Lögberg - 17.09.1890, Blaðsíða 4

4-.
I.OG15KKG, MIDVIKUDAGINN 17. SEPT. íioó.
ö q h c r q.
GefiS út aS 573 Slniii Ktr. Winnipes,
af Thc Lögbery; J'rinting ög l'nhlishittg Ccy.
(Incorporated 27. May 1800).
Kiistjórar (Editors):
Eiuar Hjörhifsson
Jón Olafsson
IlUSINESS ManaOKR: Jitt Olafssotl.
AUGLÝSINGAR: Siná-auglýsingar 1 ilt
akipti 25 its. fyrir 10 orö eöa 1 Jiuml
tlálkslcngdar; 1 doll. um mánuöinn. Á stærri
auglýsingum eða augl. um lcngri tíma af-
sláttur cptir samningi.
IIÚSTADA-SKIPTI krupenda verður að til
kynna skrijle'ja og geta um fyrvcrandi bú
stað jafnframt.
UTANÁSKRIPT til vor er:
The I.ögherg Printitlg & Pui/is/iing Co.
P. O. Box 368, Winnipeg, Man
MlDl JKUI . 17. SEPT. /Stpo.
MENNTUN
OG
MENNTUNARFÆKI.
1.
í „Hkr.“ 4. Jr. rn. er grcin um
„a][>yðuinenntun“, scm að vísu snert
ir svo ínikilsvert mál, að J>að er
J>ess vert að líta á J>að frá ýras-
um liliöum.
í [>eirri von, að málefnið geti
fremur unnið en tapað við J>að, er
[>að, að iijer er komið fram með
nokkrar atliugasemdir.
Hiinltskrinfjla brynir, sem rjett
c.r, r.auðsynina, sem á J>ví er fyrir
Jijóðílokk vorn, að afla sjer mennt-
imar, svo að fölk [>að sem lijer
vex upp af vortim J>jóðfIokki geti
staðið jafnfætis hjerlendri aljiVðu.
Urn Jtctla liljóta allir að vera
samdóina.
En livað er skilið við menntun
í J>cssu sambandi?
Dað niun varla láta fjarri að
svara J>ví, að með J>ví sje átt viö
]>á almonnu fræðslu, sem /iver ein-
aati inaður, karl og kona, [>arf nauð-
svnlega að fá, J>au undirstöðuatriði
almennrar ]>ekkingar á heiminum og
[>vi sem i honum er (J>ar á meðal
inannkyninu), sem erujinn getur án
veriá, sem verðskulda vill að geta
heitið mcðlimur í siðaðra manna
ínannfjelagi og meðlimur frjáls J>jóð-
fjclags.
Með öðruin orðum: menntun á
J>essum sti ð á oð n e kja [>að |>e! k- j af cða upp
ingar-yrfvrgrip, sem til er ætlaí.t að
hver eiuasti barnaskóli í landinu
vciti, og jafnframt J>á göfgun hug-
arfarsins, scm æt'a'.t er til að trú-
arfræðsla sunnudagaskólans veiti (eða
[>á einltvcr siðfræðisfræðsla hjá J>eim
sem hafna trt'i).
Sjálfsagði, eiui vegurinn til pess-
arar almcnnu fræðslu, er sá, að nota
ooniwcm-skólana, og svo sunnudaga-
skólana (eða J>a.ð sem í J>eirra stað
katin að vera). Detta er eini sjáif-
sigði vcguriun af J>eirri einföldu
ástæðu, að eowwiow-skólarnir eru [>eir
einu skólar, sem /iver maður getur
náð til og hver maður hefur ráð
á að senda börn sín á, af [> í að
kcnnslan er ókeypis.
II.
Dað cr ómögulegt að ætlast til,
að hvert mannsharn geti náð að
ganga á Ijutheran Academy, þótt
]>að komist á fót.
Dað er ekki
í J>essari álfu cnn [>á, að iivert
einasta barn fái œðri s/cóla fræðslu.
