Lögberg - 14.03.1888, Blaðsíða 3

unina, að J>að er hrein snilld. Og
]>ó að petta litla, sem lesamlanum
er sýnt, sje dregið með fáum drátt-
um, J>á eru J>eir drættir svo skarpir
og ljdsir, að allt stendur jafnlifandi
fvrir hugskotsjónum vorum, eins og
\ jer hefðum sjeð vandaðasta málverk.
J>að eru að eins fáein atriði
ej>tir í grein Jir. G. .J., sem vjer
eigum eptir að minnast á. Hann
neitar [>ví að pað sje andlegu J>roska-
leysi íslendinga að kenna, að J>eir
liafi tekið J>essari sögu svo illa. Að-
alástæðan er að Jians áliti sú, „að
sagan er að öllu Jeyti miðuð við
annarlegt ]>jóðllf, annarlegar liug-
niyndir og tilfinningar“. ]>ess vegna
ei<ra íslendinoar ekkert að „botna
í“ henni. J>að er auðvitað satt, að
sajran er ekki úr íslenzku pjóðlifi.
En skyldu vera svo
nnniirlcijiir'i Hefur Jir. G. .1. aldrej
lieyrt pess getið, að neinn íslending-
ur liati liaft tilJmeigingu til að „gera
sig merkilegan“? .l'.t!i tt/pnninijtir
mannanna verði ekki yfir höfuð
nokkuð svijiaðar, Jivort sem J>eir eiga
lieima á Englandi, eða úti á íslandi,
eða vestan við AtlantsJiafið? En
annars skiljum vjer ekki, livað átt
er við, pegar minn/t er á skort a
andlegum ]>roska, ef þnð skyldi ekki
lieyra j>ar undir, að geta ekkert
skilið, neintt J>að, sem miðað er við
]>essar fáu liræður, sem á Islandi
liafa t.úið.
Að endingu viljum vjer ráðleggja
Jir. G. •!•, að setjast niður, og lesa
bæði „Stjórnarstörf Mr. Tulrumbles“
n<r „Vefarann“ sinn með ineiri at-
n
hygli en hingað til. „Stjórnarstjirf-
in“ geta ekkert um J.að, að l.æjar-
stjóra-embættið í Mudfog hafi ;
raun og veru verið ofvaxið hæfileo--
leikum Mr. Tulrumbles. Sa<ran
l.endir miklu freinur á J>aö, að J>að
liatí ekki verið svo sjerlega mikið
vamlaverk að stýra bænuin Mugfog.
En hitt var J>að, að Mr. Tulrumble
Jiafði svo óstjórnlega mikla tilhneig-
ing til að láta mikið að sjer kveða,
að hann varð að athlægi, og menn
fóru að fá skömm á honum.
Eins hefur lir. G. J. misskilið „Vef-
arann“ (sem, okkar á milli sagt, er
hvorki ,,dæmisaga“ nje ,,skáldsaga“).
I.eikurinn er um allt annað, eu ]>essi
saga í Bókasafninu. Leikurinn er
cinkanlega um afleiðingarnar af pví,
ef menn eru að rugla uiu J>að, sem
menn liafa ekkert vit á. ]>að væri
vafalaust hagur fyrir suma menn, að
láta sjer ]>að dæmi að kenningu
verða.
í 6. Nr. „Lögbergs“ liafa rnenu mí feng-
ið botninn í söguna um „Stjórnarstörf
Mr. Tulrumbles", sern liefur átt svo fitlu
láni að fagna hjá mörgum lesendum
blaðsins, eins og blaðið sjálft í nefndu
Nr. víkur á í nokkurskonar eptirmála við
söguna undir fyrirsugu : „Bókasafn Lög-
bergs“.
Jeg vil mí leyfa injer að fara fáein-
um orðum uin hvorttveggja, söguna sjálfa
og eptirmálann, með því jeg tel mig einn
í þeirra íiokki, sem likar livorugt allskost-
ar vel.
