Lögberg - 03.03.1898, Side 4

3
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN3. MARZ 1898.
LÖGBERG.
OsfiS út aö 148 Princess St.,WiNNlPEG, Man
af The Lögberg Print’g & Publising Co’y
(Incorporatad May 27,1890) ,
Rititjóri (Editor): Sigtr. Jónasson.
Business Manager: B. T. Björnson.
4 nrlýainirar : Smá-auglJ'Slnfrar í eltt sklptt 26
yrir 30 orð eða 1 þml. dilRslengdar, 76 cts utn min
ðlnn. Á stærri auglýsingnm. eða auglj’singnmum
lengritíma, afslittur eptir samningi.
RCietada-eklpti kanpenda verður að tllkynna
ekrldega og geta nm fyrverand1 bústað jafnlramt
Ctaniskript tll afgrelðslustofp blaðsins er t
llie bttkers I’riDiiig A l'ublisli. Co
P. O.Box ö S.>
Winnipeg.Man.
'Jtaniskrlp ttll ritstjdrans er:
Bditor LdgUerr,
P ‘O. Box Ö85,
Winnipeg, Man.
■ Samkvamt landsldgnm er uppsdgn kanpenda i
olaðidgild.nema hannsje akuldlaus. [egar hann see
(rv7p'XHfk«npandi, sem er í skuld við lilaðið flytu
»MfcrIom,án þess að tilkynna heimilaskiptin. þi er
það fyrir ddmstólunum ilitln sýuileg sönnnm fyrr
prsttvisum tilgangi.
FIMMTUDAGINN, 3 MAltZ 1898.
Stickeen-Tetiliu braulin.
Vjer gáfum í skjn f siðasta blaði,
að vjer mynduni sefrja eitthvað urn
h ua svonefi du Stickeen River-járn-
braut, sem sanibandssljðrnin hefur
samið við {j& McKeiiZÍe & Mann að
le/ýfja frá Glenora, við Stickeen-fljót-
ið, (eða f>»r 1 nánd) til Teslin vatns,
yegalergd, sem er um 130 rollur, og
skulum vjer f>ví nfi fora nokkrum
orðum um m&lið.
Þýðingarmesta atriðið f samn-
iognutn um braut Jressa er f>að, að hfin
verði fullgerð 1. sept. næsta haust,
svo að hæyt verði að koma næguro
vistum handa uámamöUDum, liði
stjórnarinnar o. s. frv. pangað sem ár,
er renna í Yukon-fljótið, eru skip
grengar, svo tfmanlega, að vistirnar
komist til Dhwsoo City og annara
staða niður með fljótinu áður en ís
tllmar skipaferðum. Sljörnin sá frsm
ft, pegar hún gerði samninginn, að
mesti fjöldi fólks mundi ryðjast inn 5
n&mahjeröðin f Yukon-landiuu, Can
adt-me.'vin við landsmæiin, nú f vor
og sutnar, enda er rey* zlan nú dat>s
dairlega að s^ni, »ð petta ætlar að
rætast. JÞað voru að eins um 7,000
manns í námahjeruðum pessum f
haust er leið, og pó varð ekki nægum
vistam komið til D*wson City f sum
ar er leið, með peim flutningafærum
sem pá voru, til pess að fæða fólkið í
vetur, svo nálega 2,000 manns urðu
að flýja buit paðan f baust til Fort I
Yukun og snnara staða iiiður með
fljótii u (par sem gufubátar frá St.
Mio'iael, hlaðnir vistum, tepptust áj
leiðinni upp tptir fljótinu í haust er
leið) og margir urðu að brjótast um
háveturinn yfir fjöllin til Skagway og
Dyea (við Kyrrabafs ströndina, fyrir
tunnan Alaska-skagann), til fess ekki
að svelta f Dawson City í vetur og
vor. Dað er nú allt útlit fyrir, að
margir tngir púsunda af fólki ryðjist
inn í náma-hjeiöðin f sumar, svo pað
yrði par vafalaust voðalegasta hunjr-
utsneyð að vetri ef stjórnin kæmi
ekki á járubraut til binna skipgengu
vatna í Yukoti landinu tfmanlega f
haust.- Annað, sem stjórnin varð að
t.ka lillit til, var pað, að leggja járn
brautina eingörigu & Canada-grund,
til pess að borgarar landsins stæðu
ekki ver að vfgi en Bandaríkja-pegn-
ar, bvað snerti hina miklu og ftbata
sömu verzlun við Yukon landið, en
eins og peir sem nokkuð pekkja til
vita, er ekki hægt að leggj* brant frá
höfnum norðar með ströndinni á Can-
ada-grund einiíöngu, pví Bandaríkin
telja sjer allbreiða ræmu meðfram
sjóuum hjá Skagway og Dyea.
