Lögberg - 21.01.1897, Blaðsíða 4

4
LOGBKKO FIMMTUDAGINN 21 JANf AR 1897.
LÖGBERG.
GefiC át a8 148 PrinceesSt., Winni?*g, Man.
af The Lögberg Print’g & Publising Co’y
(Incorporated 27,1M0),
Ritstjóri (Editor): Sigtr. Jónasson.
Business Manager: B. T. Björnson.
A url ýnliiflrn r : 8tuá-au|tlfBtn*sr í eitt sklpti 2fic
yrtr 30 oró eóa 1 þml. dálkelengdar, 75 ct* um mán.
udlnn. i i«t»rrl Hnglfilngnm, eda angljeingnmnm
lengri tíma, aftaláttur eptir samningi.
Ilántnáanklpti kaupenda verdur aó tilkynna
■krideaa og geta nm fyrverand1 bfiataó jafnfraint.
Utanáakrlpt til afgreidaluatofu blacíains er:
Th« LÖ|ber|i Frinting A Puhlinli. Co
P. O.Box BG8,
Winnipeg, Man.
Vtanánkrij fttll rltetjdrana er i
Kditor Ldgberg,
P -O. Box 888,
Winuipeg, Man.
w Sarukvwmt landal-’ignm er npps^gn kanpenda á
5laói dglld, nema hannaje akaldlana. þegar hann se^-
rapp.—Ef kaupandi, aem er í sknld vió bladid flytn
trífltferlum, án þesa aó tilkynna heimilaskiptin, þá er
|»aé fyrir dómstólunnm álibin aýnileg sinnum fýrr
prettvisum tilgangi.
— KIMMTUL»a**Ir n 21. JAN. 18^7. -
Gjörðai-snmninííuriim.
í sífasta blafii gfttum vjer atutt-
lega um samnÍDp f>ann eem Bretar otr
liandarilíjaroenn hafa nýlega pert (og-
secdiherra Breta og utanríkisráf'gjafi
Bandaiíkjanna hafa undirekrifað »f
h'ilfu stjórna simia) um, að letrgja óll
ágreiiiingeniál eín í gjötó nm næstu 5
á , í staPinn fyiir að útkljá f>au með
vopDum. Ssmningurinn er í 12 grein-
um, og mundi fyila marga d4lka í
Lögbergi; en efni hans er, i fftum
oiðum. f>að, seni að ofan er sagt. Þó
er sú undantekning í sanmingnuni, að
hvoiug pjóðin er skyld að leggja f>au
mál undir penna gjörðardóm,er snerta
viiðu.g f>e rra eða sæmd. Ems <>g að
ofan er sagt, á samningurinn að gilda
í 5 ár, og segi hvorugur m&lspartur
honum f>á upp, helst hann 1 gildi
pangað til að honum er sagt upp. í
gjörðardóm fiessum verða f>rír dórnar-
arar úr hæetarjetti Ba< daríkjanna, o</
prír menn úr dómnefud ley< darráð--
ius á Englandi (sem er æðsti dómsióll
í hinu brezka rlki), og nefna stjórn
imar mennina úr dómstólum f>essum.
X>eseir 6 roenn eiga sð koma sjer
ssrnan um sjöuDda manninn (odda-
mann), en geti f>eir ekki komið sjer
aaman um hann, skal Svía-konuDgur
▼era oddamaðurino í gjöiðardóinnum
(hann er oddamaður í gjörðardóm
f>eim, sem á að útkljá landaprætu-
mál ð milli Bieta og Veuezuela-
manna).
