Lögberg - 08.01.1890, Blaðsíða 2

j|ö gb crg.
---- M/DVJKULS. JAN. í9go. -----------
Útgefehdur:
Sigtr. Jónasson,
Bcrgvin Jónsson,
Arni FriSriksson,
Einar iljórieifsson,
Ólafur f>órgeirsson,
SigurSur J. Jóhannesson.
-A-llar upplýsingar viðvíkjandi verði á aug-
ljsingum í LÖGBERGI geta menn fengiö á
skrifstofu blaðsins.
-iJLve nær sem kattpendur Lögbergs skipta
um bústað, eru J>eir vinsamlagast beðnir að
senda skriflegt skeyti um fað til skrifi
stofu blaðsins.
CJtan á öll brjef, sem útgefendum Lög-
Bergs eru skrifuð viðvíkjandi blaðinu, ætti
að skrifa :
The Lögberg Prlnting Co.
35 Lonjbard Str., VVint|ipeg.
álrib 1889.
i.
L>að var friðarár svo að segja yfir all-
an heira. Að sönnu liefur friðurinn
verið vopnaður, sem svo er kallað:
lterskararnir hafa verið búnir til
ófriðar, hvenær sem á l.efði purft
að halda, og ófriðar-viðbúttaðurinn
hefur jafnvel vcrið stórkostlegri en
nokkru sinni áðttr. Eu friðurinn
ltefur samt sem áður ekki verið
rofinn, og pað virðist enda svo setn
t'friðarhættan. í Norðurálfunni fari
sífellt minnkandi on friðarhorfurnar
stöðugt vaxandi. Friðarprá J>jóð-
anna eykst sýnilega með hverju
f.rina, og pví verður ekki heldur
neitað, að Jjjóðhöfðingjarnir taka
{á prá þegra sutna meir og meir
>il greina. Aðalhættan fyrir Jtjóð-
arfriðinn stafaði utn tíma af /ioit-
lans/er. En franska J>jóðin ltafði
stilling og viturieik til að neita
honutn afdráttarlaust uin fylgi sitt,
og mun sýningin inikla i París
I afa átt inestan og beztan pátt í að
Uoulanirers g-lumracrancrurinn var
o n n rv
svo heppilega til iykta leiddur.
Sú sýning er vafalaust einhver
helzti viðburður ársins, og hefur
trygnt °g styrkt franska lýðveldið
bæði inn á við og út á við, og
p>á ,afnframt óbeinlínis rjett hjálp-
arhönd ölluiii lýðstjórnar-hugmynd-
um í Norðuráifunni.
Á Eiiglandi hafa fáir stórviðburðir
gerzt. Deiian utn sjálfstjórn írlands
! efur italdið áfraui í sifellu. Glad-
tones-sinnar hafa unnið sigur við
margar aukakosningar, og hafn styrkzt
í voninni oð í ríinn n<r v-eru
n
muni alpýða mrnna á Stórl>reta-
landi vera frelsismáli íra hlynnt,
og að pað inuni sýna sig í næsta
skipti sem alinettnar kosningar fara
fram. Eitt af peim inálum, sem
mönnuni hefur tíðræcldast orðið um
í heirniriuin, hefur ]>ó staðið yfir á
Engiandi, máiið út af sakargipt-
utn blaðsins Timea á hendur Parn-
cll og öðrum írskum pjóðarleiðtogum
um að J>eir hefðu verið frumkvöðiar
ýmissa hinna verstu illverka. Brjef
pau, sem 2'imes ætlaði að sanna sögu
sína með, reyndust fölsuð, ocr Par-
nell og fyigismenn hans iireiusuðn
sig pannig aigerlega af peiin á-
burði. Mál pað, sem Parnell hefur
liöfoað gegn Tirnes í skaðabóta-
skyni fyrir öll ósannindin, .er eun
eigi útkljáð.