Mergur sögunnar eða sögutakmarkið,
ef jeg má nefna l>aö svo, er ekki svo ó-
ljóst, að menn ráði ekki í |>að lijer um
bil, enda gjörir höfundurinn nokkurn veg-
inn ljósa grein fyrir |>vi í niðurlagsorð-
um sögunnar, nefnil. að svna frain á I>að,
að í stað bess að gjöra sig mikla og
merkilega, gjöri menn sig að eins auð-
virðilega og hlægilega, (>egar menn láta
sjálfsþótta og hjegómagirnd koma sjer
til að vasast i )>eim málum, sem (>eim <>ru
ofvaxin, og ætla sjer að koma fram
sem sjerlegir afbragðsmenn, (>o (>á skorti
alla hætilegleika til (>ess, og enginn greind-
ur maður mun tinna að )>ví, að )>essi
sannleiki sje leiddur i ljós í góðum, vel
sömdum dæniisögum. l>að er )>ví sögusnið-
ið, hinn ytri búningur sögunnar, sem menn
hafa ekki getað fellt sig vel við, eða —
eptir )>vi setn höfundinum farast orð — liafa
ekki liaft nógan andlegan þroska til að
meta sem snildarverk.
I>að eru mí liðin nærfellt <J0 ár siðan
borin var fram fyrir skynbrngð alþýðu
á Islandi dæmisaga ( skáldsaga) sem laut
lijer uin bil að sama efni. Það vnr „Vefar-
iim með tólf kóuga vitinu", sem sjera
Sveinbjörn heitinn Hallgrímsson, )>ái ver-
andi prestur á Akureyri, gaf út á prent.
Sú saga mun á )>eim árum liafa verið lesin
á tlestum bæjum á Islandi, og sumstaðar
fleirum sinnum, og jeg - vissi ekki betur,
en að almenningi likaði hún dável. llvort
sjera Svb. heitinu hafði frumsamið sög-
una, eða haft liana fyrir sjer eptir lit-
lendau höfund, (sem jeg ætla heldur hafi
verið) stóð alveg á sama; hanu liafði að
minnsta kosti lagað liana eptir islen/kum
háttuni og hugmyndum, svo að hún sam-
svaraði allvel andlegum þroska islonzkr-
ar alþýðu á )>eim tínia, og jeg lield liún
liati vel mátt heita snilldarverk. Síðan
libfur nú, eins og allir vita, fjöhli af fræð-
audi og skemmtandi ritum verið getinn út
á prent á íslandi, auk allra blaðanna, og
lestrarfýsu og lestrarsvið alþýðu stórum
uukizt, svo mjer virðist )>að óhugsandi, að
bókmenntalegur eða andlegur þroski henn-
ar standi nú á lægra stigi, heldur en liann
stóð fyrir iiO árum; miklu fremur virðast
mjer likur til, að liann standi nú einui
tröppur hærra, og þess vegna held jeg þá
líka, að skortur á andlegum þroska lijá
lesendum „Lögbergs“ sje ekki beinlínis,
og ekki liin einasta orsök til þess að
þeini líkar ekki sagan: „Stjórnarstörf
Mr. Tulrumbles". Ástæðurnar til þess
munu vera fleiri, og )ú einkanlega sú^
að sagan er aö öllu leyti miðuö við
annarlegt þjóðlíf, aunarlegar liugmyndir
og tilfinningar, sem Islendingar eru að
svo komnu ekki orðnir innlífaðir í, og
i sambandi við þetta, eru söguatburðirnir
og frásagnurhátturinn ekki nógn skemmt-
amli fyrir Islendinga; en þaðerþósögu-
skemmtunin, sem fyrst og fremst )>arf
að vekja eptirtektiua lijá almenningi, og
greiða kjarna sögunnar veg að tilflnu-
ingunum, og festa liann í minuinu.
