Lögberg - 13.06.1895, Qupperneq 4

4
T-flOBE'RG, FIMMTUDAGINN 13. JllNÍ ]*P5.
^öjgber g.
GetiC út aC 148 Príncess Str., Winnipeg Ma
o f The Tögberg Printing óe Publishing Co'y.
(Incorporated May 27, l89o).
Ritstjóri (Editor):
SIGTR. fÓNASSON.
Businrss managis: B. T. BJORNSON.
AUGLÝSINGAR: Smá-auglýsingar f eitt
skipti 25 cts. fyrir 30 orC eCa 1 þuml.
dálkslengdar; 1 doll. um mánuCinn. Á staerri
a uglýsingum eCa augl. um lengri tima af-
sláttur eptir samningi.
BÚSTAD A-SKIPTI kaupenda verCur aC til
kynna tkrijltga og geta um fyrverandi bú
staC jaínframt.
UTANÁSKRIPT til AFGREIÐSLUSTOFU
blaCsins er:
THE LÓCBEHC PRINTINC & PUBLISIf- CO.
P. O. Box 308, Winnipeg, Man.
UTANÁSKRIFT til RITSTJÓRANS er:
GDITOR LÖOBERG.
O. BOX 368. WINNIPEG MAN.
-- FIMMTUOA.-TINN 13. JÍNÍ 1395.----
(W Samkvæm ianr.slögum er uppsögn
kaupanda á blaö’ ógild, nema hann sé
skuldlaus, þegar hann segir upp. — Ef
kaupandi, sem er í skuld viö blaB-
ið flytr vistferlum, án (.ess aB tilkynna
heimilaskiftin, bá er )>aB fyrir dómstól-
unum álitin sýnileg sönuun fyrir ^rett-
vísum tilgang’.
tff EptirleiBis verður nverjum þeim sem
sendir oss peninga fyrir blaðið sent viður
kenmng fyrir borguninni á brjefaspjaldi,
hvort sem borgamrnar hafa til vor komið
frá Umboðsmönnum vorum eða á annan
hátt. Ef menn fá ekki slíkar viðurkenn-
ingar eptir hæfllega lángan tíma, óskum
vjer, að þeir geri oss aðvart um það.
— Bandaríkjapeninga tekr blaðiö
fullu veröi (af Bandaríkjamönnum),
og frá íslandi eru íslenzkir pen-
ingaseölar teknir gildir fullu verCi sem
borgun fyrir blaðið. — Sendið borgun í
P. 0. Morusy Orders, eða peninga í Re
gintered Letter. Sendiö oss ekki bankaá
visanir, sem borgast eiga annarstaðar en
Winnipeg, nema 25cts aukaborgun fylgi
fvrir innkðllun.
S V A F A
nefnist rit, sem Mr. G. M. Thompso'n
á Gimli er farinn að gefa út og prent-
ar sjálfur i prentsmiðju sinni par.
Útgefandinn hefur sent oss fyrsta
bindið, sem hann nefnir (vjer álítum
að rjettara hefði verið að kalla [>að
hepti, fiví það er að eins 144 bls.) til
að geta ura í blaði voru. Oss f>ykir
fyrir að purfa að geta um ritið, af f>ví
að f>að er svo úr garði gert, að vjer
getum ekkert gott um f>að sagt. Pað
hefði verið miklu ánægjulegra að geta
Iiælt ritinu en að purfa að gera hið
gagnstæða; f>ví viðleitnin, að auka
Islenzkar bókmenntir hjer vestra, er 1
sjálfu sjer virðingarverð og f>akka
verð. En vjer álítum að hvað bóka-
gerð snertir, f>á sje með hana eins og
hvað annað, að betur sje ógert en
illa gert — að betra sje autt rúm en
illa skipað.
