Lögberg - 16.10.1889, Blaðsíða 2

Lögberg - 16.10.1889, Blaðsíða 2
iCogbcrg. ---- MID VIKUI' 16. OKT iSSg. — Útgefendur: Sigtr. Jónasson, Borgvin Jónsson, Arni FriSriksson, Einar Hjörleifsson, Ólafur J>órgcirsson, Sigurður J. Jóhannesson. •AJlar upplýsingar viövíkjaneli verði á aug- ýsingum í LöCBERGi geta menn fengið á skrifstofu blaðsins. Uive nær sem kaupendur Lögbergs skipta um bústað, eru þeir vinsamlagast læðnir að senda skriflegt skeyti um það til skrifi stofu blaðsins. TCTtan á öll brjef, sem útgefendum Lög- ERGS cru skrifuð viðvikjandi blaðinu, æt að skrifa : The Ligberg Printing Co. 35 Lonþbard Str., Winqipeg. LlM>SRA.\kI.V\' oíí LANDSJÓD- IIR ÍSLAXDS. í- 27. hlaði „LOgl>ergs“ 17. jftlí í sumar er ritstjórnargrein með yfir- skript: „Svikamillan“ og er aj)al- inntak hennar að slá [jví föstu, að Eiríkur Magnússon hafi rjett að rnæla, að minnsta kosti í því: 1. að ísland sje að fara á höfuðið veyna þess að seðlar landsbankans sjeu óinnleysanlegir og 2. að Islandi beri ekki að borga skuld sína ríkissjóði Dana. J>að sætir undrmn að „Lögberg11 skuli bíta svona á krókinn hjá Eiríki Magnftssyni, og kvnna sjer ekki betur petta mál. Með lögtim 18. sept. ’85 um stofn- un landsbanka er fast ákveðið, að landsjóður Islands má ekki gefa út í seðlum meira en allt að hálfri millíó/i kr. Ef „Lögberg“ hefði vitað petta, gat pví aldrei dottið í hug að segja að „gtillið sópist út úr landinu (o: íslandj) og landsjóð- ur hafi ekkert annað eptir yfir að ráða en seðlana og fasteignirnar“. ,,Lögberg“ gat pví að eins sagt petta, að pað hefur ítnyndað sjer, að landsjóður m/etti gefa út, og yæfi út, óinnleysanlega seðla tak- markalaust. t>á væri líka setnin<ý- in rjett; pá hlyti allt gull og silf- ur að sópast burt úr landinu. Viðskiptapörf íslands er — eptir pví sem næst verður komizt — ekki minni en H millíón kr.; eða með öðrum orðutn: ekki minna en 11 millíón kr. er jafnan í veltu I landinu sjálfu í peningum. t>egar nú landsjóður hefur gefið út \ inillión kr. í seðlum, leiðír par af samkvæmt hlutarins eðli, að \ rnillí- ón kr. í gulli og silfri fer burt úr landinu í staðinn. Þetta lögmál gildir öldungis jafnt, hvort seðl- arnir eru innleysanlegir eða. óinn- leysanlegir. Viðskiptapörf eins lands, hvort sem pað heitir ísland eða eitthvað annað, breytist ekkert við pað, pótt seðlar sjou gefnir út í pví. Eu breytíngin verður sú, að seðlarnir koina í staðinn fyrir jafn- mikla upphæð gulls og silfurs. J>etta er lögmál, §em allir hag- fræðingar (neiu Eiríkur Magnús- son líklega) viðurkenna, og á pví byggja allir bankar seðlaútgáfu sína að einbverju leyti (sbr. Currency theorv.). Að viðskiptapörf Islands sje aðeins ^ millíón kr. eða að \ miliíón kr. að eins liafi verið í veltu í landinu áður en seðlarnir voru gefnir út, og að seðlarnir pví hafi rutt burtu öllu, silfri og gulli er öldungis fráleitt, og fjarstætt allri reynslu bæði pá er skipt var pcningamyntiniii 1875 — krónur komu í stað ríkisdala — og eins nú síðan seðlarnir koiriu; gull, silfur og seðlar