnaii af að liggja aptur á !
hans fariö allmjög linignandi. Dessi
mörgu ár liafa verið merkileg í
niHiink vnssögunni og viðburðarrik,
o<r Vilhjálmur keisari var einn af
]>eim, sem hvað mestan ]>átt áttu í
]>eim viðburðuin. Á æskuárum
lians átti Norðurálfan í höggi við
greiða allar þær mörgu milliónir
til herkostnaðar, sein [>arf til að
halda þessu öllu saman og viðhalda
þvi vahli, sem þýzkaland, sem stend-
ur, hefur í — Norðurálfunni, þar sem
allur sá mikli sægur gengur at-
vinnulaus og bjargarbius í þýzka-
Napoleon inikla, og Vilhjálmur, ]andi.
sem ]>á var jirins, barðist ]>á hraust-
lega í liði Prússa, inóti ofríki þvf,
sem Napoleon sýndi ættjörðu hans,
það er ómögulegt að gizka á,
hver áhrif andlát Vilhjálms keisara
kann að hafa á viðburði Norður-
eins og öðrum liindnm. I>egar álfunnlir innan skainms. þrátt fvrir
Prússland fór að rjetta við aptur
eptir allar ]>ær ofraunir, sem það
hafði komizt í af vöíduin Napole-
ons, fiíru frelsishuginyndir að festa
öll fagurmæli er enginn vafi á því,
að grunnt er á ]>ví góða milli stór-
veldanna. Auðnist liinum íiýja
keisara að sitja að völdum svo
rætur í luigum Prússn, eins og nokkru nemi, ]>á eru allar líkur til,
annara Norðurálfuinanna, og þessar
frelsishugmvndir fóru að verða all-
næro'ömnilar konimo’svaldinu. \ il-
hjálnnir veitti þeim hreyfingum,
sein ]>á komu fram, hina öflugustu
inótstöðu. Meðau bróðir bans,
Friörik Vilhjálmur, sat að völdum, J erfða ept.ir lians dag,
bak u]i])i í rúmi og skrifa með vísi- [
fingrinum út í loptið. Vjer álítum
[>að sje álíka J>njttl‘i(n</i dægrastytt-
ing, eins og að lesa ípargar bækur,
en það er miuni áreynsla í því, og
er því hoUam fyrir þá, sem |>urfa
að hvíla sig. árjer álítum, það sje
/wi/v/f, sem menn ættu heldur að [
gera, en að lesa ónýtar bækur
eiula ]>ótt niönnum þyki gaman að [
þeim. Bókalestur Jtruytiv menn ætin-!
lega. En það er alls okki sjálfsagt,
að lionum fylgi neitt gott. Vjer
höfum þekkt ijienn, sein liafa lesið
ósköpin öll, en sem ekki hafa verið
vitund þroskaðri en þeir, sem ekk-
ert liafa lesið, eða því nær ekkert,
og þeir liafa ekki haft einum einasta j
hleypidóm færra að dragast með.
Að hinu leytinu skulum vjer þ(
hans, sem næstur stendiir til ríkis-
er talinn ó-
Jæitti hann ölluin sínum kröptum
til að styrkja konungsvaldið, og
lama vahl þjóðarinnar. ()g þegar
Jiann settist sjálfur að rfkjum árið
18<il, [>á slakaði hann ekki grand
til. Fvrstu ríkisstjórnarár hans stóð
hin liarðasta stjórnarbarátta í Prúss-
landi. Keisarinn og Bismarok, sem
]>á þegar var hans hægri liönd,
buðu þjóð og grundvallarlögum
1>yrginn. <">11 þingstjórn ! landinu
hœtti, og harðasta einveldi drottn-
aði ]>ar. ()g hann vjek alilrei frá
skoötinum sínum á einkarjettinduin
konungsvalilsins, ]><i að síðar kæinist
fastara og þingræðislegra fyrirkomu-
lag á stjómina. En því einkenni-
legra er ]>að, að það er óvíst,
livort nokkur þjóðhöfðingi hefur
notið jafu-olmennrar ástsæhlar og
virðingar hjá þjóð sinni, eins og
hann. l>egar Prússar fóru að sjá
og skilja fvrira*tlanir Jians, þá rjeli-
aði mótstaðan siiiásainan, og hatrið
lireyttist í að<láun og lotiiingu. [ |><>ssu núiueri blaðs
Fvrirætlanir lians voru livorki nieiri vill merkileoTa <)<>•
* * n r>
nje miiini en ]>að, að smneiim alltjlir. (i. J. liefur <
I>ýzkiilan<l í einn vohlugan ríkis- lega Ijóst.
