Lögberg - 17.06.1897, Blaðsíða 2

2
LÖGBERO, FIMMTUDAGINN 17 JÚNÍ 1897.
Segulmasn dýra svæf-
iii};jiraíl.
Eptir doctor M. Ilalldóisson.
l>að or gatnalt míiltæki, að margt
sje |> ið milli biuiins oa jarðar, som
mennirnir skilji okki. í hinu mikla
og fjðlskrúðuga riki níittúrunnar er
rnarjrt, sem maðuriun hefur enn eigi
getið kynnt sjor að neinu róði. Par
starfa óaflátanlofra mttrjr og margkynj-
uð öfl, sem mannlejrur andi hefur
mjöir ófullkomna {>e,kkinfru um enn
sem komið er, oo J>ó ' er enn minni
þekkiiif/in íi samböndum Jressara
afla hvers við annað ojr á lögum froim
oyr rejrlum, sern fjessi öfl vinpa eptir.
Án efa standa sum f eirra og í sam-
bandi við þá náttúrukrapta, er vjer
pekkjum og notura í daglegu lífi, en
pað er eins með pau sambönd, að pau
e u órannsökuð enn og ókunnug
meira og minna. l>að verður fyrst,
sn itt og srn&tt, að mannkyninu auðn-
ait að svipta peirri dularblæju burt,
s m enn byrgir mikið af n&ttúrunni
fyrir oss, en pó oss takizt ekki að
1/pta nema horrii og horni I einu, pá
p ikar oss pó &fram, pó hægt fari.
En pað er með pessa rannsókn eins
og allt annað í pá &tt, að pegar g&tan er
ráðin og forvitninni svalað, pá hverfur
sú umhugsuu og gátan gleymist opt
og tíðum, hversu ágæt sem hún var og
snillilega ráðin, en allur hugurinn
hverfur að næstu gátu.
l>að hefur eigi kostað forfeður
vo>a ltt.il heilabrot, að nota t. a. m.
e'dinn í pjónustu inannlegs hyggju-
vits, eða að stjórna skipi með stýri eða
sigla með seglum, en pað er svo langt
8 ðan sú gátan var ráðin, að pað er
fyrir löngu gleymt, að pað hafi nokkru
s:nui gáta vi rið. Sömu forlög eiga
gufuafl og rafurmgn aðlíkindum fyrir
liendi, pegar pau eldast. Pað eru
einkum hin hálfpekktu og nær ó
pekktu n&ttúruöfl, sem snúa allra
huga og allra augum til sln, að
minnsta kosti I svipinn.
Eitt af pessum öflum er segul-
m'ign ilýra, sem svo er kallað og sem
nú er & vörum allra um hinn menntaða
heim; vjer pekkjum að eins áhrif pess,
og pó að eins að nokkru leyti, en aflið
sjilft, ef afl má nefna, og lög pess eru
ois að öllu ókunn. l>að hefur lítið
verið rannsakað af vísindamönnum,og
margir peirra sneiða sig hjá pví og
telja pað hjegóma einn. Aptur á
móti hafa ýmsir leikinenn notað pessi
Ókunnu áhrif til að gera furðuverk
fyrir auðtrúa alpyðu og lækna með
se/uiafli yinsa sjúkdóma, er læknuin
pótti óiæknandi; við allt petta er
petta afl orðið enn meira dularfullt og
áhrif pess nær galdraleg.
Þ.iö er nú pví miður bæði lftið
Og ósamanhangandi, sem um petta
svonefuda segulafl dyra er að segja,
eu af pví svo mikið er um pað rætt
viðsvegar um heim, get jeg hugsað
mjer að leseudum pessa blaðs gæti
pítt skemmtun að heyra, hvað menn
p i vita um petta efni, og bvað rann-
sóknunum iíður; fylgi jeg bjer að
m irgu leyti pví, sem frakkneskur
miður, lieynord, hefur skrifað um
p tta efni og jeg sjálfur hef reynzlu
fyrir að rjett sje.