Sá, sem liefur ritað eptirmálann (lik-
lega liinii sami maður, sem hefur valið
og )>ýtt sjálfa söguna), liaun álitur það
hlægilegt, ef liann færi að koma meö
afsakunir fyrir þvi, að setja í lilaðið
sögu eptir einn af lieinisins mestu rit-
höfundum. Skyldi nokkur ætlast til
þess, að liann komi með afsakanir? Jeg
held enginn ætlist til )>ess. Kn með
ástæður? .Tií; það gerir liaun líka.
Ástæður lmns eru að eins þessar: að
sagan sje eptir einn af lieimsins fræg-
ustu rithöfundum enskan eða amerí-
kanskan, einn af )>eiin, sem ritdómarnir
og almenningsáiitið liati komið sjer sam-
an uin að væru snillingar. Þetta er
lianu búinn að flnna út og rannsaka til
fulls, og )>að á að vera nægilegt. Ilann
virðist ganga tít frá |>ví sem sjálfsögðu,
að menn hijóti að trúa þessu afdráttar-
laust; lijer )>arf enga eigin rannsókn,
engil sjálfstæða skoðun. En liversu lágt
sem bókmenntalegur eða andlegur þroski
almennings Islendinga kann að standa,
)>á muu liann þó vera vaxinn upp úr því
að sætta sig alltjent við slíka blinda trú;
og livað )>essa sögu áhrærir, er liætt við,
að sumir kuuni að efast um það, aö
„veröldin“ i lieild sinni hafl dæmt um
liana og viðurkcnnt hana sem eitt liið
mesta snflldarverk.
Mjer liefði l>ótt |>að eiga betur við,
að hðfundur eptirmálans liefði varið
nokkrum orðum til að leiðbeina liinuni
lítt mennt.uðu löndum sínum, til að
flnna og skilja liið fagra og suilldarlega
i sögunni, fyrst lionum á annað borö
er svo annt um að leiöa )>á allt í einu
inn i liinn skáldlega sjóndeildarliring
enskra og ameríkanska rithöfunda; en
þetta hefur liann enn látið ógjört.
í þess stað fer hanu að liugsa sjer á-
stæður fyrir )>ví að Islendingum geðjast
ekki að söguuni. Fyrri ástæðan er
ekkert annað en skortur lijá þeim á
bókmenntnlegum og andlegum þroska,
og þessum skorti ætlar hann að ryðja
úr vegi með því, að lialda að lönduni
síuum slíkum útlendum skáldsögum, sem
lianu álítur góðar, án tillits til )>ess,
hvort þeir botna nokkuð i )>eim, eða
jafnvel vilja Ijá þeim eyru.
Hin önnur ástæðan, sem hann liugsar
sjer, er víst að eins til þess gjörð, að
brosað sje að henni, og vil jeg fyrir
mitt leyti þakka höfundinum fyrir
skemmtunina.
Engiun skyldi taka orð mín hjer, svo
seni jeg áliti, að engar annara |>jóða
skáldsögur geti átt vel við íslendinga?
enda þótt þær sjeu þýddar lilátt áfram,
eins og höfundarnir hafa samið þær,
miðaðar við þeirra eigin þjóðháttu
og þjóðlif. I>að væri fjarstætt að
liugsa svo, og reynslan hefur nægi-
lega sannað, að Islendingar lesa sumar
slíkar sögur meö mestu geðþekkni. I
)>ví tilliti er mest undir sögu-valinu
komið, og mjer virðist ætlandi til þess,
að íslenskur rithöfundur og skáld hafl
bæði vilja og tök á því, að velja þær
einar sögur i íslenskt blað, sem lönd-
um lians geti orðið að góðum notum.
Cashel I*. G„ Walsh Co. Dakota.
2. ínarz 1888.
Guðm. Jónsson.
FBÁ FIUETTARITARA
„LÖGBEHGS“.
Minneota Minn. (>. niar/ 1888.