ganga nú nokkurn veginn jöfnutn höndum fyrirstöðulaust, ept- ir að hræðslan við pá (o; seðlana) er hætt, og peír fóru að dreífust út um landið. Að pað sje heldur ekki neitt frá- leit hugsun í sjálfu sjer, að hafa einhvern part af viðskiptapörf eins lands í óinnleysanlegum seðlum, p. e. seðlum, setn andvirði peirra fullt liggur ekki fyrir í gulli og silfri hjá stofnun peirri, sem hefur gefið pá út — að petta sje engin fráleit hugsun sjest á pví, að allir bank- ar í Norðurálfunni fyrst og fremst hafa faktiskt pað fyrirkomulag, að eins undir öðru formi; peir hafa sem sje rneira af seðluin í veltu heldur en jafngildi gulls pess og silfurs, er peir liggja með. Enski bankinn (Bank of England) iná hafa 14 millj. £ (252 millj. kr.) rneira af seðlum í veltu; pýzku bankarnir 385 mill. R.nrark. (o: 340 mill. kr.) og pjóðbankinn danski 27 mill. kr. Detta samsvarar fyrir England og Þýzkaland 7—8 kr. á mann en fyrir Danmörku 13—14 kr. á mann hvern í landinu. Hálf mill. kr. fyrir ísland í seðlum sainsvarar rúinum 7 kr. á mann hvern eða líkt eins og er í Þýz.ka- landr og Englandi, en nær helm- ingi minna en í Danmörku — af seðlum sem faktiskt hafa enga gull- nje silfurhrúgu sjer til innlausnar í bönkunum. Að pessir bankar geta samt serri áður í praxis, i reynd- inni, leyst inn seðla sína, livenær sem krafizt er, með guili og silfri er af pví, að aldrei koma allir seðlarnir í einu til innlausnar; við- skiptin halda fösturn í sjer nokkr- um hluta — svona miklum hluta peirra allra. Enda væri enginn hag- ur að pví að gefa út seðla, ef pörf væri á að leggja afsíðis gull- pening jafngildi hvers seðils, sem væri út. 2 i<s rX o r* rX "3 u § § s o AQ of o" cT t-H lO Cö o o n co © E s tc c s p-. to o <u (D 3 ■/. "O Cu r* -X rX | 1 1 i o" 1 1 8 O^ 70 g o" o~ o~ •o 70 70 o co o Oi 70 70 iO w co -f to o 00 00 00 GO 00 co GO 00 00 00 00 00 00 00 00 seðla- óinn- rrefinn n Aðalatriðið við alla bankaseðla- útgáfu er pað að liafa hana ekki út í bláinn, heldur byggða á og iniðaða við viðskiptapörf livers lands. Á pessari reynslu annara landa, annara banka byggir, Island útgáfu sina. Að íslenzku seðlarnir sjeu leysanlegir er heldur ekki netrva hálfur sannleikur. Það er sannleik- ur að svo iniklu leyti sem lancls- bankinn er ekki skyldurjur að skipta peim mót gulli og silfri nema „eptir pví sem tök eru á“; en síð- ustu 2 árin hefur bankinn haft svo mikið undir höndum af gulli og silfri, að hann hefur haft tök á að skipta og hefur skipt nær pví eins mikið o<r krafizt liefur verið. O handsjóður aptur á móti er skyld- uyur til að leysa inn seðlana með pví að taka pá á pósthúsið og borga pá út aptur erlendis. Skuld íslands við ríkissjóð Dana stendur alls ekki í neinu beinu sambandi við bankaseðlana, og er enn þá síður afleiðing af pví, að seðlarnir sjeu óinnleysanlegir. Skuld- in inyndast við pað, að rikissjóður Dana borgar meira út erlendis fyr- ir laiidsjóð íslands, heldur en lainl- sjóðurinn borgar fyrir hann á fs- landi og sendir honum í gul'i og silfri. Nú borgar