!>að er, eins og áður er sagt, eir.-
ungis hin ytri hlið pessa afls, sem hjer
kemur til umtals, pað eru: hin sýni-
legu áhrif þess á llfcama mannsim og
þ ið ástand Itkumaus, sem hlvtur að
vera áhrifvm þessvm samfara. Enn
sem komið er verður ekki við annað
stuðzt en Jauslegar og ósamanbang-
andi tilraunir, og pær skyringar sem
við pær hafa fengist, sem eru pví mjög
á ringulreið.og um sjálft aflið hafa pær
ekkertfrætt oss, sem raunar oigi held-
ur er von, ef bjer að eins er að ræða
um ímyi dað og óverulegt afl; um
petta segulafl m& pví segja sem vind-
inn, að pað veit enginn maður hvaðan
pað kemur eða hvert pað fer. J>að er
h er, eins og annarstaðar, loið vlsind-
anna að safna saman pví, sem fyrir
augutn befur borið og hönd befur orð-
ið fest &, bera pað svo saman hvað við
annað og við pað, sem pví kann að
vera lfkt af öðrum hlutum, sem pekkj-
ast annarstaðar frá og reyna svo að j
£nna út lög pcss; en hvers vegna lög
nSttúruaflanna sjeu svona og eigi
öðruvísi, pví geta vísindin í raun
rjettri aldrei svarað.
Áhrif pessa dyrascgulafls eru í
rauninni sjúkleiki; pað má gera menn
veika og lækna pá síðan. En veikindi
pessi eru svo n&skyld eðlilegum
svefni, að hann gefur beztu leiðbein-
iugu I pessu efni, og af pví að allir
pekkja svefninn, pá er pað auðveld
asti vegurinu til skilnings, að skyra
með fám orðum frá pvf, hvers vegna
vjer sofum. Það eru föst lög, sem
allt líf lytur, að eptir erfiði hlytur að
kotna hvlld. Lfffæri vor geta eigi
starfað I sífellu án hvíldar; pað er
reyndar satt, að hjartað bættir aldre'
að slá meðan lífið varir, en pað hvílir
sig pó engu að síður milli slaganna;
hvíldarstundir pesseru að vísu skamm-
ar, en pær eru líka pví fleiri. Hjer er
munurinn & peirri hvíld, sem hjartað
tekur og hvíld líkaina vors, ef vjer
köllum I daglegu máli svefn, pví I
rauninni að eins sá, að líkaminn hvflir
sig lengi I senn eptir langa vinnu, en
hjartað skammt eptir skamma vinnu.
Eins fer heilinn að r&ði sínu; hann
starfar allan daginn, hugsar og álykt-
ar, pangað til hann er orðinn preyttur,
p& leggur hann árar I bát og hvílist;
hann sofnar ásamt líkamanum. Hjer
má nefna, að sumir vfsindamenn hafa
skoðað svefninn sem hið eiginlega og
eðlilega ftstaud mannsins. Að fæðast
er eptir peirra kenningu að vakna úr
eillfum svefni til starfa skamma stund.
Þegar starfstlminn er liðinn og llfið
slokknar, snyr maðurinn aptur til sfns
upprunalega og eðlilega ástands—ei-
Hfs svefns. Þegar heilinn er hættur
að vinna, verður limunum og skiln-
ingarvitunum litið úr verki; pað er
eins og allur ifkaminn lamist, linist
upp og dofni. Það dettur niður, sem
höndin hjelt á, og bandleggir og fæt-
ur Hggja eða hanga m&ttlausir; höfuð-
ið hnlgur niður & bringuna, ef vjer
sitjum, dottum vjer og drögum ysur;
skilningarvitin hætta eigi starfi sfnu
öll I senn, heldur eitt á fætur öðru;
pau sljóvgast. smámsaman, unz pau
loks sofna. Svo virðist, ....... sjónin
fari fyrst; hún daprast, he>uiurimi I
kring hverfur og oss fer að dreyraa.
t>að lítur aptur svo út sem heyrnin
hætti síðast af skilningarvitunum
starfi sf nu og sje vakandi, pegar öll
hin eru sofnuð, og pað pótt allur lík-
atninn sje fyrir nokkru síðan sofnaður
værum blundi. En einmitt petta
styður llka opt að pví, að vjer sofnum.