Vjer fögnum komu pinni, „Löo-
)>er<r“. Já fyrst <><>■ frenist fyrir nafn-
ið L <’) j>' l> e r <r. Dví sem sagt, ]>að
er snillilefra valið nafn fyrir al|>jóð-
le<ran frjettatleygi ; og syo minnir
J>að oss á lúð J>jóðkunna liraun við
Oxará, pann stað, sem liinir fornu
lö<rsnillin<rar framfluttu löoskil sín á
n n n
og vörðu með einurð, drenoskaji og
trúfesti ]>jóðrjettindi liins íslen/ka
lýðveldis ; petta nafn eða J>essi staður
er oss í fersku minni, J>rátt fyrir J>að
að liann nú, sem skáldið kvað:
„Blánar af berjum hvert ár
börnuin og hröfnum að leik“.
Já )>að eru ei<rinle<fa hinar daodeo'u
i n n n n
frjettir, er vjer ætluðum lijur nú að
ræða, en ]>ú misvirðir ]>að ekki, pótt
vjer ekki seilumst lajiot til lialva í
hina umliðnu tið; en ]>ó munum vjer
liyrja um ]>að leyti er pú liófst göng-
utia. pannig hefjuin vjer J>á árssög-
una. Árið 1888 gekk í garð með
frostum og fannkomum ; pannig var
tíðin mest-allan janúar ; opt geysileg
frost, já svo, að kvikasílfrið í kulda-
mælinum tlúði allt niður 8(> sti<r
n
fyrir neðan ,,zero“. 1™. jan. var
hjer óláta veður, eitt með verstu,
er sögur fara af, enda urðu hjer
pá sein svo víða, slys á mönnum
og skepnum; J>ann dag niissti Jens
Öigurðsson (ekki Jónssou sem H.kr.
segir) af völdum veðursins, 16
nautgripi, og Einar Jónsson 5.
Dessum mönnum hafa Isl. lijer
bætt að nokkru leyti missirinn. —
í gærdag var hjer I Minneota
liahiinn ársfundur Ver/lnnarfjelags
ísl. Verzlanin hefur gengið vel, svo
]>að mun óhætt að segja, að fje-
lagsmenn sjeu ekki vonbrigða.
í stjórnarnefnd fyrir næsta ár voru
kosnir, Jósef Jósefson, í'. 11. John-
soii, Sigurbjörn Sigurðsson, I.optur
Jónasson, Sigfinnur Pjetursson,
Einar Jónsson, S, M. S. Askdal.
Að vjer göngum í smáatvika
útskýringar við víkjandi fjelaginu
álítum vjer ekki eiga við á
pessum stað, en erum fúsir að
gefa hverjum ]>ær upplýsingar, er
liaiin æskir. Vjer Jiöfum Jieyrt,
að suðan væri nú algerlega uj>]>-
komin, í hinum pólilísl<a soðlíatli
M inneota; auðvitað cr stríðið liarð-
ast á milli forsetaefnanna. Um-
sækjendur J>ess emliættis eru J>eir
lierra .1. Hanson og G. A. Dal-
mann. En Jivor sigur vinnur, get-
um vjer ekki um sagt ; fari J>að
ejitir stærð og vikt likainans, sem
anieríkanskur siöur er að ilæma um
vinnudýr, ]>á, ]>ótt liáðir sjeu að
sönuu J>rifli>gir, mun Ju-rra Hansnn
vinna, ]>ví Jiann er óéfað Jieirra
]>yiigri. Enn s<‘in kóniiö er, eru
engar stórbreytingar sjáanlegar í
iiánil, livað verzlan viövikur; liinar
algengu vonir nauösvnja og niun-
aöar eru í sama liorli, sem liefdr
verið. lliö algenga tollsjuirsmál
er lijer i öldugangi, sem alstaöar.
1 ár er hlaupár ár kvenn-
fólksins j>að liefur ]>ví livern
danzinn ejitir airnan, já eða J>vi
skylili ]>að ekki nota tækifærið!
Sem stendur er tíðin fremur góð, i
dag er heiðsltýr himin,'38 . stig fyrir
ofan zero.