Œðri skólar er hjcr haft um sjer-
hverja skólastofnun, scm \ eitir frek-
af eowimou-skólanum. menn c"
! .' * 1
Dau byrja [>ar scm liaun slepjiir.
cr kunn-
Aðgönguskilyrði að ]>cim
átta sú, sem á commo«-skóIunum
fæst.
Deim er venjulega skipt í 2
deildir, og er [>riggja ára náms-
tími venjulegur, í livorri deldinni
sem nemandinn kys heldur að vcra.
Onnur deildin cr kölluð Eng-
lish Course, og er í henni veitt
fræðsla (líkt og á gagnfræðaskói-
um í Norðurálfuuni) peim mönnum,
námsmenn eru fáir og á-
linfalausir á þjóðina, neina með
fylgi liinna inenntuðustu alpyðu-
manna, og [>eir verða alclrci blindir
fylgiíiskar annara fyrir fáfræði sakir
og rnenntunarskorts.
[Meira].
svo laniyt komið
O
I L L Y II Ð I N
um Manitoba-stjórnina
í Free Press.
—o—
Di-.ð er nokkuð einkenn'ileir að-
O
. . ferð, sem blaðið Jfree Press lijer í
er vilia afla sier fróðieiks fyrir líf- , , ... ,, ., , ...
J J J , bænum beitir gegn Mamtoba-stjórn-
ið, en ætla [>ó ckki að lcggja fyr- Eins og kunnugt er, hefur
ir sig vísindanám. Konnslutíminn [>að lcngst af síðan [>ess gömlu
cr venjulega 3 ár. j flokksbræður komust að völduin bor-
Hin deildin er kölluð Classical,ið Þcim {l brÝn vammir og
, ... , , , . Iskamtnir, hina og aðra óráðvendni
(Jourse og er þar vcitt kennsla þonn 1 n
1 og sífelldan ilian ásetmng í stjórn-
sem íraii<ra ætla á CoUetrei I>að er " .., ,, , ,' r ,
o tn •/ > 1 larsökum. En vanalega hafa dimæl-
kennsla og svarar til
þnggja ára
verið þarmig orðuð, að niðið hef-
ari fræðslu en liina algengu com-
won-skóla fræðslu, livort heldur sem
stofnunin kann að vera Normttl
School, High School, Academtj, Col-
lctje eða University, eða hvcrjum
öðrum nöfnum, er nefnast kann. Og
það verða jafnan nokkur ungmenni,
sem ekki fxttu að ganga á æðri
skóla, þótt efnahagur leyfði þeim
það, þau nefnilega, sem. ekki liafa
sálarcfáfur til frekara náms, en com-
moií-skóHim veitir. I>að er hvorki
mannfjelaginu nje einstaklingunum
sjálfuin, sein í lilut eiga, neinn hag-
ur í því að vera að böggla nein-
um til þess náms, scm hatin „liefur
ckki höfuð til.“
Alþyöumcnntun í ciginlegum skilr,-
kcnnslu í ncðri bekkjum latínuskóla. ur mest verið innifalið í óákveðn
Fyrir ofan Akaderníið cða fram , ntn, almennum, en
hrottalerrum
af því tekur við l.jer í landi Col- j «kammaryrðum, svo að ekki hefur
, „ ,, . , ! þótt eigandi við að lögsækia blað-
leae. Colleqe Vourse er 4 ára oa‘ „ , . ......
0 10; það er nú einu sinni ekki eins
náms f efri bekkjum lat-
svarar til
ínuskóla (og heimspekináms).
Akademíin liafa stundum 4 ára
námstíma (í stað 3) og er þá I. árs-
námið kallað Preparalory Course þ.
c.
mikið í móð hjer í landi eins eg
heima á ættjörð vorri að lögsækja
blöð.