Bandarfkin telja sjer að vfsu
pessa sömu ræmu meðfram sjón-
um par sem St'ckeen-fljótið fellur
út í Kyrrahafið, en fljótið er skip-
gengt inn f Canada, og samkvætnt
samningum hafa brezk skip rjett til
aðsiola óhindrað eptir Stickeen-fljót-
inu, ef pau lenda hvergi við Banda-
ríkja-gruDd. Ef pau lenda par, eða
færa farm af einu skipi á annað innan
landhelgi, verða skipín og farmurinn
að fullnægja toll lögum Bindarfkj-
anna. Eins og áður er sagt, geta
Bandarfkin ekki bannað brezkum
skipum siglingar um fljótið, og ef
Bandarikin gera peim efitt fyrir með
að færa f.rm af haf-kipum á fljóts-
bfttana, p& pýðir pað einungis pað,
að fl jótsbátarnir verða að fara suður
td Fort Simpson, sem er Canada-höfn,
um 10 klukkutfma siglingu fyrir
sunnan Fort Wrangel (við mynnið á
St ckeen-fljótinu), svo Bandarfkin
geta með engu móti hindrað, að
Stickeen Teslin járnbrautin verði að
tilætluðum notum, eius og mótstöðu-
menn brautarinnar eru að reyoa að
h'æða menn á.
Hvað snertir pær 3,750 000 ekr-
ur af landi, sem stjórnin hefur lofað
peim McKenzie & Mann fyrir að
leggja brautina ( :m 130 mflur), pá er
fyrat og fremst engin sönnun fyrir,
»ð petla Jand veiði mikils virði sem
n&inaland (til annara hluta er pað hjer-
um bil einskis virði), og svo er petta
hið bezta boð, sem stjórnin fjekk.
pað er sannarlega betra að borga fje-
laginu með pessu landi, en að taka
milljónir dollara til láns og borga fje-
laginu. Með pessu móti borgar Yuk-
on-landið sjálft kostn&ðinn við sam-
göugubæturnar pangað, en gjaldend-
ur f hinum fylkjunum verða ekki að
borga fyrir pær.
Aö tala um að koma á járnbraut
frá Edinonton' til Yukon laudsins f
sumar, er barnaskapur, pvf sú vega-
lengd er mikið yfir púsund mflur, og
auk pess að braut paðan kostaði
margfalt meira, gætu allir dáið úr
huDgri f Yukon-landinu áður en hún
kæm’St á. Mannslífin í námabjer. eru
meira virði en millj. afekrum af ófrjó-
sömu landi,auk pess að pað gæti komið
fyrir, að ekki yrOi hægt að halda
uppi lögum og reglu í námahjeruðun-
urn, ef brant pessi er ekki byggð í
sumar, og Canada kynni að raissa
Yukon-landið. Drátt fyrir Stickeen-
brautina verður nauðsynlegt að Ieggja
veg frá Edmonton til Yukon-landsin»,
en pað má ekki bfða eptir braut pað-
an af ofangrviudum ástæðum.—t>eir
apturhaldsmenn, sem af flokks-ástæð-
um eru á móti samningi stjórnarinna'
um Stickeen Teslin brautina, taka
mikla ábyrgð upp & sig, og ef efri
deild pingsins f Ottawa eyðileggur
samninginn, p& ber hún ábyrgð af
öllu pvf sem af pví leiðir.
HoltlsveiKi.
Einn af hiuutn brjóstumkennan-
legu, holdsveiku íslendingum, sem
fluttir vorti á h ildsveikra-spítalann f
Traendia, New Brunsw'ck, fyrir nál.
ári sfðan, ,hefur skrifað St. B Jóns-
syni, hjer í bænum, brjef, sem hann
hefur fundið köllun hjá sjer til aö
birta f H*r. 10. f. m. Brjefritarian,
.Jóa Geirmuodsson, minnist meðal
annars á, að peir par (Ifklega fslenzku
sjúklingarnir) hafi skrifað Lögbergi
brjef f sumar er leið, til pess að blað-
íð „aðvaraði um“ (á lfklega að vera
varaði við), að láta ekki læknirinD
(sem flutti pessa sjúklinga austurj
„ljúga fleiri íslendiuga“ pangað, o.
s. frv.