ríkissjóðurinn inargt fleira fyrir landsjóð, heldur en póstávísunarfjeð, svo sem laun og eptirlaun ýinsra embættismanna, er dvelja í Danmörku, fje til gufu- skipaferða o. s. frv. Aptur fær ríkissjóður setn innlegg frá land- sjóði íslands margskonar borganir svo sem fasta tillagið og aukatil- lagið frá Danmörku, ýinsa tolla og skatta, er kaupmenn greiða ineð ávísunum á verzlunarhús í Daumörku, eptírlaun af ríkissjóði, ekknasjóði, lífsábyrgðarsjóðí og vexti af ríkis- skuldabrjefum og innritunarskirtein- um, er landsjóður borgar út á fs- landi fvrir ríkissjóð og ymislegt fleira. Þau ár, sem innborganir land- sjóðs í rikissjóð og útborganir land- sjóðs fyrir hann eru minni heldur en hitt er ríkissjóður borgar út fyr- ir landsjóð, kemur fram skuld við árslok; upphæð skuldarinnar breyt- ist, hækkar og lækkar, af ýmsum atvikuin, svo sem verzlunarfyrir- komulagi, meiri eða minni afurðuin landsins o. s. frv. Af eptirfylgjandi skýrslu má sjá, hvernig ástandið hefur verið 7 síðustu ár: Skýrsla pessi ber með sjer, að skuldin stendur ekki í ueinu beinu hlutfalli við póstávísanirnar eiuar, og enn fremur að árið áður en seðl- arnir íslenzku eru gefnir út er skuldin 140 pús. kr. sem sje i árs- lok 1885. Sú skuld getur pví ekki verið seðlunum að kenna. Að visu eru árin 1880 og 1887 keyptar póst- ávísanir fyrir saintals c. 300 pús. kr. meira en að jafnaði áður, en pað er eðlileg afleiðing af pví — sem jeg hef áður sagt — að seðlarnir útrýma i fyrstu af gulli og silfri samsvarandi upphæð sem peir gilda sjálfir. En að skuldin hefur farið svona vaxandi síðan 1884 er í að- alatriðum slæmum fjárhag landsjóðs að kenna, harðæri undanfarinna ára. Fjárliagshalli (Underballance) áranna 1886 og 1887 var yfir 200 pús. kr. og ársins 1888 46 pús. kr. lljer er aðalorsökin, pví að fje pað, sem landsjóður á afgangs frá fyrri ár- um (kallaður viðlagasjóður), er fast i lánnm út um landið, og fyrir pví' ekki hægt að grípa til pess í fljótu bragði, tij að borga tekju- hallann ineð. Af sköttum og tollum landsjóðs hefur einkum vínfanga og tóbakstollurinn verið greiddur með ávísunum á vnrzlunarhús í Danmörku inn i ríkissjóð, og par sein pessi tollur lækkaði t. d. 1887 niður í 88 pús. kr. úr 185 pús. kr. sein hann var í 1884, er ekki kyn, pótt slíkt hafi haft úhrif á reikninginn iriilli ríkis- sjóðsins og landsjóðsins. Nú í ár hefur tóbakstollurinn verið prefaldaður og lagður tollur á kaffi og sikur. Af reynslu und- anfarinna ára má búast við að ínest af peim tolli verði borgaður í rík- issjóð með ávísunum, og er pví full ástæða til að vænta pess, að innan fárra ára muni landsjóður (rem- ur eiga inni við ríkissjóð. Allar grýlurnar uin miljóna-skaða landsjóðs og um tugi-iniljóna skuld- ir í ókomna tímanum eru pannig gripnar úr lausu lopti, eru tómur reykur, tómur hugarburður. Jeg verð að játa pað, að jeg skil ekki pá sethingu, að landsjóði liggi engin skylda á herðum að borga rikissjóði skuld sína, af því að landsjóði sje borgað póstávísunar fjeð I íslenzkiun seðluin; skuldin