Sífelld og tilbreytingarlaus hljóð
svæfa; mæðurnar svæfa börn sín með
pví, að raula fyrir munni sjer tilbreyt-
ingarlitla söngva. l>að er og alkunn
ugt, að oss syfjar fyr undir langdreg-
inni og leiðinlegri ræðu eða lestri með
tilbreytingarlitlum róm en ella; menn
syfjar opt meira I kirkjunni, en pó
peir væri heima, einmitt af pví að
presturiun opt og eiuatt svæfir með
pvf, að lesa upp prjedikan sína, I
stað pess að bera hana fram með anda-
gipt og fjöri. I>egar huguriun preyt-
ist á að fylgja með, verður hinn sfrerin-
andi oiðastraumur einungis til pess að
preyta eyrað og svæfa heyrnina; en
pegar ræðan eða lesturinn er búinn,
bregður oss við og vjer verðutn opt
glaðvakandi og ef til vill minna syfj-
aðir, en áður byrjað var, ogsyuir pað,
að vjer höfum hvllzt á meðan og vökn-
um eins og af svefni.
Það er pó einungis heilinn, að
svo miklu leyti sem hann st,arfar út á
við, sem hættir störfum sfnum við
svefninn; hin lffiærin vinna sem áður;
hjartað heldur áfram að slá, andar-
drátturinn hættir eigi, meltingin
stöðvast eigi; lfkamsvjelin heldur pvf
áfram störfum sínuin, en gerir pað
uppá eigin spytur, pví alla stjórn
vilja vors vantar; pegar vjer sofum
laust, eða öllu heldur rjett áður en
vjer sofnum, getur heilinn enn að
sumu leyti starfað, en störfin miða
eigi að neinu ákveðnu marki eða fara
eptir ftkveðnum reglum, heldur pytur
hugurinn út um heima og geima
reglulaust og ráðlaust; pá segjum
vjer, að oss dreymi; viljinn segir eigi
lengur fyrir verkum. í vökunni ræð-
ur vilji vor störfum skilningarvita
vorra og lima, orðum vorum, hugsun-
uin og öllum verkum vorum; enda
peim verk uui, sem vjer erum orðnir svo
vanir að viuna, að vjer vinnum pau
umhugsunarlaust og svo að segja Ó-
sjálfr&tt. Um taugaruar pytur pegar
boð til hcilans, um hvað eina sem
snertir yfirborð líkama vors e^a finust
pnr, og segir honum hvað tftt sje.
Augað ber boð um pað, sem pað sjer,
eyrað um pað, sem pað heyrir, og
reki fingurinn sig á heitan hlut, t. a.
m. brennandi Ijós, pytur hraðfrjett
um pað gegnutn tilfinningartaugarnar
til heilans og I sama vetfangi byður
hann vöðvuuum að dragast saman og
vjer kippum pá fingrinuin að oss
burt frá ljósinu. í svefuinuin er petta
nokkuð öðruvisi. Þær tireifingar, sem
vjer I vöku.ini köllum sjálfráðar og
af ásettu ráði gerðar, af pvf poim er
stjórnað af vilja vorum, svo sein
gangur, vinna, tal og pessháttar, allt
petta verður I svefninum ósjálfrátt,
reikandi og að heilanum fornspurðum;
viljinn stjórnar peim ekki framar.
Hin sfðustu boð, sem limirnir og skiln-
ingarvitin senda til meðvitundar vorr-
ar, áður eu vjer sofnum, verða pvf hið
síðasta efui hugsunar vorrar, sem hið
skapandi, taumlausa ímyndunarafl nú
getur hálfsofaudi breytt og umsteypt
uudarlega og kátlega á marga vegu;
oss dreymir.
Draumainir eru ymist saman-
hangandi eða sundurlausir; hver
draummyndin rekur aðra, og pað svo
fljótt, sem ímyndunaraflið hrökkur til
að mynda nyja og nyja röð af hugg-
unum. Ef aptur draumurinn er sund-
urlaus, leiðist eigi hver myndin af
annari, ímyndunaraflið fær eigi tfma
til að skapa röð af hugsunum, heldur
hvarflar frá einni hugsun til annarar
ólíks eðlis.
