Lögberg - 18.06.1890, Blaðsíða 7

LÖGBERtí, MIDVIKUUAGINN 18 JÚNÍ 1890.
7
£Iní)ii*stoí)u-atriíii.
Eptir
prófessor T. H. Uuxley.
19. Orsök þyngJariamiv, addrátt-
ur, cjf.
A'jer vituui alls ekkert um or-
sókina til pess, aö líkamir hafa
J>yngd. I>að er ekki af lilýðni við
pynirdar-lögmálið að líkainir falla
til jarðar (9. gr.); ekki skyrir held-
ur pyngdar-lögmálið pað fyrir oss
að neinu leyti, hveriug’ á pví stend-
ur, að hlutirnir fulli 111 jarðar.
Dyngdar-lögmáliÖ lýsir jiví fyrir
oss, /iversu líkamir nálgist hver ann-
an, en hinu ekki, fyrir hverja sök
peir gera Jietta.
Menn segja opt, að þyngdin
konii af addroitti, og að hlutir falli
til jarðar aý þ-í aö jörðin dragi
jiá að sjer eða til sín. En að
segja um liluti, sein hreyfast áleið-
is hvor til armars, að þeir „drag-
ist að“ hvor öðruni eða „dragist
til“ lnor annars, það er ekkert
annað en iysing á viðburðinnm
eða fyrirburðinuin, en engin skýring;
pað gerir oss ekki hæti fróðari um
orsökina. Meira að segja, ef vjer
gætum vor ekki, J>á geta slík orða-
tiltæki gert oss ófróðari. I>ví að
orðatiltækið „að draga að sjer“
eða „draga til sín“ er svo sam-
gróið hugmyml vorri um taugar,
tengsli og krókstjaka, og staifsemi
Jiá sem fólgin er í að toga og
draga, að orðatiltækið ,,að draga
að sjer“ gæti auðveldlega vakið
hjá oss hugmynd um eitthvert ó-
sýnilegt vjelavirki, sem dragi lík-
amina saraan hvorn að öðrum. Svo
segja menn, að Jiyngdin sje afl;
og með pví að orðið afl er svo
almenut viðbaft, J>á viljuin vjer
reyna að gera oss grein fyrir, hvað
vjer skiljum við f>að orð. Vjer
segjum um mann, að hann beiti
afli, þegar hann hrindir einhverjum
hlut eða kippir í hann, þannig að
hluturinn verður fyrir þrýstingu eða
hreyfist úr stað. AH slagsmála-
mannsÍQS kemur fram t höiia'i hans,
afl knattleikamannsins í hraða knatt-
arins sem hann slær eða kastar.
Afi er J>annig [>að nafn, sem vjer
gefum því sem veldur eða reynir
að valda hreyfingu. J>yngdar-afl
tnerkir [>ví orsökina til [uystings
þess seui vjer finnum til, J>egar
líkami vor ber likatni sem hafa
J>yngd, eða [>á orsökina til hreyf-
mgar þeirra að miðpunkti jarðar,
J>egar ekkert heldur þeim uppi.
En um pessa orsök, sem vjer netn-
um afl eða krapt, vitum vjer ein-
mitt alls ekkert. — Menn o>era tals-
O
vert ógagn með pví að viðhafa í
ónákvæmri merking slík orð sem
„aðdráttur“ og „afl“, eins og væri
J>að nöfn á lilutum, sem hefðu sjálf-
stæða tilveru, óháða náttúru-líköm-
unum og peirri keðju orsaka og
verkana, sem blasir við eptirtekt
vorri, par sem þessi orð eru pó í
raun rjettri að eins tiöfn á óþekkt-
mn orsökum ý’tnsra fyrirburða. Og
pað er ómaksins vert að reyna að
gera sjer þetta Ijóst pá er vjer
erum að byrja að kynna osa vís-
indin.
