Lögberg - 01.01.1890, Blaðsíða 2

ö gbc uq.
MlDVIKUr■. 1. JAN. i8go.
Útgefendur:
Sigtr. Júnasson,
Bcrgvin Jónsson,
Árni Friðriksson,
Einar Hjörleifsson,
Ólafur þórgeirsson,
SigurSur J. Jóhannesson.
^VUar upplýsingar viðvíkjandi verði á aug
1/singum í Löonr.RGl geta menn fengið á
skrifstofu bla'ðsins.
33Eve nær sem kaupendur Lögiíf.rgs skipta
um bústað, eru jeir vinsamlagast lieðnir að
scnda skriflegt skeyti um fað til skrifi
stofu blaðsins.
TTTtan á öll brjef, sem útgefendum Lög-
Bergs eru skrifuð viðvíkjandi blaðinu, ætti
að skrifa :
The Lögberg rrinting Co.
35 LornbarJ Str., Winpipeg.
Helmingi stm
Engutn, sem fylgt hefur meS
Tnálum vormn, íslendinga hjer
vestra, mun geta dulizt þa5, aö
]>að er töluvert, sem oss liggur á
lijarta, og sem vjer eruru að reyna
að láta í Ijási við landa vora-
]iað er af sú tíðin, þegar ritstjór-
urnir voru í vandræðnm með að
fylla eitt einasta íslenzkt blað 1
Ameríka. ])eir eru vitaskuld 1
vandræðum með blöðin —ekki með
nð hafa citthvað i þau að láta,
l.eldur með aö koma öllu því fyrir,
sem að þeim berst, og hinir gif-
uðustu og mest hugsandi menn
meðal þjóðfiokks vors hjer vestra
(og jafnvel víðar) langar til að
fá tækifæri til að segja.
það er að segja—þannig cr því
varið ineð Lögbertj. það var upp-
haflega svo til ætlazt, að í hverju
blaði stæði ein grein cða fleiri,
sem kæmu beinlínis frá ritstjórn-
arinnar hálfu og skýrðu skoöanir
hennar á ein'nverjum þeirra mála,
sem þjóðflokk vorn varðar. Eins
og kunnugt er, liöfum vjer ekki
getað haldið þessu áformi voru
fram — ekki af þvi að oss ekki
virtist nóg vera til að tala um,
Jieldur af hinu, að með því að
fylgja þessu áformi fram hefðum
vjer opt orðið að útiloka ýmsa
uf vorum beztu og vitrustu inönn-
um frá tækifærinu til að segja
það sem þeim liggur á hjarta-
það hefur einhvern veginn farið
svo, að þeir hafa ekki lagt í vana
sinn að fara fram hjá Lögbevgi,
þegar þá hefur langað til aö scgja
citthvað. Og það hefur verið sann-
færing vor, uð j’jóð vor hefði ekki
efni á því, andlega tekið, að fara
þess á mis, sem þessir menn hafa
haft að bjóða henni.
Rúmleysið liefur ekki að eins
lokað úti ritstjórnar-grcinir vorar,
sem annars hefðu komið 1 blaö-
inu. það hefur einnig lokað uti
það sem tjölda manna er kærast
af öllu að sjá í blöðum, frjettirvar,
Oss virðist ekki til nema einn
hætilegur vegur til að bæta úr
þessu. Vegurinn er sá að utœlcka
blaSiff.
0g þann veginn ætluin vjer að
halda.
Oss kemur alls ekki á óvart,
þó nð vegurinn kunni að verða
nokkuð örðugur, enda grýttur, í
fyrstu. ]>að er ávallt örðugra að
sækja á brekkuna en undan henni;
og flestir munu kannnst við að
áforrn vort stefni heldur upp á
við en niður á við í blaðamennsku
vorri. Og að því er grjótinu við
kemur, þá hafa sumir af samferða-
mönnum vonim á lífsleiðirini rcynt,
þennan tírna síðan Lögberg byrj-
aði, að skjóta steinunum til vor,
ef þeir liafa ekki legið á leiö
vorri—einkum og sjcrstaklega þó
í tilefni af því, sem vjer höfum
viljað bezt gera og myndarlegast.