Dann 4. þ. m. kom svo út í
Free Press ^rciu um Mr' Martin>|að tala ekki
. . fylkissóknarann, setn freinur öllum
undirbúningsbekkur, og er J>ar „
> o 1 oðrum hefur orðiö fynr ónáð blaðs-
þa veitt fræðsla, sem nauðsynleg ^ jnS) Cg grel'n var óneitanlega
heldur í skorinorðara lagi. Mr. Mar-
tin var þar blátt áfram og afdrátt-
arlaust borið á brýn að hann værj
þar yfir því, að greiuin, ‘ soin máls-
liöfðunin rcis út af, liefði farið inn
í blaðið án sinnar vitundar, enda
niundi liún ekki linfa verið prontuð,
ef sjer heíði verið kunnugt um
hana Aður.
Menn gæti þess, að þessi vfir-
lfsing kemur ckki út þegar er Mr.
Luxton sjer skammirnar í blaði sínu.
Yfirlýsingin, friðmælingin kemur
ckki fyrr en víst er orðið, að fje-
lagið muni eiga að bera peninga-
lega ábyrgð fviir illmæli blaðsins.
Dað virðist því liggja nokkuð
nærri að lialda, að friðtnælingiu liafi
frcinur verið samin og út gefin til
þess að komast lijá fjárútlátum, held-
ur en til þess að sýna hinmn sak-
borna manni sannirirni.
En hvað sem þvf líður, þá
munu ýinsir hafa haldið, nð nú
mundi eiga að fara að lina á [>ess-
um sköminum um stjórnina í Freo
Press. Aðalsakargipt blaðsius gcgn
Mr. Martin liefur einmitt allt af verið
si, að l.arm hafi þogið mútur af
Northern Pacific fjelaginu, en það
hafði aldrei verið sett cins bcrlega
frain eins og í þessari grein, sem
málsóknin rcis út af. Deyar til
kemur, J>á biður blaðið fyrirgefning-
ar fyrir þá sakargijit í stað þess
að sanna liana. Dað sýndist því
nokkur ástæða til þess fyrir blaðið,
meira um það mál en
er þeim, er eigi hafa gengið á
common-akóla, eða skortir af öðrum
ástæðum þau þekk'ingarskilyrði, sem
nauðsynleg eru til að hafa not hinnar
eiofinlegu akademí-kennslu.
Dað er við búizt, að slíkan und-
irbúnings-bekk þurfi framan við Aka-
demíið lúterka; og það er að nokkru
leyti þcss konar kennsla, sem til
er ætlazt að byrji lijer í vetur.
Dað er, sem áður var saot,
einkar æskilegt, að scm allra fiest-
ir vildu sækja akadeiníið - að allir al-
þýðumenn, sem ineð nokkru móti
ffeta, ka-lar sem konur, vildu <ran<ra
að búast við að gegn um Eny/ish Courre á aka-
demíi.
íngi e.r því eigi
Akadeniíið veiti.
En f frjálsu þjóðfjelagi cr nauð- sctn það gera, því menntaðri verður
syn á, að sem allra flestir alþýðu- þjóðflokkurinn. Sje þeir fjölmargir,
menn, allir, sem til þess liafa cfni er þetta gera, gefa þeir þjóðfiokkn-
og'námsgáfur, afli sjer frekuri mennt- um lit og blæ. Deir verða kjnrni
unar; og það er æskilegt, að scm þjóðflokksins, hans „beztu menn“.
flestir, helzt allir, sem námsofáfur Deir hafa meiri áhrif en nokkrir
. I
liafa til þcss, gætu átt kost á því aðrir á sitt þjóðfjelag, hvers J>.jóð-
efnanna vegua. Dví er nauðsynlcgt ernis sein eru, því að fjöhnenn,
að gera kostnaðinn svo lágan, sem menntuð alþýða, verður jafnan vold-
mögulegt er. jugasti hluti þjóðfjelagsins; það er
Akademf lijer f landi- (Canada liún, scm ræður löguin og lofum
og Bandaríkjunum) taka við fram í hverju frjálsu laudi. Embættis-
orðinn stórríkur maður af mútum,
sem Iiann hefði þegið af Northern
Pacifie járnbrautarfjelaginu.