Minnumst J>ess pá að optir því
sem vjer framast vitum, J>á er [>að
náttúrulögmál, að tveir líkainlegir
hluiir, sem ekkert hindrar frá hreyf-
ingu, nálgast hvor antian með sí-
vaxandi hraða; og að vegalengd
sú setn hvor J>eirra færist um, áð-
ur en þeir ná saman, stendur , í
öfugu lilutfalli við efnismegín þeirra.
J>gngdar-aödráttar er nafnið á pess-
ari almennu staðeign eða viðburði;
þyngd neínum vjer pað, er utn
jarðneska líkami er að ræða; afl
er J>að nafn, sein vjer gefuni liinni
ókunnu orsök þessa lögmál. Ann-
ars gera nöfnin ekki tnikið til, ef
vjer að eins minnurnst [>ess, að
[>au eru nöfn að eins, en ekki
hlutir.
20. Þyngd vatnsins scarar til rxitn-
fangs þess.
ðíú verðunt vjer uð athuga dá-
lítið, ekki J>yngd almennt, lieldur
pyngd vatnsins. Yjer segjuni, að
i glas fullt af vatni sje [>yngra held-
j ur enn tómt glas, af pvi að vjer
! reynum meira á oss við að halda
! á fullu glasi heldur en tóinu. Og
pví tneira vatn sem í glasinu or,
pví meiri verður áreynslan við að
halda á pví. Og til að hahla á
fötu fullri af vatni parf talsvert
roeiri áreynslu, og pað J>ótt fatan
sjálf tóm sje fisljett. Og ef um
fulla tunnu eða ámn af vatni er
matinn, vatð hver teirra að kjósa sjer
og halda sjer við vissnn purt af fntinu.
Þeir áttu að fara snoturivga að fví aö
uá í mutinn, og að eins nota til fess
frjú flngur. Maturinn var auðvitað
lioiiim upp að mumiimim með hönd-
ununi einuin, og til |>ess átti að hafa
söniu frjá tingurna, og jafnframt skyldi
|.-ess vandlega gætt að koma ekki við
neíið með þeim, f>ví að það fótti sjer-
staklega ruddalegt, og sýna skort á
góðu uppeldi.
Auðvitað urðu hendurnar mötugar
aö ræða, getur verið að áreynslan af öllu fessu, og fess vegna voru í hús-
um lieldri manna nokkrum sinuum born-
ar um skálar með ilmvatni og |>urkur
nieðan á máltíðinni stóð, og mátti fá
enginn skorast uudnn að |>vo*jer. Þrssi
gamli siður, að rjetta mönnum skálar
eða föt með rósavatui 5, á sjer enn
stað sumstaðar í Norðurilfunui.
Þegar timar liðu fram, komust menn
að raun um, að l>eir þyrftu gaffla, eða
öllu heldur konur komust að raun um
það, því að þær urðu fyrr til að nota
þá. Tignar frúr höfðu |>á í herbergjum
síuum til þess að eta meö þeim sæta-
hrauð og endurbaka brauðsneiðar (toast).
Og l egar fram liðu stundir, fóru fær
að hafa þá með sjer að borðinu.
Eins og jeg hef ságt, voru meun
göfflunum mótfallnir, og fáeinar fyrstu
manueskjurnar, sem höfðu |rek til að
riota þá, urðu að athlægi og voru kall-
aðar teprur. Prjedikari einu komst
enda svo langt að segja, að hver mað-
ur, sem skoraðist undad að snerta mat
sinn með fingrunum, haun móðgaði for-
sjónina.
Engu að siður breiddust gafflavnir
út, Á Englandi gekk útbreiðsla þeirra
seint, jafnvel eptir að þeir voru komn-
ir út um alla Ítalíu, |>ar sem |>eir höfðu
verið fundnir upp. Eu þeir sem höfðu
kynnzt þeim, þeim þótti þeir _svo hand-
hægir, að fyrir 150 árum — síðan hef-
ur ekki þurft á því að halda — höföu
heldri menn þá með sjer á öllum ferð-
um sínum, af því að þeir vissu, hve
lítið var til af þeitn á veitingaliúsunum.