Vjer kðnnumst við að vjer feng-
utn brjef, undirskrifað af tveimur
sjúklingunura (Jóni Geirmundssyni
og Dórði Dorsteinssyni minnir oss),
pess efnis, sem Jóa segir, og með
samskyns umkvörtunum og eru f hinu
sfðara brjefi sjúklinganna í nefndu
blaði af Hkr., en af pvf að brjefið til
vor var eins barnalegt og fullt af fjar-
stæðum eins og brjefia i Hkr.,p& álit
um vjer ekkert gagn f að vera að
prenta pað. I>að var t. d. gengið út
frá pvf í brjefinu, að svo og svo raarg-
ir yrðu ef til vill tældir til að fara &
hoidsveikra-spítalann par eystra, p>r
sem allir, er vilja brúka skynsemina
og nokkuð pekkja til, vita, að engir
jru teknir á stofnun pessa nema peir,
sem áreiðaniegar rannsóknir syna að
hafa hína hræð legu, ólæknandi holds-
veiki (leprosy). Hið opinbera neyðist
til að aðskilja sjúklinga pessa frá
heilbrigðu fólki, bæði hjer í landi og
annarsntaðar f heiminum, til pess að
sýkin útbreiðist ekki. Dað er sorg-
legt, að petta skuli purfa að gera, en
hið opiubera gerði ekki skyldu sloa
ef pað vérndaði ekki almenning &
pennan hitt. £>að er eðlilegt, að
pessir vesalings sjúklingar sjeu óá-
uægðir með kjör sín (að vera aðskild-
ir fr& öðru fólki), og pess vegna er
bægt að vorkenna peim umkvartan-
irnar og fjarstæðurnar. Eu fjarstæð-
urnar verða fjarstæður engu að sfður.
í> iir, sem skrifa undir brjefin I Hkr.,
gefa til dæmis f skyn, að holdsveikin
sje ekki ,,sinittandi“, og að par f n&-
grenninu sje læknar, sem treysti sjer
til að lækna hana, o. s. frv. Engum,
sem nokkuð pekkir til sögu pessarar
hræðilegu sjfki, getur blandast hugur
um, hvaða fjarstæða petti er, og pvf
er eðlilegt að maður fmyndi sjer, að
hraar aðrar staðhæfingar f brjefiau
(ura matarhæfið o. s. frv.) sjeu fjar-
stæður og öfgar, enda bera staðhæf-
ingarnar sjálfar pað með sjer. Sjúkl-
ingarnir & holdsveikra-spftalanum eru
óánægðir með kjör sfn, og kvarta pvf
um allt og allir hiutir snúa öfugt við
peim. Sem dæmi upp & hvað allt
snýr öfugt við pessum fslenzku sjúkl-
iugum má nefaa pað, að peir kalla
spftalaaa „nunnuklaustur“, af pvf að
ptr eru nunnur, sem hafa bjer, eins
og vfðar í veröldinni, tekið að sjer að
hjúkra hinum holdsveiku sjúklingum,
pó pær stofni lifi sínu f hættu með
pvl. Brjefshöf. í Hkr. eru meðal
aunars að atyrða nunnurnar, sem eru
að viana petta kærleiksverk, og sjá
allir hvað tnikil sanngirni er f pví. Ef
sjúklingarnir reyndu að lfta rjett á
ra tlið, pá tnundu peir vera glaðir yfir
al hafa pað hæli, sem peir hafa, svo
peir stofui ekki lífi og heilsn náunga
siuna í hættu með pvf að umgangast
pá, pvf pað er pó saunarlega mikill
abyrgðarhluti—pótt meðvitundia um
slfka ábyrgð virðist almennt sljórri
hjá ísl. eu flestum öðrum siðuðum
pjóðutn. Að umsjónarmenn spftalans
skipti sjer nokkuð af brjefura sjúkl-
inganna að öðru en pvf, að drepa sótt-
næ ni pað sem I peim kann að felast,
er barafmyndun, endasjest pað á pvf,
að brjef paðan komi til skila rjett
eins og önnur brjef.
* *
*
Vjer förum ekki lengra út í
pessi brjef 1 Hkr. og ástand sjúkling-
anna & Tracidie-spftalanum, en vjer
höfum p/tt og prentum f pessu sam-
bandi m-»rkillega grein, sem nýlega
birtist í The Literary Diyeat um
holdsveikina í heild sinni. Greinin
hljóðar sem fylgir:
„Holdsveikis-ding.