Nokkrum dögum síðar höfðaði
Mr. Martin mál út af þessum á-
burði, eins og getið var um í sfð-
asta nr. Lögbergs. Málið var höfð-
að gegn Mr. Luxton sem aðalrit-
stjóra blaðsins. En fynr lögreglu-
rjettinum þóttu ekki koma fram
nægar sannanir fyrir því, að Mr.
Luxton hcfði skrifað greinina, nje
vitað um það þegar I>ún var sett
í blaðið, til þess að gera ábyrgð
gildandi á hendur lionum, og mál-
inu var því frá vísað. Dví að hjer í
Dví íleiri af þjóðflokknum,1 landi bcra ekki ritstjórar blaða á-
byrgð
i öðrum greinum en þeim
sein þeir skrifa sjálfir eða settar
eru í blaðið með þeirra vitund og
vilja. En jafnframt lýsti málafærslu-
inaður Mr. Martins yfir því fyrir
rjettinum, að mál mundi verða höfð-
að af nýju, en í næsta skijiti gegn
fjelaginu, sem gefur Free Press út.
Dað var á miðvikudaginn í
síðustu viku, að málið var fyrir
Iögreglurjcttinum með þessum úr-
slituni. Á föstudagsmorguninn kom
út afsökun og friðmæling í ritstjórn-
ardálkum blaðsins. Mr. Lnxton lýsti
það var neytt til.
En Free Press er ekki einurð-
arlaus. í dag (mánudag), ejitir að
liafa beðið fyrirgefningar á yfirsjón
sinni, keinur það með langa rit-
stjórnargreinn um Mr. Martin og
grcin þá sem [>að hafði beðið fyr-
irgcfningar á. Og aðalinntak þess-
arar síðustu greinar er það, að
blaðinu sje svo sem að sjálfsögðu
ómögulegt að sanna þá sakargipt,
sem það var ný-búið að jeta ofan
í sig, en að annars væri það rjett
eptir öðrum eins manni og Mr.
Martin að hafa gert sig sckan í
þassur.T ósannaða glæj>!
Dað má vera merki!e"t, ef
O 7
slfk aðfeið írá liálfu mótstöðumann-
anna veikir stöðu stjórnarinnar hjcr
í fylkiuu.
FRÁ LESBORÐINU.
•— í september-heptinu af ,,7’he
]iystander“ segir Prof. (foldtcin
Smith meðal annars:
„Dví miður virðist [>að óefað,
að það ætli að verða uj>j>skcru-
brestur á kartöflum f írlandi í ár,
og af því leiðandi liungur og liall-
æri í töluverðum liluta lanilsins.
Meðan stjórnmála-inennirnir eru að
þrefa um landskuldar-Iögin og um
sjálfstjórn íra, þá bendir fingur nátt-
úrunnar á rótiria að öllu böli íra.
182
lengi, og Sagöi lokslns við Mr. Fogg:
„Jeg býst við, mjer sjc óhætt að scgja yður
livað jeg hugsa, virðulegi herra?“
„Auðvitað“, svaraði Fogg.
,.Jæja þá, }>að ætlar að koma á okkur ofsa-
vcðu r“.
„Norðanveður eða sunnanveður?“ sj>urði Mr.
Focrer stillilecra.
„Sunnanveður. Dað er rjett kominn fellibyl-
ur“.
„M'jer þykir vænt um, að hann vcrður á
sunnan; J>að flýcir fyrir okkur“.
„Ó, ef þjer lítið á það frá þeirri hlið,“
sai'ði Bunsbv, ,.þá bef jeg ekki mcira að scgja“.
