Lögberg - 01.12.1894, Blaðsíða 2

2
LÖGbEEG LAUUaRíJ VUINS 1. DESEMBER 1894.
k
q o g d e r g.
tíe.'íS út afl 145 Príncoss Str., Winr.ipeg Ma
of Tke LSgberg Printint' <5r’ Publishing Ce'y.
(Incorporated May 27, ISDo).
RrrsnÓRi (Eiiitor);
EINAR IIJÖRLEIFSSON
B'jst'tess 'itstotB: B, T. BJORNSON.
AUGLÝ'SINUAR: Smá-aug.ýsingar í eitt
skipti ’iö cts. fyrir 30 ortt eóa l þum!.
dálkslengdar; 1 doll. um tnánuöinn. Á stærri
auglýsíngum eiSa augl. um fengri tíma af-
siáttur eptir samning.
BÚSTAD A-SKIPTI kauneoda verSur a5 tii
kyma skrífieya og geta um fyrvtrandi hp
rtaS tafr.framt.
UIANÁSfÍRIPT til AFGP.EIÐSLUSTOFU
blaðsins er:
THE L0C3ERC PIINTIKC & POBUSK- C0.
P.’ O. 8nx 363, Winnipeg, Man-
uYv>í VSKtU'T til RfTSTJÓRANS er:
FÍ>5T»»
O. BOX 308. WINÍÍIPEG MAN
miðviku o*mniN 28. nóv. 1604.
Samkvtetn te.vr slögum er uppsógrt
kaupanda á blafl; ogild, nema hann sé
akuldlaus, begar hann segir upp. — E’
kaupandi, sem er í skuld viS blah
iö flytr vistferlum, án í>ess afi tilkynnr
heimilaskiftin, l>á «r baö fyrir dómstó:-
uoutn álitin sýnileg sðnuun fyrir preti
vísum tilgang’.
Eptirleiöis veröur hverjum beim sem
sendtr oss peninga fyrir blaðiö sent viður
kenntng fyrtr borguninni á bt jefaspialdi,
hvort. sein borgantruar hafa til vor komið
f,á Umboðsmðnnum vorum eða á annan
hátt. Ef menn fá ekki slíkar viðurkenn-
ingar eptir htefllega lángan tíma, óskum
vjer, að þeir geri oss aðvart um það.
__ Randaríkjapeninga tekr blaðil1'
fuilu verði (af Bandatíkjamönn am),
og frá íslandi eru íslenzkir pen-
tngaseðlar teltnir gildir fullu veröi sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið liorgun í
V. 0. y/t’iev Ordert, eða peninga i Ií‘
<yl»tered Let<e~. Sendið tiss ekki bankaá
visanir, sem borgaat eiga annarstaðar en
Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylgi
fyrir tnnköllun.
iyki upp
fangelsi".
skóla lokaði jafnframt
, Ahrif kvenna
í sídustu Bandaríkj akosn inyum.
Nykorninn Sunnanfari skjfrir frá
pví, að l)r. .Jórt Porkelsson taki við
ritst jói ninrii með næsta blaði- Það
var mál til komið að leysa Þorstein
Gislason af hólmi. Það er ekki að
vita, hvað ftr pví ltefði orðið, ef hann
hefði haldið ritstjórn sitini lengur A
fram. M-aður, sem ber [>að á höfund
„Elenóru11, að hann sje „neiðinn“—
pó að sá rithöfundur vitanlega væri
eirin allra lftterskasti safnaðarstólpinn
í N/ja ísiandi um f>að leyti, sem hann
ritaði pá bók — liann er sannariega
orðinn til í allt. Marour mundi mega
eiga von 4 hn jaski hjá slíkum ritstjóra,
ef bann hjeldi áfram að styra blaði.