líkama, |>ar sem Prússlaiul væri þvf rúmi vel
að friðurinn haldist, þvf hann er
eindreginn friðarmaður, [>ó að hann
væri <lugan<li hersliöfðingi, þegar á
þurfti að halda. En það ern sem | verða síðastir manna til að livetja al-
stendur lítil líkindi til þess. Sonur J menning til að hætta að lesa bækur
sjer til skemmtunar. Vjer álítum að
eins, að meiui ættu að lesa beztx bcek-
urtHir. Vjer álítum, að menn hafi
ekki tíma til að lesa ruaUð, ineðan
menn eiga ólesið öll ]>au ógrynni,
sem til eru af góðum bókum.
()ss finnst ekki alsendis ólíklegt, að
allmargir muni verða á svijiaðri skoð-
un eins og vjer um þetta—enda þótt
Islendingar vilji vera framúrskarandi
„sjálfstæðir“ hjer í Ameríku.
En þá rekum vjer oss á spurning-
una : llverjar b æ k u r e r u
g ó ð a r, og það er auðvitað þyngri
þrautin að leysy, úr lienni. Ef t. d.
„Lögberg“ kæmi, og segði að þessi
og þessi bók væri ágæt, ljómandi vel
gætinn, framgjarn og ekki ófús á
að láta skríða til skara. Bismarck
er orðinn gamall maður, og ólíklegt
aö haim eigi langt eptir ólifað.
það verður ekki spáð í eyðurnar
uin það, hveniig fara muni um ]>að
ógna-vald, sem verið hefur f hönd-
um lians, þegar ]>að kemst í hendurn-
ar á óreyndum og' franigjörnum
unglingi. Vilhjálmur jirins liefur
reyndar nýlega lýst ytir því, að það
sje fjarri skapi sínu, að óska að
ófriður kotni u|)]>. En víst er uni
það, að hinir frjálslyndari menn á
þj’zkalandi hj'ggja allt annað en
gott til ríkisstjórnar lians, hvernig j sainin, skemmtileg og þar fram eptir
götunum, ]>á niundi herra Guðm.
sem hún kann að reynast.
Hr. GUÐM. JÓNSSON.
Jónsson koma
i/abrayði
ú 11 e n il ar b ó k m e n n t i r.
I>að er mjög merkilegt mál, sem
Iterra Giiðm. Jónsson
h
vera
aa aug
Isleuzkur alnujnniugur „inun
vaxinn upp úr því að sætta sig við
slfka blinda trú“. Og ef herra Guðm.
Jónsson segði ]>au orð í þvf sainan-
að skrifa hengi, ]>á væri furðulega mikið vit í
um, og sem jirentað er síðar í (>vb sem liaiin væri að fara með.
. Eii „J,ögberg“ segir ekkert þvílíkt.
Lögberg** lætur lítið yflr sjer, og
vors <*f til
Tarnieira en ;
l>ess vegna
\arið.
*nn gert sjer fylli- segir seni svo: l>að <*r ekki víst, að
álítuin vjer jeg liafl neitt betur vit á bókum, en
icm eytt er j þið hinir. þess'vegna ætla je<r ekki
sem lijartað. .Ettjörð hans hafði lianda lionum í þetta sinn. Vjer að vera að s<*oja n<*itt um ]>að, hvað
' kuimum ]>ví líka jafnan vel, þegar /«// held. En j<|g ætla að benda ykk-
henni lítill gaunuir gefinn að ]>ví, J uænii koma <lrengilega fram í birt- ur á einstaka rjithöfunda, sem allur
<*r til alþjóða mála kom. Nú átti iina, og segja til þess, sem [>eim [><>ri*i manna hel'iir komið
áður voriö virt fr<*mur Jítils
liún að að ráða iiiáhini Norðurálf-
uniiar. Fyrirætlanin t<»kst; l’rúss-! lieima
að, í stað þess
hjá sjer að eins.
aö nöldra um fvrir lf'mgu,
En auð- j í sinni röð.
sjer saman
*ð væru snillingar.