San<kvæmt pvi er vjer lofuðnm í
Siðasta blaði, setjum vjer hjer boð
skap J>ann, sem Cleveland forseti
sendi efri deild oongressins með
saroningnum, og hljóðar boðskapur
inn eins og fy'git:
.,Jeg sendi hjer með samning um
gjörðardóm i öllum ágreiningsmálum
milli Bardarlkjanna og Stórbreta-
lands. Ákvæði samningsins eru á-
vöxtur af langri og f>o!inmóðii yfir-
vegun og eru »önnun*fy rir, að báðir
málsaðilar hafa slakað til, hvor um
æg, í pvl skyni að samkomulag næð-
ist um sðal augnamiðið. E>ó að samn-
ingur f>essi fullnægi ekki kröfum
peirra s<-m heirnta, að strax sje gerðir
takmarkalansir og órjúfandi samtiing-
ar um gjörðardóma i öllum milli-pjóða
ágreiningsmálum, pá er fastlega vou
ast eptir að allir viðurkenni, að hann
sje langt^prr 1 hiua rjettu átt, og að
í honum felist praktisk aðferð til f>ess
að útkljá ágreiningsmál milli hinna
tveggja landa á fríðsaman hátt eins
og að sjálfsögðu, og eins og hver önn-
ur vanastörf. t>að má búast V>ð, að
pegar ræða er um eins niikilsverða vý-
breytni og petta,pá reynist suitlir part-
ar samningsir<8 (remur sem tilraunir,
er standi til bóta ; en samt sem áður
ætti hver maður að sjá, að samning
urinn ekki að eins gerir ófrið milli
mtlsaðila f>\ f nær óroögulegan, he'd-
ur kemur í veg fyrir f>ann ótta og
orðasveim um ófrið, sem, útaf fyrir
síg. opt og tíðum hefur f för með sj«r
stórtjón fyrir J>jóðirnar. t>að á sjer
lega vel við og er sjerlega heppilegt,
að tilraunin til að koma frarn svo
b'essunarrfku málefni skyldi vera
byrjuð af frændfijóðum, sem tala
sörou tungu og eru bundnar saman
með öllum böndum sameiginlegrar
sögu, samkyns stofnana og sameigin
legra framtfðai-vona, svo að tilraunin,
að setja menningarlega aðferð í stað
inn fyrir hnefa jettinn til að útkijá
ágreining eða þrætur n illi pjóðanria,
er f>annig gerð UDdir hinum hagstæð
ustu skilyrðum. t> <ð ætti ekki að
vera neinum vafa undirorpið, að pessi
tilraun verður happasæl, og pað,
að blessun sú, sern hún mun hafa f för
með sjer síðarmeir, verður að lfkind-
um ekki takmörkuð við pau tvö lönd,
sem nú eiga hlut að máli, ætti að
verða orsök til pess, að unnið verði að
þvf ineð enn sterkari Ahuga, að pessi
tilraun h<-ppnist. Epti dætnið, sem
gefið er, og lexfan, sem innifalin er f
f>ví, að pessi samningur heppnist vel
í framkvæmdinni, hlýtur að hafa sterk
áhrif á aðrar pjóðir og pær að nota
sjer petta fyr eða síðar, og pannig
mun samnÍDgurinn verða byrjun á
nyju tímabili í menniogarsögu
heimsins. Par eð jeg hef pannig
sterka sanrfæringu fyrir, að óendan-
lega mikið gott muui leiða af samn-
ingi pessuin, pá hika j<g mjer eíiki
við, um leið og jeg sendi hann, að
iát* pá einlægu von mfna f ljósi, að
efri deild oongressins sjái ás æðu til
að taka samninginn til fhugunar í
vingjarnlegum auda.“
Voi5ti-á.st:«nd á Indlamli.
Vjer höfum við og við minnst á
hið voðalega hallæri og hungursneyð,
sem átt befur sjer stað á Indlandi
siðan f haust e.r leið, og sem engar
líkur eru til að lintii fyr en I vor og
sura»r, að uppskera fæst. Frjettirnar
um ástandið í sumum hjeruðum eru
hræðilegar. Milljónir manna hafa
bókstaflega ekkert til aðseðja hungur
sitt með og ekkeit til »ð kaupa sjer j hafnaibænum Bombay á Indlandi,
JG500 (%2,430) f hallæris-sjóð Indlands,
og fylgja sjálfsagt margir rfk’smenc
hjer f landinu dæroi hans að gefa
stórar npphæðir. A hiun bógitm er
mönnum hjer f Oinada vo'kunn, að
peir hafa ekkert gefið enn, pví p.ð er
mjög stutt sfðan að pan va.rð alinenn-
ingi kurinugt, hve voðalegt Astandið
er f pessuro hluta hins brezka keisara-
dæinis.
En pað er ekki einungiv liallæri
og hungursdauði, sem ógnar fólkinu á
Indlandi nú. Ofan á pá hörmung
bætist pað, að pest sú sem nefud var
,,svartidauði“ pegar bún gekk ylir
Evrópu á miðölduntim.hefur brotist út
björg fyrir. t>essar tnilljónir níianna
væru pegar fallnar úr hungri og harð-
rjetti, ef stjórn landsins hefði ekki
gert allt, sem f hennar valdi stendur,
Og er að útbreiðast par f borginni
og til nærliggjandi hjeraða. Menn
óttast nú jafnvel fyrir, að plága pessi
útbreiðist til hallæris-hjeraðanna, og
til að afstyra pvf, með pví að útbýta jgeri ástandið par margfalt voðalegra
matvælum og með pví, að gefa hinu
allslausa fólki atvinnu við ýms fyrir-
en pað er nú.
