Lögberg - 24.04.1889, Page 2

Lögberg - 24.04.1889, Page 2
£ o g b c i* g. — MID VJKUD. 24. ArKJL /SS<p. - Útuefenduk: Sigtr. Jonasson, Bergvin Jónsson, Árni Friðriksson, Kinar Hjörleifsson, Ólnfur l’iirgcirsson, SigurSur J. Jóhannesson. .A-Mnr uf>p!ýsingar viðvfkjamli verði á aug- lysÍDgum i Löoderci geta inenn fcngið á skrifstofu lilaðsins. JEXvc nær sem' kaupemlur Löcherus skipta um Inlstað, eru Jieir vinsamlagast lieðnir að senda skriflegt skeyti um það til skrif- stofu blaðsins. XTtan á öll brjef, sem útgefendum Löc- MERGS eru skrifuð viðvikjandi blaðinu, ætti að skrifa : The Lögberg l'riii/ing Co. 35 Lontbard Str., Wint\ipeg. l>»“ssi tnerkiloga írrein, sent hjer for á eptir, stemlur í 5. 0. o<r 7. bl. FJal/A'onnnnar |>etta ár. í [>eirri von, að hvorki höfundurinn nje rit- stjóri Vjallk. misvirði ]>að við oss, að rjer endurjirentutn hana, [>á lát- uin vjer annaö sitja á liakanum í ]>etta skijiti til [>ess að almenning- ur inanna hjer vestan hafs skuli jreta átt kost á að sjá hana. l>ví að vjer efutnst ekki um að al[>ýðu inanna inuni [>}’kja fróðlegt að sjá, hverniir einn af hinuin vitrustu ís- lendingum, sem nú eru ujipi, lítur á [>au mál, sein greinin hljóðar um, einmitt [>au mál, sem lönclurn hjer vestra, og ekki sí/t biaði voru, hef- ur orðið svo tíðrætt uin að und- anförnu. Oss er ]>ví Ijúfara að jirenta þessa grein í l>laði voru, sém hr. Eiríkur Magnússon er í ölluui aðal- ntriðunum Lögbergi samdóma. Hann er sannfærður utn að tjírli/ifiirr laiulsins verði að rjettast við, og að [>angað til hann sje kominn í lag sje pýðingarlaust að amast við VeBturheims-ferðunuín. Ilann telur |>að og rknr/iiujjnhátt að vera að berja ]>að niður að hallæri sje i landinu, ]>egar ]>að er í raun og veru, og að skainmast sín fvrir að ]>iggja hjálji, ]>egar svo er ástatt og hjálj> býðst. Og honum pvkir sem íslendiiigum heima væri 3-inis- legt annað sæmra en að nkinninu ]>á menn, sem vestur liafa ilutt. Kir.s og lesendum roruin er kunn- ugt, eru ]>etta utriðí, sem vjer höf- 11111 liingað til reynt af fremsta megni, ]>ó í veikleika hafi verið, að koina inn í inenfl. Stæðu margar jafn-viturlegar grein- nr uin fæssi mál í íslen/ku blöð- unum, eins og ]>essi eptirfyIgjandi grein, ]>á roundí ]>«,« rkki Jangt að bíða að breyting yrðí á mw- búðinni og samvinnunni milli „Aust- uru- og „Vestur-íslendinganna.“ 3511 , ]>ar seun svo kveður að orði: — „Ekkert land mundi, ef hungurs- neyð vofði yfir, senda út væna sauði, alls ekki neina sauði“. (Þýðing mjög ónákvæm). Þegar nú petta mál vefst fyrir iafn glögcum manni og Thorodd- sen er, pá er ekki ólíklegt, að fieirum fari á söinu leið, og peir hugsi með sjer, að Guðbrandur hafi pó víst hlotið að hafa eitthvað til sins máls ej>tir allt saman. En hann hafði reyndar ekki annað til pess, enn leii/uiiðueitið, og vita all- ir livers pað er vert. Ilið „bogna“ og „undarlega“ í pessu máli verð- ur beint og eðlilegt, undir eins og menn vilja líta ófeimnum augum á eðli hlutarins. Galdurinn er petta, að koma pví fyrir