Þó eru enn alvarlegri pær grillur um
Þorsteins eigin framtíð, sem setzt hafu
að í höfðinu á mauninutn síTan hann
varð ritstjóri. Eptir ágústnfxmerinu í
suinar að dæma er hann sein sje á leið-
inni til að verða svo tnikill „vísinda-
maður“, að liann ætlar að „yfirgefa
borgirnar, húsin og heimilin og fara
út áengin og í skógarrunnaua og bíta
gras“ og hyllast til að láta eitthvert
Ijón rífa sig sundur, pcgar harin er
búinn að „ráða gátur mannsandans1,
sem víst verðurnú bráðum að minnsta
kosti, eptir pví sem honum sjálfum
finnst. Þegar ritstjóri er orðinn svo
Jangt leiddur, er tlmi kominn til £>ess,
ah störfunutn sje af honum ljett.
Á fundi, sem mannfjelagsfræð-
ingar hjeldu nylega í París, hjelt hinn
nafnkenridi vísindamaður, Sir John
Lubbock, fyririestur um álirif mennt-
unarinnar á glæpi í Englandi, og gaf
par skyrslu pá sem hjer fer 4 eptir:
Síðan skólalðgin frá 1870 voru gefin
út hefur tala enskra skólabarna kom-
izt upp í 5 millíónir úr 1,500,000, en
tala marina í fangelsum hefur komizt
niður í 5,000 úr 12,000. Áilegt með-
altal manna, sem dæmdir bafa verið í
betrunarhús fyrir verstu glæpi hefur
koiuizt niður í 800 úr 8,000, og tala
unglinga, sem brotið hafa lögin, hefnr
komizt niður í 5,000 úr 14,000. Sir
J<)hn Lubbock virðist tölur þessar
fyua, að það sje satt, sein Victor Hugo,
Það er viðurkennt af öllum, að
konur hali tekið nijög pyðmgarmik
inn pátt í síðustu Bandaríkjakosning
i.m. 1 tveimur rlkjum að eins, Gol
orado og Wyoming, liafa konur fullan
kosuingarrjelt, og er talið, að pað hafi
verið fyrir þeirra atkvæði, að Repú
blíkanar unnu sigur í peim rikjutn
í New York gerðu konur stórkostleg
samtök, eptir áskorun Dr. Paikhursts
prests, og gerðu sitt til að ríða slig á
Tammanyhringnum alræmda. Og
Kentucky er talið, að pað lrafi verið
fyrir harðsnúna mótspyrnu kvenna
að alræmdur ólifnaðarmaður, Breckin-
ridge, varð aðhætta við að leita kosn-
ingar sem congressfulltrúi.
í Kansas biðu „kvennfrelsis“-
mennimir ósigur viðpessar kosningar;
par voru greidd atkvæði um pá breyt-
ing á stjórnarskránni, að konur fái at-
kvæðisrjett, og var hún felld.— Apt-
ur á móti unnu konur pann sigur í
Colorado og Norður Dakota, að konur
voru par kosnar í ríkisembætti, fengin
í hendur yfirumsjón alpyðumeunta
málanna, og hefur slíkt aldrei átt sjer
stað í Baodaríkjuni.m.
Mjög miklar umræður hafa verið
í Bandaiíkja-blöðum um hluttöku
kvennamia í pessum kosningum, og
setjum vjer hjer dálítinn útdrátt af
peim:
Blaðið „Republikan11 i Dsnver
Culorado, segir:
„E itt hafa kosningarnar synt, svo
að ekki hvílirá pví minnsti efaskuggi,
pað sern sje, að konur geta haft afar
mikil áhrif í pólitískum efnum. Að
miklu leyti, ef ekki alveg, má pakka
pað atkvæfum kvenna, að pessu ríki
varð bjargað“ (o: að Repúblíkanar
náðu völdunum.) „í New York ar
Tammany ósigttrinn afleiðing af mót
rnælum frá göðum konuin í peirri
borg gegn sjiillingu í lögreglu-fyrir-
komulaginu, sem kúgaði fje út úr
næst um pví hverri einustu viðskipta-
stofnun.