Á þeim tímum voru gaffiarnir tvítennt-
ir, en síðan hafa þessir tvítenntu gaffiar
orði að þoka fyrir )>rí- og fjórtenntu
göfflunum, sein eru þægilegri og uú
notaðir á heimilum voruni.
(Úr Harpers Young Penple.)
vrði svo mikil, að \jer fretum alís
eijri loptað henni, euda J>ótt vjer
gætnrn vel borið ílátið tómt. J>að
litur pvi svo út sem vatnið sje
pví pyngra, }>ví meira sem rúm-
faiij; J>ess er, og ]>ví minna sem
rúmfang j>ess er ininna. En ef
vjer höfum einn vatnsdropa í lóf-
aiium, virðist oss seni hann hafi
nlls enga pyngd. f>að verður J>ó
auðsætt, að pessu er ekki svo var-
ið, pvi að ef vjer hvölfum hend-
inui við, J>á lekur dropinn til jarð-
ar; liann lilýtur pví að liafa pvngd.
I>ar að auki mumlu nokkrar fáar
púsundir dropa fylla glasið, og ef
púsund dropar hafa pyngd, [>á
hlýtur liver einstakur dropi að hafa
einn púsundasta part af peirri pyngd.
Þetta kemur af pví, að áreynslu-
tilfinning vor er tnjög stórgerður
og ónákvæmur pungamælir, og get-
um vjer pvi eigi með lienni borið
saman smá-pyngdir, og hún verður
enda nlls eigi vör við mjög smáar
pyngdir. Til J>ess að fá nákvæma
vitneskju um smá-pyngdir, verðum
vjer að nota verkfæri, sem einmitt
hefur verið fundið upp til pess að
mæla [>yngd með nákvæmlega.
EINGL'R og GAFFLAR.
Vitið þið að Elísaliet dvottning borð-
aði með fingrunum? Þið vitið ef til
vill uð hún unni viðhöfn og skrauti, að
hún vav svo mikið fyrir falleg föt, að
|;egar liún dó, ljet hún eptir sig 8000
kjóla og ógrynni ,af gimsteinum; en haf-
ið þið uokkurn tima ímyndað ykkur,
að önnur ein.s hefðarfrú niundi hafa
verið svo luddaieg að borða moð fingr-
unum? En það gerði hún: og það gerði
Shake«peare, og Chaucer, og Vilhjálm-
ur bastarður, og Elfráður ríki, og ann-
ars hver einasti niaður, setn uppi var
fyrir hennar daga. Þeim var nú mein
vorkunn heldur en lienni — þeir liöfðu
enga gaffla; en hún hafði líka nokkra af-
sökun, því að þó liún ætti nokkra gaffla,
þá höfðu lienni verið gefnir þeir til
gamans, en jeg held ekki, uð nokkur
maður hafi húizt, við, að hún notaði
þá. Einn gaffallinn hennar var ur krist-
al, settur gulli og glitrandi granötum,
annar var úr gulli með tveimur iitlum
roðasteinum, og hjengu við liann tvær
perlur; enn aunar vur úr kóral.
Hvers vegna notaði hún þá ekki?
munuð )>ið spyrja. Það var af því, að
hún liafði aldrei sjeð nokkura mann
nota gaffal, nje vissi til að neinn liefði
gert þuð, og þeir voru þá alveg nýir.
Auk þess voru rnenn mótfallnir þessari
•jppfuudning, sem þá var nýkomin frá
ítalíu. En þið megið ekki halda, að
ailt hafi verið eintómur rustaháttur við
máltíðiruar í fyrri daga, þó að menn
notuðu þá ekki gaffla.