í riti pessu eru 10 sögur— nó-
vellettur — og f>ykja oss fær engar
vel valdar. Höfundanna er hvergi
getið, enda munu f>eir engir frægir
fyrir ritverk sín. Sögurnar eru sum-
ar pyddar úr dönsku, en flestar úr
ensku. Reyndar er ekki hægt að
segja, að neitt af sögunum sje eigin-
lega siðspilland1’, en pær eru ekki
upphefjandi að efni eða anda. Þær
bera yfir höfuð pann blæ, sem ein-
kennir bókmennta-rusl (trash litera-
ture), sem svo er mikið orðið af á vor-
um tímum í heiminum. Pó maður nú
gæti fyrirgefið pað, hvernig sögurnar
eru vaidar að efninu til, pá er annað
sem er ófyrirgefanlegt, og pað er
málið. I>að er auðsjeð að sá, sem
p/tt heíur sögurnar (flestar) skilur
hvorki málin, sem hann hefur p/tt úr
nje móðurmál sitt til hl/tar, og hefur
verið nijög óvandur að orðavali og
orðaskipun — víða búið til regluleg
orðskrípi. Málið á ritinu er yfir höf-
uð mjög óíslenzkt eða með óíslenzk-
um blæ, og pó hefur p/ðariun auð-
sjáanlega verið að gera sjer far um, að
koma sögunum í sem íslenzkast form;
en pessi tilraun hefur algerlega mis-
heppnast víða hvar, af pví að hann
notar íslenzk nöfn og hugmyndir pó
ekkert samsvarandi sje til í landinu
par sem sagan gerist. T>annig talar
pyðarinn uin að fara „inn í baðstofu
og sjá fóikið“ 1 húsi ríks lávarðar eins
I London, eins og húsa eða herbergja-
skipun par sje eins og á sveitabæ út
á íslandi!
Hjer og hvar aptan við sögurnar
er samtíningur, sem útgefandinn kall-
ar: „Sitt af hverju“, og er harla ó-
merkilegt. Loks eru nokkur kvæði
eptir St. G. Stephansson og J. M.
Bjarnason. Þau eru sjálfsagt ekki
hin bestu, sem til eru eptir pessa höf-
unda.
Pappírinn í ritinu er ljelegur, og
pað úir og grúir af prentvillum. —
„Bindið“ kostar 50 cents í kápu til
áskrifenda, en 75 cents í lausaiölu; 1
bar.di 75 cts og Sl.00.
Ef Mr. Thompson heldur áfram
að gefa Svöfu út, er vonandi að hann
vandi sig betur, pví petta fyrsta
„bindi“ álítum vjer ekki til neinnar
uppbyggingar fyrir Vestur-íslendinga
nje islenzkri bókagerð hjar í landi til
neins sóina. Meira að segja: annað
eins mál og er á sögunum, mundi af-
laga íslenzka tungu hjer í landi, eink-
um hjá unglingu n, sem ekki eru
proskaðir í íslenzkri tungu.
Vjer prentum á öðrum stað í
blaðinu ljósa og merkilega ritgerð
eptir Guðmund læknir Magnússon,
sem nú á heima í Reykjavík, um
lungnatæringu ( ube culosis), sem auð
sjáanlega er nú að verða algeng s/ki
á íslandi. Dr. J. Jónasen í Reykja-
vík ritaði grein um sama efni í ísa-
fold I vetur sem leið, og ber báðum
pessum læknum saroan um aðal at
riðin, pau nefnilega, að s/kin hafi
verið fágæt á íslandi fyrir 20—30 ár-
nm, og að hún sje næm; ennfremur,
að mestu varúð verði að viðhafa með
hráka sjúklinganna, pví að veikin
breiðist aðallega út í gegnum pá.
Vjer prentum greinina af pví, að hún
á að /msu leyti eins við hjer í landi
og á íslandi, og vonum vjer pví að
fólk lesi hana vandlega og breyti ept-
ir ráðleggingunum í henni. Vjervor-
um búnir að ásetja oss að prenta upp
grein dr. Jónasens, áður en oss barst
pessi grein cptir Guðmund læknir f
„Eimreiðinni“; en af pví pessi grein
fer /tarlegar út I málið (sjálfsagt af
pví að dr. Jónassen hefur plássins
vegna orðið að hafa sína grein sem
styttsta) pá hættum vjer við pað, en
prentuðum pessa í staðinn.
Marga lesendur vora rekur vafa-
laust minni til pess, að Lögberg flutti
fyrir nokkrum árum greinir eptir dr.
Patrick, sem hann ritaði sjerstaklega
fyrir blað vort um sama efni, út af
lungnatæringu sem átti sjer stað á
nokkrum stöðum í Þingvalla n/lend-
unni. Greinir dr. Patricks fóru í
sömu átt og greinir R“ykjavíkur
læknanna, en pó væri fróðlegt fyrir
menn að lesa pær aptur og bera sam-
an við grein Guðmundar læknis.