Menn vita ekki almennt, að hiu
gamla holdsveikisplága hefur aptur
verið að útbreiðast svo mikið, að peir
læknar, sem sjerstaklega htfa fengist
við sýki pessa, álitn nauðsynlegt að
bafa fund með sjer fyrir skð'mi t síð-
an, til pess að finna ráð til að sporna
við pessu böli. En pettaá sjer engu að
s’ður stað, og áttu holdsveikis-læknar
frá ýrasiun löndum fuud með sjer f
Berlfn á X>ýzkalaodi fyrir nokkrum
vikum sfðau. Eiun af peim mönnum,
8ert voru & fundi pessnm, dr. Julius
Stinde, hefursfðan birt&gæta ritgjörð
með myndum um holdsveikina í blað-
inu Daheim, sem gefið er út f Leipzig
& Dýzkalandi, og eru eptirfylgjandi
upplýsingar úr henni.
Það eru til fleiri eu ein tegund
af holdsveiki, hin svonefnd* óaljetta
og aljetta holdsveiki. Hin fymefada
tegund byrjar pannig, að sjúklingur-
inn verður altekinn; svo koma rauð-
brúnir blettir f Ijós, fyrst f kringum
augun og sfðan á handarbökuDum.
31ettirnir bólgna upp og verða að
primlum. Svipaðir primlar koma 1
munninn, hálsiun og inDÍflin.og sjúkl-
ingurinn deyr eptir lengri eða skemmri
tfma. SjúklÍDgar, sem hafa pessa teg-
( und aýkinnar, lifa að meðaltali frá 9
til 10 ár.
Hin tegundin er lengur að próast,
og sjúklingurinn getur opt lifað f 20
&r. Sú tegund veikinnar byrjar
pannig, að sjúklingurinn missir mat-
arlystina, fær kölduköst ogstingi hjer
og hvar um lfkaraan með köflum, svo
koma allt f einu stór kýli á handleggi
og fótleggi, sem, pegar pau bjaðna,
skilja eptir d&litla hvfta bletti. Svo
virðist sjúklingnum batna um stund,
en slðan kotna hin sömu einkenni fram
aptur, og fylgir veikinni p& svefnleysi
og sjúklingurinn fer að megrast. Til-
finningin hverfur vanalega úr húð og
hold', svo pað m& brenna sjúklinginn
með heitu járni, á peim blettum sem
kýlin hafa verið, &n pess að hann finni
nokkuð til pess. Ef kýli pessi koma
& andlitið cálægt augunum, missir
sjúklingurinn sjónina. Opt koma kýli
pessi & bendur og fætur, og fylgir p&
A eptir peim megn hitaveiki. Stund-
um missir sjúklingurinn hendur og
fætur, og einnig nef og augu,og verð-
ur hBnn p& hræðilegur útlits.
Nú & sfðustu árum hefur sýkin
verið að útbreiðast á stöðum, par sem
hún aldrei áður hafði verið. Á Rúss-
landi, f Svfarfki, Noregi og & Islardi
bafa menn strítt við sýkina svo öldum
skiptir. En á sfðari árum hefur sýkin
; gert vart við sig í austurhluta Prúss-
| lands, einkum f borginni Memel. Á
Rússlandi eru 5 holdsveikra-spftalar,
°g pingið í Berlin komst nýlega að
peirri niðurstöðu, að fylgja dæmi
Rú^sa í pvf,að koma upp boldsveikra-
spftölum, til pess að stöðva útbreiðslu
sýkinnar.
Helzta niðurstaðan, sem holds-
veikislækna-fundurinn f Berlin komst
að, var sú sem fylgir:
,Samkvæmt vfsindalegum rann-
sóknum, sem gerðar hafa verið nú &
I dögu»,orsakn8t holdsveikin af bakter-
,fu er nefnist hacillus leprce, og hafa
i vfsindamenn pekkt bakterluna 1 hjer
um bil 25 &r, af rannsóknum sem peir
Neisser og Hansen gerðu. Ollum
kemur saman um, að bakteria pessi
440
ingum manns, sem eigin hundar hans ráðast &.
Honum hafði pótt vænt um og borið um-
hyggju fyrir bændum pessum alveg á sama hátt
og mörgum manni pykir værit um og ber umhyjjgju
fyrir hundum sfnum og hestum. Samtvinnuð við
tilfinningar hans gagnvart peim var meðvitundin um,
að peir voru algerlega upp& hann komnir, sama til-
finningin sem dregur að sjer og heldur fastri móður-
fistinni gagnvart ósjálfbjarga börnum.
