Lögberg - 05.03.1890, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, MIDVIKtJDAGINN 5. MARZ 1890.
Jögbcrg.
—- MIDVJKUI. j. MAKZ iSgo. ------
UTGEFENDUR :
Sigtr. Jónasson,
Borgvin Jónsson,
Árni Friðriksson,
Einar Hjörleifsson,
Ólafur J>órgeirsson,
Sigurður J. Jóhanncsson.
uSKllar upplýsingar viðvíkjamli ver'ði á aug-
lýsingum í Lögbergi geta menn fen ið á
skrifstofu blaðsins.
Hvc nær sem kaupendur Lögbf.rgs skipta
um bústaS, eru þeir vinsamlagast beðnir að
sentla skrifiegt skeyti um það til skrif
stofu blaðsins.
TTtan á öll brjef, sem útgcfendum Löo-
Bergs eru skrifuð viðvíkjandi blaðinu, ætti
að skrifa :
The LSgherg Printing Co.
P. 0. Box 368, Winnipeg. Man.
Fpjettapitspinn.
111.
(SíPasta grein).
Vjer komum pá að [>eirri stað-
haefing sira Jóns Steingrímssonar,
að íslendingar hjer vestra sjeu
„tn’iig farnir að glata íslenzkri
tungu og J>jóðerni“. HOfundurinn
hefur auðsjáanlega eitthvert veður
af, að J>etta muni vera of-sagt og
í „svarinu til Lögberginga“ er
hann að reyna að draga úr J>essu.
Lann segir, J>að sje heimildarlaust
J>ar setn petta sje skýrt á pann
veg í Jjöfjberyi, að liann „hljóti
að eiga við Jrað, að Jressu sje
svona varið almennt“. Vitackuld
stendur ekki í Jtessari setningu í
Frftttunnrn, sem hjer er um að
ræða, orðið „almennt“; par stendur
að eitis J>etta: „enda menn [>ar
vestra mjög farnir að glata íslenzkri
tungu og pjóðerni“. lín hvers
vegna í óskOjiunum skyldi pessa
verið getið í Frjettunum, ef J>að
ætti ekki að skiljast almennt? Plrtt
pað nokkur fíðindi, setn ástæða sje
til uð setja inn í stuttorðan frjetta-
bálk, pó einstahir menn af mörg-
utn púsundum í fratnandi landi kunni
að hafa glatað tungu sinni og
pjóðerni? Og ef ástæða Jiætti til
slíks, væri pá nokkurt vit í að
kmtiast pannig að orði, sem gert
er í FrjeUunum? £>að er engin
ústæða, hvorki fyrir oss nje síra
Jón Steingrímsson, að láta sem
maður sje lieitnskari en tnaður er,
Og pess vegna er ekki heldur á-
stæða til J>ess fyrir oss nje hann,
að fara að leggja neina aðra J>yö-
ing inn í pessa staðhæfing hans en
j>á sem hún afdráttarlaust og brota-
laust ber sjálf með sjer.
Og |iá verður spursir.álið petta:
er nokkur ástæða til J>ess fyrir síra
Jón Steingrímsson, eða nokkurn
annan, að komast að J>eirri niður-
stöðu, að fslendingar sjeu hjer al-
meiiiit farnir að glata tungu sinni
og pjóðerni?
Síra Jón Steinorímsson liefur
tvennt fyrir sig að bera í pessu
efni: vmkvartanir vissra ínanna um
sjiilling málsitis hjer, og nafna-
hreytinyar íslendinga. I>að er svo
setn vitaskuld, að umkvartanirnar
hafa átt sjer stað og hafa líka
verið á góðum rökum byggðar,
enda höfuin vjer og afdráttarlaust
viðurkennt, að mál rnargra mantia
lijer sjc mjög svo óvandað. En
vjer gerður í sumar jafnframt grein
fyrir J>ví, hvernig stæði á um petta
blendingsntál, sem ymsir tala hjerj
vjer sýndum pá fram á, að pað
væri eirki komið fram á j-ann hátt
að mcnn liefðu neinu ylatað, hvorki
[jjóðerni sínu nje öðru. Síra Jón
Steingrímsson veit [>að tnjög vel,
að málblendingur enda málleysur
geta opt átt rót sína rð rekja til
ýínislegs annars en nokkurs pjóð-
ernis-missis. t>egar piltar kotna i
latínuskólann í Ileykjavík fara peir
víst íiestir að tala lakara mál en
[>cir höfðu áður gert. E11 peir eru
ekki fyrir pað „farnir að glata tungu
sinni og pjóðerni“. Þeir eiga ein-
initt pá að vera að lcera tungu
sína. I>að er til fjöldi af ordskri.p-
um einmitt meðal menntaðra rnanna
í Reykjavík, sem peir segja í gamni,
en ekki af pví að peir hafi glatað
neinu. Lannig kvað J>ar vera al-
gengt uú að nefna págufall ein-
tölu af orðinu „fundur“ fönili.