sje þess vegna svikaskuld. Þessa logik skil jeg ekki------Landsjóður íslands fær með lögum rjett til að gefa át seðla, og er með lögum skyldaður til að leysa þá inn (o: taka pá upp í póstávísanir), en ef hann nv leysir inn seðlana, kemst hann l svikaskuld! Þetta er jafn rjett (jafnvitlaust ætti að segja) eins og ef sagt væri: enski bankinn (Bank of England) hefur með lög- um fengið rjett til að gefa át seðla og er með lögiim skyldaður til að leysa þá inii, en ef 4tann lcysir inn seðlana, kemst, hánn í svika- skuld!—Það er landsjóður Islands (ekki landsbankinn), sem gefur át islenzku seðlana, og pað er pess vegna landsjóður íslands, sem á að leysaþá inn aptur. Sambandið milli landsjóðs og seðla liaris er öldungis hið samft sem samliandið á milli enska barikans og seðla hans. Mun- urinn á íslenzku seðlunum og öll- uin öðrum innleysanlegum seðlum er enginn annar en sá, að seðlar erlendra banka eru innleysanlegir bceði í viðskiptum innan lamls og 1 viðskiptum við önnur lönd, en seðlar landsjóðs íslands eru inn- leysanlegir í viðskiptum við önnur lönd en ekki í viðskiptum innan lands. t>að er ekki Ijett að lifa fyrir fsland. Ef pað gefur út óinnleys- anlega seðla fer pað á höfuðið, og ef pað gefur út innleysanlega seðla —-leysir inn seðla sína — kemst pað í margra miljóna svika-skuld!! Ek'\i er að furðu, pótt „Lögberg" segi: „Eirí^ir Mngnússon á pað sannarlega skilið, að orðum hans verði gefnar meiri gætur hjcr eptir, en liingað til, að minsta kosti" að pví er fjármálum landsins viðkem- ur,“ Það er öldungis vist og satt: Hingað til hefur hann alls ekki átt pað skibð, að orðum hans í fjármálum landsins væri minnsti gaumur gefinn, eins og líka sýnt hefur verið fram á áður t. a. m. af alpingismanni Jóni Ólafssyni. Reykjavík 2. sept. 1889 Ualldór .Jónsson. Við pessa grein verða gerðar at hugasemdir í blaði voru. Iíitst. IIEIMSKRINGLA EIl ÁLITIN ÓVINUR KIRKJUNNAR. Eptir að kirkjufólk hjer meðal ís- lendÍDga, hefur lesið )>að, sem „Heims- kringla“ hefur flutt lesendum sínum um „kirkjutingið11 í Argyie og um „sjera Eriðrik J. Bergmann og dóma Heimskr.“ segja margir, hver eptir annan, að ekk ert sje af henni að læra um kirkjuna og kirkjuleg málefni, annað en Jiað, að hún sje óvinur kirkjunnar. I>að er líka eðliiegt að svo sje talað, því þegar öll tulublöðin 29, 30, 31, 36, 37 og 38 eru iesin saman, þá eru dómarnir, sem þar koma fram um þingið og kirkjumál vor svo óvinveittir, og ósamkvæmir sjálfum sjer, að eptir þeim hlaut að verða tekið. 4>að er að eins eitt atriði i nefudum tölublöðum, sem samkvæmni er í, og óslitinn Juáður gengur í gegnum, nefni- lega kali til kirkjunnar. Elest af því sem kirkjuþingið í Ar- gyle gerði, setur „Heimskr." út á með undarlegum kala, án þess að benda á nokkuð annað í staðiuD, en aðgerða- leysi í kirkjulegu tilliti. „Ileimskr." grípur það í loptinu, „að kirkjuþingið sendi forseta kirkjufjelagsins heim, ept- ir heilum hóp af prestum". Hvað cr þá heill hópur af prestum? Það segir Kringlan sjálf litlu seinna; það eru 5 prestar. Jú, þetta var mikill frúðleikur fyrir fólk. 8vo gripur Kringlan í lopt- inu aptur það, „að sumir þykjast sjá hættu fólgna í því, (o: að þessi mikli presta-hópur komi). Þetta var sannarlega fróðleikur; því Jað getur ekki þýtt ann- að en það, að mótstöðumönnum kirkj- unuar og „IIeimskr.