sig, 1., hvernig hag lamls- manna horfði við 1882; pví pað er hið eina ár, mjer vitanlega, sem orð Thoroddsens geta átt við, Jx hljóðan peirra bendi til margra („sömu árin“); — 2., hvað hallæri er. l>að er kunnara en frá purfi segja, að árið 1880 1882 gengu ill sutnur og harðir hafís-vetrar og stórviðrasamir yfir land í rennu, og var síðasta árið svo hart, að í sutn- um stöðum var pað, að kalla, sam feldur vetur fratn í september. Jeg hef í liöndum nægar skyrslur, er sanna hve hörmulegt ástandið var. Menn höfðu hleypt sjer í skuldir fvrir fóðurkorn lianda fje sínti Grijiafellir hafði verið fjarskalegur, víða. Ejitir íssumarið 1882 voru hin litlu liey manna af ljelegasta tægi til eldis sem hugsa/t gat. Að leggja á vetur með gripastofninn er lifði að hausti var ekki tiltöku- mál. I>að varð að farga meginhlut- anum, ]>ar sem verst áraði. Af peim bústofni, sem menn áður ekki höfðu getað bjarga/t við skuld- laust, hlutú menn víða að fella tvo priðju hluta, ef nokkur von væri til, að leifunum yrði borgið vetrar- langt. Hvað slíkt pýðir, sjá allir. Kaujnnenn gengu 1882 venju fratnar hart ejitir skuldum, sein um undan: farin ár höfðu mjilg svo auki/t að lánstraustið hverfur meö grijia-- inissi cxr búfelli. I>essar og aðrar skuldir urðu menn að borga, pað sem peir gátu, með pvl setn til var,—fjenu, „m<itvceluuumlí. En ekki var nóg með pvi; hinum litlu bústofnsleifum, sem leggja skyldi á vetur með, var ekki hugsandi til að halda í holdum með ónýtu heyi, sem hafði verið að velkjast í hafiss- præsum, pokum, suddum, nætur- frostum alt sólarlaust sumarið frarn í lok ágústs og bvrjun septembers og inargvíða varð að rudda einum, er [>að loks komst í garð. Til pess, að geta afiað sjer einhvers heilsusains fóðurforða, að bæta grijium sinuin pessa ólyfjan, drógu iiienn haustskurð við sig, allt er |>eir gátu, og seldu Hlitnoni og kaujunönnutn kindurnar, sein ella hefðu ífengið til heimilis frálags til Hallæri,- Uppblastur- Vesturfarir. Fptir E Uaglllf.sson, M. \, „}>a$ er aniiaríi ciu/n a$ u nt/a r /egt, að hal/ari ikuli mí ,í seinni ihiin/ ha/a r'o/að yfir suinuin hjcritðmn á JslanJi, <1 /iri /’am/i, sriu rar/a fiytur atinað jít cn enttíma. iuatvörii, og að mcnn skn/i J/vtja "uitvtth úr /andimt /yrir margar milli&nir krána sömn árin, scm rcrið cr aðscnja gc/na n/ itrörufarma t/l /anjsins til pcss, að hatJa hfinu 1 /uönnum. Jljcr verðttr að rcra atthrað hog/ð! Samgöngu/rysið, öfug vcrzl- unarað/crð stg rout/tn á iunlciij/im riðskift- ’trn rrtt Uklcga o/sakir til þessa J>. ThitrmUtsen i IuttJ-okl lHHX, h/s. 20H. Merg pessa máls hefíir TJw>r<vW' sen úr hinu alræmda brjefí G. Vjg- fúöBonar (sjá Fróða 111. ár (1882),' pær. t>að er að segja: menn seldu fje sitt allt er peir ýtrast máttu inissa, til að bjarga úr •opnutn hor- dauða Jitlum leifum [>ess. l>etta var náttúrlega Jiið hyggilegasta, sem merm gátu gjört, &. fyrrj tíinuin var reglan: „hollur er haustskurður“, pegar hallæri gengu. Nú hefur brevting verzlunarinnar komið með aðra enn betri reglu: „holl er liau.spsala“. Og |>ó ]>að næmi ekki nema sáía jitju, sem nienn gátu 1) Með bijefl, dagsettu 31. ukt, J8S2, sen/lí emlwcttismaður í Reykjavík Timtc með skrifl GuðbramJs í norður á Aknr- eyrí til náknmins a'ttlngja síns, ‘>% lagðj á ráðín, tivei'nl.s pvl skj'ldi knlflið á prent í Fróða. Jeg sjálfur ilultí hvort tvegjfjti í grandlej'si utan pósts fj'rir hann. 1 >g tók við |>ví úr lians eigin hönd kl. A>£ e. m. ofan nefndan duj;, uni leið «% hann kvaddi mig 0% bnð nije farsteljiir ferðar. Þj'ðinguna var Ilalldór Briem fenginn til að annast. Emlncttismanninn pefni jeg ekki «//'. Allir vita liver liann er> pví pafni cius, og eim1 ufl eins, af öJJum enditeftisiiiöiiiiiim íslands, verður lirejft Vjð «nwr PU)* /,pör“ Og petta. J&tt eVi náð í af eigin ramleik af fóður- n korui, pá var pað pó ólíka hollara fvrir bútnannirmj en tilsvarandi nið- itrskurður ■ fyrir heimilið hefði ver- ið. Uví hvaða fratnbúð er i honutu, netna belgfylli fyrir fáar vikur ó- komins tfma, pegar gripirnir, sem ejitir eru, eiga að lifa á horeldi vetrarlangt? Af framansögðu leiðir nú petta: að í hallæri verða enda hallæris- hjeruðin sjálf, eins og nú s endur á verslun, að selja miklu Jtiiru fje að tiltölu, enn pegar vel lætur í ári. I>að er ]>eirra eigjn ratnleiks eina hallærisvörn. I>ó er hjer nú fleira að athuga. Aldrei er hallæri svo, að ekki sje liurðepri TÍðar en ]>ar sem hallærið er verst; pó aldrei sje hallæri jafnt á einum og sama tíma yfir allt land, eða enda ineginhluta lands. Hvað sein nú hallæris hjeruðum líð- ur, bjarga menn sjer annarsstaðar á venjulegan hátt. J>eir flytja út — selja til útflutnings — megin-útfluttn- ings vöru sína, fjeö — „niutmelinu eins og peim pykir sjer bezt henta Því harðara sem í ári er, pess meiri verður pessi úttlutnin pess víðtækara sem harðærið er verður hann enn að meiri, eins og öllum gefur að skilja, og líklega parf engrar útlistunar við. Hjer af leiðir pá enn beinlínis, að pað er ekkert „undarlegt“, en einmitt hið eðlilegasta, sem hugsazt getur, að pegar hallæri vofir yfir, ffytti ís- land út miírftfult meiru en ella af peirri svo að kalla einu útflutn- ingsvöru, sem pað hefur til. Ei að pykja pað „undarlegt“ að „ha'l- æri skuli vofa yfir pví landi, sem varla flytur annað út, en eintóina matvöru“, er mjer óskiljanlegt, nema ef orðiu eiga að pýða að slíkt land sjo ótið undanpegið. Sú var tlðin, að ísland flutti ekki út mat- vöruna, pegar útflutning hennar var í rauninui sem ekkert að telja í samanburði við ]>að sem nú er. Eu hvað varð pá? Herjuðu [>á ekk hallæri og hallærisdrejisóttir land enda oj/t á sömu öldinni, svo að , , t . s „ fólkið hrundi fiiður J>úsundum sam- fynr foðurkorns kauji; pví ]>aö er 1 . , t 1 • . an? Ekki verður nú pessu neitað. ein af hallænsms verstu fylgjum, 1 Árin 1779—85, t. a. m„ drapst fiuunti hluti fólks ú /uifdiiiit úr huntjri. I>á sátu matvælip, inargra millíóna króna virði, kyrr 1 landinu. Hví voru þá hallæri? og pau svo oðaleg, að ]>essi öld hefur ekkert pekkt líktpeiin? Þess