Lögberg - 28.10.1897, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMMTTJDAGINN 23. OKTOBER 1897
Fornbrjcf frá Islandi.
(Brjt af brjefum Ludoig Ilarboes^
frá íslandi 1741—1742).
II.
Fyrir guðs miskunn líður mjer
enn f>& rjett ve!; f>ó hefur mjer tölu-
vert deprast sjón af hinum stöðuga
reyk í herbergjunum, og hef opt af
peim ástæðum ei^-i getað gert neitt.
Dag frá degi hef jeg ljósar fengið að
kenna á ilsku veraldarinnar. Frændi
minn getur sagt yður nánar, hvllíkur
orðasveimur hefur komið upp 1 tilefni
af sendiför minni. Eptir J>ví sem sagt
er, mun hann sumpart kominn frá
nokkrum íslenzkum kaupmönnum og
sumpart frá Birni prófasti Magnússyni.
Að minnsta kosti hef jeg orðið f>ess
vísari af samtali, er jeg átti við pró-
fastinn, að ekki mun hent að trúahon-
um of vel, f>rátt fyrir öll hans fögru
loforð, og f>að verð jeg að segja, að
enginn hefur gert mjer erfiðara fyrir
en hann með tilliti til kversins*, sem
í ráði er að koma á, j>ótt hann beri
allt af sjer og kenni öðrum um. Ein
af f>eim aringilegu mótbárum, erhann
kom með móti kverinu, var sú, að al-
f>/ða manna ekki fengist til að taka
við J>ví, af f>vf, að J>að væri prentað á
Yaisenhúsinuj-. Jeg er nú á f>eirri
skoðun, að nafn f>yðandans eigi ekki
minnstan pátt í pví. Svo er sagt, að
hann muni sækja um Grenjaðarstað,
sem er eitt af beztu brauðum í Hóla-
biskupsdæmi, en ekki hefur hann enn
sem komið er leitað til mín um J>að
mál. Eptir pvf sem jeg í fljótu bragði
hef getað gert mjer hugmynd um við-
víkjandi skólanum hjerna, f>& er hann
því miður í mestu vanhirðingu og parf
sannarlega betrunar við. Skólinn
byrjar f nóvember og endar f aprll,
og eru par á milli mörg frí í skemmri
eða lengri tíma. Til kennslunnar er
J>ví eigi varið lengri tíma en f hæsta
lagi 4 mánuðum. Svo lítið er hjer
skeytt um skólareglugerðina, að hún
er ekki einu sinni til á staðnum.
Hver ástæðan sje, getið pjer víst
hugsað yður. Skólameistarinn er ekki
neitt sjerlega vel starfi sfnu vaxinn,og
J>ess verður vfst eigi langt að bíða að
heyraranum verði vikið frá, þvf hann
er versti óróaseggur. En hverjir ættu
að koma í peirra stað, er vandasamt
að úrskurða; eptir J>ví sem jeg hef
hef sjeð og heyrt, er mjer til efs, að
pi menn sje bjer að fiuna, sem æsku-
1/ðnum væri arkur í að fá til læri-
meistara, Auk pess eru kennslumeð-
ölin svo bágborin og sundurleit, að
J>au ekki gera annað en trufla bæði
kennarann og lærisveinana. Bæði
fyrir sakir almenningsheilla og vin-
áttu okkar, bið jeg yður þess allra
orða, að f>jer styðjið umsókn mfna til
Kirkjuráðsins um, að lærimeðöl pau,
sem á að innleiða í skólana, verði
gerð úr garði svo fljótt, sem auðiðer.