Eptir þcirri reynslu, sem vjer þeg-
ar höfurn fengið, cfumst vjer þann-
icr ekki uin, að nú vcrði vakin
upp að nýju sú agítations-nptur-
ganga, að „þetta sje nú ekki gert
til neins annars en drepa Heims-
kringluþað er reyndar búið að
kveða þann draug niður hvað eptir
annað, en það má auðvitað allt
af vekja hann upp &f nýju. Hug-
myndin og hræðslan um Heimskr.-
drápið hefur hvort sem cr aldrei
annað verið en vofa, apturganga
þess cinokunar- oo litilmcnnsku-
anda, scm enn býr í þeim cinstak-
lingum ]>jóðar vorrar, scm auðvirði-
legostir cru. Og eins og áður
hefur tekizt að koma þeirri aptur-
göngu á kreik, eins tekst það
sjálfsagt enn.
það, að örðugleikarnir, scm vjer
gönguin uð vísum, fæla oss ckki,
kemur til af þvi, að svo margt
og mikið er annað, sem uppörfar
oss og styrkir og hvetur. Hvcr
einasti maður, sein nokkuð þckkir
til Lögberg8, veit að það er ekk-
crt raup, þótt vjer scgjum, að
blað vort vinnur æ meiri og meiri
hylli meðal almennings. því var
tekið af mjög mörgum með hleypi-
dómum og jafnvcl vonzku. Fólki
var talin trú um, að þetta blað
yrði mesti skaðræðisgripur, scm
cinkum mundi hafa þaö fyrir mark
oir mið að svivirða íslenzkan nl-
menning hjcr vestra. Fynr löngu
er svo komið, að ekki er unnt
að telja heilvita mönnum trú um
neitt slíkk Menn hafa fremur
orðið ]>ess varir, að borið hefur
verið blak af þjóðflokki vorum í
þessu blaði heldur en hikt. Og
það eru engar ýkjur þó að vjer
segjum, að á hinrun síðari mánuð-
um þessa árs, sem nú er á enda,
höfuin vjer nálcga með hvcrjum
deginum, sem liðið hefur, fengið
nýan vott uni það, hve vænt al-
menningi inanna þj'kir um blað-
fyrirtæki vort— og einkum og sjcr-
staklega, þeim, sein mest eru virtir
fyrir vitsmuna sakir og mannkosta.
Vinsældir þær, scm blað vort
þegar hefur fengið, eru eins og
nærri má 'geta, það atriðið, sem
fyrst og fremst er oss uppörfun
til að færast
sem vjer nú germn
þar næst er sú von vor, að
blaðið með stækkuninni geti orð-
ið bctra blað cn að undanförnu,
og þannig aflað sjcr aukinna vin
sælda
Vjer skulum ekki í þctta sinn
eyða meira rúmi til að skyra frá
ástæðunum fyrir ráðbreytni vorri.
Vjer getuin hvort sem er ekki
talið þær allar upp í þctta sinn
og má vera að þær skýrist bet
ur fyrir .mönnum áður en langt
um líður, án þess vjer þurfum
mikið fyrir því að hafa.
-----Til þess að gera hreint
fyrir vorum 'dyrum og bjóða lönd
um vorum svo inikið scm oss er
framast unnt, á blað vort næsta
ár, í cinu orði gagt, að vera
lielmingi stærra
en að undanförnu. það vcrður í
sama broti scm áður, en síðurn-
ar helmingi fleiri. það sem fyrst
og fremst vcrður aukið, cru frjett.
irnar. Til ýmsra almennra frjetta
verður varið að minnsta kosti
hcilli síðu í hverju númcri, en
meiru, þegar nokkuð sjerlegt er
| að frjetta. Jtitetjórnar-greinar
verða að minnsta kosti eins mikl-
ar eins og upphaflega var til ætl-
azt. Bókasafn Lögbergs heldur á
fram í sama formi og að undan-
förnu. þýddar og frumsamdar
grcinir utn ýrns frœSandi og
skemmtandi efni munu verða í
láaðinu eptir því sein því verður
framast við komið. \ ið þetta
bætast svo aSsendar greinar. Les-
endur vorir vita, að aðsendu grein-
arnar, sem staðið hafa í Lögbergi
svo mikið í fang
þetta liðna ár, hafa yfir höfuð ekki
verið oss hjer vestra ti! minnkunar.
því mun verða líkt varið hjer eptir.
þá cr að minnast á verSiS
Eins og nærri má geta, hefur það
ekki reynzt oss þýðingarlítið at-
riði. þegár vjer í fyrra scttum
vcrðið á blaðinu niður og gerðuin
það ódýrara tiltölulega en nokk-
urt annað blað, sem nokkurn tíma
hcfur verið út geflð á íslenzkri
tungu, þá voru margir, sem spáðu
oss hrakspám. Reyndin hefur nú
samt sem áður orðið hin bezta.