Draumurinn er pannig ekki ann-
að en áframhald—gegnum samfellda
röð af hugsunum—af ninum sfðustu
áhrifum frá skilningarvitunum á
skynjanina á peirri stund, pegar vitin
eru að sofna, eða frá minninu áskynj-
anina, meðan hún er að eins ósofnuð,
en skilningarvitin pegar eru sofnuð.
Þannig fer pó að eins ef svefninn
or eðlilegur og maðurinn heill heilsu.
Ef útaf ber og allt er eigi með felldu,
verður svefninn óeðlilegur, veiklaður;
sú tvefnveiklan kemur pá fram, sem
nefnd er leiðsla eða svefnganga (som-
nambulisme), eða svefn, sem að eics
fær skynjað, en ekki framleitt nyjar
hugsanir eða hugmyndir; draumur,
soin utanað komandi áhrif geta breytt
og umturnað. l>essi ytri áhrif koma
að sönnu llka til heilans, en heilinn
getur pó eigi ráðið við pau og fengið
vald yfir hreifingutn líkamaus; pær
verða ósjálfráðar (autoinatfskar); vjer
getum pvl I svefnleiðslu hæglega far-
ið oss að voða og gert pað, sem vjer
vakandi vildum hafa látið ógert.
Hin eðlilega orsök svefnsins er
blóðskortur I heilanum. Ef vjer
svæfura hund og gerum gat á haus-
kúpuna, svo að yfirborð heilans, heila-
himnan, verði bert, pá sjest, að pessi
himna er ljósleit, rneðan dyrið sefur,
en verður rauðleitari undir eins og
dyrið vaknar, og bióðker himnunnar
fyllast blóði. Meuu hafa jafnvel tek-
ið eptir pví, að undir eins og hundur-
inn hefur ósjálfrátt hreift sig, eins og
væri pað I draumi, hefur rauðleitum
blæ pegar slegið á heilann. Menn
hafa enn fundið, að hægt er að svæfa
mann með pví að prýsta fast með
fingri á slagæðarnar á hálsi honum,
og pannig tálma blóðstraumnum til
heilaus. Núinável ímynda sjer, að
blóðskorturinn I heilanum geti verið
meiri eða mirini. Sje blóðskorturinn
meiri eða minui en einmitt parf til að
sofna eðlilegum svefni, pá kemur
svefnveiklan. Oss pykir lygilegt,
pegar I sögum segir, að menn hafi
sofið mánuðum og jafuvel árum sam-
an, en pað getur vel verið meira satt
I slíkum sögum en líklegt pykir, og
vjer höfum sanuar sagnir af mönnuin,
sem sofið hafa marga mánuði og jafn
vel heil ár. Detta er veikiuda-ástand
svefnsins, og eins er með svefuleiðsl-
unn.
Svefngangan eða svefnleiðslan
er sumum mönnuin eiginleg og fylgir
peirn alla æfi; bún er peiin ásköpuð
og getur verið I meira eða minna lagi.
par hefur heilinn auðsjáanlega nokk-
| Ayer’s Roksemdafærsla. #
^
Ef p*ð er nokkur ástæðla til pess, að Sarsaparilla sje
brúkuð, pá er allt m -ð pví að Ayer’s sje brúkuð Pegar
pjer brúkið sarsasparilla gerið-pjer pað til að læknast af pví, og ^
pjer viljið fá bata eins fljó't og unnt er og upp á sem kostnaðar
^ minnstan máta. ptíSS Vtígna ættuð pjer að brúka Ayer’s. Hún
kostar lltið og læknar fljótt. Margir skrifa: „Jeg vil heldur hsfa
ýg. eina flösku af Ayer’s Sarsaparilla heldur en rnargar af annari teg-
und"‘. Eirin lyfsali segir að „ein flaska af Ayer’s geri meira gott ýfc-
Sex af hvaóa annari tegund sem er“, Ef ein flaska af Ayer’s
Jjj^. gorir eins mikiðgagn og prjár ððrar pá er hún jafngóð og hinar
^ prjár en kostar priðjungi minna. Petta er aðal atriðið, og pess ^
^ vegna borgar sig ætíð bezt að brúka
% Ayer’s Sarsparilla. &
uð vald yfir hreifingum likarnans, pó
mikið vanti á fullkomna stjórn frá
hans hálfu; skynsemin eða vilji svefn-
göngu-mannsins sefur, án pess ;ið öll
skilningarvitin eða öll líffærin sofi um
leið. Honum „er draums“, eins og
Hrímgerður sagði við Atla. Eins og
jeg sagði áður,getur I eðlilegum svefni
skynsemin verið vakandi eptir að
Bvcfn hefur fallið á vöðva líkamans.