Hver lieilvita maður veit, að
petta er bögumæli, orðskrípi.
En . væri nokkurt vit í að nota
petta setn sönnun fyrir J>ví, að
Reykvíkingar væru „mjög farnir
r.ð glata tungu sinni og pjóðerni“?
Alveg eins er nú ástatt með beyg-
ing sutnra manna hjer á orðinu
Löyberfj. Einstakir menn fóru að
karlkenna orðið í gamni og svo
breiddist petta böguinæli út. Bögu-
mælið var vitaskuld stök ómynd.
I>ess vegna fundum vjer líka að
J>ví. En jafnframt [>eirri aðfinning
standa og ]>essar setiiingar (sjá
Lögberg I, J9): „—-— hjer verður
ekki fáfræðinni um kennt. Það er
enginn sá íslcndingur til með fulbi
viti, sem í raun og veru heldur að
orðið bertj sje karlkyns. Hvers vegna
segja menn [>á Jiessa vitleysu? Af
hugsunarleysi og hirðuleysi“. Af
[>essu getur síra Jón Steingríms-
son sjeð, að oss licfur aldrei dottið
í hjartar.s hug, að setja petln Lög-
bertjs-bögumæ 1 i í samband við J>jóð-
ernis-inissi Islendinga lijer vestra.
Honum tekst ekki að slá oss á
munninn með J>ví atriði; úr pví
liöeo'i verður ekki nema vind-
r»r>
högg.
Engu sterkari sönnun fyrir mál-
stað síra Jóns Steingrimssonar ligg-
ur í naýnabreytingunum. Mcnn
fcreyta alls ekki nöfnum sinum af
pví að peir liafi glatað þjóðerni
sínu. Menn gera pað mest ný-
kotnnir að heiman, áður en menn
hafa einu sinni fenirið mi; nsta ráð-
O
rúm til að glata nokkra af tungu
sinni eða J>jóðerni. I>annig var, sá
af útgefendum Lögbergs, sem pess-
ar línur ritar, staddur inni i einni
íslenzku búðinni hjer í bænum fyrir
hjer um bil ári síðan. Meðan
hann stóð [>ar við, kom par inn
ramm-íslenzk kona, kotnin af Íslandi
fyrir örfáunt vikum. Erindi hennar
var að fá búðarnianninn til að leggja
nafnið Finnbogi Þorsteinsson út á
ensku. Henni var sagt, að ]>að
væri ómögulegt að leggja [>að út
L ensku. Hí n spuröi, hvernig hún
ætti |>á að að fara. llreiigurinn
sinn hjeti [>essu nafni, og J>ann dag
ætti haiin að sendast á enskan
skóla. Hún fór svo út úr búðinni,
að henni gat ekki skilizt, að pað
dvgði tneð nokkru móti, að dreng-
urinn segði á skólauuin blátt áfram
að hann lijeti Finnbogi Þorsteins-
son. Nafnabreytingarnar eru ujiphaf-
lega af J>ví komnar, að hjerlendir
tnenn hafa átt örðugt með að nefna
sum íslenzk nöfn. Svo ljetu íslend-
ingar J>að eptir J>eiin, itð breyta
nöfnum sínum. Menn vöruðu sig
ekki á pví framan af að [>etta
gerði neitt til. Meðan menri áttu
sem örðugast hjer og frumbýlings-
skapurinn var sem mestur, J>á vakti
pjóðernis-sjiursmálið alls ekki fyrir
mönnum, eða J>á ekki nema mjög
óljóst; og meðan svo var á-
statt var ekki nema eðlilegt, pó
tnönuum væri ekki sjerlega sárt um
nöfn sín. Og hjer er svo sem ekki
að eins um íslendinga í Ameríku
að ræða. Langt fram á pessa öld
breyttu Islendingar í Kaupmanna-
höfn nöfnum sínum, J>egar pcir