Vjer efumst ekki um, að Lögberg
eigi vinsældir sínar mjög vcrðlækk-
uninni að þakka. Fólk sa a lienni^
að vjcr vildum reyna að skipta
sanngjarnlega við menn, eitthvað
svipað og aðrið blaðamenn í þessu
landi. það vakti, eins og nærri
má geta, athygli manna á blað-
inu, og menn fóm að lesa það
almennar cn áður. En það mun
sjaldan liafa skcikað, að þeir sem
Lögberg liafa lesið með mestri
athyglinni, þcir hafa orðið þess
bcztu fylgismenn. þar á móti
hefur það jafnan fengið harðasta
dóma hjá þeim, sem vitanlega hafa
sjaldan cða aldrei í það litið.
þannig hefur sanngirnin revnzt
oss bezt, eins og hún annars mun
flestum reynast, hvort scm ræða
er um verð á blöðum cða annað.
Vjcr inunum því reyna að halda
oss við hana framvegis. Vjer selj
um því blaðið við
TILTÖLULEGA SAMA VERÐI
næsta ár eins og liðna árið, og
þar sem blaðið vcrður helmingi
stærra næsta ár, verður verðið
$ 2,00. Hlutfallið breytist þann
ig ckki hið minnsta; blaðið verð-
ur í sjálfu sjer jufn-ódýrt. þetta
vcrð gildir hvervetna, ncina á
íslandi. þar kostnr blaðið 6 krón
ur. Blöð, sem borguð cru af mönn-
um hjer í Ameríku og send til
íslands, kosta $ 1*,50.
Vjcr efumst ekki um, að lönd
um vorum muni þykja tilboð vort
svo gott, sem þeir framast geta
viö búizt, muni í einu orði þykja
það sanngjarnt, Vjer efumst ekki
heldur um, að allir hugsandi menn
meðal þjóðar vorrar, muni telja
annað eins fyrirtæki og þctta sóma
fyrir vorn fámenna flokk í fram
andi landi. því að annað eins
fyrirtæki og þetta hefur enn ekki
lieyrzt getið um í íslenzkum bók-
mcnntum. þess vegna vonum vjer
og, að þeir verði margir, sem
fagna fyrirtæki voru, og gera því
allan þann greiða, sem í þeirra
valdi stendur
Fyrirlestrar
haldnir á fimmta ársþingi hins
ev. lút kirkjufjelags Islenelinga l
Vesturlieimi. Winnipeg, prentsmiðja
Lögbergs 1889. Verð 50 c.
III.
Þriðji fyrirlesturinn er: Hvcrs
vegna eru svo fáir mcð? eptir cand.
phil. Einar Hjörleifsson.
Ilann skýrir sjálfur efni fyrirlest-
ursins 4 pessa leið:, ,,.Ieg 4 yfir
höfuð við allt pað andlega st.arf,
sem einstakir inenn eru að berjast
við að vinna hjer meðal ror. Hvers
regna eru þeir svo fáir, sem styrkja
það, hlynna að pví? Hvers vegna
taka svo f4ir pátt í því?“
„Hafi jeg skilið beztu menn pjóö-
ar minnar hjer vestra rjett, pá er
eitt gri.ndvallaratriði, sem öllum
kemur saman um. Og pað er þetta:
að vjer megum ekki 4 því stigi, sem
vjer nú stöndum, og 4 pvi stigi,
sem hjerlenda pjóðin nú stendur,
kasta pjóðerni voru útbyrðis að
vjer verðum að reyna að standa
hjer 4 okkar eigin fótum, okkar
eigin mcrg í andlegu tilliti, að svro
miklu leyti, sem mögulegt er.“
Allt hið andlega starf, sem hjer er
unnið, öll hin andlega barátta, sem
hjer er h'áð, álítur hann, að gnngi
óbeinlínis í pessa átt. pótt kirkju-
legi fjelagsskapurinn sje að vinna
að pví að rótfesta og útbreiða
kristindóminn, bindindisfjelagsskap
urinn bindindi, blöðin að almennri
menning, pá er „pó pjóðernisspurs
málið sá rauði práður, er gengur
í gegn um það allt saman“. Fer
hann svo um þetta nokkrum vel
völdum orðum, og heldur svo 4-
fram 4 pessa leið:
„Það hefur nálega enginn lifandi
inaður 4 móti pví að þetta (o: þjóð-
ernisspursmálið) sje okkar stóra lífs-
spursmál nú sem stendur í þessu
landi. I>að er einmitt að pessu,
sem allir andlega vakandi raenn
hjer erit að vinna. Hvers vegna
eru pá svo fáir með? Ilvers vegna
eru peir svo mýmargir, sem láta
sig petta engu skipta, eða sem hafa
ekkert annað um starf pessara manna
að segja en þvætting og ónot og
illkvittni? Og setjum svo að þeir
haldi, að þetta sje ekkert lífs
spursmál eða þetta sje meira að
segja skaðlegt mál. Hvers vegna
reyna peir þá ekki að finna út,
hvað sje eiginlega lífsspursmál fyr-
ir oss? Ef þeir eru með öll viti,
hljóta þeir að kannast við pað,
að eitthvað sje oss mjög áríðandi
tleira en að hafa ofan í okkur að
jeta. Hver eða hvert er pá peirra
lífsspursmál? Engin, ekkert, alls
ekkert“. Iljer á hinn heiðraði höf.