8v<) byrjaði „J>ög-j
I berg“ með því að benda á Diekens,
[ (sem ekki kom nema einu sinni til
Ameríku á æli siuni, þó hr. Guöm.
.lónson geti þess til, svona liálft
um liálft, að hann kuuni að lia.it
[ verið ameríkanskur).
Og |»*gar „Lögberg“ beiulir á
atriði, sem eru að eins söguleg,
| og alsendis laus við skoðanir blaðs-
ins, sjálfs, ]>á ætlast |>að til ekki
að sjer sje trúað í bliudni, heldur
að mcnii rannsaki ]>að, sem það
segir, áður en [>ví er dróttað að
því, að það sje að fara moð ó-
sannindi. Annars sjer ekki „Lög-
[ berg“ neinn veg til aö það geti
átt nokkrar samræður við menn
um nokkurn lilut. Hugsum oss að
einhver kæmi til hr. (í. .1. o<>'
O
[ segði við hann: ,,I>að var einu
I sinni bardagi við Waterloo, og
j Napoleon I. beið [>ar ósigur“.
Iiugsum oss svo, að hr. G. J.
segði: „Jeg muu vera vaxinn u])p
j úr því, að sætta mig við slíka
| blinda trú“. Væri „Lögberg“ í
i sporum þessa manns, sem ætti orða-
stað við hr. G. J., þá mundi
|>að segja við hann lijer um bil
svona: „Blessaður verið þjer, lijer
|>arf engar blindrar trúar við.
Farið þjer og llettið upp liverri
mannkynssögu, sem J>jer getið náð
í, og sem na;r fram yflr árið 181»,
og þá munuð þjer koinast að
raun um þetta“. Og það má fá
alveg jafngildar sannanir fyrir því,
að Diekens hefur verið álitinn af
ölluin ]>orra manna einn af mestu
rithöfundum Enfflauds, eins o «■
n o
fvrir því, að þa3 var einu sinni
bardagi við Waterloo, og að Napole-
ou I. beið þar ósigur. Hr. G. J.
getur fundið það í hverri einustu
bókmenntasögu yfir 19. öldina.
llitt er aunað máb hvort Dickens
hefur fengið þetta orð á sig með
rjettu. I iii það hefur „Lögberg“
heldur ekki sagt neitt, enn sem
komið er. I>að iná vel vera að liann
fyrnist, eins og ýmsir aðrir höfund-
ar, sem mikið orð hafa liaft á sjer.
En Jiinu hefur ,,Lögberg“ haldið
fram, og niun halda því fram fram-
vegis, að það sjeu m i k i 1 1 í k i 11 d i
til, að ]>að sje ekki eintómt rugl,
sein þeir menn lrnfa samið, sein
hafa hlotiö aðdáun hinua lærðustu
<>g gáfuðustu ritdómara þessarar
aldar.
Oss þykir ef til vill ekkert vænna
um blinda trú, en lierra Guðm.
Jónssyni. En vjer dirfumst að halda
því fram, að allur þorri íslendinga
sje sem stendur börn í útlendum
bókmenntum. Vjer segjum ]>að alls
ekki til að uitjra þeim, ]>ví ]>að
<letur ekki öðruvísi verið. En með-
an menn eru börn, og vita lítið í
hverju helzt, sein um er að ræða, ]>á
veröa menii að taka eitthvað trúan-
le</t, ef uieiin ei<ra nokknð að kom-
ast áfram. I>að er ekki íljótasti
ve<rurinn til að læra«að lesa, að
neita því að staíiriiir heiti það, sem
mönnuin liefur komið saman uin að
kalla þá. það er ekki fyrr en á síð-
ara þroskaskeiði, að nokkur meining
cr í þvl, að fara að p.loeofem út af
|>ví, hvort ef til vill kynni að liafa
verið rjettara að kalla staflna eitt-
livað annað. ]>ess vegna er það
engin óvirðing fyrir ísleildinga, að
taka það trúanlegt svona fyrsta sprett-
inn, sem þeim lærðari uienn hafa
komið sjer saman uni viðvíkjandi
bókmenntum og rithöfundum. Og
þegar alþýða manna fær kost á, að
lesa verk miklu rithöfuiidanua, ]>á
er það, að voru áliti, bæði óviturlegt
, og skaðlegt, að byrja á því, að leita
það uppi, hvað að þeim kunný að
vera, að byrja á útásetningum — sem
I vanalega þar að auki eru hringlandi
vitlausár. Menu ei</a að taka á móti
O
þess háttar ritum með lotningu.