Nokkrir prófastar og prestar hafa
verið hjá mjer, en með hvíifkri angist
vjslings mennirnir hafa komið til mfn,
er eigi unnt að 1/sa. Aðalástæðan til
pess er án efa sá orðrómur, að jeg
ætli að bl/ða J>eim öllum yfir og
spyrja f>á út úr og um daginn kvart-
aði einn peirra yfir J>ví, að peir ekki
kynnu neinar ritningargreinar á lat
ínu. Ef mjer leyfðist að álykta frá
einstökum mönnum til stjettarinnar í
heild sinni, pá mundi mjer veita erfitt
að gefa til kynna, hver væri makleg-
ur biskupstignarinnar. Ef sumir peirra
væru jafnvel að sjer f guðfræði, eins
og peir eru í lögum, pá yrðu lítil
vandkvæði á að finna einhvern. A
staðnum bjerna er rnikill fjöldi fólks
og par á meðal sægur af gömlum
kerlingum. Yaldsmaður sá, er hefur
yfirumsjón með stólnum* hefur skrif-
að amtmanni á pá leið, að varla mundi
annað fyrir höndum en að lofa kerl-.
ingum pessum að vera kyrrum og láta
*) Kver það, sem hjer ræðir um, var
Ponti, og hafði Halldór prófastur Brynj-
ólfeson snúið því áíslenzku.
f) Vaisenhúsið var stofnun í Kmh.
handa munaðarlausum börnum. Ymsar
bækur. einkum guðsorðabækur, er líkindi
þóttu til að stofnunin mundi ábatast á,
voru prentaðar á hennar kostnað.
*) í>að var Skúli Magnússon, er um
þær mundir var sýslumaúur í Skagafjarð-
prsýBÍu. - t
pær njóta lífsuppeldis. En amtmað-
ur hefur svarað aptur, að pótt hinn
fyrri biskup bafi gert staðinn að um-
renningabæli og sjúkrahúsi, pá geti
pað eigi skuldbundið eptirmenn hans
til hins sama. Hversu ástatt sje með
biskupsstólinn að öðru leyti og hversu
umsjónarmanni hans sje varið, getur
Björn s/slumaður Halldórsson, sem
vikið hefur verið frá embætti og nú
eptir sögn ætlar sjer til Hafnar, bezt
borið vitni um. Prófastur nokkur
Jón Sigurðsson að nafni, sem af frjáls-
um vilja hefur sagt af sjer embætt-
iau, hyggur einnig til utanfarar.
Hann er sagður mesti óróaseggur og
n/ungagjarn mjög, og er pví vissara
^yggja e’gi ofmikið á orðutn hans
og uppástungum. Jeg heyri sagt að
hanfi sje einkar vel að sjer í fornum
fræðum, og má pví vel vera að hann
kunni að koma að gagni í pví efni.
Nú vil jeg minnast lítið eitt á
lifnaðarháttu manna hjer í landi, eptir
pvl sem mjer hefur fyrir augu borið.
íslendingar eru að eðli hraustir og
sterkir, og á loptslagið mikinn pátt I
pví. Þeir venja sig við harða fæðu,
sem varla mundi henta oss Dönum.
Hin venjulega fæða peirra er harðfisk-
ur með dálitlu af smjeri, sem opt er
bæði grænt og gult og blandað hári
og öðrum ópverra, og við penna kost
una peir betur en margar aðrar pjóðir
við mesta sælgæti. Til drykkjar nota
peir súra mjólk, sem peir kallu skyr.
Vinnustúlka nokkur, sem jeg hafði
ráðið, varð dauðveik af mat peim, sem
við höfðum með okkur, og pegar hún
var orðin heilbrigð aptur, vildi hún
ekki vera eina stund lengur I vistinni,
pvl hún hjelt, að pað væri fyrirætlui*
mín að taka hana af lifi með eitri.
Yfir höfuð að tala finnst mjer peir
vera svo ópriflegir, að jeg opt og tlð-
um fæ viðbjóð á að sjá til peirra.
t>eir sitja opt á rekkjum sínum og
matast, og ægir par saman við hliðina
á peim tóbaki, harðfiski, smjeri og ull.
Umgengi peirra innbyrðis er svo
blygðunarlaus, að eigi getur verri
verið. Bæði menn og konur liggja
allsber hvað innan um annað I hreys-
um slnum, og fleti peirra eru ekki
hótinu betri en sökudólga peirra, er
præla I járnum hjá oss. Hverjar af-
leiðingar petta hafi I för með sjer, er
hægt að gera sjer I hugarlund. Að
hafa getið 2—8 börn I lausaleik, er
eigi skoðað sem tiltakanlegt afbrot,
heldur miklu fremur sem ærleg sök.