rituðu nöfn sín par sem Danir áttu
sjcrstaklega að lesa pau, skrifuðu
sig [>á „upj> á dönsku“. Jafnvel
.Jón Sigarðsson, aðal-pjóðernis garp-
ur íslands, skrifaði sig á fyrri ár-
utn „J. Sivertsen“. Svona voru ís-
lendingar í Kaujimannaliöfn, lærðir
menu, stálslegnir pjóðernismenn,
lengi að átta sig á pessu nafna-
atriði. Hefur nokkrum lifandi mantii
fyrir pað komið til hugar að segja
um pá, að peir hafi verið „mjög
farnir að glata íslenzkri tungu og
]>jóðerni“? Nafnabreytingar sýna,
að pjóðernis-meðvitundin er ttkki
vöknuð. En pær sýna ekki heldur
vitund meira, hvort sem J>ær eiga
sjer stað í Kaupmannahöfn eða
vestur á sljettunum í Manitoba og
Dakota.
Ef síra Jón Steingrímsson liefði
athugað allt petta áður en hann
ritaði Frjettir sínar, pá hefði [>ar að
líkindum aldrei neitt staðið um
pjóðernis-glötun ísletidinga hjer
vestra. Og ]>ó skulum vjer vera
honum svo ejitirlátir að kannast við,
að petta hefði verið afsakanlegt, ef
hann hefði ekkert sjeð annað frá
oss lijeðan að vestan en Jiessar
umkvartauir um óvandað mál og
svo nafnabreytingarnar. En hann
htjfur sannarlcga, sjcð meira.
Hvers vegna skyldu tnenn vera
að basla við að gefa út íslenzk
blöð hjer, ef engin ejitirspurn væri
ejitir peim? En liver ejitirsjmrn
iriundi vera lijer ejitir íslenzkum
blöðum, ef pjóðerni vort væri á
förum hjer í fandi? Sjer ekki liver
maður, að menn gcta fengið miklu
ódýrari frjettablöð á landsins máli?
Eru ekki blöðin ómótmælanleg sönn-
un fyrir J>ví, að J>jóðerni vort er
er enn ekki að glatast, svo orð sje
á gerandi?
En [>á kirkjulegi fjelagsskapur-
inn lijer getur ekki síra Jón
Steingrímsson og liver sjáandi inað-
ur eitthvað af lionum ráðið með
tilliti til pjóðernis vors, hvernig
J>að inuni standa lijer í landinu?
Allt af er [>essi fjelagsskajiur að
brciðast út og fá meiri festu. Hver
tilraunin er gerð ejitir aðra til að
fá íslenzka jiresta. Og J>að er ó-
hætt að fullýrða J>að, að ]>eir inenn,
setn á annað borð fara stöðu<rt í
kirk ju, ]>eir fara svo að segja und-
antekhingarlaust i pær kirkjur, par
sctn jirjedikað er á íslenzku. Víð-
ast hvar eru ensku-talandi jirestar
allt i kring um íslendinga hjer
vestra, og margir |>eirra eru ágætir
ræðumenn. En pangað dragast ís-
lciidingar svo að segja alls ekki.
Eru nokkur líkíndi, eða segjuin
nokkur mögulegleiki, til að J>essu
mundi vera svo varið, ef [> jóö erni
vort væri á förum?
Eða pá allar „samkomurnar“,
sem íslendingar eru að lialda i
pessum bæ. Dær eru venjulegast
jirýðilega sóttar. Dar á móti
er lirein undantekning, að sjá ís-
lendinga á samskonar samkomuin
hjerlendra manna. Leiki Islending-
ar einhvern leik, J>á er venjulega
húsfyllir, af live miklum vanefnum
sem til J>ess er stofnað. En leik-
húsið hjer í bænum sækir almenn-
ingur íslendinga alls ckki.