Hið gagnstæða getur llka átt sjer
stað, að skilningurinn getur sofnað,
pó að önnur llffæri sjeu enn vakandi
og starfi. Þessi leiðsla verður pá af
sjálfsdáðutn og með eðlilegum hætti.
En pað roá líka gera mönnum
svefngöngu á ónáttúrlegan hátt, frarn-
leiða svenveiklun, og til pessa nota
menn einmitt pekkingu slna á pessu
hulda töfraalli, er menn hyggja til
vera og hafa nefnt segulajl dýra
(dyrisk magnetisme) eða svœfingarafl
(/1ypnotisme). Álirif pess eru I raun-
inni eigi annað" en veiklunar-ástand
(neurose), en sem kemur fram einmitt
I sömu tnynd og svefnleiðslan eða I
mjög líkri mynd.
l>að er að tiltölu mjög skammt
siðan að menn fóru að gefa gauin að
hinu svokallaða segulmagni dyra, og
ætla menn pað vera ópekkt náttúruall;
áhrif pess höfðu menn pekkt pegar I
fornöld, en aldrei reynt til að gera
sjer grein fyrir, hversu á peiin stæði.
Maður er nefndur Mesmev, hann
lifði á seinni hluta næstliðinnar aldar;
var fæddur að Ignanz árið 1734.
Hunn lagði fyrir sig læknisfræði.
Læknisl'ræðin stóð á peitn tíma á mjög
lágu vlsindalegu stlgi, og fylgdu Ilest-
ir lækuar enn kenningum Paracelsus-
ar, er lifði á 15. öld og hafði keuut^
að Hfskraptur mannlegs líkama væri
allur kominn u ídir afstöðu stjaruanna;
milli peirra og hinna lifandi vera
streymdi ósynilegt efui, sem tengdi
pá saman. í hverjum hlut væri hul-
inn kraptur, sem petta efni hefði áhrif
á. Með föstum vilja og ímyndun&ralli
gætu mennirnir hrundið af sjer veik-
induin, og eins skapað sjer og öðrum
veiki og stutt áhrif lækuislyfja. Mes-
tncr pótt st liafa fundið efni er hefði
sömu áhrif á llffæri mannsins og efni
pað, er Parace'sus hefði kennt að
tengdi saman stjörnur og lifandi ver-
ur. Hann gerðist læknir I Vínaborg
og pustu sjúklingar til haqs púsund
um saman; en hann varð brátt að flyja
brott af ættjörð sinni sakir klandurs,
er hann komst I útaf ungri stúlku,
sem hann hafði tekið til lækninga;
hann flutti sig pá búferlum til Parísar
borgar. Ilaun koin pangað cinmitt á
peim tltna, pegar tíðræddast var uin
segulafl jarðarinnar, er pá var nyupp
götvað og sem menn pá hugðu að
streymdi gegnum jörðina. Mesmer
kvaðst pá hafa fundið vökva eða efni,
er hefði náskyldau krapt og segul-
magn jarðarinnar og nefndi pað seg-
ulafl dyra, af pvf að pað einkuin hefði
áhrif á lífskrapt lifandi vera og gæti
varnað og læknað fjölda sjúkdóma, ef
rjett væri með pað farið. Ilann bauð
að selja stjórn Frakka leyndardóm
sinn, en heimtaði of fjár fyrir. En
ráðgjafarnir vildu eigi kaupa. í raun
og veru átti pessi fundur ekki að
neinu skylt við segulmRgn dyra, er
svo er nú kallað. Því að hans aðferð
var sú, að hann gagntók fmyndunar-
afl peirra sjúkliuga, sem voru svo ein-
faldir að trúa&pennan llfsvökva hans,
og gat látið pá gjöra hvað sem hann
vildi, og sjá tákn og stórmerki eins og
Mormónar. í reyndinni framleiddi
hann að eins svefnveiklun hjá sjúkl-
iugum sfnum og I draumleiðslu fylgdu
peir boðum hans. En pótt kenning
hans væri hjegómi einn, pá varð hún
pó til pess, að vfsindamcnn fóru að
rannsaka hið ymislega veiklunar-
ástand, sem svefninum getur fylgt og
eiginlegleikum pess.