Dað er álitin einskonar via emergende
(fratnavegur) ef einhverjum tekst á
pann hátt að komast yfir dóttur auð-
ugs manns. Hessi kvilli hefur einnig
komist inn I skólann hjerna á slaðn-
um, en hefur par sætt mildri refsingu.
Hversu hlægilegt er p«ð eigi, að refsa
sökudólgunum með pvl, að láta pá
einu ári lengur njóta náðar konungs,
nefnilega að láta pá vera einu ári
lengur á skólanum og njóta par ó-
keypis fæðu og kennslu. Petta hefur
fyrir skemmstu komið fyrir einn af
skólasveinum, sem er 24 ára gamall
og slæpingur hinn mesti. Jeg vísaði
honum brott frá skólanum öðrum til
varnaðar, og urðu allir steinhlessa á
pví. En jeg verð að vikja aptur til
efnisins. t>að er algengur siður hjer
á landi pegar einhver vill ausa óbóta-
skömmum yfir annan mann, að drekka
sig fullan og koma svo daginn eptir
og biðja afsökunar. Meðal annars
hefur petta n/lega komið fyrir Jón
skólameistara Horkelsson, en eptir pví
sem mjer hefur sagt verið—jeg var
ekki heima pann dag—á hann að hafa
komið óvenjulega skynsamlega frarn
víð pað tækifæri. Máske gæti petta
leitt til pess, að pjer hreifðuð pví á
sfnum stað, að send væri upp tilskip-
un, er bannaði skammaryrði, og væri
sannarlega ekki vanpörf á henni.
Enn er pað eitt, sem jeg hef tekið
eptir. Hað er alsiða að venja börn
kornung frá brjósti, jafnvel viku-
gömul, pótt eigi tíðkist pað allstaðar.
Er pá stungið upp I hann holurn legg
og hellt I gegnum hann kaldri mjólk,
svo hún rennur jafnótt út um nefið
aptur, en um munninn er troðið ullar-
lagði til að halda mjólkinni niðri.
Yið jarðarför hef jeg sjeð nánustu
ættingja hins látna varpa sjer niður
yfir gröfina og gráta beisklega. Mjer
var sagt að peir bæðust fyrir, og vil
jeg ekki neita, að svo kunni að hafa
verið. Sorgarklæðin voru I pvl inni-
falin, að maður hinnar látnu bar svart-
an hálsklút, en frændkonur svart bindi
um höfuðbúnaðinn, sem nefndur er
skautafaldur.
Jeg var viðstaddnr við barnaskírn
fyrir 8 dögum sfðan kl. 7^ að kveldi
dags. Menn koma hjer með börn sín
til sklrnar hvenær sem færi gefst, jafn-
vel um miðja nótt.—Presturinn gekk
fyrir altarið, Ijet skr/ða sig, og söng
pví næst 1., 5., 6. og 7. erindi af sálm-
inum: „Jesús Kristur að Jórdan kom“.
Því næst gekk hann að skírnarvottun-
um, s^m voru 2, karlmaður og kvenn-
maður. Þau báru bæði barnið til
sklrnar, og stóðu frammi fyrir innri
dyrum kirkjunnar. Presturinn stað-
næmdist fyrir innan dyraprepið og
spurði pau að pessum 2 spurningum:
hvort barnið væri áður skírt og hvað
pað ætti að heita, og svöruðu skírnar-
vottar. Eptir að hann hafði mælt
fram formála um p/ðingu skírnarinnar
og lagt hendur yfir barnið, kraup hana
niður & dyraprepinu, en sklrnarvott-
arnir fyrir framan pað, og bað: Al-
máttugi Guð o. s. frv. Eptir að hann
hafði lesið Faðirvor, stóð hann aptur
upp og gekk að skfrnarfontinum, og
mælti á leiðinni: Herrann varðveiti
pinn inngang og útgang o. s. frv.