„Þetta sancar pað sem vjer liöf-
um margsinnis sagt, að mikill meiri
hluti kvenna er góðar konur, og að
áhrif peirra styðja að öllu, sem hreint
er, heiðarlegt og sa!t. Það er áreið
aulegt að pvi er sneitir afskipti peirra
í pólitík, eins og pað er áreiðanlegt
viðvikjandi áhrifum peirra á öll önn
ur mikilsverð málefui. Það var fyrir
áhrif kvenna að Breckinridge varð
undir, pegar hann reyndi að fá til-
nefning af nyju til congressins, og
p:ið má fullyrða pað,að ef konur hefðu
haft atkvæðisrjett í Ashland kjör-
dæminu, pá hefði Breckinridge flokk-
urinn pegar frá fyrstu verið I aumkv-
unarlegum minni hluta.
„í Colorado hefur jafnrjetti
kvennanna rjettlæzt með pví,hvern-
ig pær hafa greitt atkvæði. Það
kemur fram bæði í pvf, að pær
greiddu allar atkvæði, og að mikill
tneiri hluti peirra greiddi atkvæði
sín gegn kenningum Waites“ (leið-
toga Popúlistanna par í ríkinu) „og
með góðri stjórn. Karlmennirnir í
Cloradö finna til metnaðar út af pví,
hvernig konurnar í ríkinu- hjálpuðu
peim til að bjarga pvf undan óstjórn
Popúlistanna. Kouurnar hjer í rík-
inu hafa komið með hina mest sann-
færandi sönr.un fyrir pví, hve hyggi-
legt pað er að gefa konum kosninga-
jafnrjetti, og pær hafa styrkt pað mál
í hverju einasta ríki í satnbandinu“.
Aptur á móti eru Popúlistarnir,
sem einmitt hafa ko3ningarrjett
kvenna á prógrammi sínu, ekki eins
ánægðir með kvennfólkið, sem líka er
uaumast við að búast. Blað peirra
„The Road“, í Denver komst að orði
á pessa leið:
„Háttalag kvenna í síðustu kosn-
ingum nevðir oss til að ráðleggja Po-
púlista-ríkjunum að sleppa um stund-
arsakir málinu utn kosningarrjett
kvenna, og bíða með pað pangað til
konurnar veiða betur að sjer. Þær
atkvæði sín, en par setn pið voru
ekki nema fáeinar konur, sem í fyrstu
kærðu sig nokkuð urn atkvæðisrjett-
inn, pá er pað alls engin furða, pó að
maður fái að sjá pær ganga í lið með
pcirn flokk, sem barðist gegn kosn-
ingarrjetti kvenna, og greiða atkvæði
með honurn tii pess að hafa f-kóinn of
an af peim flokki, sem neyddi pessuin
rjettindum upp á pær. Vjer treyst-
um pví að reynsla Colorado Popúlist-
anna verði til viðvörunar Popúlistum
í öðrum ríkjum. Vjer trúum eins
mikíð og vjer höfum áður gert á jafn-
rjetti kvenna í kosningamálum, en
vjer finnum, að konurnar í borgunum
purfa að verða betur að sjer“.
Rr públíkanska blaðið ,,l)ispatch“
í Pittsburg kveðursvo að orði:
„Ein af slitnustu mótbárunum
gegn kosningarrjetti kvenna er sú, að
konur kæri sig f rauu og veru ekkert
um atkvæðisrjettinn, og hvar sem
peim sjo gefinn hann, sje hann sjald-
an notaður til mikilla muna. Það
virðist svo sem kosningaskyrslurnar
frá Colorado sanni, að sú mótbára er
ekki rjett.
„Það er engin furða, að konurn-
ar í Colorado ljetu sjer innilega um
hugað um síðustu kosningar. Hver-
vetna annars staðar ljetusystur peirra
sjer annt um pær kcsningar, pó að
pær gætu engin atkvæði greitt
Átján mánuðir undir demókratiskri
stjórn hafa synt eiginkonunutn og
mæðrunum í landinu. hverja pyðing
pað í raun og veru hefur, að Demó-
kratar hafi töglin og hagldirnar.