vegna, stutt einfaldlega svarað, livað helzt, að pá sátu matvælin kyrr, eri nú eru pau flutt út, og peiin víxlað í pann eyri, sem tnenn geta notað til hallærisvarnar á ýmsar lundir; eða, sem er hið sama, pá var verzl- un pess lands, sein varla I efur annað að flytja út „en eintóma matvöru“, einokuð, nú er hún frjáls. Skyldi ísland komast út öldiua án stórkostlegs ínanndauða1 af hallæri pá verður pað gleðilegt og lærdóms- rikt nýinæli i sögu pesss. I>að kann að vera, pó jeg viti pað ekki, að „gefnir matvöru-farm- að ná í einhverja fóðurbjörg fyrir arlí l'a*' ver>ð „sendir til landsins til pess að halda lífinu í möunum“, tiú á seinni árum“. E11 ef pessi athugasemd á við árið 1882, pá ketnur hún ekki heim við sann- leikann, nema á peirri huldu, sem rjett er gert að rjúfa. Sú hjáljj, að tninnsta kosti, sein jeg vpr vjð riðinn, og, mjer vltanlega, allt eins hin inikla hjáljt frá Danmörku, kom beinlinis í peim tilgangi að bjarga einhverju af grijium ]>eiira, sein verst voru staddir, undan suin- arvetri pess árs. I>að leiddi bein Jínis af skjjisrúmi að menn urðu að Jiafa fóPnrforðann I ppj|P teg- ufjdmp jarðargróða, son> »m leið gat verið tnauneldi, Kh hvorki kom sllkt I neitin bág við Ultjunij hjáljiarinnar, nje gat loitt til anti- ars en pess, sein ákjósanlegast var, að varna mannsult', ]>ar sem nauð- 1) Jeg segi „stórkvstlej/s“, J>ví liungur- sóttir hiifa drepið menn á |>essnri öld. Á mikilmennsku-ntáli íslands lieita þier þegar á liggur tnugiivoiki, sem á að ilrepa á fáunt vikum 8% af fólkin j ! ! ! Li, M. syn kvaddi. Jeg hef góðar cg gildar ástæður til að segja, að með hjálpina liatí verið farið yfir höfuð samkvæmt filgangi hennar. Við Siglufjörð var lítið eitt af henni haft til mannejdis eingöngu, ]>að er satt, og hef jeg pað vott- fast, að ella hefði par manndauði orðið óumflýjanlega1 Yottarnir eru margir og góðir, par á meðal Jón Hjaltalín sjálfur. Hið sanna, ef inenn geta fengið af sjer nð segja pað um pessa hjálp, er pað að hún var send til að halda lífi I einhverju af bjargarlausum grijnun mamia, ef unnt væri að afstýra hinu meinlegasta fári sem fylgt liefur jafnan hallærum íslands, að lieilar fjölskyldur flotnuðu ujiji og kærnu eins og eyðileggingarinnar steyjii- flóð á útörinuð sveita-fjelögin! Slíkt ltefði ekkert nýmæli varið í hall- ærissögu íslands. Ekki fæ jeg sjeð, livernig „sam- göngulevsið, öfug verzlunar-aðferð og vöntun á innlendum viðskijit- um“ gat verið ,,orsöku hallærisins 1882. Orsök pess var samfeld 3 ára ótíð; pað vita allir. Við henní reisa engar saingöngur nje innlend viðskipti, hve tíð sem vera kunna, nokkra rönd á Islandi freinur en í öðrurn Jöndum, pegar land hefur eigi ]>að að bjóðu, sein hel/.t er liall- æris-bót — fóður/jörtj hunda hjunj- ar/attsum húsrnala.