Gestirnir liöfðu hnifa og þeir höfðu
íingur, og með þessum tveimur verk-
færum komust þeir prýðiiega af, Af
gömlum tiókum um siðvenjur hehlri
ntanna vitum vjer, hvernig þeir höguðu
sjer. í fyrsta lagi varð nð |>vo llngurnit
fyrir allra augum, áður en setzt var að
borðum; jafuvel þó menn liefðu þvegið
sjer í eiurúmi rjett áður, varð að gera
það aptur við borðið, til þess að enginn
skyldi kynoka sjer við að borða, eptir
að sessunautur hans liafði tekið á matn-
um á fatinu. Til hægðarauka var sem
mest gert við ketið áður en |>að var
á borð borið. Ef það var t sósu, eins
og |>að venjulega var, þá var )>að S smá-
hituni; ef það var steikt,, var sjerstakur
maður hafður víð boröiö til að skera
það, og humi rjetti mönnura |>að á stórum
diskum úsamt hnif.
Þegar gestirnir voru að uá sjer í
ÚR OLLUM ÁTTUM.
Mkkkii.ko HAGsKýnsLA. lilaðið A. Y
IVorld hefur látið taka nianutul á ungum
börni.m, sem hein.a eiga á Fiftli Avenue
í New York og á Chorry Hill í sömu
horg. Fifth Avenue er það stræti. þar
sem tlestir auðmenn búa í borginni, en
Cherry Hill eitthvert mesta fátæklinga-
strætið. — Þessi varð árangurinn af mauu-
talinu: 300 fjOlskyldar í Fifth Avenue —
91 barn innan 10 ára aldurs, af þeim
ein (i á fyrsta ári. — 300 fjultkyldur d
Cherry Hill — 060 börn innau 10 úra
aldurs og af þeim 111 á fyrsta ári.
Þess hefur opt verið spurt, hvort
auður og velmeguu væri audstæð frjó-
semi í viðkomu mannkynsins, og aldrei
hefur þessi spurniug feugið ótvíræð-
ara svar: auðunnu er óvinur mannfjötg-
unariunar. Og með því að atkvæði
Cherry-Hill-borgarans hefur jafnmikið
að segja sem atkvæði Fifth-Avenue-
borgarans, þá er auðsætt. að í borguu-
um að minnsta kosti er stjórnarvald
laudsins að færast úr liöndum auðstjett-
anna yfir í liendur öreigamia. En af I
því er aptur auðsætt, hve áríðandi þaö
er, að gera sjer allt far um að fræða j
og mennta aliav stjettir, gera lífsskilyrðin
mecntuu og fróðleik eius ókeypis uð-
gengileg eins og loptlð og vatnið.
NORTHERN PACIFIC
—-----OQ------------
WIT0G4 J/\R/IB^AUT/\RFJ^CID
Selur farbrjef
til allra statía 'f Canada og Car]daríkjunurr)
LÆCRA EN NOKKURN TÍMj\ ADUR.
Jforthern Paciflc og Marjltoba ’árnbrautarfjelag
i5 sendir lest á
-----HVERJUM DEGI,-----------
sem er fullkoailega útbúin meö siöustu um-
liætur, þar á meffal skrautlegir dagveröa- og
svefnvagr\ar, sem gera ferftir meö ] eirri
braut fljótar, skenmililegar og þiegilegar fyrir
ólk austur vestur og suftur. Náift samband
vift lestir á öftruni bruatum.
Allur farangur merktur til stafta I Can-
da fiuttur alla leift án þess tollrannsókn
sje við höfð.
yfir hafift meft sjorstökun] svefnþerbergj-
um útvegaft til Stórhretalands og Evrópu
og þaftan. Samhand við allar bertu
gufuskipalínur.
arbtjef VESTUR Á KYRRAHAFSSTRÓND
>; TIL BAKA, sem duga 6 mánufti.
Yiðvfkjandi írekari upplýsingum, kortum,
matöfium og farbrjefum sem gilda á miðdegis-
verðarvagna l>rautinni, skrifi menn eða snúa
ijer til einlivers af agentum Northern l’acific
an brarinnar eða til
HERBERTJ. BELCH,
Farbrjefa agent 486 Main St.. Winnipeg,
]. M. GRAHAM. It. SWINFORD.