E>að er orðið nokkuð preytandi
að sjá pau ósannindi augl/st í hverju
blaði, sem út kemur af „Sunnanfara“,
að „Heimskringla11 sje „útbreiddasta
og stærsta ísl. blað í heimi“. E>ó vjer
sjeam sannfærðir um, að pað, sem
sagt er um útbreiðsluna, sje rangt,
pá er varla ómaksins vert að færa
sannanir fyrir pvf. En hitt atriðið,
um stærðina, getur hver maður, sem
vill, sannfærst um heima hjá sjer með
pví, að bera saman stærð blaðanna
Lögbergs og Hkr. E>að lætur sem
næst, að Hkr. hafi haft þriðjungi
minna lesmál en Lögberg um langan
undanfarinn tíma, og pó heitir pað á
Heimskringlunga máli, að pað sje
stærsta fsb blað í heimi“. E>etta er
enn ein sönnun fyrir pví, hvað pað er
áreiðanlegt sem „útgengur“ frá
Heimskringlu byggingunni. E>að
pyrfti líklega að auka meðlagið frá
Ottawa um helmitig, eða gera pað
12,080.00 á ári (auk augl/singa og
annara bitlinga) svo blaðið geti að
stœrðinni til verið pað sem pað segist
vera. Ef blaðið væri heiðarlegt og
áreiðanlegt blað, mætti fyrirgefa pví
ósannindin um stærðina. En pví mið-
ur er ekki pví að heilsa og verður
ekki á meðan hin núverandi ritstjórn
ræður ríkjum á Leirhveravöllum —
nema hún bæti ráð sitt, en pess sjást
lítil merki enn. E>ó er gorgeirinn of-
urlítið að sljákka, en br/zt líklega
út aptur um hundadagana.
J>rír íslendingar útskrlfuöust
af Gustav Adolphs Iatínuskólan'im f
St. Peter, Minnesota, pann 23. f. m.
(maí) ásamt mörgutn öðr im, allir með
góðum vitnisburði. Piitarnir voru
pessir: Thomas H. Johnson, (sonur
Mr. Jóns Björnssonar, Baldur P. O.,
Man.), Runólfur Marteinsson, (sonur
Mr. Marteins Jónssonar, Hnausa P.
O , Man.) og Brandur J. Brandsson
frá Gardar, N. Dak. Einn peirra mun
ætla að lesa lög, annar læknisfræði og
hinn priðji guðfræði. Piltar pessir
allir h'ifðu mikið álit á sjer á skólan-
um, og verða vafalaust n/tustu menn
hver í sinui stöðu.
Piltar pessir hjeldu tölur um leið
og peir útskrifuðust, eins og siður er
til í skólanum, og eru pær, ásamtöðr-
um tölum, prentaðar í mánaðar-riti,
sem skólinn heldur út. E>að er svo
sjaldan að maður fær að sjás/nishorn
af tölum íslenskra latínuskólapilta,
að vjer álítum fróðlegt að pranta eina
eða fleiri af tölum pessum við tæki-
íæri. E>ær voru allar haldnar á ensku,
svo vjer verðum að p/ða pær. í
petta sinn prentum vjer tölu pá, sem
Thos. H. Johnson hjelt, er hljóðar
svo:
Nóitin gerir stjörnurnar sýni-
legar.
Nóttin! Tími dimmunnar, sorg-
arinnar, myrkursins. Hve ólík er hún
ekki deginum!
Á daginn leiðist hugur vor að
peim hlutum sem á jö.'ðinni eru. Dag-
urinn er erfiðistíminn. A meðan
dagur er, verðum vjer að berjast fyrir
tilveru vorri og framför. Á daginn
drottnar sólin á himninum. Frá há-
sæti sínu lítur hún niður til vor og
hið hl/lega andlit hennar gefur oss
yl og líf. Náttúran öll gleðst og
lætur óteljandi vötn endurtaka mynd
hennar. Óteljandi d/rðleg blóm
breiða sig út á móti henni og skreyta
jörðina, Og hinir ilmandi, grænu skóg-
ar pr/ða hlíðarnar. Vötnin og árnar,
fjöllin, dalirnir og hin grænu engi og
akrar gleðja augað.
Eptir daginn kemur kveldið, og
eptir kveldið nóttin. Dekkri og
dekkri verða skuggarnir, unz öll nátt-
úran hylst pokuklæði næturinnar.