C>að er á vestra heliningi hnatt-
arinS, að mesti pólitiski viðburður
ársins Iiefur gerzt o: kollvörpun
keisaravaldsius í IJrazilíu og stofn-
un lýðveldis. Saga peirrar stjórn-
arbyltingar er mönnum enn ekki
að fullu kunn. En vlst er um [>að,
að petta er ein nf merkilegustu
stjórnarliyltingum, sem fyrir hafa
komið í heiminum. Svo virtist sem
Dom Pedro sæti eins fast á sínum
veklisstóli eins o<r nokkur annar
{>jóðhöfðingi; liunn hafði lengi setið
nð völduin og stjórnað pjóð sinni
viturlega; vald hans liafði verið
pingbundíð, og undir lians stjórn
bafði Bruzilíii tekið stórum fram-
förum, bæði að velmeg'in og póli-
tisku valdi. Keisarinn var og ást-
sæll af al{>ýðu manna. Þrátt fyrir
allt pctta veit veröldin ekki fyrri
til en allt er um garö gengið —
keisarinn rekinn frá ríkjum og kom-
inn at stað til Norðurálfunnar sem
útlngi, en forseti tekitin við stjórn-
inni. Með Dom Pedro hvarf síð-
asti einvuldurinn frá hinum vestri
helmingi hnaftarins. í öllum pört-
um Ainerlku er nú lýðveldi, að
peiin undanskildum, sem lúta yfir-
stjórn annura landa.
I Bandaríkjunuin hef r enginn
pólitiskur stórviðburður ger/t. Boð-
skapur Iíarrisons forseta, sem fyrir
skömmu var lagður fyrir congress-
inn, bendir á að verndunartollin-
um verði fram haldið af repúblík-
anska flokknum, eins og inenn reynd-
ar vissu áður, en að tolláiöcjunuin
verði pó skipt niður á annan liátt
en að undanförnu, í pví skyni að
}>ær geti orðið stjettum Jjjóðarinn-
ar að jafnari nottim.
í Canada hefur verið hafin ný
deila út af einkarjettindum ku{>ólsku
kirkjunnar. Aðdragandinn að peirri
deilu hefur pó verið að myndast
um nokkur undanfarin ár. I->að
atriði, sem að lokum varð til pess
að h'eypa öllu í bál og brand,
var lagaboð, sem Quebec-pingið
gaf út viðvíkjandi skaðabótum til
Jesúíta. Jesúíta-fjelagið telur til
sluildar fyrir ýmsar fasteignir, sein
J>að hefur áður átt, og sein stjórn
fylkisins hefur slegið eign sinni á.
Eptir J>essu lagaboði áttu Jesúítar
að fá 8 400,000 aí Quebec-fylkinu
og svo sleppa ölluin frekari kröf-
um. Pessu fje átti svo páfinn að
sk ipta milli hinna ýmsu knpólsku
trúarbrngða-stofnana í Quebcc-fylki.
Fyrir sambandspingið var lögð uppá-
stunga uin að skora á Canada-stjórn
að neita pessum löguin um laga-
gildi, og út úr peirri uppástungu
urðu snarpari umræður í pinginu
eu um nokkurt annað mál; en að
lokum var uppástungan felld með
188 atkvæðum gegn 18. En J>essi
úrslit urðu ekki til annars en kasta
olíu á jeidii)u. Fjöldi af fjelögum
hefur myndazt í pví skyni að draga
úr völdum kapólskra manna, og
eru nefnd Jafnrjettis-fjelög (Equal
Jlights Associations). Bænarskrár
voru sendar hvaðanæfa raeð fjölda
af undirskriptum til landstjórans uin
að neita pessum lögum um eignir
Jesúítanna um staðfestingu. En ]>að
varð árangurslaust, og jafnrjettis-
fjelögin hafa yfir höfuð enn litlu
til leiðar komið, neina ef vera karin
í J>á átt að undirbúa hugi manna.
í stjórnmálum Manitoba-fylkis síð-
astliðið ár hefur mest verið vert um
tvö atriði: afnám frönskunnar sem
Jöggildrar tungu í fylkinu og sú
yfirlýsing stjórnarinnar að hún ætli
að leitast við að fá fyriikomulag-
inu á alj>ýðuskólunum breytt á pann
veg að sömu skólárnir verði fyrir
öll börn, hverrar trúar sem aðstand-
endur peirra eru. Hvorutveggju at-
riðin liafa vakið talsverða mótspyrnu
og óánægju, einkum pó breytingin
á skólafyrirkomulaginu meðal ka-
pólskra manna.