Byrðarnar og sorgirnar, sem höiðu
tíinunum eru samfara,leggjast pyngst
á eigiukonurnar og mæðurnar. Það
er á peirra eigin heimilum, að pær
verða að hafa allan sparnaðinn f
frammi og gera allar tilraunir til
að lenda ekki f skuldum. Móðirin
finnur sárara en nokkur annar til pess
hve hart pað kemur niður 4 börnun-
unum, pegar maðurinu hennar fer á
mis við vinnu og kaup. Ef allar
konur í Bandaríkjunum hefðu getað
greitt atkvæði, eins og konurnar í
orado og Wyoming, pá hefði ó-
sigur Demókratanna orðiðjafnvel enn
pá hroðalegri en hann varð“.
jMenn munu getagetiðpví nærri,
hvernig hljóðið muni vera um pessar
mundir í kvennanna eigin blöð-
um, sem gefiu eru út tneð pví augna-
niiði sjerstaklega að vinna að pví að
konur fái kosuingarrjelt almennt.
Eitt af peim blöðum er „Woman’s
Journal'1 í Boston, og pað kemst að
orði sem hjer segir:
„Konur hafa látið mikið til sfn
taka við síðustu kosningar í fimm
ríkjutn. í Colorado, Wyoming,
Kentucky, lliinois og New York
hefur góð stjórn oiðið ofan á fyrir
peirra fulltingi. Þó hefur pað verið
fellt bæði í Kansas og New York að
konur fái kosningarrjett, að nokkru
leyti með repúblíkönskum atkvæðum.
Það má segja pað um konurnar við
>essar kosningar, sem sagt var um
inannanna mikla fyrirmynd: „Öðrum
gátu pær hjálpað, eu sjálfum sjer
gátu pær ekki bjargað'1. Ea flokk-
a rnir læia ir eð tímanum, líktog ein-
staklingarnir, að skiljasinn eigin hag.
Konan er fyrirfram ákvörðuð til að
bjarga frelsi voru, og pjóðfjelagið
gerir pað innan skamms sjer til
verndar, að vopna pær með kosníng-
arrjettinum“.
„Stora málið“.
Eptir Þjóðv. unga.
England, 2., stöðugar og hagfelldar
Jranska stórskáldið, sagði, að „sá sem ’ eiga Popúlistum í Cylorado að pakka ’ strandferðir innan land3, og 3., járn-
Það er hægara ort en gert, að
skyra út f æsar, hvað leiða myndi af
framkvæmdum peim, fyrir land vort
og pjóð, sem fyrirhugaðar eru í „stóra
frumvarpinu“, enda mun enginn mað-
ur pjóðar vorrar gæddur svo skarpri
framsyn, að honum sje til hlytar l|óst,
hversu margt og mikið gott myndi
hljótast af jafu gagngerðri endur-
sköpun samgangna vorra og við-
skiptalifs.
Megin atriði pessamáls eru prjú:
1., tíðar og verulegar Samgöngur við
braut út frá höfuðstað landsins inn í
miðju hinnar mestu, sarnfelldustu og
grasauðugustu byggðar pessa lands.
Er hvert pe3sara atriða fyrir sig afar
pyðingar-mikið framtíðar mál, en í
frutnvarpinu eru pau saiueinuð svo ó-
aðgreinanlega, að eitt skuli standa og
falla með öðru.
Svo hafa fróðir nien i sagt, að
verzlunar-einokunin bali kreppt meira
að íslendinguin, en allar drepsóttir,
eldgo=, hafís og harðæri saman talið,
og getum vjer N’llilega undirskrifað
panu sögulega dóm. í’yrir örugga
framgöngu meatu og beztu forvígis
manna pjóðarirmar var oki pessu af
löggjafarvaldsins hálfu af oss Ijett
fyrir 40 árum. En einokunar okið
var um langan tíma búið að liggia á
herðum pjóðarinnar, og hafði markað
sjer par svo djúpt far, að Jítt gætti
pess, er lögin breyttust; okið lá kyrrt
í sínu djúpa fari, og pjóðin liafði
hvorki pekkingu, rænu nje prek, til
pess að hrista pað af sjer. Hin dansk
íslenzka selstöðuverzlun tók nú við,
er einokunin af sjer gat, kippti í kyn-
ið, og reyndist lítill móðurbetrungur.