“ sjálfri sje hætta búin af lieilum hóp af prestum, er for- seti kirkjufjelagsins kynni að koma með frá Islandi hingað vestur. — {>á er 30. tölu blaðið að fræða lesendurna um ákvörðun þings- ins i tilliti til altarisgöngu á kiikjuþingum, og þá ákvörðun, sem gerð var i þvl máli, kallar ,,Heimskr.“ skipun þingsins; svo staglast hún á þessari skipun og kveður upp ómilda dóma um Jingið út af henni; en hvað lagðinn, scm þar cr verið að bisa við, áhrærir, álíta sumir, að þeir sem „að eig- in skoðun verði lagðaðir sauðir“ hljóti að verða að eins þcir, sem eins og ,,Heimskr.“ standa með annan fótinn í kirkjunni, en hinn meðal andstæðinga hennar. En öldung- is ekki þeir, sem kosnir verða af söfnuðun- um, sem erindsrekar á kirkjuþing. Nefnd- arálitið um altarisgöngu, sem samþykkt var á kirkjuþinginu, er Jiannig: „Viðvíkjandi málinu um kristilega játn: ing kirkjuþingsmanna ræður nefndia kirkju- Jánginu til að taka þá ályktun, að altaris- ganga skuli fram fara við einhverja guðs- þjónustugerð, scm haldin er mcðan hvert kirkjuþing stendur yfir, i þeim tilgangi, að sú fagra regla gæti komizt á, að allir þeir er á kirkjuþingi sitja neyti kvöldmáltiðar- sakramentiíiins, við það tækifæri, sjálfum sjer til kristilegrar uppbyggingar og söfn- uðunum til fyrirmyndar og eptirbreytni“. petta er mikiisvcrt og alvarlegt málefni kirkjunnar, og hjer er ætlazt til, að erinds- rekar á kirkjuþingum gangi á undan með góðu eptirdæmi; en það lítur út fyrir að „Heimskr. “ vilji ekki, að hreyft sje við þessu aðalatriði kristindómsins, heldur að | að sje látið með öllu afskiptalaust. Lika er i sama tölublaði og fieirum minnst á „klerka- vald“. f>að er kunnugra en svo að frá þurfi að segja, að söfnuðir meðal Islendinga í Ameríku hafa myndazt og kirkjur vcriö byggðar án nokkurrar kúgunar frá prest- anna hálfu. J’egar svo hefur komið fyrir að þeir íslendingar, sem flutt hafa með sjer frá íslandi til Ameríku kristindóm i hjarta sinu og kærleik og traust til guödómsins, hafa orðið nógu margir í nágrenni hver við annan til þcss sameiginlega að geta borið þann kostnað, scm af því hefur risið, J á hef- ur íjelagsskapur myndazt meðal þess&ra manna, scm hefur fengið þvl áorkað, að kirkj ur væru byggðar og kallaðir væru prestar. {> essir menn hafa komið þessu til leiðar með rjáls- lyndi slnu og dugnaði. í sinum fjelagsskap hafa þeir leyft hverjum cinum út af fyrir sig að ráða, hve naikið hann leggur fram af efnum sínum i þarfir fielagsins; samt hafa sferstakir menn verið leiðandi í kirkjumálum vorum, án þess að hanga i frakkalöfum prestanna, eins og „Heimskr.