SPURNINGAll <>g SVOIL
Þegar svo vill til að búnaðarfjelög
myndast meöal íslenzkra bænda hjer í
Manitóba án tilhlutunar sveitastjórna, er
þá nokkur vegur til aö þesskonar fjelög
geti fengið opinberan fjárstyrk þeiin til ofl-
ingar, t. <1. verðlaun fyrir framúrskarandi
verk, <>g til sýningarkostnaðai' innan tak-
inarka fjelagsins ? Og ef svo er, liverjar
skyldur þurfa )>au að uppfylla til |>ess að
geta orðið styrksins aðnjótandi ?
Sv. Sveitarstjórnir liafa ekkert vahl til
að stofna búnaðarfjelög. Þaráinóti get-
ur fylkisstjórnin veitt leyfl til að inynda
búnaðarfjelög, sem fá opiubenin styrk úr
fylkissjóði, eitt í liverju kjördæmi fylkis-
ins. Knn freniur er svo ákveðiö meö lög-
uni, að (iimli .1/iiniripiilitj/ og nokkur
fleiri megi liafa sjerstök búnaðarfjolög, ).ó
th-iri sji-u til í kjördæniinu, og )>au búnað-
arfjelög njóta söniu rjettinda. Til aö
mymla búnaðarfjelag, sem ojiinbers styrks
geti oröið aönjótamli, útheimtist aö send
sje akuryrkjnmáladcildinni bænarskrá í
lögákveönu formi, sem aö minnsta kosti 50
búsettir menn riti undir, og verður liver
þeirra að liafa borgaðtil bráðabyrgða-fje-
hirðis fjelagsins aö minnsta kosti ij> 1,00.
Þegar sönnun er fengin fyrir )>vi, að )s>ss-
ir peningar liafi verið borgaðir, reitir
stjórnin $50,00 til styrktar fjelaginu. Leggi
fjelagsmenn fram íneiri peninga, veitir
fylkisstjórnin styrk að sama hlutfalli ,>:
i dollar móti liverjum dollar, sem fjelags-
menn leggja fram, allt upp að $250.
Meiri styrk getur hún ekki veitt neinu einu
fjelagi. Að ööru leyti ve#a fjelögin aö
liaga sjer e]>tir fvrirniælum fylkislaga
þeirra, sem gilda viövíkjandi stofnun, fyr-
irkomulagi <>g stjórn búuaðarfjelaga, eu
sem of langt yrði að prenta lijer.
1. Ef Lögberg kemur tit 29 f<>brúar
árið 1892, liver er |>á viku dagur?
2. Ef L<‘>gl>erg kemur út ælinlega á
miðvikudag, livað verður þá ártal, þegar
það næst ber upp á 29 febrúar?
i). Er ekki árið 1900 „hlaupár"?
Sv. 1. 29. febr. áriö 1802 ber u]>]> á
miðvikudag.
Sr. 2. 1892.
Sv. J. Jú.
lbgu mannverum, sem eru alúðÍegar, lilíðar °g
góðlyndar, án pe.ss að vita af J>ví, ]>egar pær
gera góðverk sín. lleimurinn umliverfis hann
nefndi vanalega skírnarnafnið lians á vingjarnleg-
an og kompánlegan hátt. Dað væri hreint og
heint hlægilegt, að kalla hann „8ir líi<'liar<l“
á pessum blaðsiðum (nema J>egar einhver af pjón-
um hans nefnir liann). Degar hann lánaði j>en-
inga sína, hesta sína, hús sitt, <>g (stundum, ejitir
að vinir lians, sem í óhamingju hOfðu ratað,
höfðu sokkið sem allra <lýj>st) errda fötin sín, J>á
var J>essi almenni velgjörðamaður kallaður „Diek“,
jafnt í bezta fjelagsskaji eins <>g versta fjelags-
skap. Degar opcnt var leikin í London, var auk-
nefni hans á hvers manns vörum, sein eigamla
„kvenna-6túkunnar“. Dað stóö eins á um allar
|>ær konur, sem boðið var í J>a stúku. Deirn
J>ótti ganian aö hljóðfæraslættinum og söngnum
í opernni y en mennirnir ]>eirra <>g feður J>eirra
liöfðu ekki efni á, að láta [>á dýru ánægju ejitir
J>eim. Diek semli vugninn sinn eptir peim <>g
Ijet liann fara með J>ær heiin aptur; og konunuin
kom öllum saman uin J>að, að Mrs. Diok mundi
verða sú öfundsverðasta kona I Ollum J>eiin mennt-
aða heimi (ef liann kvæntist nokkurn tíma). Enda
Ivgasögurnar, sem gengu um ]>að, að liann væri
]>egar kvæntur leynilega, og komi illa sainan við
konuna sína, koinu í raun og veru engu óorði á
liann. Og J>egar beztu vinir hans minntugt sin
52
yðar ahlri, með ungum nianni, sem eiginmanni
yðar?“
„Hamingjusömu lífi“, tók Miss Dulane upp
eptir henni, „af J>ví að J>að verður saklaust líf“.