Dóttirin hlaut nafnið „frjáls verzlun“,
en liún bar ekki nafn með rentu
Framkvæmdir hennar urðu einber
vöruskipti, og var peim svo bagað, að
úr peim hlaut að spinnast skulda tjóð-
ur á hina sparsömu ísl. pjóð. í stað
einokunar-hlekkjanna kom verzlunar
skulda-tjóðrið. í pessu tjóðri hefur
hin ísl. pjóð gengio í 40 ár, horuð og
illa haldin, prátt fyrir svo stórfelldan
afrakstur landsins og frámleiðslu úr
sjónum, að nægja hefði mátt priðj
ungi fleira fólki. Allan pennan tíma
höfum vjer verið rúðir og mjólkaðir
í tjóðrinu, og miljónir króna hafa
stöðugtfiá oss runnið til Kaupmanna-
liafnar, sem er tjóðurliæll vor. En
pessi banvæna verzlunar-aðferð hefur
eigi að eins sogið úross blóð og merg,
heldur og bægt burtu frá oss hollri
og auðgandi frjálsri verzlun, pví að
heilvita kaupmenn, sem að skuldlausa
verzlun vilja reka, geta ekki átt við
menn, viðjaða í verzlunar-skulda
fjötrum.
Þjóðinni er ljóst orðið, að ástand
petta er ópolandi; öll kaupfjelaga-
hreifingin livílir á peirri sannfæringu.
En við ranian reip er að draga, pví að
allar megin-samgöngur landsins við
önnur lönd hafa hingað til verið
bundnar beint og óbeint við Khafnar
tjóðrið.— Þangað eigum vjer pó
ekkert erindi með verzlun vora; pang
að purfum vjer og fæstar nauðsynjar
vorar að sækja.— Aptur á móti er
Stórbretaland hinn bezti markaður
fyrir afurðir vorar, og liið bezta inn
kaupa-land fyrir oss, að pví er snertir
flesta pá hluti, er oss vanhagar um.
Þar, og hvergi annarsstaðar, sels4
sauðfje vort og hross, og hvergi er
jafn viss markaður fyrir íslenzka ull,
sem í pessu mikla ullarverksmiðju-
landi. Þar er og góður markaður
fyrir saltfisk vorn, ef hann kemst
pangað á lientugum tlma, og í smærri
skömmtum, en heilum skipsförmum;—
og pegar svo langt kemst fyrir oss, að
vjer hættum við hina dyru og ann-
markasömu verkunar-aðferð í salt, en
lærum að selja fiskinn frosinn eða lif-
andi, pá verður um engan annan fisk-
markað að tala, en England, enda
myndum vjer á pann hátt fá miklu
hærra verð fyrir fisk vorn; — og ekki
purfum vjer að óttast, að England
torgi ekki sauðfje pví og fiski, er vjer
íslendingar höfum aflögu, pví að pað
land kaupir að matvæli fyrir 180 mil-
jónir punda sterling árlega.— Auk
alls pessa eigum vjer nærfellt hálfu
skemmra til Englands, en Danmerkur,
og er pað ekki lítill kostur,
Með gufuskipaferðum, tíðum og
verulegum, beina leið milli íslands
og Liverjiool, væri Islenzku pjóðinni
ojinuð greið verzlunarleið inn ámark-
að pann, sem henni er næstur og
hentugastur, og sem jafnframt er.
pegar á allt er litið, mestur og beztur
I heimi, pví að ekki er nóg með pað,
að England sjc inesta verzlunarland I
heimi, heldur er Liverpool verzlunar-
hjartastaður pess, og pangaðyrði með
pessu móti stefnt verzlunarstraumi ís-
lands. Þegar svo væri komið, myndi
selstöðu-verzlunar skulda tjóðrið
danska brátt fara aö reynast feyskið
(>g sá inyndi pykja kosturinn beztur,
að eiga ekki mikið undir pví. í einu
orði: verzlun vor myndi I hljóta að
verða I sannDika frjáls og hagstæð,
ef vjer kynnum með að fara.