—Mjer sárnar að sjá slcýra menn og góða drengi gera sjer leik til að villast. (Niðurl. í n. hl.) ,, Jfreb ölusj abu vinn. ‘ ‘ í Rcykjavík. Vjer íniuntumst á pennan sjóð í 52. nr. 1. árg. blaðs vors, gátum pess að nokkrir framfaramenn í Ileykjavík hefðu reynt í haust að stofna sjóð til pess að hjálpa fá- tækum börnum til að ná undir- stöðuatriðum menntunarinnar, en að svo hefðu aðrir, með ritstjóra ísa- foldar í broddi fylkingar, gert allt, sem i ]>eirra valdi liefði staðið, til að vinna slig á fyrirtækinu, og að svo virtist af Isufo/d sem pað hefði tekiz.t. Út af peitn uinmælum voruin skrifar hr. Jón Olafsson, al|>ingis- maður oss á pessa leið: Heykjavík, 2~>. niars, 1889. Til útgefenda „Lögbergs“. Jeg sá á blaði yðar, að yður liggur við að trúa sögusögn „ísa- foldar“ um „Fræðslusjóð fátækra unglinga í livík“. Sem betur fer er t kki eitt einasta orð, sent að at- vikum lýtur, satt, nf öllu ]>ví, sem „ísafold“ hefur sagt um sjóð penn- an enn. Af „Þjóðólfi“ getið pjer sjeð, hvað inn komið var i hann fyrir áramót. I>orl. Jónssoti ritstj. er gjaldkeri. Senn kemur ný skrá í „t>jóðóltí“ yfir tillög til hans, >g mun hún sýna allt annað en „ísafold“ gefur í skyti. .Jeg sendi yður hjer með l eintak af skijiu- lagsskrá sjóðsins. í stjórn lians eru: Sjera Eiríkur llriein, Sigfús Eymundssou, Purk Jónssou, Jón Ölafsson í Hlíðarhúsum og Páll Ilriem. - Viiisaml, ./. Ól. 3l)bcvfuin bib i sjóinn? Fyrirlestur eptir Einar Jljör/ci/sson, Menn spyrja mijj l>ú ef til vill, hve’rn- ij; á |»ví stanfli, aö jeg stundi sjúlfur í pessum bintlindisíjelujísskap hjerlencb'a manna, fyrst jeg tall svo illa um liann. OJí jeg sje ástieöu til að svura )>eirri spurnlngu fyrir fram, til )>ess aö fyrir- bygjrja allitn miskilning. .Mjer er ul- vara meö að vera bindindismaður. Mig langaði til að hlynna að J>ví máli eptir iníniim veiku kröptum, leggja minn litla skerf til þess. En jeg gat ekki komzt 1) Einiii' í Nesi neitaði J/verlega að nokkurt hallæri hefðl verið fyrir nwfð- 1882 83. SJá þref pV.kHV V»u Hiáflð í F(óöí(, L\ ,U, að neinum bindindisfjelagsskap, sem laus væri við þetta trúarbragða-húmbúg — ligg- ur mjer við að segja, og jeg brúku )>að orð vegna J>ess að jeg lief enn ekki taiað við einn einasta biodindismnnn, sem ekki liefur álitið )/essu trúarbragða atriði algerlega ofaukið í bindindis-lireyf- íngunni. Og J>ó liefur bindindisfjelags- skapur algerlega lans við trúarbrögðin ekki getað |>rifizt lijer. Jeg varð |>ví annaðhvort að fara í )>ennan fjelagsskap eða standa utan við. En l>að er sann- færing mín að menn eigi í siðustu lög að standa utan við, þar sem menn rru samdc/nia í aðalefninu. Með )>ví útiloka menn sig meðal annars frá að kippa nokkru í lag. Og lífið er nú einusinni svo, uð ef muður ætlaði ekki að sætta sig við nnnað cn )iað sem maður væri í fyllsta máta ánægður með, |>á gæti maður eins vel gert l>að tafarlaust við sjálfan sig, sem Lárus postuli ætlast til að liúsbóndinn á vissum stað geri við áheyrendur lians. Og svo verður því auð- vitað ekki neitað, að mjög mikið er í l>essum lijerlenda bindindisfjclugsskap, sem skilmálalaust er liollt og gott og heillavænlegt, |>rátt fyrir gruggið, sem hjerlendum mönnum liefur tekizt að blanda saman við liann. X>ess vegna ættu J>eir ntenn, sem er á annað