Hún lagði vissa áherzlu á næstsíðasta orðið.
Mrs. Newsham ]>ykktist við áherzluna, og stóð
upp til að fara. Slðustu orðin, sem hún sagði,
voru bitrustu orðin, sem liún enn hafði sagt.
„Djer liafið náð i svo einstaklega merkilegan
mann, góða mín, að jeg dirfist að biðja yður
stórrar bónar. Viljið J>jer gefa mjer mynd af
lávarðinum ?“
„Nei“, sagði Miss Dulane, „jeg vil ekki gefa
vður mynd af lávarðinúin“.
„Ilvers vegna ekki, Matilda?“
,,.Vf mjög alvarlegum ástæðum, Elizabeth.
Djer eruð ekki nógu hreinhjörtuð til J>ess að
vera makleg J>ess, að eiga mynd af maniiinum
míuum“.
Ut úr ]>essu svari varð fyrri aðvörunin að
ágreiningsefni, og eiulaði algerlega.
II.
Dað átti að fara beiur fyrir siðari aðvörun-
inni. Hún kom fram [ samtali milli tveggja
manna, sem voru gamliy <>g góðir vinir. Með
öðrum orðuin, [>að varð enofinn ái/reiniii<<ur út
úr henni.
Ehlri maðurinn var Jeinn af pessum aðdáan-
49
Mrs. Newsham var há og glæsíleg, ítiáluð <>g
lituð, og hún fvlgdi gagnstæðuni grundvallar-
setningum í klæðaburði sínum—peim að gangast
ekki við neinu. Degar ]>essi kona sýndi sig
heiminum, ]>á staðhæfði hún með dularbúningi
sfnum, að hún hefði koinizt á prítugasta árið
síðasta afmælisdasrinn sinn. Maðurinn liennar
]>agði gætilega og Tfniinn gamli Jiagði gætilega;
peir vissu J>að báðir að [>að voru prjátíu ár,
síðan hún liafði átt afmælisdag f síðasta skijitið.
„Eigum við að tala um veðrið og almenn
tiðindi, <róða nifn? Eða ei<rum við að koniast að
erindinu yðar umlir eins?“ Svona byrjaði Miss
Dulane samtalið.
„Yður hefur vafalaust gramizt frjettiu I
blöðunum í morgun — ]>að er auðfundið á mál-
rómnum yðar <>g fasinu, góða míii. ’l'il |><>ss
aö gera vður ekki rangt til, ber jeg ekki við
að trúa frjettunum“. Svona tók .Mrs. Newsham
ávarjii vinkonu sinnar.
„Dað er vingjarnlegt af yður, Elizabeth, <>n
er ekki til neins. Frjettirnar eru sannar“.
„Matilda, J>ú gengur frain af mjer!"
„llvers vegna?“
„Á pfnum aldri!“
„Ef /mnn finnur ekkert að ahlri mínum,
livað kemur j/ðnr hann |>á við?“
„Minnist J>jer ekki á ]>ann maiin!"
„llvers vcgna ekki?“