Þótt ekki verði metið ineð neinni
vissu, hve marga tugi eða hundruð
púsunda króna ísland gæti árlega
grætt á p\í, að selja afurðir sínar
til Liverpool, óbreyttar, pá mun pað
orðið augljóst hverjum skynsömum
manni, að pannig mætti pjóðin græða
stórfje árlega,
En fyrir pví má jafnframt ráð
gera, að íslenzku vörurnar hlytu að
taka miklum stakkaskiptum, er svo
væri komið. Það viðgengst tæpast
lengi úr pví, að hræra saman vorull,
haustull og fætlingum, og varla myndi
pess langt að bíða, að meiri eða minni
hluti fiskjarins kemst frosinn, eða
jafnvel lifandi, til markaðar, — enda
hefur fiskkaupmaður einn rnikill I
Liverpool pegar ráðgert, að reka
slíka verzlun hjer við land, ef slíkar
ferðir tækj ist, og búizt við að leggja
30 púsund pund sterling I íshús eða
frystihús á Vestfjörðum, við Eaxaflóa
og á Austfjörðum, og I aðrar tilfær-
ingar, er til sllks heyra. Er næsta
líklegt, að fiskur vor myndi stíga
mjög I verði, og myndi pá báta út-
vegur vor geta orðið miklum mun
arðsamari, en nú er hann; enda væri
ekki vanpörf á pví, pví að ryr er sú
atvinna eins og nú standa sakir.
Það er svo til ætlazt, að stöðug-
ar strandferðir hjer við land standi í
beinu sambandi við hinar tíðu gufu-
skipaferðir milli Reykjavíkur og Li-
verpool; ætli hverju kauptúni og
hverri sveit á landinu með pessu móti
að verða mögulegt að skipta beint
við Liverpool.
Að vlsu kann pað að pykja tví-
synt, hvort pannig lagaðir flutningar
verði svo ódyrir, að við vetði unað,
með pví að pá falli á flutninginn um-
skipunarkostnaður, eða jafnvel upp-
og útskipunarkostnaður I líeykjavík,
og svo nytt flutningsgjald paðan til
ákvörðunarstaðarins. En fyrst er á
pað að líta, að um verulegan upp- og
út skipunakostnað yrði tæplega að
ræða, pví að dokk eða stórskipa-
bryggja I Reykjavík yrði að sjálf-
sögðu að verða fylgifiskur pessara
fyriitækja. í annan stað myndi fjo-
lagið sjá paun kost sinn beztan, að
hrinda ekki frá sjer vöruflutningum
til kauptúna landsins með of pung-
bærum flutningsgjöldum, og fyrir pá
sök er ekki óhugsandi, að flutnings-
gjald á verzlunarvörum, milli íslands
og Englands, yrði svipað um land allt,
pótt tvö væru notuð skipin. Þá er
pað og hagræði við pessar tlðu ferðir,
að kaupmenn gætu „umsett“ peninga
sína tvisvar eða optar 4 ári, og er pað
mikilsvert fyrir alla, en ekki sizt fyrir
efnalitla, innlenda kaupmenn.
Með öllu pví, sein nú er 4 minnzt
ætlum vjer nægilaga synt og sannað,
að Islenzka pjóðin gæti haft ærinn
hagn&ð af pvf, að verzlunar-straumur-
inn smám sp.man hyrfi úr fornum far-
vegi, og legðist til Euglands. Hve
miklu sá hagnaður mundi nema, verð-
ur að vísu með engu móti sagt, enda
Veitt
Hædstu verdl. a heimssyningunna
HID BEZT TILBUNA.
Óblönduð vlnberja Cream of Tartar
Powder. Ekkert ál^in, ammonia eða
önnur óholl efni.
40 ára reynzlu.