Fáir heimsfrægir menn ljetust á
árinu. Djóðkunnastur hefur að llk-
indum John liright verið, einn af
liinum inestu ræðuskörungum Eng-
lands. Hann var liinn harðsnúnasti
mótstöðumaður hernaðar oo höfð-
n
ingjavalds, og ótrauður formælis-
maður allra pjóðrjettinda — pangað
til hann skarst úr leik, pegar Glad-
stone hóf baráttuna fyrir sjálfs'tjórn
tra. — Dá Ijezt og einn pjóðkunn-
ur maðtir vestan Atlantshafs, Jeff-
'erson Davis, foringi sunnanmanna
við tilraunir ]>eirra til að rjúfa sam-
band Baridaríkjanna. — Eitt af helztu
skáldum Englands dó skömmu fyrir
árarnótin, llohert Brovmim/. Svo
Ijezt og á árinu eitt af hinum fræg-
ustu söguskáldum enskum: Tlrt7-
Jcie (Jollins. — Einn meðal hinna
nnfnkendustu manna, er í Canada
Ijetust á árinu, var John Norquay,■
sem uin miirg ár liafði verið æðsti
ráðiierra Manitoba-fylkis, og rnjög
riðinn við stjórnmál J>ess alian tím-
ann frá pví J>að fjekk fylkisrjett,-
indi.
Af slysum J>eim, sem urðu á
árinu, var Johnstown-fióðið voðaleg-
ast. 31. apríl sjirakk fióðgarður fyr-
ir ofnn bæinn Johnstown í Penn-
sylvaniu, og meir en 10 púsundir
manna biðu bana.
II.
A Islandi var síðastliðið ár yfir
höfuð að tala mjög gott, að pví
er árferði snertir, á suinum pörtum
landsins vafalnust eitt af allra-beztu
árum pessarar aldar. Með batnandi
árferði er svo að sjá sem vonir
manna hafi víða aukizt af nýju.
Pað hefur og vafalaust orðið fjölda
manna stórkostlegur styrkur, að fjár-
taka var í haust meiri en að lík-
iridum nokkurn tíma áður, og verð-
ið á fjenu mjög hátt.
Af stjórnmáluin Jandsius er J>að
merkast að segja, að á pingi í
sumar klofnaði sá flokkur, sem harð-
ast hefur haldið fram endurskoðun
stjórnarskrárinnar. Meiri bluti J>essa
flokks vildi slaka allmikið til í
J>ví skyni að fá liina konungkjörnu
til að leggjast á eitt með pjóð-
kjörnum Jjingmönnum í pessu máli,
og gerði sjer von um að með pví
móti mundi bilbugur verða unninn
á dönsku stjórninni. Dessi tilslök-
un [>ótti minna hluta flokksins allt
of mikil, og J>ví gerði hann sam-
tök við mótstöðumenn málsins og
sprengdi fund, pegar málið átti að
ráðast til lylrta, að svo miklu leyti
sem J>að gat til lykta leiðzt á [>essu
[>ingi. Síðan hefur sro verið liin
skarpasta deila út úr pessu máli
ínilli J>eirra tveggja blaða, sem
harðsnúnust endurskoðunar-blöð hafa
verið, Þjóðólfs og Þjódviljans.
Tolla-álögur voru og stórum hækk-
aðar á síðasta pingi. — Yfir höfuð
virðist vera látið fremur illa af síð-
asta J>ingi fyrir ríg og flokkadrátt
og fleira, og sagt, að pað hafi ver-
ið illa mönnum skipað.