Hugboð Bunsbys rættist. Að sumri til liefði
líklegast ekki orðið annað úr byluuni cn þrumu-
veðursdcmba, en að vetrarlaginu rnátti við hon-
utn búast. Hafnsögumaðurinn bjóst því um sem
bezt hann mátti. Hann tc>k saman seglin, Ijet
að eins stormseglið standa, og beið þess cr koma
kynni.
Ilnfnsögumaðurinn bað farþegja sína að fara
ofan í káetuna, en f öðrum eins þrengslum og
þar voru, var allt annað en þægilegt varðhaldið
svo að ekkert [>eirra vildi yfirgefa þilfarið.
Um kl. 8 kom á [>au fellihylurinn með
strannimn af rcgni.. Dað lá við að stormurinn
lyj.ti Tankadcre uj>j> úr vatninu. Skij>ið þaut
191
allt saman. Ilúsbóndi hans var gerður að örciga
og ef til vill hnej>j>tur í varðhald. Passc-j>artout
var liamslaus. Ó livað hann skyldi jafna á Fix
cf liann næði nokkurn tíma framar í hann.
Passe-j>artout fór svo að jafna sig smátt og
sinátt, og hugleiða, hvernig ástatt væri fyrir sjer,
Ilann var á leiðinni til Japan, livað som öðru
leið, en hann var alveg peningalaus, og það var
ckkert skemintile<r tilhu<rsun. Hann átti bókstaf-
lega ekki einn einasta penny. Til allrar Iiam-
ingju liaíði far lians verið borgað fyrir fram, svo
að liann hafði 5 cða (I daga til að hucrsa si<r
um, livað liann skyldi taka til brag^s. Hann át
því fyrir sjálfan sig og förunauta sína, eins og
liann væri að eta fvrir ókomnum sulti í Jajian.
Carnatic kom inn á Yokohama-höfnina að
morgni þess 13., og lagðist við lendingargarðinn
nálægt tollhúsinu, innan um giúa af allra þjóða
skipum.
Passe-j>artout steig á þetta kynjaland, en
var lieklur daufur í dálkinn; hann gat ekkort
gcrt nema reikað út í bláinn ej>tir götunum.
Fyrst var bann stadcUir í j>arti af bænuin, sem
eincröngn var byggður af Norðurálfumönnum; hús-
in voru skrcytt ineð svölum og fögrum súlna-
göngum. Dcssi jiartur bæjarins náði yfir allt
svæðið milli Súttmálshöfðans og fljótsins, og voru
]>ar skipakvíar og vöruhús, með mörgum stræt-
18<>
blótsyrði, þegar hann varð þcss var að 200
jmnda ofanálagið var að ganga úr greipum hans.
Hann leit á Mr. Fogg; af Mr. Fogg datt ekki
nje draup, enda þótt hjer væri að ræða um al-
ei<Tu lians.
O
I þessu augnabliki sást langur, svartur reyk-
háfur, og stóð út úr honurn þykk rcykjarstroka.
Dað var ameríkanska skijiið, sem var að fara frá
Shanghai á ákveðnum tíina.
„Fari það grenjandi!“ hrópaði Bunsby og
stýrði skonnortunni lítið eitt úr vegi.
„Gefið þeim rnerki“, sagði h’ogg rólega.
Dað var ofurlftil messingarfallbyssa á fram-
pallinum, og var Iiún notuð f þokum.
Hún var alveg troðhlaðin, en rjott I þvf bili
sem liafnsögumaðurinn ætlaði að fara að hleypa
af sagði Phileas:
„Dragið uj>j> ílaggið yðar“.
Flaggið var dregið upj> A mitt mastrið.
Dað var neyðarflagg, og þeir vonuðu að þeir
mundn sjást frá gufuskijunu, og að svo mundi
verða komið þeim til hjálpar.
„Skjótið [>jer“, lirópaði Mr. Fogg.
Og í sama augnabliki dnindi skothljóðið frá
litlu fallbyssunni út yfir sjóinn.