undur auðsjáanlega við hina sömu
menn hjer vestra, sem sjera Jón
Bjarnason kallar nihilista í fyrir
lestri sínum. Fyrirlestrar J. B. og
E. H. eru pví náskyldir, pannig
að J. B. lýsir þvl, hvernig fram-
koma „nihilistanna11 sje í velferðar-
málum íslendinga hjer vestra, en E.
H. skýrir pað, hvernig á pví standi,
að þeir eru „nihilistar“, hvernig á
pví standi, að „peir sjeu ekki með“,
pegar um pað „starf er að ræða,
sem aðrir menn eru að berjast fyr-
ir að vinna fyrir fraintíðarvon og
gæfu og sóma sinnar eigin pjóð
ar í hennar nýja föðurlandi.11 Hinn
heiðraði höf. kveður pað algerlega
óhugsandi, að aðgerðaleysið komi
af mannvonzku eða nokkru illu,
pví meðal hinna aðgerðalausa manna
sjeu „mýmargir góðir, vandaðir og
samvizkusamir menn“, en pað sje
að eins sprottið af skilningsleysi,
að peir dragi sig í hlje. „t>að er
í einu orði sannfæring tnln“, segir
liann, „að allur porri manna v æ r i
m e ð, með lífi og sál meira að
segja, ef hann í raun og veru
skildi til botns, eða segjum, pó
ekki væri nema til hálfs, hvað hjer
er um að ræða“. Skilningsleysið
er eptir skoðun hans aðalmein hinn
ar íslenzku pjóðar. „Það er skiln-
ingurinn fremur öllu öðru“, sem
pjóðina vantar, enda hefur svo lít
il rækt verið lögð við skilning
hennar. Fyrir pessan skoðun færir
höf. mörg rök. Hann segir, að
menntun sú, sem skólar á Islandi
veiti, hafi „eins mikið unnið að pví
að lama eða að minnsta Jcosti að
svæfa skilninginn eins og að því að
vekja hann og styrkja.“ Þetta rök-
styður hann vel og rækilega og
lætur pað grípa bæði yfir verald
lega og kristilega fræðslu. Þótt lít-
ið eitt sje að breytast til batnað-
ar í einstaka kennslugreinum við
suma skóla á Islandi, pá eru að
finningar höf. alls eigi gripnar úr
lausu lopti. Um pað eru vissu-
lega allir 4 einu máli, enda hafa
nokkrir menntamenn hinnar islenzku
pjóðar áður um það rætt, pótt fá-
ir hafi gert pað eins skarplega og
E. H., auk pess, sem hann skoðar
málið frá nýrri hlið. Hann færir
einnig dæmi máli sinu til styrk-
ingar úr hinum nýju bókmenntum
íslendinga og sýnir fram á, hversu
ýðingarlítið pað opt og einatt er,
sem hinir svo nefndu islenzku vís-
indainenn rita um, en á hinn bóg-
inn sje alls engin discussion,
pað er „opinber ágreinings-urn-
ræða um þau málefni, sem ræða
parf um“, á íslandi. I>að er ein-
mitt discussion, sem mest vek’r
skilning mar.na almennt. Á. Islandi
má heita að petta þekkist ekki.
Þar er engin discussion um hin
mikilvægu mál, „lifsspursmál“ pjóð-
arinnar, enda er lífið par orðið að
„stöðupolli“. Allt petta álítur höf.
að sje sprottið af eintómu skilnir.gs-
leysi á pví, hvað sje þýðingarmik-
ið og hvað sje þýðingarlítið, hvað
sje velferðarmál pjóðarinnar og hvað
ekki. Röksemdaleiðsla höf. verður
eigi vefengd í þessu atriði. Reynslu
sjálfs sín færir hann einnig sem
rök máli sínu til styrkingar. Hann
hefur opt sjálfur fengið bendingar
frá mönnum um ritstjórn á blaði
hans og blöðum almennt. Bend-
ingar pessar bera opt vott um vel-
vildarhug til blaðsins, en efni peirra
sýnir að eins skilningsleysi pjóðar-
innar.