Myikrið drottnar. Auga vort leitar
eptir d/rð dagsins, en allt er hulið
áuga voru. En er pá ekkert, sem
bætt geti upp hina horfnu d/rð nátt-
úrunnar? Ekkert, sem gleður augað?
Ekkert, sem vjer getum dáðst að og
borið lotningu fyrir? Jú, pví skap-
arinn hefur ekki látið nóttina vera
fegurðarlausa; nei, jafnvel ekki nótt-
ina, sem pó á tungu mannanna barna
bendir á hið illa, glæpi og lesti.
Dagnrinn bindur oss við jörðina;
nóttin bendir oss upp f himnana. E>að
sem oss að deginum til virtist vera
aðeins takmarkalaus geimur, fyllist,
pegar nóttin kemur, skfnandi fegurð.
Nóttin ein gerir stjörnurnar s/ni-
legar.
Jörðin, klædd í fegursta skrúða,
sinn, er fögur; en himininn uppljóm-
aður af stjö-munum, pó nóttin grúfi
yfir jörðinni, er d/rðlegur. Eru
nokkur blóm á jörðunni, sem jafnast
á við hinar sívakandi stjörnur himins-
ins? Er nokkurt blóm til, sem horfir
til vor með eins mikilli birtu? Er
nokkur rödd til, sem hrópar til vor
með eins mikilli hljómfegurð? Er
nokkur kennari til, sem kennir oss
eins háfleigan lærdóm? Frá kynslóð
til kynslóðar tala pessir ópreyt-
andi varðenglar himnanna til vor og
segja oss frá gæðum og staðfestu
lians, er skapaði pær. E>eirra hreina,
óflekkaða ljós talar til vor og s/nir
oss ímynd hins góða ogh-eina. S/n-
ir oss að pað, sem á himnum er, er
varanlegt, en minnir oss um leið á, að
vjer aðeins komum og hverfum; að
stjörnurnar breytast ekki og hl/ða
lögum skaparans; minnir oss á, að
vjer erum óld/ðnir og breytingum
undirorpnir. Með pví að vjer vitum,
að stjörnurnar eru handaverk liins al-
vísa, pá vitnm vjer líka, að vjer
erum hans handaverk; að hann, sem
hefur mátt til að skapa og stjórna
hinum óteljandi hnöttum, hefur einn-
ig skapað oss og ræður yfir oss; að
vjer, prátt fyrir eymdina og syndina,
erum partur af hinum d/rðlega al-
lieimi.
Hinn skínandi herskari sendir
Ijósboðskap sinn í gegnum pví nær
órnælanlegan geim til pess að gleðja
oss í myrkrinu og leiðbeina oss á veg-
inum. Sjáið hvernig pólstjarnan, ein
sjer og tignarleg, ræður yfir norðrinu.
í kring um hana ganga vagnirnir,
en Draco teygir úr sjer eins og hann
ætli að gleypa í hið útpanda gin sitt
hinn ódauðlega Hercules. Niðri
undir sjóndeildarhringnum.í suðvestr-
inu rís Orion eins og að hann ætli
með risa-afli að vega Taurus. Bar-
daginn milli peirra dregur athygli
vort að peim lduta himinsins. Mars
°g Jupíter, hinir herskáu, bfða eptir
úrslitunum. Jafnvel Venus kemur
nú í ljós, og Sirius, konungur föstu
stjaruanna, liorfir á bardagann að
noðan.
Dagurinn hylur sjónum vorum
stjörnud/rð himinsins. Vjer fáum
ekki að sjá hana fyrr en skuggi breið-
ir sig yfir hnött vorn. Aðeins nóttin
gerir stjörnurnar s/nilegar. Það er
nóttin, tími myrkursinj, sem gerir
s/nilegt hið d/rðlegasta, sem mann-
legt auga nokkurn tíma fær að sjá.
198
tnaður“ hugsaðí hún með sjer, „og hann er svo garn-
all, að hann gæti verið faðir minn“.
„Verið óhræddar; jeg er ekki húsbrotsmaður,
góða mín“, sagði Mr. Jónatan Rodwell brosandi, um
leið og hann Iagði fimm shillings pening f lófa henn-
ar. Peningarnir voru ábyrgð fyrir góðu siðferði og
mannorði, sem ekki purfti lengur að efa. Hann fór
inn f stázstofuna og María kveikti á lampanum.