Nú stigu skírnarvottarnír einnig inn
fyrir dyraprepið og gengu að skírnar-
fontinum. Eptir að presturinn hafði
mælt fram trúarjátninguna, tók hann
barnið I fang sjer og jós pað vatni,
og endaði loksins með hinni vanalegu
bæn. Að pví búnu tók hann aptur
við barninu af sklrnarvottunum, bar
pað á örmum sjer upp að altarinu,
kraup niður og baðst fyrir, karlmað-
urinn, sem var skírnarvottur, stóð á
meðan frammi fyrir dyrum og tók par
við barninu af prestinum. Að lokum
var sunginn sálmurinn: „Veit pvl
með aldri vöxt og spekt“.
íslenzkan finnst mjer mjög örð-
ugt mál. I>að er ekki nóg með að
málið sje svo auðugt að orðum, að 5—
6 eða fleiri orð sjeu til yfir einn hlut,
heldur er pað jafnframt fullt af und-
antekningum. Jeg pjkist pví hólp-
inn, efjeg nokkurn tíma kemst svo
langt, að jeg geti skilið pað og lesið
skammlaust.
Svo framarlega sem mjer tekst
að koma nokkurnveginn röð og reglu
á I pessu biskupsdæmi á næstkom-
andi ári, og get rekið endahnútinn á
starf mitt á eptirfylgjandi vori, pá sje
jeg eigi að neitt geti verið pyf til fyr-
irstöðu, að jeg pegar fari til Sk&lholts,
pví ef jeg ætti að dvelja 2 ár á Hól-
um, pá mundi mjer veita örðugt að
koma öllu I kring I hinu biskupsdæm-
inu á einu ári. 9. október næstkom-
andi eiga erfingjarnir að selja biskups-
stólinn af hendi. Amtmaðurinn hef-
ur skipað 4 s/slumenn til að taka við
staðnum, og eiga peir um leið að
gera ráðstafanir til pess, að staðarhús-
in verði bætt, pví pau eru mjögniður-
nídd. t>egar pað er afstaðið, vona
jeg að jeg verði leystur úr fangaklefa
peim, sem jeg hingað til hef verið I.
Jeg hef hingað til haft aðsetur I prent-
smiðjunni og b/ par I ofurlítilli stofu,
sem er mjög gisin, og næðir par úr
öllum áttum. Hún er sex fet á breidd
og ofurlítið lengri. Fyrir framan
dyrnar er klefi, sem eldabuskan ríkir
1 og geymir hún par áhöld sln. í
stofunni er moldargólf, og á hverjum
morgni er hún full af kafi. Hversu
hentug hún sje til bókiðna, geta menn
gert sjer I hugarlund. í dag, pegar
jeg skrifa petta, er hörkufrost og svo
mikil fannfergja, að naumlega er hægt
að komast út úr húsum.
Hólum, 3. okt. 1741.
Iteyndi í níu dr að lækna Tetter.
Mr. James Gaston, kaupmaður í Wilks-
barre, Pa., skrifar: „Jeg hef haft útbrot
(tetter) á andlitinu og höndunum í níu ár.
Jeg hef eitt svo hundruðam dollara skipt-
ir í læknishjálp og brúkað mörg meðöi,
en fann ekki neitt, sem gat bætt mjer fyrr
en jeg reyndi l)r, Agnews Ointment.
Mjer fór að batna strax og jeg bar það á
fyrsta sinn, og nú, eptir að brúka það í
tvær vikur, held jeg að rnjer sje aiveg
l>atnað, því útbrotin eru alveg horfln og
hörundið orðið mjúkt“.

T
hompson & Wing, §
Leiðandi verzlunarmenniinir i
CRYSTAL, - N. DAKOTA. |
Hafa sett helstu matvörutegundh’ ofan í verð
það er sýnt er hjer á eptir, eg þjer getið fengið
það allt saman eða hvað mikið, sem þjer vilijð
af hverri tegund út af fyrir sig.