Mundi nokkur lifandi maður
með viti segja að annað eins og
J>etta bendi á glötun pjóðernis vors
meðal almennings? Er nokkur furða,
[>ó oss J>vki [>að dálítið skringilegt,
pegar rithöfundur úti á lslandi kem-
ur blaðskellandi tneð J>ær frjettir,
að „menn J>ar vestra“ sjeu „mjög
farnir að glata íslenzkri tungu og
pjóðerni“?
Slík staðhæfing hefði ávallt ver-
ið ósönn, hvenær sem liún hefði
komið, síðan íslendingar fóru að
flytja hingað vestur. En pað ligg-
ur við, að í henni lio-oi tvöföld
ósannindi, par sem hún kemur [>etta
síðasta ár. T>ví að J>að er óhætt
að fullyrða, að einmitt á Iiinum
síðustu árum hefur pjóðerni vort
unnið stórkostlega hjer í landinu.
Djóðernis- hugmyndir manna liafa
skýrzt að stórum mun. Virðing
manna fyrir ]>jóðerni sínu hefur
vaxið. Og tilraunir manna til að
verja pjóðerni vort og viðhalda J>ví
hafa stórkostlcga aukizt.
Suma lesendur vora mun roka
minni til ]>ess, að vjer bentum í
sumar á [>að, live liætt Frjetta-nt-
aranum er við pví, að blanda alls-
endis óskyldum atriðum saman, og
vjer tilfærðum pað sem dæmi, að
ejitir hans framsetningi er svo að
sjá, sem leiðbeiningar hjeðan að vest-
an, sem einstakir menn liafa gefið,
httfi orðið óhentugir, af þvi að al-
menningur sjc farinn að glata tungu
og pjóðerni, eða að minnsta kosti,
að náið samband sje inilli pessara
atriða. Sannast að segja töldum vjer
alveg víst, að síra Jón Sreingrfms-
son mundi sjá pað, að minusta kosti
pegar honum væri bent á pað, að
J>etta mundi vera rugl lijá honum.
Oss virtist svo sem enguin skyn-
sömum manni ætti að vcra ofætlun
að sjá ]>að, að einstukir menn mundu
geta gefið „hentugar Ieiðbeiningar“,
J>ó aldrei nema almenningur manna
hefði verið farinn að glata pjóð-
erninu, cf að eins |>essir einstöku
inenn hjeldu pjóðeminu óskertu.
Dess vegna gekk [>að fram af oss,
[>euar síra Jón Steinoriinsson fór
að verja [>etta sainanliengi í svari
sínu. Vjer könnumst líka hjartan-
lega við J>að, að í ]>eirri vörn botn-
uiii vjer ekki grand.
I>að eina, sent liann ber fyrir
sig, eru nokkrar setningar ejitir sjra
Jón Bjarnason í iSameiningunni um
Fatregjagikkina. ltitstjóri Samein-
ingarinnar er J>ar að deila á J>á
menn, scm verða svo ujiji með sjer
út af allri dýrðinni hjer vestra, að
J>eir fara að fyrirlíta allt íslenzkt
og J>að enda „pótt J>eir ekki hafi
kynnzt öðru en verstu og ruddaleg-
ustu einkennuin mannlífsins hjer“.
Síra Jón Steingrímsson hefði getað
tínt til fieira, sem sagt liefur verið
af svijmðu tagi hjer vostra. I>ann-
ig gengur töluvert af fyrirlestri Ein-
ars Hjörleifssonar: „Hverfuin við í
sjóinn“ einmitt í [>essa átt. E11 lát-
um oss lialda oss við sfra Jón Bjarna-
son einan. Síra J. S. ber fyrir sig
hans orð að eins, og liann er jafn-
framt maðurinn, sem einna mest hef-
ur um íslands málefni ritað af Vestur-
íslendingum.
Vjer liefðum sannast að segja
haldið, að pað ntundi nú heldur
bæta en sjiilla fyrir sfra Jóni Bjarna-
syni hjá embættisbróður hans á ís-
landi, að hann skuli vera að deila
á [>á menn, sein fyrirlíta allt íslenzkt,
en pað er síður en svo; það verð-
ur nú einmitt til að fara alveg
með hann f augum síra Jóns Stein-
grímssonar.