Þannig reynir hann að sanna á
allan hátt, að dauðamein hinnar ís-
lenzku pjóðar, og einnig hins ís-
lenzka fjelagsskapar hjer vestan hafs
sje skilningsleysið. Höf. vill pann-
iv færa til betri vegar fyrir „ni-
hilistunum1*, peiin mönnum, sem ekki
vilja vera með í velferðarmálum
pjóðarinnar. Viljaleysi peirra komi
af engu illu, heldur að eins af
skilningsleysi. Þetta virðist mjer
benda til þess, að E. H. og aðr-
ir helztu tnenn Islendinga hjer vestra
sjeu þeirrar skoðunar, að pað, sem
skipti löndum hjer í tvo ílokka,
sje að miklu leyti sprottið af mis-
skilningi. En sá misskilningur ætti
að geta lagazt, og pað er sannar-
lega óskandi og vonandi, að pað
verði sem allra fyrst.
Eins og jeg áður sagði, þá eru
fyrirlestrar E. H. og J. B. um sama
efni. Þeir skoða sama málið frá
tveimur hliðum. Ef til vill er fyr-
irlestur E. H. aðgengilegri fyrir
mótstöðumennina, en báðir pessir
fyrirlestrar ættu að vekja menn til
alvarlcgrar ihugunar um það, hvern-
ig hægast verði að koma á meiri
samheldni og samvinnu meðal ís-
lendinga lijer vestan hafs, en enn
pá er orðið. Eins og jeg áður
i n ti n
sagði, mun þjóðflokkur vor í landi
pessu eiga mikla og fagra íram-
tíð fyrir höndum, ef samheldni og
samvinnu skortir ekki.
Auðvitað er fyrirlestur E. H. mjög
skemmtilega ritaður, fróðlegur og
einkar vandaður að rökrjettri hugs-
un og orðfæri; Þeir sem lesa fyr-
irlestur þennan munu eigi eptir pað
’ðrast.
IV.
Fjórði og seinasti fyrirlesturinn
er: Jiibllan, ept’r síra N. Steingrím
Thorlaksson. Höfundurinn er eins
og síra F. J. Bergmann kornungur
prestur meðal íslendinga hjer í
Vestorheimi. Þessi fyrirlestur er
hið fyrsta, sem jeg hef lesið eptir
hann. Og ef það er hið fyrsta,
sein hann hefur látið prenta á ís-
lenzkri tungu, pá má með sanni
segja, að hjer sjo vel á stað farið.
Hinn lieiðraði höf. á mjög miklar
pakkir skilið fyrir að hafa komið
með einkar fróðlega og gagnlega
ritgjörð um hina helgu bók. Bibl-
ían er pvl miður allt of lítið les-
in meðal hinnar íslenzku þjóðar,
svo höf. virðist hún „ekki lengur
eiga heimili hjá þjóðinni“. Hann
segir að, „hún sje eins og ferða-
maður, sein parf að beiðast gisting-
ar, pegar talað er a 1 m e n n t um
pjóðina í heild sinni. En eins
og pjóð vor er gestrigin pjóð og
ógjörn á að úthýsa nokkrum manni,
eins er pað í þessu tilliti. t>vl
fer fjarri, að hún úthýsi biblíunnij
heldur er hún mjög fús á að ljá.
henni húsaskjól, en húsrúmiðer
of k a 11. Þjóðin parf pess fyrst
og fremst og um fram allt pess
með, að meðvitundin um biblíuna
lifni við, að hjörtun verði snortin
og lifandi undan áhrifum pessa orðs
og að pekkingin á því verði inni-
legri“. Til pess að koma pessu
til leiðar, til pess að fá þjóðina
til að taka biblluna ofan af hyll-
unni, hefur höf. sainið pennan fyrir-
lestur. Tilgangurinn er fagur og
góður og verkið vel af hendi leyst.
t>vl miður leyfir rúmið ! blaði
pessu ekki, að jeg fjöíyrði um
fyrirlestur pennan,eins og vert væri.
Jeg vil ráða hverjum fslendingi^
sem ann hinni helgu bók, og lang-
ar til að kynna sjer hina merkilegu