Af n.enntamálum pjóðarinnar er
ekki margt að segja frá pessu ári,
ekki fremar en að undanförnu. Is-
lcnzkt kennarafjehcg tnyndaðist í
Reykjavík í febrúarmánuði í J>eim
tilgangi „að efla merintun pjóðar-
innar, bæði alpýðumenntunina og
æðri menntun, auka samvinnu og
samtök milli “ íslenzkra kennara og
hlynna að hagsmunum kennarastjett-
arinnar í öllum greinum11.—Tíma-
rit og blöð komu út hin sömu sem
áður. Svo kom og lítið eitt út
af nýjuin bókum, mest lcennslubœk-
ur í undirstöðuatriðum vissra náms-
greina. Merkasta bókin, sem út
hefur koinið á árinu á íslandi, get-
um vjer til að muni vera fyrirlest-
ur eptir Gest Pálsson um mennt-
unarástandið á íslandi. A hann
mun síðar verða rækilegar ininnzt
í blaði voru. Af skáldskap virðist
ekki hafa komið úfc nema ein l>ók,
skáldsaga eptir frú Torfhildi Holm.
Sú bók er enn ekki komin hingað-
Viðvíkjandi kirkjumálum lands-
ins hefur sá viðburður gerzt helzt-
nr á árinu, að biskup landsins, Dr.
P. Pjetursson, sótti um lausn frá
einbætti, og síra Hallgrímur Sveins-
son, dómkirkjuprestur, varð biskup
í lians stað,— pess má og minnast
í pessu sambandi, að á síðastliðnu
sumri lýsti einn af merkustu prest-
um landsins, síra Matfch. Jochums-
son, yfir [>ví að trúarbragðaskoðan-
ir sinar væru að sumu lejti mjög
ólíkar peim slcoðunum, sem annars
eru ríkjandi innan lútersku kirkj-
unnar og viðurkenndar í J>jóðkirkj-
unni á Jslandi. í sambandi við pá
yfirlýsing síra Matthíasar var ]>að
ótvíræðlega gefið í skyn af öðrum,
að síra Matthías mundi ekki einn
eiga hlut að máli af prestum ís-
lands, pegar ræða væri um trú-
leysi gagnvart ýmsum kenningum
kirkjunnar, pví að slíkt væri al-
gengt meðal hinna yngri presta
landsins. Hefur o<r ekki verið trútt
um að ekki hafi verið gcfið í skyn
að slík trúarveiklun mundi eiga
sjer stað hjá mönnum, sem ytír
prestunum standa. Út úr öllu pessu
varð svo talsverð ryinma að áliðnu
sumri; pó eiginlega engin andleg
„hreyfing“ eða umræða um kirkju
Jeg og kristindómsleg mál, heldur
inest persónulegar slettur og ónot
milli einstakra manna. Ilolzt er að
sjá sem nú sje J>að allt dottið í
dúnalogn.
Nafnkendastur peirra inanna, sem
Ijetust á Islandi á síðastliðnu ári,
var Jón tiigurðsson frá Gautlönd-
um, alpingismaður um íleiri áratugi
og forseti neðri deildar alpingis um
nokkur ár. — A pessu ári ljezt og
íslenzki málfræðingurinn Guðhrand-
ur Vigfýsson í Oxford á Englandi.
MEIRA UM TRÚNA
og VERKIN.
Eptir Bjurn Pjdurs.’on.
(NiBurl.)
Það er líka auðsætt hverjum
peim, sem ekki les nýja testament-
ið með Júterskum gleraugum, að
Kristur kennir gagnstæðan lærdóm:
Að maðurinn verði hólpinn einmitt
fyrir verk, pau verk, sem sprottin
eru af elskunni til guðs og manna,
(sbr. Matt. 25, 34—30). Vitaskuld,
F. J. B., sem slæst af öllu me<rni
fyrir viðgangi lút. kirkjunnar, við-
urkennir hvergi b e i n 1 í n i s slíka
óhæf i rr. lút. kiikjui e. Pcgar liann í
„San>.“ nr. 1, er að leita að or-
sökunum, sem til ]>ess liggja, að
svo margir meðal ]>jóðar vorrar eru
að snúa bakinu við kristindómin-
um, orsökunum til hinnar „lcristilegu
apturfarar J>jóðar vorrar1, [>á kennir
hann J>að fyrst og fremst „stein-
gerfingsmáli pví“, er sá guð-
fræðingur íslands, sem mest ligg-
ur nú eptir, ritar, og pvínæst og
jafnvel „engu öðru“ en peim „m e rg-
lausa kristindómi, sein flutt-
u r li a f i v e r i ð „f r á p r j e <1 i k
unarstólum ísl ands. En með-
an F. J. B. ekki sannar, að kenni-
lýður fslands hafi ílutt eða flytji
annan kristindóm en einmitt hinn
lögboðna lút. kristindóm, J>á er
J>að bersýnilegt ranglæti, að leggja
„afar J>unga sekt á herðar hins
fsl. prestalýðs11 í stað J>ess að leggja
hana á k i r k j u n a s j á 1 f a og
konungsvaldið danska.