Menn eiga að reyna að /tera af þeim,
hverjar sjeu í rauu og veru liugs-
anir vitringanna og snillinganna, og
hvernig þeir fari að því, að setja
hugsanir sfnar fram. Menn eiga að
[ leita að snilldinni, reyna að xliljtt
listina, til þess aö verða vitrari menn.
! En þeir, sem aldrei hafa fengið færi
á, að komast inn f bókmenntir, ]>eir
gera sig að eins að aulum ineð því
að fordæma rit, ]>essara mamm. ]>að
er að sínu leyti alveg eins og ]>eg-
ar uienn, seni aldrei liafa litiö I
náttúrufræðislega bók, geta sagt up]>
á hár, að </•fi///(/o//.s,-k<‘nnirgin sje ekk-
ert annaö en rugl, eða ]>egar 14 ára
ö'amall <lr<>nour hikar ekki við að
O O
segja, að kristiudómurinn sje ekkert
nema hjegiljur og þvættingur.
Vjer erum ekki svo ókunnucir
hugsunarhætti laiula vorra, að vjer
ekki förum nærri um ]>að, hverjar
sögur niundu liafa gengið bezt út.
Vjer höfum ekki eitt augnablik efazt
um ]>að, að almenningur iiianna
mundi liafa lesið Bókasafnið með
áfergju, liefði það verið fullt af
</e/ec/ú'e-sögum, morðbrenuum og <>ör-
um skemmtilegum glæpum. ]>að er
margt og margt, sem vjer vitum, að
íslendinga fýsir að lesa, og það liefði
verið meiri g r ó ð av o n I því, að
laga sig eptir því eingöngu. Eu
„Lögberg“ er ekki fyrst og fremst
gróðafyrirtæki, eiula má verja pen-
ingum sínum og kröptum til ýmislegs
i þessu landi, sem meiri ábatavon er
í, en í þvf að gefa út Islenzkt blað.
„Lögberg“ er stofnað til þess að legg ja
sinn skerf til uiettuinyurinnur, ]>ó sá
skerfur, því miður. geti ekki oröið
stór. „Lögberg“ er stofnað til ]>ess
að verða þjóð vorri til t/aynx. En,
eins og vjer tókum áður fram í ]>ess-
ari grein, álítum vjer ekkert gagn
að ónýtum bókuin, þó menn lesi
þær dagiun út og daginn inn, og
hve nær sem iueim komast liöndun-
um undir. það er citt af þvf, sem
vjer höfum ásett oss, að reyna til að
fá menn til að hætta að lesa þennaii
]>vætting, sem allur þorri maiiua er
svo fíkinn í lijer vestra, og koma
þeim til að lesa góðar bækur, góða
rithöfunda. ()g oss getur ekki betur
virzt, eu það væri sæmra fyrir livorn
skynsaman mann, eins og oss er
sagt, að lir. G. J. sje, að styrkja oss
til þess að ná þessu marki, heldur
en að fylla llokk óviturra manna,
og koma líka með sinn linullung,
]>egar þeir eru að bera sig að kasta
grjóti að oss fyrir þessa fyrstu til-
raun.
Ilitt könnumst vjer fúslega viö,
að ]>cssar tilraunir vorar hljóta að
verða ófullkomnar. Vjer liefðum t. d.
heldur óskað, að geta sýnt lönduni
vorum eitthvað af hínum lön<ru <><>-
efnisríku ritum Dickens. Á þeim var
auðvitað meira að læra. En það sjer
iiver maður, að vjer getum ekki
gefið út langar bækur í'ekki stærra
blaði en „Lögberg" er. En að voru
áliti höfum vjer ekki valið þá síztu
af hinum xtyttri sögum Dickens,
enda ]>ótti hún <>g suilldarverk á
Englandi, þegar hún kom fyrst út,
ekki lengri en liún ]>ó er. Vjer
fáum heldur ekki sjeð, hvernig kost-
ir hennar geta ilulizt nokkrum
maiini, sein vilt sjá þá. Háðið er
næmt, og ]>ó græskulaust, eins og
ávallt lijá þeim höfundi. Hver
setning fellur — að minnsta kosti í
enskunni —— svo fast utan uin hugs-