borð aunt um bindindismálið, að minnsta kosti að liugsa sig alvarlega um, áður en þeir afráða að smía bakinu við þess- um eina íjelagsskap í l>á átt, sem þcim gefst kostur á að styðja hjer. Eti það er trúnrbragðn-klúðrinu í hjerlendum mönnum að kenriu, að nokkur einlæg- ur bindindismaður skuli þurfa að liika sig við að ganga inu í slíktin fjelags- skap. Jeg ætla að minna ykkur á einstök tleiri atriði í hjerlendu trúarbragðalífi. TöKum til dæmis allan glumruganginn lijer, sem íiieð einu tiufni nefnist recica. /isnuis. Jeg þarf ekki aö fara mörgum orðum um hann, því að sjera Jón Bjarna- son liefur, lútersku kirkjunni og sjálf- um sjer til stórmikils sóma, mótmælt þeirri vitleysu og varað menu við henni í blaði sínu. Hanu er i )>vi iunifalinn, þessi rcvivalismus, eins og mörgttm ykk- ar ntun kunnugt, að einliverjir menn, sem sjerstaklega er liðugt um málbein- ð, fara vim iandið aptur og fram. Þeir staðnæmast nokkurn tírna á vissum stöð- um, og prestarnir þar lióa mönnuni úr sínum söfnuðum svo saman til þcss að lilusta á þessa ferðalanga. Og blöðin lijer, sem undantekningarlaust og óaf- látunlega eru að daðra við nlit (>að> presta- og kirkju-húmlnlg, sem til er i þessu landi )>au leggjast auðvitað á eitt með prestunum til þess að fá menn til að hlusta og horfa á þessa revivaiista. I>að tckst lika æfinlega. Þeir menn fá vist lijer um bil undantekningarlaust fullt liús. Svo er gengið út frá því sem alveg vissu, að allur þessi manngrúi, serr. þar er saman kominn, sje bendlnð- ur við alla mögulega giæpi og lesti, sem við gangast í mannlegu fjeiagi, sje í algerðum fjandskaj) við guð og allt gott, sje alveg á beiniii leið til lielvítis. Og svo er furið að prjediku, farið auð- vitað að níða niður lestina, og æði-opt jafnframt þá menn, sem líta öðruvísi á trúarbrngða mál en revivalistarnir sjálf- ir. Að lokuin er borið upp uudir at- kvæði áheyrendanna, livort þeir sjeti ineö Kristi og móti þeint löstRim, seni uin liefur verið að ræða. Allmargir eru svo lyntir, að þeir geta ekki fengið al' sjer að taka þátt í annari eins atkvæða- greiðslu og þessari. Þeir eru svo auð- vitað tuldir móti Ivristi og mró löstun um. En það er lika ætlnSega til nóg af einfeldningum og nóg af hræsnimiin ineðal lessara áheyrenda. Báðir þeir Hokkar manna álítá við c-iga, að sýna uð þeir sjeu sanmujega góöir og gnð- elskandi meim, og svo standa |>eir u]>]> eða rjetta upp henclurnar með Kristi og ntóti löstunum. Og þessi atkvæða- greiðsla er svo talin sýnilegur, ómót- mælanlegur vottur um árangurinn af frutninistöðu þossara ferðainannii, ()<r þeir sem atkvæði liafa greitt eru nú talclir liorfnir aptur til Kristij, og þeir eru þcgar orðnir heiltujir, líevivnlistarnir hafa þannig livað eptir nnnuð skilið eptir fleiri 100 af heilugu fólki í þess- uffl ive, og stundum lnifa þessir dýr lingiir numið þúsundum, þegar reviVa- Ustarnir lmfa lagt af stað hjeðan, (yptir j>vl sem blöðiu hjer hala bagt. Á jtA a0> I

x

Lögberg

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.