Aðalforstöðumaður. Aðal agent.
Winnipeg.
NORTHERN PACIFIC
AND MANITOBAcRAILWAY.
T me Table, taking efíet Dec. 30. 18S9.
North B’n’d )
o,—
•3 w c
rt X 3
G W c/3
No. 55
fc0|
No. 53: S
So.ith IVn
STATIONS.
Cent. St. Time
Ð
U
E
A Ð
1> I Ð G E R A
HÚSIN YKK/\R
Í>ESSA VIKU?
H
R
E
N
Ef svo er, [>á koinið beint til
No. 541X056
i-3°p 4.15P 0
I.25p 4.11 p 1.0
i.i5P 4.07 p 3-o
I2-47P 3-54P 9-3
I2.20p 3-42 p '5-3
H-323 3- 241’ 23-5;
Il.l2a 3-i6p 27-41
10.473 3-05 P 32-5;
10.11 a 2.48 p 40.4
9-42 3 2.33pj46.8
8.583 2.I3P 56.0
8.153 7-153 L53P i.48p 65.0
7.ooa i.4op 68.1
10.10 a 268
5-25
8.35 a
8.00)),
a Winnipeg d ,lo.=oa 4-30p
Kennedy Avenj10.53aj4.35p
PortageJ unct’11110.57 a ,4.45p
9.3Í.St. Norbert.. jii. 11 a 5-oSp
Cattier.. .. 11.243 5.33P
>t. Agathe.jn.42a6.05p
nion Point. 11.50 a 6.2op
lver Plains. j>2.02p ó.4op
Morris . . . I2.20p 7.09P
St. Jean.. . 12.4OP 7-35p
Letellier .. :i2.55p.S. I2p
'd\ wtt (o i.ijplo
'WLynnej.J ,.,^,8-Sop
Pembina..ai 1.25^9.05^
2ó8‘.Grand Forks. 5-2opj
;. Minneapolis . 6.353
jd. .St. Paul. .aj 7.05a
W’est ward.
110.20 a
i IO. 11 p
j 2.50P
j 10.5011;
j 5-4°P|
; 6.40a
| 6.453
3-«SP
Eastward.
.. Bismarck . . '12.35 a
. .Miles City. .'u.oóaj
. .. Helena . . . j 7.20pi
Spokane Fallsji2.40a
.Pascoe Junct. ö.iop
j.. Portland... j 7.00 a
>(via O.R.&N,)
!. .. Tacoma... 6.45 aj
|(v. Cascaúe d.)!
. . l’ortland.. . io.oop^
v. Cascade d.)
k
I’ORTAGE LA PRAIRIE BRANCH.
Daily
ex. Su
STATIONS.
| Daily
exSu'
0-57 2;
o.24a|
0.00 aj
9-35 3j
9-IS3
8.52 a1
8.25a
8. ioaj
oj........Winnipeg........... I4.20 p
.... Kennedy Avenue....
3.0.....Portage Junction.... ;4-32p
»3-5........Ileadingly.......j5-°6p
21.0 ..... Iiorse Plains.....j5-3°P
j....Gravel Pit Spur....5-55p
35.2’.........Eustace........6. íyp
42.1 í.......Oakville........:6.38 p
50.7 ... Assiniboine Bridge... . 7.05^
55.5!. ..Portage la Prairie... . 7.2op
l’ullman Palace Sleeping Cars and Dining
Cars on Nos. 53 and 54.
Passengers will bc carried on all regular
freight trains.
Nos. 53 and 54 will n@t stop at lvenncdy
Avc.
J. M. GRAHAM, II, SWINFORD,
Gen’l Managcr. Gen’l Agent.
Winnipeg. Winnipog
GHEAPSIDE
-----EPTIR---
* ' *
(Íolftepjntm cSiusbuuaíit.
Dvra-mottvp,: frá 2 Yards til
4 Yards á kantinn.
Brusskls ojt Tapkstry-tkppi, sauni-
uð 00 lógð án aukaborgunar.