í Bombay eru um 900,000 íbfiar,
tæki, sem hún hefur byrjað á eingöngu 0g segja siðustu frjettir, að svo mikill
f pvf skyui. Trúarboðsfjelög og ymsir
einstaklirigar f landinu hafa par að
auki gert al t, sem peii hafa getað, til
að lina hungursneyð fólksins. Eu
Menn pekktu sykina í Sytíu, Egypta-
landi og Libfu snemma á öldum
kristuintiar. Hún hefur aldrei verið
skæðari í A'íu, en pegar hún geisaði
í Kfna á 16. öldinni og pvínær gjör-
eyddi það afat-fólksmarga land. Arið
1603 drap »ykin yfir 1 milljón manns
& Egyptalandi. Eptir þvf sem menn
freknst vita, hafði drepsótt pessi aldr-
ei gengið á Indlandi til tnuna fyr en
á þessari öld, en hún hefur livað eptir
annað brotist út á Hiridustan hálfeyj-
unni síðan árið 1815. Drepsóttin,
sem nú gengur á Indlandi, byrjaði að
sögn í Canton f Kína fyrir uveimur
árum síðan.og er sagt, að hún hafi or
sakast af hinum hræðilega sóðaskap
og óhreinlæti, sem á sjer þar stað.
Frá Canton íbittist hún til eyjarinnar
Formosa, og paðan til Malay hálfeyj-
arinnar, en svo læddist hún þaðan til
Indlands —t>að þykir undnrlegt, að
rottur vir’*ast fá sykina ekki síður en
menn, og hin fyrsta aðvörun, sem fbú-
arnir í bæ eða byggð fá um, að hinn
ótti hafi gripið boroarbúa, að
helmingur peirra hafi pegar flöið úr
bænum, flestir út á landsbygtrðina. I jnn f Jgjg peirra, liólgnar og skjfgr
um j voðalegl gestur sje initt á meðal
peirra, er pað, að rotturnar flykkjast
prátt fyrír allt, sem gert hefur verið,
Ept'r síðustu skyrslum höfðu yfir 3,-
600 manns fengið sykina, og talsvert!
hefur fjöldi manna þegar fallið og yfir g af fólki pessu dáið. Petta synir,
mbsti fjöldi hlytur enn að falla, pví hve af:ir mannskæð drepsóttin er. öll
tugir púsunda mauna eru nú svo að-
fram komnar af harðrjetti, að fjöldi
þeirra deyr daglega og tnikill fjöldi
hlytur enn að deyja, hvað mikil og
skjót hjálp sem kemur.
t>egar uppskerubresturinn varð f mannafæri. Margir
sumar er leið (hann orsikaðist af of- fæddu læknum, sem
purkum) var búist við, að rigningar læknaskólanum í Bombay, hafa flúið
kynnu að bæta svo úr vaidræðunum úr bænum, og peir, sem eptir eru,
í haust, að hallærið yrði ekki ákaflega neita að vitja sjúklinga,sem hafa feng-
tilfinnanlegt og manndauða yrði af- iö pessa hræðilegu sykt.
verzlun og viðskipti er hætt. Graf
reitirnir eru að fyllast. Menn deyja
á strætunum, en aðrir eru hræddir við
að snerta á líkunum, svo pau ligi>ja
j par sem pau eru komin og úldna á al-
af hinum inn-
styrt. En svo brugðust vonir manna
um næg regn, ojr pess vegna er á-
standið eins voðaleyt og það er—A
I'idlandi eru f allt 280 til 300 millj-
ónir manna, og eptir skyrslum, sem j
Iudlands ráðgj<finn í Loudon ljet nú
Síðustu frjettir segja.að drepsótt
pessi hafi og brotist út í bænum
Poonah, og á fleiti stöðum á uorðvest-
urhluta Indlands.