E>að voru nokkur ókláruð málverk á borðinu, nokkuð
af hekluðum munum, uokkrar bækur og /mislegt
smávegis, sem Clara átti. Hann skoðaði allt petta
nákvæmlega og með mestu ástsemd, af pví pað til-
heyrði Clöru, og eyddi pannig tímanum, en samt
lilustaði hann allt af eptir pví, livort ekki heyrðist til
hennar koma. Vasaúrið hans var orðið eitt, en samt
komu pær ekki. Hann fór að verða órólegur; hann
gat ekki setið kyrr, og gekk pví um gólf með úrið í
hendinni og taldi mínúturnar. Loksins heyrðist
vagnhjóla skrölt, og hljóp hann pá til dyranna; nótt-
in var dimm, svo hann gat ekkert sjeð; en vagninn
virtist koma nær og nær, eptir hljóðinu að dæma,
pangað til hanu stöðvaðist fyrir framan búsið.
201
rænt, pá cr bezt fyrir ykkur að koma með mjer til
Bovv Street,“ (aðal lögreglustöðvanna í London).
Jeg spurði lögreglupjóninn hvernig maðurinn
'uefði verið útlits.
„O, hann var unglegur og skegglaus, og hafði
húfu á höfðinu,“ svaraði hann.
Jeg sá strax að pað var sami maðurinn, sem
hafði bent mjer að koma og tala við sig í leikhúsinu.
E>að leit pess vegna út fyrir, að eitthvert svikabrugg
ætti sjer stað. En hver gat staðið á bak við
pað, og í hvaða skyni gat pað verið gert?
„Fáið yður vagn tafarlaust og farið til Bow Street“
sagði jeg. „Jeg kem pangað rjett á eptir yður.“
Svo fór jeg aptur inn í leikhúsið, og spurði eptir
Mr. Montgomery, og mjer var sagt að hann hefði
farið út rjett á eptir mjer.
Svo spurði jeg manninn, sem sá um leikhúsið,
hvort hann hefði sjeð ungan,skegglausann mann,með
húfu á höfðinu, hjer í kveld. En pað virtist að 1/s-
ingin væri of óákveðin, pví hann sagði mjer að pað
væru.opt margir menn í leikhúsinu, sem pessi lýs-
ing gæti átt við— meðhjálparar, smiðir og vinnu-
menn. Til allrar óhamingju hafði jeg ekki tekið
nógu nákvæmlega eptir manninum til pess, að gefa
nákvæmari 1/singu af honum, pó jeg hefði strax
pekkt hann, ef jeg hefði sjeð hann aptur. Af pessu
leiddi, að jeg gat engar frekari uppl/singar fengið í
leikhúsinu.
202
ans liafði yfirbugað hina tilfinninganæmu, viðkvæmu
sál hennar, sein var alveg óvön öllum æsandi
skemmtunum.
E>egar lófaklappið hætti, vakti yfirlið hennar
nokkra eptirtekt meðal peirra sem næstir okkur voru
og menn hvísluðu hver að öðrum „að ung stúlka
liefði lið.ð í ómegin!“, pangað til frjettin barst yfir
í klefana, og fólkið, sem par sat, fór að horfa á okkur
gegnum kíkira sína. Til allrar hamingju hafði Mrs.
Wilson með sjer sterklyktandi lyf í glasi, og eptir
að pað hafði verið borið upp að vitum Clöru, raknaði
hún við að nokkru leyti — svo mikið að minnsta
kosti, að hún gat gengið út pangað, sem loptmeira
var, með pví að hún væri studd.
Rjett pegar jeg var að fara úr sæti mínu með
Clöru, sem studdi sig við mig, pá varð mjer litið upp
í einn klefann í efri klefaröðinni við leiksviðið, og
sá jeg að Mr. Rodwell var par og horfði vandlega á
okkur gegnuin leikhúskíkir. Jeg sneri mjer undan
eins fljótt og jeg gat, og liinn sami ósjálfráði ótti
fyrir einhverju illu kom yfir mig, eins og ætíð pegar
jeg sá pann mann.
Clara dreypti í ögn af brennivíni við veitinga-
borðið, og hresstist hún skjótt við pað og kalda
kveldloptið, sem ljek um andlit hennar. Bæði Mrs,
Wilson og jeg vildum fara heim pá strax, en Clara
vildi ekki einusinni heyra pað nefnt.
„0, nei, nei!“ sagði hún, „jeg vil fyrir engan
mun missa af að sjá leikinn til enda. Jeg er nú al-