“ leitast við að gefa í skyn að menn geri. það er því á- stæða til að álíta, að erindsrekar á kirkju- þingum taki fullkomið tillit til þess sem þeir vita að kjósendur þeirra óska og vilja. J>t“g- ar prestur er kallaður af einhverjum söfn- uði, er honum ætlað fyrir utan hin sjálf- sögðu cmbættisvcrk að hugsa cg gera meira en aðrir safnaðarlimir 1 kirkjumálum, og þetta verkefni er honum í hendur fengið af frjálsum vilja safnaðarins af þeim ástæðum, að presturinn hefur betri tíma og tækifæri til þess, heldur en bóndinn, sem gengur að plógnum, heyskapnum, uppskerunni eða hverju helzt sem er, hvern dag frá morgni til kvelds; það er því ekki að undrast yfir því þótt prestar vorir tali og geri meira enn aðrir erindsrekar á kirkjuþingum. Allt fyrir þetta hafa ekki prestar vorir meira vald en aðrir, til dæmis: atkvæði prestsins á kirkju- l>'ng> giidir ekki meira heldur en þess er- indsrcka, sem minnst kann að tala á þingi. í>að er því ekki tekið „sjálfræði“ af söfn- uöunum á kirkjuþingi, eins og „Heimskr.“ er að tala um i 36. tölublaði; erindsrekarn- ir eru lnngt um fieiri en prestarnir. Spá- dómarnir í 31. tölublaðinu eru næsta tor- skildir. fað væri gott ef „Heimskr." gæti flutt mönnum þann sannieika, sem gerði mcnn andlega frjálsa; margir kynnu að þurfa þess með. j>að er hægra að spilla en bæta; og lengi hefur það gengið svo, þegar fje- lagsskapur hefur verið myndaður fyrir hvaða máiefni sem er, að leiðandi mönnum í fje- lögunum hefur verið borið á brýn ófrjáls- lyndi og gjörræði af andstæðingum málefn- isins, þó allt hafi verið gert af frjálsum vilja fjelagsmanna, og f þcim tilgangi að efla framfarir. |>að hefur annars sýnt sig f verkinu að söfnuðirnir hafa ekki orðið óánægðir út af heimsending forseta kirkjufjelagsins, Jó að „Heimskr.“ hafi verið að reyna að kveikja slíka óánægju; hlutaðeigandi söfnuðir hafa samþ)’kkt á fundum f einu hljóði að gcfa það eptir, að sjera Friðrik þjónaði Winni- pegsöfnuði í fjærveru forsetans, og sá söfn- uður leyföi forsetanum heimfórina. Söfnuð- ir þessir eru þannig ekki skólabörn „Ifeinis- kr. “, eins og vesalings Ný-íslendingurinn, er lætur til sín lieyra í 34. nr. blaðsins; mcst af þeim visdomi, sem þar kemur i ljós, byggir hann á „Heimskr.-* og ofríki Dana, en veit lítið um frjálst kirkjuþing í frjálsn landi. Ný-Islendingurinn segir þar meðal ann- ars: „Ekki ein einasta ósk þcirra hefur ver- ið uppfyllt“, (þuð er: Ný-íslendinga til kirkjuþíngsins). J>ó var á uifSasta kirkjuþingi ákvarðað að halda kirkjuþing í Nýja-íslandi næsta sumar, eptir ósk annars erindsrekans þaðan. , , Frb. fijöntsxon. TIL IIVERS GANGA MENN TNN í KIRIÍJUNA Á KATE STR. ? Jeg býst við, að mönnum þyki þessi spurning nokkuð undarleg, sjerstakiega þegar litlð er til þess notagildis, sem œtlazt er til, að menn hafi almennt af kirkjugöngu, og þeirrar yflrskriptar er yflr kyrkjúdyrunum stendur. Jeg vil gera dálitla grein fyrir, af hverju þessi spurning mín er sprottiu. Þess skal þú fyrst getið, að jeg hef heyrt mikið talað um þá atböfn, er fram færi vanalega í kirkju þessari, og enda sjeð prentað í blöðuin voruiu

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.