Lút. kirkjan er rikiskirkja, seni
hvorki getur nje vill taka neinmn
framförum, neinum sönsum. Ekkert
má haggast, allt verður nð standa
í stað, og svo dagar kirkj-
an uppi ogverður s jálf a ð
steingerfingi. Prestar á ís-
landi liljóta* að kenna Lúterdóm,
óbreyttan, eða víkja úr embætti
ella. Meira að segja, }>að eru ekki
mörg ár síðan að merkur lút. prest-
ur var rekinn frá „kjól og kalli“
fyrir pað, að hann prjedikaði hreinan
Lúterdóm — hempulaust. Sjálf
„Sam.“ nr. 1, par sem hún talar
um páskaræðu Páls heitins Sigurðs-
sonar gegn „eilífri útslcúfun“ seg-
ir, bls. 16: „Pað er r.egluleg t r a-
ged'a, að annar eins maður og
Páll lieitinn Sigurðsson skuli, eptir
að hafa lýst peirri sannfæring sinni
opinberlega, að lút. kirkjan sje
rammvillt, J>jóna 1 ú t. prests em-
b æ 11 i“.
Hvað sem menn annr.rs segja,
er pað andleg, kristileg framför en
ekki apturför, að kennilýður og al-
[>ýða á íslandi hafa vaxið upp úr
lúterskunni, pví hinn æ lifandi krist-
indómur er sannarlega [>eim mun
æðri en hinn dauði Lúterdómur,
soin Kristur stóð ofar Lúter.
F. ,J. B. bregður mjer og um ó-
nákvæmni í tilvitnunum í grein
hans. Pað er satt að jeg tók að
eins meininguna eptir pví, sem
næst lá í orðum hans, en hafði
ekki upp orðrjett. Nú skal jeg
pví gera betur. Á bls. 10 „Sam.“
m'. 1 stendur: „Pað eru til dæmis
ótalmargir menn sem trúa pví,
að Jesús Kristur hafi lifað og dá-
ið fyrir mennina, eius og peir trúa
[>ví, að Napóleon hafi verið uppi
og látið líf s'tt á St. Helena. . ..
. ...,,Að Jesús sje frelsari Jieirra
og frelsari heimsins efast peir ekki
um. (Þ. e. a. s., [>eir eru eins sann-
færðir um pað, eins og pað væri
sögulegur viðburður, eins og t. d. líf
og dauði Napóleons). Og svo kem-
ur niðurlagið: — „Svona löguð trú
er tál, enga manssál hefur
h ú n nokkru sinni frelsað,
(ekki frelsað einaeinustu
m a n n s sál liafði jeg sagt), hún
er dauð eins o<r andvana burður
n
eða frjófgunarlaust fræ.“
Pað er og satt, að F. .1. B. hef-
ur ekki sacrt, að svona væri trúin
„hjá f 1 e s t u m löndum“ heldur ó-
tal mörgum, en að sú hafi ver-
ið meiningin, má ráða af öðrum
stöðum: Á bls. 4, „Sam.“ nr. 1,
[>ar sem hann skýrir frá samtali
sínu við lundá, stendur: „Væri tal-
að urn trú, fannst injer sem f 1 e st-
i r tala um d a u ð a trú“ og á bls.
12 sama nr„ par sem ræðir urn
„líkið í lestinni“ segir liann: „LSk-
ið er vor dauða trú“, og enn
fremur: „Það er hinni dauðu trú
að kenna, að svo dirnuit er og
dapurt í kristilegu tilliti á ættjörð
vorri og í hjörtum pjóðar vorrar“.