JJraid, nafnfrægur læknir I Man-
chester á Englandi, var hinn fyrsti, er
á vísindalegan hátt rannsakaði hið
svokallaða segulail dyra; petta var ár-
ið 1841. Hann hafði sjeð einn af
lærisveinum Mesmers gera ymsar
lækningatilraunir á sjúklingum, er
pjáðust af ymislegri taugaveiklun
með pví að fara hönduin um pá og
strjúka pá; urðu sjúklingarnir nær
ávallt tilfinningarlausir fyrir sárs-
auka, enda sofnuðu flostir peirra
fljótt föstum svefni. Braid trúði
eigi á kenniiigu Mesmers, að pað
væri áhrif segulinagns inannsins,
er framleiddi svefninn og gjörði heima
hjásjer ymsar tilraunir til pess, að
louidot fyrir, hvað satt væri I pessari
kenningu, og komst hann pá fljótt að
peirri niðurstöðu, að hjer væri að eins
að ræða um ofpreytu augans og tauga
peirrra er,röskuðu jafnvægi alls tauga-
kerfisins. Hann fann, að gera mátti
tnönnum leiðslu cða svcfngöngu, með
pví að horfa stöðugt I augu peirra og
halda eptirtokt peirra fanginni, og að
til pess purfti engan töfravökva eða
neitt segulafl, og að svefninn mátti
festa með pví, að fara höndum um
mennina og strjúka pá. Ilann nefndi
svefn-ftstand pað, er hann með pessu
móti gat komið sjúklingum sínum I:
svœfing (Uypnose), og aðferð sína:
Hypnotisme. Með svælingarafli slnu
gerði Braul ymsa sjúklinga slua svo
tilfinningarlausa, að engin ytri áhrif
gátu haft áhrif á pá, og enginn s&rs-
auki, pótt skorið væri, og varð sllkt
að góðu liði við mika iskurði og af-
töku lima, pví að pá voru enn eigi
pekkt nein lyf, eius og nú, til pess að
svæfa sársatikarin með. Braid hefur
sjálfur faiið svofelldum orðurn um
svefnleiðsluna: „í raun og veru er
hún eigi neitt eitt og óbreytilegt ásig-
komulag, heldur eru I pví mörg stig
og margar tilbreytingar; ymist synist
leiðslau að vera að oins ljottur draum-
ur eða pft fullkoinið svæfingarástand^
par sein eins vegar sjálfsineðvitundiu
Og viljinn er gjörsamlega svæft, en
hins vegar starfa einstök skilningarvit
og sálarhæfileglcikar svo æst,að undr-
um gegnir. Þau áhrif, sem svefninn
kemur til leiðar, eru ymist andleg eða
likamleg, ymist sjálfráð eða ósjálfráð,
eða pá hvorttveggja. Svæfingar-
leiðslunni parf engan veginn að vera
samfara fullkomið prot meðvitundar
og vilja, en öll sjálfsmeðvitund hverf-
ur ásamt viljanum I hinu meira svefn-
dái.“
Niðurlag á 7. bls.
Kláða og bruna-seyðÍHjtur í skinninu las/cn-
astfyrir 35 cents.
Dr. Agnows Ointnieut læknar verstu
tegund af gilliuiæð (Piles) 3 til 6 nóttum.
Eiunig er j>að ágætt við tetter, salt rheum,
eczema, barbers itcli og allri annari hör-
undsveiki. Bætir á fyrsta degi. Það er
verkeyðaudi og læknar útbrot á böruum
með töfrahraða; 35 cents.