Röksemdalciðsla síra Jóns Stein-
grímssonar verður svo nákvæmlega
á pessa leið: Sfra Jón Bjarnason
talar liörðum orðum til peirra sem
fyrirlíta allt íslenzkt; í sambandi
við [>etta stendur lians „vaxandi ó-
kunnugleika á íslands-málum“ og að
leiðboiningar hans eru ekki lientug-
ar. Með öðrum orðum: Síra Jón
Bjarnason finnur að J>ví að „sumir
íslendingar“ skuli blindast svo af
dýrðinni lijer, að ]>eir fari að fyr-
irlíta allt íslenzkt; J>ess vegna fyr-
irlítur síra Jón Bjarnason allt íslenzkt!
Á J>eiinan liátt má leiða rök
að flestu, sem mann langar til að
sanna; en J>að er naumast ómaks-
ins vert að fara að leitast við að
lirekja slfk riik.
Rjett áður en Frjetta-ritarinn
rekur endahnútinn á svar sitt kveðst
liann ætla að leyfa sjer „að sjiyrj'a,
Jivort pað muni ekki dálítið glopru-
lega hugsað eða að minnsta kosti
dálítið naglalegar ályktanir hjá hr.
E. H. að jeg (o: síra J. S.) sje
„ótrúlega ójiennafær“ og pess vegna
sjeu aðrir jirestar íslands J>að líka“,
Nokkuð svo gloprulega hugsað eða
naglalega ályktað, pegar aðal-mennta-
fjelag landsins velur einmitt hann
út úr hópnum til ]>ess að semja
ársrit sitt, og J>að Iivert árið ej>tir
annað. Maður skyldi J>ó ætlast til,
að J>að hylltist ekki til að velja af
verri endanum.
Og [>ó er sannarloga sízt fyr-
ir að synja, hvað bókmenntafjelag-
ið á íslandi kann að hyllast til að
gera. Vjer Vestur-íslendingar höf-
um í raun og veru ekki ástæðu til
að furða oss á neínu úr peirri átt.
Vjer erum komnir lijer vestur
á sljetturnar f Amcríku, nokkrar
[>úsundir ■íslcndinga. Blásnauðir fór-
um vjer af ættjörðinni, flestir, í'pvf
skyni að vinna fyrir daglegu brauði
ltjer, úr J>vf vjer sáum oss pað síður
fært lieima. Vjer höfum reynt J>að
af fremsta megni, og vjer höfmn
jafnvel reynt tneira: vjer Iiöfum leit-
nzt við að lialda við pjóðerni voru,
geyma tungu vora, J>rátt fyrir pað
að umhverfis oss hljómar mál lieims-
ins mestu menningarpjóðar. Vjer
erutn öðruhvoru að brýna J>að liver
tyrir öðrum, að J>að sje skylda vor
að styrkja fslenzkar bókmenntir, og
vjer eruin að berjast við að gera
[>að, [>ó af vanefnum sje. Vjer er-
um jafnvel að rcyna að leggja vorn
skerf til liins andlega lífs ntcðal
fslenzku J>jóðarinnar. Og að síðustu
hafa hinir betri menn hjer vestra
verið, liver á sinn hátt, að koma
[>vf inn f höfuðin á hjerlendum
inönnum, að fyrir íslenzkt J>jóðerni
og íslenzka tungu hefði enginn á-
stæöu til að skammast sín. Dað er
óhætt að segja pað, að ]>að hefur
ekki ávallt verið Ijettasta atriðið í
stríði ísletidinga lijer vestra.
Dað liggur við, að oss virðist
öll sanngirni mæla með pvf, að,
íslenzkt bókmcnntafjelag hefði litið
til vor lieldur vingjarnlega, að ]>að
hefði lieldur rjett oss hjálparhönd
en lntt við að halda ]>jóðerni voru
við og vinna íslenzkum bókmonnt-
um og íslenzkri tungu gagn á ýmsan
liátt. Eli J>að fjelag lítur allt öðr-
um augum á pað alltsaman. I>að
leigir á liverju ári mttnn til að
setja sainan <um oss meiri og minni
ónot, og eiiimitt jiegar J>jóðernis-
barátta vor stendur sem harðast yf-
ir, og pegar sent allratnest er lagt
í söturnar fýrir hana af vorri liálfu,