Eptir pessar margítrekuðu kvart-
anir um hina dauðu trú „í hjört-
uin [>jóðar vorrar“ skil jeg ekki,
hvernig F. J. B. getur fengið af
sjer að staðhæfa, að „trúarboð“ mitt
liafi á engu öðru strandað en hinni
lifandi trú landa“ ininna. (Sam.
Nr. 7 bls. 123). t>ar. gefur hann og í
skyn, að aðalmeinið hjá löndum hjer
sje að eins J>að, að peir „ekki
kunni, eins vel og skyldi, aðtala
um hina lifandi trú“. Og pað
er má sko einmitt J>etta lcunnáttu-
leysi hjá mjer, sem keinur honum
til að drótta J>ví að injer að jeg
ekki hafi „hugmynd um“ hvað sje
„lifandi trú“.
Jeg skal ekki fara út S J>að,
hvort „trúarl>oð“ mitt hafi strandað
eða á hverju pað mundi helzt stranda,
pvi pað yrði of langt, en hitt pori
jeg að fullyrða að pað hefur ekki
strandað og mun aldrei stranda á
„hinni lifandi trú landa“ minna á
lærdóma hinnar lút. kirkju, pví
fæstir af peim eru lúterskir nema
að nafninu til, pó [>eir vafalaust,
sjeu, yfir höfuð, eins vel kristnir og
hver önnur ]>jóð.
Mjer er lijer ekki unnt, að svara ,
hinum lærða höfundi orði til orðs,
og ber til pess tvennt. P'yrst pað,
að blöðum vorum, sem jeg verð að
leita til, er illa við að taka upp
„trúarstælur“. — p. e. J>rætur og
og rannsóknir um kristindóminn, eða
kenningar kirkjunnar — af pví ies-
endur peirra vilji helzt „vera frí“
við pær, og svo í annan stað af
pví, að F. .1. B. er svo firnur og
frár og svo liðugur í snúningum
með sinn guðfróða penna, að pað
er ekki fyrir gamla leikmenn að
fylgja honum. £>ar á ofan er „rnál
hans svo fullt“ af pessum „stand-
andi orðatiltækjum“ hinnar lút. guð-
fræði, sem eru svo óákveðin og víð-
áttu mikil, að pau geta táknað allt
mögulegt og ómögulegt, allt og
ekki neitt, pessi orðtök, sein, má
ske, einhvern tlma hafa látið vel í
trúuðum eyruin, Jíkt og kliðaður
mansöngur, er menn skildu ekki
lifandi ögn í, eti sem nú liafa misst
hljótn sinn, og láta sem steina
glamur eitt í eyrum manna.
Jeg skal ekki neita pví, að mjer
er, ef til vill, ekki vel djós mis-
munurinn á verkum trúariniiar . og
lögmálsins, eins og mjer er brugð-
ið um, en pó veit jeg pað af sög-
unni, að hin fólskulegustu, hrylli-
legustu og vestu verk hafa verið
framin, eins og líka liin göfugustu
og beztu, af sterkri, lifandi trú,
einmitt af peim mönnum, sem voru
troðfullir af trú á guðdóm Krists
og friðpægjandi pínu hans og dauða.
Mjer er óskiljanlegt, og jeg trúi
pví ekki heldur, að „verk trúar-
innar“ geti rjettlætt nokkurn mann
og gert hann „sáluhóipinn“ nema
pví að eins, að pa" sjeu sannar-
lega góð verk og pá um leið lög-
máls verk. Af guðspjöllunum get-
ur og hver maður sjeð, að Kristur
aptur og aptur leggur fyrir,* að
halda boðörðin, 'ögmál guðs, að
„gera föðursins vilja“, elska ná-
ungann eins og sjálfan sig o. s. frv.
Kristur bindur sáluhjálp manna ein-
mitt við lögmáls- og k æ r-
1 e i k s verk. Og rnjer er alveg 6-
skiljanlegt, að hin lút. kirkja, eða.