Diepsótt þessi, ,,sv»rtidauði ‘, sem
er almennt nefnd tbe bubonic
borgarstjóratium (Lord Mayor) par f playue á ensku, er sama drepsóttin og
tje nylega (peíjar hann var að mynda Defoe lysir í hinni gagnorðu árbók
nefnd, til að safna samskotum til sinni yfir ,,plát>u árið“, og sumar
hjálpar hinu nauðstadda fólki á Ind- frjettirnar frá Bombay minna mann á
land'), pa nær hallærið yfir svæði, lysingar Defoe’s í nefc dri árbók hans
sem frá 70 til 80 rniltj. manna búa á. t> ð er sama drppsóttin og árið 1664
Hallærið er pví nú orðið svo stórkost- —65 drap 68,596 af íbúum London,
legt, að stjórniu á Iudlandi,trúarboðs- s<‘m pá voru að eins um 460.000, og
fjelög og einstakir tnenn geta ekki sem tveir þriðjungar af höfðu flúið úr
bætt úr nærri allri neyðinni, og pess borginni, til að forða liti sfau, strax
vegna er nú farið að safna fje á Eng- og sykin byrjaði að geisa. t>að er
landi og víðar. Eitt London blaðið sama drepsóttin og tnönnum í Ev
vakti athygli á þvf, að CanHda-inenn, rópu stóð svo opt ótti af á miðöldun-
sem hefðu pó grætt stó'fje á upp-
skerubrestinum á lndlandi—með þvf,
að sökum hans hefði hveiti stigið í
verði—hefðu enn ekkert gert í pá átt,
að safna fje til að litia hungursneyð-
ina á Iudlandi, og verður p«s<i bend-
sumstaðar meira, af fbúum peirra.
Drepsótt pessi hefur samt ekki gert
vart við sig f Evrópu sfðan hún
ing sjálfsagt til pess, að bjer verður brauzt út I Marseilies, á Frakklaudi,
farið að safna f je i pví skyni. Einn árið 1720 og gerði par svo mikinn
milljóna-eigandinn í Montreal, lávarð. usla. En hún hefur allt af átt sjer
ur Mount í'tephen, hefur nú géfið »tað við og við í A»íu og Afríku.
andi, og virðast hafa óráð eins og
menn. Svo deyja pær púsunduin
saman með ákaflega miklum kvölum.
Frarnan af álitu menn, að drepsótt
pessi orsakaðist af óhollnustu í lopt-
inu, en sfðan rnenn fóru að kom-ist að
pvf, að vtnsar aðrar mannskæðar drep-
SÓttir, t d. kólera, orsökuðust af sótt-
fræi, þá fór menn að gruna, að
„svartidauði“ orsakaðist einnig af
lært hafa á »öttfræi. Af þvf sykin ekki hefur
játt sjer stað f Evrópu I langan tfma,
! pá hafa læknar par gefið henni minni
gaum en ymsu.n öðium sjúkdóuium.
t>að var pvf ekki fyr en nylega, að
hið sjerstaka sóttfræ ,,svhi tadauðans“
fnnnst, og var pað læknir einn í Jap-
an, sem fann pað. Nú er pví verið
að gera tilraunir í Pans vil að finna
efni er verki á móti sykinni, á sama
hátt og kúabóluefai verkar á móti
eða bindrar bólusyki.
„Svaitidauði“ drepur á mjög stutt-
um tíroa eptir að sykin er komin í
menn. Menn deyja opt innau sólar-
liriugs eptir að sykin grffiur pá, og
þeir, sem hún drepur, lifa varla aldrei
yfir tvo sólarhru ga. eptir að þeir finna
til hennar. Hið fyrsta einkenni, er
menn finna til, er kalda, en svo kem-
ur áköf hitasótt í menn, með áköfum
höfuðverk og brennandi porsta, og
fá menn vanalejja óráð undir hið sið-
asta. Eptir að hitinu kemur f nienn,
um, og sem fyr eða síðar hefur geisað ^ f j peir kvalír neðarlega i kviðinn og
um flest öll lönd álfunnar (par á með j límkenndum svita slær út um pá. Svo
al Island) og drepið helming, og fer að k ma bólga í eitla Ifkamans,
einkun. undir böndunum, á hálsinum
eða í smápörmunum. Af pessum
bólguhellum eða kyium (buboes) fær
sykin eitt af nötnutn sfnum p, e.
nefnist bubonic playue. Ef sjúkling-
urinn lifir nógu lenyi til pess, pá
8piiiiga kylm og vilsa fer að renua úr
306
„J&, það er álit mitt“ sagði Bostock, sem var
faricn að verða órólegur og verða ónotalegt af
pessu samtali.