Mesta úrval af Ui.lak og Uxio.v-
Teppum í bænum.
Gli’iigabl.kjur með öllu tilhcyrandi
á góðum rólum fyrir 50. c. hver.
Ogrynni af Gluooa-gariiim m alveg
tilbúnar frá $l,00ogup[i.
Gluoga-sláb með húnutn og liringj-
utn fást i
CHEAPSIDE
578, 580 Main St.
NTHE GREAT m |
ORTHERN
RAI LWA Y.
Á hverjum morgni kl. 0.45 fara
The Great Northern Raihvay Trainin
frá C. P. R. járnbrautarstöðvununi
til Grafton, Grand J’orks, Fargo,
Great Falls, Helena og Butte, [>ar
sem nákvæmt saniband er gjiirt til
allra staða á Kyrrahafsströndinni.
Samband er líka gjört í St. Paul
og Minneapolis við allar lestir suð-
ur og austur. Alveg tafarlaust til
Detroit, London, St. Tomas, Toronto,
Niagara Falls, Montreal, New York,
Boston, og allra staða í Canada og
Bandarík j unuin.
Lirgsfa vcrd. Fljdt fertl.
.ireidanleKt sainband.
Ljómandi dagverðar og svefn-
vagnar fylgja öllum lestum. Fáið
yður fullkomna ferða áætlun. Prís-
lista, og lista yfir ferðir gufuskip-
anna yfir hafið. Farbrjef alla lcið
til Liverpool, London, Glasgow og
til meginlands Norðurálfunnar selj-
um við með allra lægsta verði og
með bcztu Gufuskipa-línum.
Farbrjef gefm út til að flytja
vini yðar út frá gamla landinu fyr-
ir $32,00 og upp.
F. J. Wuitxey II. G. McMickax,
G. P. og T. A. Aðal Agent,
St. Paul. 370 Main St.
Cor. Portage Ave.
Winnipeg.
JARDARFARIR.
ÍHornið á Main & Notre Damee
iLíkkistur og allt seiu til jarð-
jarfara þarf.
ÓDÝRAST í BŒNUM.
leg geri mjer mesta far urn, að
lallt geti farið sem bezt fram
[við jarðarfarir.
Tehphane $r. 41,3.
Opið dag og uótt.
M HUG HKS.
TAKJÐ ÞIÐ YKKUlt TIL
OG IIJJIMSÆKIÐ
EATON.
og [>ið verðið steinhissa, livað ódýrt
J>ið geitið keypt nj'jar vörur,
----EINMÍTT NÚ.----------
NJiklar byrgöir af svörtuin og mislit
um kjóladúkum.
50 tegundir af allskonar skyrtuefni
hvert yard lOc. og J>ar ylir.--
Fataefni úr alull, union- og bútn-
ullar-blandað, 20 e. og par yfir.—
Karlmanna, kvenna og bavnaskór
---n*eð allskonar verði.--
Karlmanna alklæðnaður $5,00 og
[>ar yfir.----
Ágætt óbrennt kafEi 4 pd. fyrir $ 1.
CHINA IIALL.
430 MAIN STR.
(Efinlega miklai byrgðir af Leirtaui,
Postulinsvöru, Glasvöru, Silfurvöru o.
v. á reiðum liöndura.
Prisar |>eir lægstu í bænutn.
Komið og fullvissið yður um þetta.
GOWAN KENT&CO.
A. Uagjcnrt. James A. itcss.
HAfifiART & IIOSS.
Múlafærsltiinenti o. s. frv.
DUNDEE BLOCIv. MAIN STU
Pósthúsknssi No. 1241.
Isleuditigar geta snúið sjer til þeirra
með niál síu, fullvissir um. að [>eir lata
— Allt ódýrara en noktcru siuni aöttt j ,cr vera sjerlega auut um að ,rrei3a
W. H. EHTOH & Co.
SELKIRK, MAN.
þau sein nekiiegast.