Paul Howard-Alexis var ekki vanur að gera sjer
nákvæma grein fyrir bugsunum sínum. Sterkir
menn vita vanalega ekki af tilfinningum sfnum. Paul
gekk í hægðum sfnum gegnum porpið Osterno, og
hann viðurkenndi með sjálfum sjer, á sinn vanalega,
miðlunarlausa og‘einlæga hátt, að á meðal hinna nfu
hundruð manna, sem heima áttu í porpinu, væru ekki
prfr, sem hann gæti treyst á. Hann hafði varið bænd-
urnasfna svo árum skipti gegn hinni sönnu,en ófögru
lýsingu Steinmetz á peim. Hann hafði með eugu
móti viljað kannast við f að með sjálfum sj"r, að peir
væru eins algerlega lausir við að vera pakklátir, eios
og peir væru við að vera vitrir. Og petta var nú
endirinn á öllu saman.
Annar maðuritin, sem fylgdi Paul eptir, hvatti
nú svo sporið, að hann náði bonum og sagði lafmóður:
, Yðar tign, pjer megið ekki koma hingað fram-
ar einsamall. Jeg er farinn að óttast pá—jeg hef
misst allt vald yfir peim“.
Paul hægði á sjer og hagaði sporum sfnum eptir
sporum stuttleggjaða mannsíus við hlið sjer.
449
hafði fullan rjett til að sýna petta, eða var einungis
að blekkja Chauxville, var ómögulegt að vita. I>að
var eitthvað pað við Steinmetz sem Jýsti styrkleik,
drengskapog ró—látbragð, sem sá getur aldrei við-
haft sem parf að dylja eitthvað. Hann var eins göf'
ugur ásýndum og nokkur maður gat verið. Maður
gleymdi hve holdugur hann var, hve pungt hann
andaði og hve stór og punglamalegur hann var.
Ilann var sjerflagi karlmanDlegur, maður, sem aðrir
máttu óttast. Menn fundu til vilja-afls hans.
Hann sneri sjer að prinzessunni með hinni hátfð-
legu kurteisi, sem ætfð einkeDndi nmgengni hans
við hana, og sagði:
„Madame, jeg kannast fullkomlega við, hve
mikla kænsku pjer sýoduð í að hefja yður upp f pá
stöðu, sem pjer nú eruð í. En jeg leyfi mjer að
minna yður á, að peirri stöðu iyIgja vissar skyldur.
I>að er naumast göfugt fyrir prinzessu, að gefa sig í
hversdagslegt ástabrall í sínu eigin húsi“.
„Hjer er ekki að ræða um neitt hversdagslegt
ástabrall“, hrópaði Etta, og pað brann eldur úr aug-
um hennar“. „Jeg skal ekki pola yður að segja
pað. Hvar er nú pessi vinátta yðar, sem pjer hafið
raupað af? Er petta sýuishorn af henni?-4
Karl Steinmetz hneigði sig hátfðlega, breiddi út
hendurnar og sagði:
„Madame, vin&tta mín er yður velkomÍD, nú
og ætfð“.
Chauxville hló ofurlítinn hæðnishlátur. Hann
144
földu m&ltfðar. Deir höfðu komið pangað reglulega
hina sfðustu eptirmiðdaga. Deir höfðu allt 1 einu hætt
við hinar löngu keyrsluferðir sfnar til fjarlægra porpa
& landeign Pauls.
Allt heldrafólkið 1 kastalanum var saman kom-
ið f pessari stofu (morgunstofunni) seinnipart suddu.
dagsÍDS næst & eptir kveldinu, sem Paul hafði komið
& porps kabák-ið, pegar pangað kom óvæntur gestur.
Djónn einn opnaði stofu hurðina, og inn kom Claude
de Chauxville, fölur í andliti, en stillilegur og ró-
legur. Hið ópvÍDgaða l&tbragð hans sýndi, að hann
var vanur við að standa augliti til auglitis við erfið-
leika. Hinar sfðustu kveðjur hans og peirra Pauls
og Steinmetz höfðu, svo maður taki ekki of djúpt
1 árinni, verið mjög stuttar. Chauxville vissi, að
Möggu var illa við hanu og tortryggði hann, og að
Etta hataði hann og óttaðist.
Cbauxville varf reiðfötum—f loðskinns sfðtreyju,
með loðskinns-glófa, hjelt & loðhúfu í annari hend-
inni en silfurbúnum ptsk f hinni. Hann var vel vax-
inn maður—nettur 1 sjón að sj&, vel klæddur, vel
hirtur—reglulegur „gentle“-maður f sjón að sj&.
„Prinz“, sagöi hann einlægnislega, „jeg er hjer
kominn til að heita & drenglyndi yðar. Viljið pjer
lj& mjer hest? Jeg var & ferð f skóginum, en hest-
urinu minn hnaut um trj&rótog heltist. Jeg vissi að
jeg var einungis prj&r mflur fr& Osterno, og kom pvl
hingað. Detta ól&n mitt verður að vera afsökun mfn
fyrir, að—gera yður ónæði“.