Þeh' óska eptir verzlun ykkar og meta hana
mikils og reyna því ætíð íið hjálpa ykkur þegar
þjer hafið ekki peninga. Engir geta selt nokk-
urn hlut ódýar en þeir, því þeir keyptu allar
sínar vörur áður en þær stigu upp í verði. Þeg-
ar það er uppgengið, sem við höfum núna er
hætt við að vörurnar verði dýrari, og er því
best að kaupa sem fyrst.
Allar vörur eru með eins lágu verði og
mögulegt er.
^ Þ selja :— : 5
? 20 j>d. af söltum porskfiski á...$1 00 ^
7 “ ágætt grænt kaffi.......... 1 00
7 “ á^ætt brent kaffi.......... 1 00 rjf
14 “ góðar rúsfnur.............. 1 00
17 “ raspaður sykur............. 1 00 ^
15 „ molasykur.................. 1 00 ^
14 “ góðar sveskjur............. 1 00 ^
30 “ besta haframjöl, marið..... 1 00
40 stykki af góðri ]>vr,ita sápu. 1 00 ^
5 pd. Sago...................... 25
1 baukur Baking Puvvdoi......... 15
% ----------------— 3
Þetta eru rcg'uxg kjörkaup. Grípið tækifærið
sem fyrst. Búðin er alveg full af nýjum, ágætum íí
vörum af .öllum tegundum. í
| Thompson & Wing. |
Alltaf Fi-ftmct ^
I>es8 vegna er pað að ætíð er ös I pessari gtóru búð okkar. Við böf-
um prísa okkar pannig að peir draga fólksstrauminn allt af til okkar
Hjer eru nokkur Juni-Kjorkaup:
HO karlmanna alfatnaður fyrir $7.00.
18“ “ “ $5.00.
Drengjaiöt með stuttbuxum fyrir 75c. og upp.
Cotton worsted karlmannabuxur frá 75c. og uppí $5.00.
Buxur, sem búnar eru að liggja nokkuð I búðinni á $1 og uppí $4.00
Kvenn-regnkápur, $3.00 virði fyrir $1.39.
10 centa kvennsokkar á 5c. — Góðir karlmannasokkar á 5c. parið.
Við gefum beztu kaup á skófatnaði, sem nokkursstaðar fæst I N. Dak.
35 stykki af sjerstaklega góðri pvottasápn fyrir$1.00.
Öll matvara er seld með St. Paul og Minneapolis verði að eins flutn-
ingsgjaldi bætt við.
Komið og sjáið okkur jáðurjjen pið eiðið peningum ykkar ann-
arsstaðar.
L. R. KELLY.
MILTON, - N. DAKOTA-
“NORTH STAR”-
BUDIN
Hefur pað fyrir markmið, að Iiafa beztu vörur, sem hægt er að
fá og selja pær með lágu verði fyrir peninga út í hönd.
Jeg hef n/lega keypt raikið af karlmannafatnaði, loðskinna káp-
um og klæðL-yfirliöfnum, kvenn-jökkum og Capes, Dsengja fatnaði
og haust- og vetrar húfum, vetliugum og hönskum, vetrarnærfatnaði
sokkum o. s. frv.
Ennfremur mikið af hinum frægu, Mayer rubber vetrarskófatnað-
sem er álitinn að vera sá bezti er fæst á markaðnum.
Svo höfuin við líka inikið af álnavöru, Matvöru og leirtaui. Koin
ið og sjáið mig áður en pjer kaupið annarsstaðar pví jeg er viss uú*
að pjer verðið ánægðir með verðið.
B. G. SAKYIS,
EOINBURG, N.DAKOTA.
Arinbjorn S. Bardal
Selur llkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnaður sá bezti.
Opið dag og nótt.
613 ElQÍn \VQ. Telepljone 306.
OLE SIMONSON,
mælirmeð slnu n/ja
Scandiuavian Hotel
718 Main Stbbkt,
Fæði $1.00 á dag.