„Nú, pað er skrftið, er það ekki?“ sagði Grant-
on eins og bann væri hugsandi. „Samkvæmt öllum
mínum kenningum viðvíkjandi pessu máli, pá er
heilinn, sem vjelræði petta er upprunnið í, í haus
kúpunni á hinum tynda Jafet Blai d Jæjs, jeg ætla
nú að fara aðsjá veslings A pen. Jeg pori að segja,
að ef Jnfet Bland vissi hvnð mín kenning er í pessu
in&li, pá kynni hann að fá tilhneigingu til að veita
mjer eptirför, eða láta veita mjer eptirför, á upp-
hlaðna árbakkanum eitthvert kveldið. En pað yiði
gagnslftið fyrir hann. Jeg hef v.anið m’g á að gæta
mín. Jeg mun hlusta eptir tortryggilegu fótataki
að baki mjer, og komi einbver framan að mjer,
ímynda jeg mjer að jeg geti varið mig. t>að getið
pjer sjálfsagt líka gert. Og ef yðar kenriing er
rjett, og ef hún verður mönnum kunn, pá getið pjer
verið í alveg sömu hættu fyrir Ratt Gundy eins og
jeg væri fyrir Jafet Bland. I>að verður gaman að
vita, hvor okkar hefur rjett fyrir sjer að lnkum, og
hvor okkar lifir til að segja pá sögu. Góða nótt,
Mr. Bostock. Jeg ætla að fara að líta eptir veslings
Aspen.“
„Djer segið lafði Scardale frjettirnar í fyrra
máliÖ?“ sagði Bostock.
Bostock fannst að hann vera einhvern veginn
juglaður og „yfir galaður,“ eins og menn sögðu á
315
hina minnstu bugmynd i»m, hvernig mjer væri unnt
að gera henni einhvern greiða. Hana gat ekki van-
hagað um penÍDva; hún mundi verða nógu rík; og
jeg sá erigau veg til að gefa henui peninga, eða að
hún tæki við peim. Nú fæ jeg bjer allt í einu tæki-
færi til að verða henni að liði og elskhuga hennar
líka. Jeg get léyst alla gátuna fyrir hana viðvfkj.
andi dauða föður hennar, og jeg get hjálpað veslings
Aspen úr vandræðum Haun er sannur og göfugur
drengur—hefur eikar-hjarta. Að hugsa sjer að ung-
ur blaðamaður í London skuli vera eins og hann.
Hann mundí beinlínis hafa sleppt unnustu stnni,
heldur en svíkja vin sinn. Góður drengur; jeg skil
ekki hvernig slíkir menn geta^ skapast í London.
Jeg fmytidaði mjer að pað pyrfti hættu, harðrjetti og
baráttu og allt pessháttar til að gera menn svona
húgprúða. Eii pað er auðsjeð að pess parf ekki
með. Jeg ímyDda mjer að A-pen hafi aldrei verið {
minnsta lífsháska, fyr en við petta tækifæri parna á
upphlaðna bakkanum,nema ef vera skyldi peim háska
að vagn keyrði á hann á Hyde Park hornum, eða
eitthvað pess háttar kæmi fyrir hann. Jæja, jeg
verð að yfirgefa London og tiian menntaða heim einu
s.nni enn. Enginn mun sakna mín mjög mikið,
nema mágkona mín; og jafnvel hún mun ekki sakna
mfn mjög lengi. Enginn mun vita, livers vegna jeg
hef farið burt. Jú, Fidela má til að fá að vita pað;
en pað eru aðrir hlutir, sem hún faer ekki að vita.
Hún tnun ekki vita til hlytar hvernig tilfinningar
310
pað eiga sig, Fidelfa; Láttu pað eiga sig; og hvað
sem pú svo genr, pá segðu ekki lafðl Í5Carda*e eitt
emasta orð. Biddu hana ekki um að komast fyrir
pað. Ó, ef bún kæmist fyrir pað, pá muudi pað
drepa hana!“
„Hefur hann áður haft svona mikið 6ráð?“
spurði Granton hjúkrunarkonuna í iágum róm; bún
var farin að sljetta koddana og lagfæra rúmfötin með
liprum og æfðum handtökum, sjálfsagt I peirri von,
að sefa sjúklinginn með pví, að leiða hinn hvartíaudi
huga haus í aðra átt.
„Að eins síðustu klukkustandina, herra minn“,
sagði hún; „og hann segir alltnf pað sauia upp aptur
og aptur“.
„tíafið pjer nokkra hugmynd um, hvað hann er
að tala um?“ sagði Granton.
„Nei, herra mmu“, sagði hún stillilega, „við
gefum pvf aldrei neinn gaum, sem sjúklmgarnir
okkar taia um“.
„Jeg ímynda mjer, að pað sje bara tómt óráð“,
sagði Granton til að reyna bana.
„Jeg fmynda mjer að svo sje, herra minn; sjúk-
lingar tala stöðugt um bluti, er aldrei hafa getað átt
sjer stað, og um fólk, sem aidrei hefur getað verið
til“, sagði hún.
Sjúalinguiinn var nú hættur að stynja og tala,
Og var fallinn I þungan sveÍD. Granton fór pvf að
álíta, að bezt mundi að hann færi.
„Heyriðpjer, hjúkrunarkona“, sagðihann, ,fp]‘er